|
2000
|
|
|
Datu hauek ezagutu ondoren galdera bat egin behar diogu gure buruari. Errealitatea izanik Nafarroako populazioaren bi herenek elebitasunaren aldeko apustua egiten duela, zergatik aurkitzen
|
dugu
euskararen kontrako jarrera bortitza?
|
|
|
Elebitasuna gure gizarte anitzean alboraezinezko exigentzia demokratikoa da. Gaztelerak duen leku bera nahi
|
dugu
euskararendako. Hiritarrak garen aldetik legitimitate osoa dugu Administrazio eta Zerbitzu Publikoen alorrean aldarrikapen hau egiteko.
|
|
|
Ikertutako laginean, item bakarra aurkitu
|
dugu
euskaraz. Zuzendariari bidalitakogutunen arteko bat da item hori; ez da albistea, iritzia baizik.
|
|
|
Gizarte atalean eta Iritzi atalean aurkitu
|
dugu
euskara gehien, gutxi gutxi halaere, datu guztien arabera. Bai atal batean eta bai bestean ere, nahiz gizarte gaiak izan, nahiz iritzi gaiak izan, euskararen ingurukoak dira, batez ere, argia euskaraz ikustenduten horiek.
|
|
|
ANSOLA, Gurutz Europako ekonomi eta moneta batasuna. 68 zk. (1992), 107 Maastricht eta Europar Batasuna. 70 zk. (1992), 99 Europar Banku Zentrala eta moneta politika bakarra. 108 zk. (1998), 11 Lurra, itsasoak, eguratsa. 57 zk. (1990), 27 Noiz arte iraungo
|
dugu
euskararen burrukan? (Orain eta Hemen).
|
|
|
Noiz arte iraungo
|
dugu
euskararen burrukan? (Orain eta Hemen).
|
|
2001
|
|
|
Hortik aurrera egin den guztiarekin ez gaude ados, baina akaso ez gara oso erasokorrak izan gaiarekiko eta, halakoetan, hori egiten ez denean, agian badirudi bestearekin zaudela. Oso zuzenetik jarraituko
|
dugu
euskararen inguruan Gobernuak egin dezakeena eta ados ez bagaude garbiki azalduko dugu. Gobernuak ezin dezake egin UEUrekin egin duena; hau da, Nafarroako administrazioarekin halako harreman luzea izan duen elkarte kultural bati ezin zaio diru-laguntza kendu Gobernuak euskararen aurka gerrilla gerra bat hasi duelako.
|
|
|
f) Erreta: Gaztelaniazko quemar, asar, fumar, picar, escocer, consumir, agotar, desgastar... adierazteko
|
dugu
euskarazko erre. Zein da berez erre hitzakadierazten duen kontzeptua?
|
|
|
Jantzietan edo musikan gehien saltzen denari moda esaten zaio, edo boladan dagoela esaten
|
dugu
euskaraz; bestetik, moda delako kontzeptua eta estatistika, guztiz lotuta daude: banaketa kurba bateko maximoari moda esaten zaio.
|
|
|
‘Bost gara eta denok egiten
|
dugu
euskaraz, ’ dio Arantxak.
|
|
|
Biziro maite
|
dugu
euskara, beste behin esan nuenez. Biziro maite, baina nork geure gisara moldatua eta aldatua, horrela" politago" delako, ez den denean.
|
|
|
Esaldi horretan biribilduta dago Mitxelenak hiz  kuntzari buruz pentsatzen zuena. Hainbat hiztunek bitarteko moduan hautatu
|
dugu
euskara, elkarrekin komunikatzeko hitzezko adierazpide gisa. Naturaltasun osoz batzuek, borondate zehatz adierazi batez beste hainbatek...
|
|
|
Beldurrik gabe eta erdi egiak, erdi gezurrak bazter batean utzita mintzatzen hasi behar
|
dugu
euskarari buruz ere. Euskararen etorkizunaz ditugun itxaropenak argi eta garbi azaldu behar dizkiogu elkarri.
|
|
|
ez dutela ziurrenik euskara bakarrik erabiliko beti eta nonahi. Ez guretzako, ez beste inorentzako estalki edo gozagarririk gabe aitortu eta esan
|
dugu
euskararen geroa badela baita ere erantzukizun guztia abertzaleon eskuetan utzi nahi luketen erdaltzale erosoen arazoa; are gehiago, hizkuntzen bilakaerak naturaren halabeharrak gobernatzen dituela sinesteko joera susmagarria dutenek ere gure hizkuntzaren etorkizuna finkatzerakoan badutela zer eginik.
|
|
|
Euskararekiko kontuak ere garbiro egin beharrean aurkitzen gara. Zertarako nahi eta behar
|
dugu
euskara. Gure mundukoa ez den oroigarri xahar kuttun bat eduki genezakeen moduan edukitzeko?
|
|
|
Ados, herria zer den ere ofizialtzeke dagoen gauza da. Baina arestia aldera esan dudan bezala, zuzenbide positiboaren beharraz jabetu behar
|
dugu
euskararen normalkuntza erreala, benetan, lortu nahi badugu.°
|
|
|
Euskara" ofizialkide" den lurraldeetan bizi garen euskaldunok konstituzionalki behartuta gaude espainiera jakin eta erabiltzera, eta eskubidea
|
dugu
euskaraz jakiteko. Ez da berria beraz, egoera.
|
|
2002
|
|
|
Literaturaren corpus bat gauzatzeko jende kopuru nahikorik ote dagoen aipatu izan da. Irakurle gazteak erakartzeko jerga edota argota aski landua ote
|
dugu
euskaraz. Eguneroko hizketa moldetik hurbil ala urrun al dago euskarazko literatura?
|
|
|
Nabarmentzekoa da inongo plangintzarik ez burutzea. ...en, eta, Zientzia Fakultateko irakasleen aholkuaren ondorioz, EuskaraZientifikoa irakasgaia irakatsi zen arestian aipatu ditugun hiru fakultateetan27.Monrealen garaian() sortu zen Euskara Batzordea (1983), nahiz etagarai horretan erabakiak hartzeko gaitasunik ez izan eta erretorearen aholkulari lana bete, bereziki Unibertsitatearen Estatutuetan euskararen tokia eztabaidatzekoorduan28 Garai berekoa
|
dugu
Euskara Kabinetea (1981). Bere lana unibertsitatekotestuak eta errotuluak euskaratzera eta ikasle, langile, zein irakasleentzako euskaraikasteko klaseak prestatzera bideratu zen.
|
|
|
Lehen euskara errektoreordea Jazinto Iturbe izan zen eta berarenondoren Andoni Iriondo izendatu zuten. Biak Emilio Barbera errektorearekin.Araudiak ezartzeko izandako atzerapenaren adibide
|
dugu
Euskara Institutuasortzeko bederatzi urte pasa izana eta orain arte erakunde horrek duen pertsonalurria (irakasle bi 2001 urtean). Unibertsitateko zenbait irakaslek, agintari publikoek eta epaile batzuek kezka handiagoa izan zuten erdaldunen hizkuntza eskubideak babesteko, euskararen erabilera sustatu eta euskaldunen hizkuntza eskubideakerrespetatzeko baino.
|
|
|
Betidanik entzun
|
dugu
euskararen alde duintasunez aritu behar dugula; kongresu historiko honen berria jasotzean eskatutako ponentziek eta borondatezkoekadierazten duten bezala. Betidanik euskararen alde borrokatu eta lerrotu naiz, maizmusutruk, baina ondo ordainduta.
|
|
|
Hortaz, idazle guztien idazlan esanguratsuenen zatiren bat eman nahi izan
|
dugu
euskaraz: zerbait euskaratuta zegoenean hura hartuta eta euskaraturikorik ez geneukanean geuk euskaratuta.
|
|
|
ez da munduan hizkuntza zahar edo berririk. Hizkuntzak modu batera ezagutzen ditugu, modu batera ezagutzen
|
dugu
euskara, eta modu batera erdara, guk bizi ditugun modura, eta eskura dugun egoera horrek beti badu aurretik hizkuntzaren beste egoera bat, berea euskarak eta berea gaztelaniak. Gaztelaniaren aurrekoa, ahalke eta herabe ere ematen dit denok dakizuen hau letretan jartzea, latina zen.
|
|
|
Zure esku dago orain, jakina, guk borondaterik hoberenarekin utzi dizugun honekin aurrera egitea, edo beste bide bat hartzea, ñabardura gutxiagoko bidea hartzea, denak berdintsu ibiltzea, erosoagoa ere beharbada, baina pobreagoa alde horretatik. Guk pentsatu izan
|
dugu
euskara dela gure hizkuntza, eta horregatik aukeratu genuen aukeratu genuen bidea. Baina badakigu, nik ez dut zalantzarik horretan, ez dela hau guk dugun hizkuntza bakarra.
|
|
|
Hartara, garabidean jarri behar
|
dugu
euskara, eta hauek dira Rubioren gomendioak: lokailu erlatiboak erabiltzen hasi behar dugu beldurrik gabe, eta hauekin batera liburuan berean berak erabiltzen dituen" ezi (ez)"," zeren (eta)"," ezen", etab. bezalako lotura hitzak Beraz, ikusten denez, hau ez litzateke proposamen berria izango, gure idazle guztiek erabili izan dituztelako holako egiturak.
|
|
|
Zalantzak ditut. Euskaldun guztiok ez
|
dugu
euskararekiko jarrera bera, ezta ere ez dugu bat egiten Euskal Unibertsitatearen aldeko aldarrikapenarekin. Orduan, nortzuk osatuko genuke Euskal Unibertsitatea?
|
|
|
Badirudi hori dela gure errefe rentzia bakarra. Hark daukana, hura dena, guk ere nahi
|
dugu
euskararentzat. Eta ez diegu so egiten beste hiztungo txikiei.
|
|
|
Arestian aipatu
|
dugu
euskararen egoera nahiz euskalduntzea ren emaitzen balorazioa oso dudazkoak eta diskutigarriak izan daitezkeela, eta baita ika mika antzuen pizgarrie re. Horregatik, diagnosi eta datu irakurketen egokitasunaren korapiloa askatzeko luza daitekeen proposamenik zentzudunena eredu zientifikoaren eskutik datorkigulakoan gaude.
|
|
2003
|
|
|
Bigarren galdera bat: «Zer aldatu behar
|
dugu
euskararen iraupena behin betiko bermatzeko. Izan ere abiadura motel horretan jarraituz gero, euskara luzaroan egongo da hilzorian».
|
|
|
Ez ditzakegu ere ahantz, aberria indarberritu beharrez egin lan handiak: kulturaren sailean, hor
|
dugu
euskara batuaren hazkundea, euskal irakaskuntzaren, komunikabideen eta literaturaren zabalkundea.
|
|
|
Historiografiaren lehen esangura hau, harrigarriro, ez
|
dugu
euskarazko ezein hiztegitan aurkitu. Zentzu honetako definizio bat The New Encyclopaedia Britannica n aurki daiteke (Micropaedia, Chicago, 1992, 5 bol, 949 orr.):
|
|
|
historialari bihurtzeko hain zuzen ere, oso inportantea delako irakurtzea, horrek eskaintzen baitigu, behar dugun informazioa ez ezik, baita aritzeko modu bat, idazteko eta ideiak antolatzeko ereduak, eta hori guztia erdaraz egitea, etengabe, traba bat delako norberarena izango litzatekeen euskarazko historialari diskurtso bat garatzeko orduan. Hau da, (historiari buruz) idazten, bide normala jarraituz, irakurtzean ikasi genuke, baina aukerek urriak izaten jarraitzen dutenez, halabeharrez idaztean ikasten
|
dugu
euskaraz idazten (eta, ondorioz, idazten ikasten jarraitzen dugu, beti ere). Eta hori ez da, askotan, oso komenigarria, testuaren kaltean doalako, batez ere idazten diren lehenengo testuen kaltean (eta hemen lotsagorritu nintzateke, euskaraz idatzi nituen nire lehenengo artikuluak gogoratzean, baina tira...).
|
|
|
Gregorio Monrealek errektoretza hartu ondoren, 1981ean, Euskal Kontseilu Nagusiak Mikel Zalbideren zuzendaritzapean egindako txostena jarraiki, neurri zehatzak hartu ziren: ...irakatsi zen arestian aipatutako 3 fakultateetan (Donostiako Kimika Fakultatea, Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea eta Leioako Zientzien Fakultatea) 89 Monrealen garaian() sortu zen Euskara Batzordea(), nahiz eta une hartan erabakiak hartzeko gaitasunik ez izan eta errektorearen aholkulari lana bete, bereziki Unibertsitatearen Estatutuetan euskararen tokia eztabaidatzean90 Garai berekoa
|
dugu
Euskara Kabinetea (1981). Hasierako helburuak eta sorrerak sortutako itxaropenak zabalagoak izan arren, nagusiki, unibertsitateko testuak eta idazkunak euskaratzera eta ikasle, langile, zein irakasleentzako euskara ikasteko klaseak prestatzera bideratu zen haren lana.
|
|
|
Ezin etor daite, ordea, ekinaren ekinez baizik. Zer egingo
|
dugu
euskera ikastetxeetan sar dedin. Ikastetxe nagusiko gaia erabili nai nuke, gure euskera sendo ta zindo, azkar eta bizkor egin ledin11.
|
|
|
" Guk ere, euskalgintzako talde bezala akzioa erosi
|
dugu
euskarazko egunkaria laguntzeko. Uste dugulako euskara hutsean egiten den egunkari bakarra bultzatu egin behar dugula, euskararen normalkuntzan beste pauso bat delako eta azpeitiar guztiei deia egiten diegu akzioak erosteko, beharra dagoelako".
|
|
|
" Euskararerkiko eta euskal munduarekiko hartutako konpromisoa hartu genuen eta euskarazko egunkari berriaren akzioak erosiz ale txiki bat jarri
|
dugu
euskarazko egunkari berrirako".
|
|
|
Hurbileko egunkariei begira hasita Diario Vascok adibidez bi bandentzat idazten du eta biekin asmatzen. Ikusi beharra
|
dugu
euskaraz hori nola lor genezakeen. Argi dago Zabalik ek ere ez duela euskaraz asmatu.
|
|
|
Hedabideetan gauza izan behar
|
dugu
euskaraz sortzeko, ekoitzi eta sozializatzeko. " Gaur egun, gizarte zientzietan ikusten da pentsamendua lokalismoan oinarritzen dela(...).
|
|
|
Azken aurreko lerrootan, gauza batek arduratzen nauela aitortu behar dizut: euskaldunek oso konfiantza txikia
|
dugu
euskarazko prentsan. Hori aldatzen ari da, baina horrela izan da, oro har.
|
|
|
" Eta gainera: benetan uste al
|
dugu
euskararen uniber  tsoaren aurka esan eta egiten den guztiak ez duela inolako eraginik. Zer egiten dugu politikoki diskurtso horri aurre egiteko?
|
|
|
Eta badago desberdintasunik: erdaldunak oztopo existentziala jartzen digu (ezin
|
dugu
euskaraz baliatu bere aurrean eta geure existentzia linguistikoa ukatzen dugu); euskaldun pasiboak entzuteko moduan dauzka belarriak, euskaraz erantzungo ez duen arren egiten uzten digu; kasu horretan, ukapena praxiari dagokio eta ez existentziari. Gure artean, euskaldunak nahiz erdaldunak daude; den denak ez garenez euskaldun erdaldunak talde bi badaude egon, eta taldeek beren buruaren hautematean eta auto erakundetzean aurrera egiten duten heinean, komunitate desberdinak sor  tzen dira, sortu dira dagoeneko nik uste.
|
|
|
Bizitasunik gabeko hizkuntza
|
dugu
euskara, bizitzeko balio ez duen neurrian; zeren balioaren kontzeptua, hemen, ez da hizkuntzaren berezko ezaugarria, baizik eta, gorago esan bezala, komunikazioaren alorrean transferitzen zaioneraka rpeninda rra.
|
|
|
Adibidetxo bat: gobernua salatzen
|
dugu
euskara errotuluetatik kentzeagatik eta ixilik geratzen gara gaztelania sprayz ezabatzen bada kartel elebidunetatik (noski ezin da parekatu erantzukizun maila: gobernuak herritarrak baztertzen ditu eta bestea erreakzio bat da).
|
|
|
Eta gainera: benetan uste al
|
dugu
euskararen unibertsoaren aurka esan eta egi (te) n den guztiak ez duela inolako eraginik. Zer egi (te) n dugu politikoki diskurtso horri aurre egiteko?
|
|
|
babesten
|
dugu
euskararen garrantzitxoa.
|
|
2004
|
|
|
Ereduzko prosa gaur, Euskara batuaren ajeak, Erderakadak... horren gaizki egiten
|
dugu
euskaraz?
|
|
|
Hizkuntza diglosiko batek, eta hori izan
|
dugu
euskararen historia luze bezain malkartsua idatzizko kultura sortu zenetik, ahozko kulturaren eta komunikazioaren eremua bakarrik du jardunbide. Jardunbide hau historia beltz horren isla izan da, menderakuntza nazional eta sozial latz baten adierazle.
|
|
|
–Azpimarratu nahi dudana da alferrik gabiltzala. Jexuxmari Zalakainek diosku?, adibidez, geure seme alabak euskaldun gisa hezi nahirik, irakasleak espainolak edo frantsesak baldin badira, edo izango balira?. 461 Irakaslearen nazio sentimenduek eragin zuzena omen dute irakaskuntzaren maila hauetan. Sentimendu horien barrunbean egositako euskaltasuna ote
|
dugu
euskarak behar duen leialtasun jarrera bermatzeko baldintza. Litekeena da, bai.
|
|
|
Haziaren izaera galbahetik pasatu dugunez, hazia erein den soroaren luze laburrak neurtzea ere baliagarria suerta dakiguke uztaren aitzin gibelak ezagutzeko. Handia, txikia, laburra... nolakoa
|
dugu
euskararen ofizialkidetasunak eskaintzen digun lur-zorua. Bada handiesten duenik gure artean, eta horien artean Mari Karmen Garmendia agertu izan zaigu, behin eta berriz, iritzi horren eledun leialenetakoa:
|
|
|
Alegia, hizkuntza politika espliziturik ez baldin badaukagu harako edo honako erabilera eremuetan zehazturik, ez ote zaio euskaltzale askori burutik zera pasatu: aizu, baina, erabilera eremu formal edo informal hartarako edo horretarako hizkuntza politika jakinik ez baldin badago araututa, zergatik ez
|
dugu
euskara erabiltzen euskararen alde gaudenok?
|
|
|
Zernahi delarik ere, poetaren ametsak beteko badira, baitezpadakoa
|
dugu
euskara jakintza eta kultura adierazpenen goi gailurretan noranahiko bihurtzea. Bazkaleku horretatik landa bizi izan da euskalduna ahozko kulturan.
|
|
|
Agustin Pascual lturriaga. Berau
|
dugu
euskararen alde bestelako ideologia baten sortzaile eta eragile. Gipuzkoako Batzar Nagusiak 1830ean Diputazioari laguntzeko, batzorde berezia antolatu zuen, industria, merkataritza eta euskararen egoera aztertu eta alde berean berriztapenak burutzeko.
|
|
|
Bihur gaitezen" equus" dalakoaren saillera. Eta ba
|
dugu
euskeraz zenbait hitz: zaldi, behor, zamari, garaño, pottoka...
|
|
|
Erriak" erruz" esaten ba du," erruzkiro" esan bear dute idazle apaintzale batzuk, politagoa delakoan edo. Okerreri oriek zearo gugandik erauzi artean, ez
|
dugu
euskera salbatuko.
|
|
|
Geroz eta aulago
|
dugu
euskera aozkoa: zenbait erri txikitan baizik ez dute aurrak eta gazteak egiten.
|
|
|
Esate baterako, euskarazko irratsaioen entzuleak biztanlegoaren ehuneko hainbeste dira, euskarazko prentsaren erosleak populazioaren ehuneko hainbeste dira. (...) Nola extrapolatuko
|
dugu
euskararen entzutea euskara ulertzen ez dutenetara?" (Koldo Izagirre," Greenwich ez da meridiano bakarra", Bilbo Zaharra euskaltegian hitzaldia,, www.bilbozaharra.com/euskera/forum/forum.htm).
|
|
|
Gure eguneroko esfortzua herriko eta inguruko gaiak behar den bezala jorratzen egiten dugu. Egunero ordu t’erdiko ekoizpena egiten
|
dugu
euskara hutsean, herriko eta inguruko gertaerak jorratuz; elkarrizketek, errepo rtajeek, mahai inguruek osatzen dute gure programazioa.
|
|
|
Berarentzat euskara, euskara literarioa, plazera zen lehenik eta behin, eta ondo erakusten zuen bazterrik bazter Jean Pierre Arbelbidek antigoalean esandakoa: " behar
|
dugu
eskuara atxiki, begiratu galtzerat utzi gabe, eta ahal badugu oraino azkartu eta hedatu. Dugun orok gure ahala egin gure herritarrei hemengo mintzaira maita arazteko eta arrotzei ere ahalik eta hobekien ezagutarazteko".
|
|
2005
|
|
|
Euskaltzaleok ere ez gara erdal mundua euskararen beharrez ohartarazteko zein euskal mundura erakartzeko gauza izan. Ez
|
dugu
euskararen aldeko langintza oro har irabazpide bihurtu, zubiak eraikitzeko ez-gauza izan gara. Horregatik, egoera hori areagotzea zein erabateko etena gertatzea nahi ez badugu, ahalik lasterren, ahulezia hori zuzentzeko urratsak egin behar ditugu, geroz eta apartatuago geratzeko arriskua dugu bestela.
|
|
|
Nire artean, galdetzen dut, posible ote da ezagutzaren gizartea euskal idazlerik gabe sortzea? Idazketari buruz »baina ez modu indibidualean bakarrik, baizik talde gisara» dugun planteamenduarekin lortuko al
|
dugu
euskaraz ekoiztutako pentsamendu sortzaile bat ezagutzaren gizartean, al dugu, egunen batean, euskaratik abiatuko den itzultzailerik, euskal pentsamentua beste hizkuntzetara itzultzeko?
|
|
|
Hiri honetan dagoen lengoaia komun bakarra euskara da, bi aldeen berezko hizkuntza euskara da. Bi aldeetan sustatu behar
|
dugu
euskara, baita hemen frantsesa eta han gaztelania ere. Ingelesa gero eta indartsuagoa izan arren, guk bertako hizkuntzak zaindu genituzke lehenik.
|
|
|
Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke, gertatu bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko. Omen partikula modala, aldiz, nekez erabiliko
|
dugu
euskara tekniko zientifikoan ematen dugun informazioaren iturria eta erantzukizuna ezkutatzea, honelako testuen betebeharren aurkakoa baita19 Hasteko, eginkizun nagusi modura perpausen edo paragrafoen arteko harreman logikoak argitzea duten testu antolatzaileak (beraz, hala ere, gainera, izan ere...) perpausaren hasie ran beteko dute hobeto eginkizun hori tartekatuta edo perpausaren bukaeran bain... Bigarrenik, mintzagai kontrastiboak azpimarratzeko eginkizuna duten aldiz, berriz, behin tzat eta ere bezalako antolatzaileak (Osa, 1990), mintzagaiaren eskuinean kokaturik gerta tuko dira argigarrien.
|
|
|
den atzizki moduko zerbait aurkitzea espero dezakegu euskaraZ43? Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio hitzean, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu hitz honek eta horren parean aurreiritzi
|
dugu
euskaraz. Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik.
|
|
|
Eta noiz
|
dugu
euskara idatzia, belarriaren araberakoa?. Idatzitakoa beste bati irakurri eta entzuleak lehenengoan ulertzen duenean.
|
|
2006
|
|
|
Eta alderdi politikoetan gehiengoa ez da horretan. Hala ere, behar
|
dugu
euskara salbatu, gauden egoeratik abiatuz, eta ez asmatutako egoera batetik abiatuta. Horretarako behar dugu iraun, zeren biziki urrats politiko inportantea izan baita Frantzian diren erakunde guztiak elkarrekin batzea, lekuko hizkuntza baten alde politika abiatzeko.
|
|
|
Ipuinak tradizionalki erabili duen etxe bazterreko eremua, sutondoa, hori zeharo aldatu da, hobera edo okerrera egin duen ez dakit esaten, baina aldatu egin dela bai. Lehenagoko tradizioa guregana idatziz etorri zen, gure garaikook kultur haustura izugarria eduki
|
dugu
euskararekiko eta euskal tradizioarekiko.
|
|
|
Urte asko pasa ditugu elkarri gazteleraz hitz egiten. Gure harremana, ordea, aldatzen hasi da, eta poliki poliki gero eta gehiago hitz egiten
|
dugu
euskaraz. Egia esan, niri oso zaila egiten ari zait, baina pozgarria da gure harremana euskaldundu dela ikustea», onartu digu Urrutiak.
|
|
|
Helburua ez da euskara salbatzea, erabiltzea baizik. Demostratu behar
|
dugu
euskarak merezi duela, eta hori ez da dirutan bakarrik neurtzen.
|
|
|
Euskaldunak gara, eta geure kulturaren biziraupena bermatzeko ezinbestekoa
|
dugu
euskarazko kultur produktuak sortzea, prestigioa ematea eta kontsumitzea. Erakunde publikoen obligazioa da ekoizpen horri babes egokia eskaintzea, batez ere azpiegitura industrial egoki bat osatzearen bidetik.
|
|
|
Gainerakoan, Merkataritza zuzenbidearen barruan Konkurtso zuzenbidea da espezializaziorik gehien eskatzen duen adarra. Horren konplexutasuna eta hedadura kontuan izanda, benazko hausnarketa egin behar izan
|
dugu
euskaraz erabili beharreko terminologiaren inguruan; egin eginean ere, bilduma hau osatzen duten aurreko lanetako esperientzia ez ezik, UZEI bezalako erakundeena ere jorratu dugu, eta, horrez landara, EUSKALTERM datu basea ere erabili dugu, baina horien proposamenak helburu zehatz batekin moldatu eta egokituta: euskaraz berezko testua izatea, irakurlearentzat azkarra eta erabiltzeko erraza dena, baina gaztelaniazko testuaren idazkera eta zentzuari bizkar ematen ez diena.
|
|
|
zer egiten du euskara teknikariak? Lehenago ere emana
|
dugu
euskara teknikariaren lanbidearen definizioa, eta horrek berak erantzunen liguke galdera. Euskara teknikariak euskara normalizatzeko ekimenak eta neurriak diseinatu, planifikatu eta gauzatzen ditu.
|
|
|
⢠Nortasunaren disfuntzioak: lehen ere esan
|
dugu
euskara teknikariaren eginkizunak askotarikoak direla. Diharduen udalean, enpresan, edo erakundean hizkuntzaren normalizazioaren ikusmoldea zenbat eta zentzuzkoagoa eta orekatuagoa izan, orduan eta zentzuzkoagoak izanen dira teknikariari ezartzen zaizkion eginkizunak ere; baina hizkuntza normalizazioaren ikusmolde folkloriko eta pobre antzekoak ere egon badaude, hainbat administrazio arduradunen artean adibidez, eta horrelakoetan teknikarien eginkizunen eta eginbeharren zerrenda aise luzatzen eta zabaltzen da.
|
|
|
Konbentzio bat da, zalantzarik gabe, baina ontzat eman dezagun kopurua. Horietako bat
|
dugu
euskara, geurea. 7.000 horietako asko eta asko, gehienak ziur asko, hizkuntza familia edo multzoren batean koka daitezke, hau da, gehienek ere badute" ahaide" ezagunen bat, ondo ondoan edo milaka kilometrora.
|
|
|
Badira, ordea, ahaide ezagunik, edo, hobeki esanda, ahaide ezagun ziurrik ez dutenak. Horietako bat
|
dugu
euskara, geurea. Eta horrexek bihurtu du euskara hizkuntzalari eta pentsalari ugariren aztergai.
|
|
|
Batez ere esaldia luzea eta korapilatsua denean, aurrean egon nahi dugu. Ez dugu komunikaziorako oztopo izan nahi, eta ez
|
dugu
euskarazko ustezko zailtasunaren errudun agertu nahi.
|
|
|
Zoritxarrez, ordea, euskarak denetik behar du, edo hala iruditzen zait niri behintzat. Hau da, herritar euskaldunok hizkuntza baten edo bestearen aldeko hautua egiteko garaian, azken batean hori baita kontua?, erabaki indibidual nahiz kolektibo horrek era askotako osagaiak dauzka, eta osagai horietan guztietan eragin
|
dugu
euskara normalizatu nahi badugu.
|
|
|
Zertarako ari gara, bada, euskara kaltetzen duten erabakiak errekurritzen? Euskaraz esateko aukera izanda, erdaraz esan behar al
|
dugu
euskaraz egin nahi dugula?
|
|
|
Azken batean, hizkuntza bat erabiltzea" komeni" bada, hortik" beharrezkoa" izatera ez da agian asko falta. Eta hortxe
|
dugu
euskararen etorkizunaren gakoa. " Beharrezko" izan behar du, biziko bada.
|
|
2007
|
|
|
gazte errezildarrak. Bizi bizirik dugu belaunaldi aniztasunaren hartu emana, eta, bizitzeko mundu eta modu jakin batekin identifikatzen
|
dugu
euskara. Ahoz erruz eta errez komunikatzen gara edozein egoeratan, eta hitzaren jolasak ez du etenik, askotan joko bihurtzeraino.
|
|
|
Hizkuntza erabiliaren gaineko hausnarketak egiten badakigu? Zenbaterainoko aukera izan
|
dugu
euskara eta bere kulturarekin harremanetan jartzeko?
|
|
|
Premisa da okerra. Ez
|
dugu
euskara desagertzen utziko.
|
|
|
Urtero bi ale kaleratu ditu Maiatzek, eta banan bana hartuz gero, garaian garaiko kezken isla aurki liteke. " Hemen iparraldean ikusten
|
dugu
euskara urtzen, desagertzen ari dela pixkanaka. Horrek min ematen du, baina momentu berriak ere etortzen ari dira".
|
|
|
Bestalde, irakasleen lan baldintzak pixkanaka hobetuz joan badira ere, oraindik bide luzea
|
dugu
euskara irakasten gurekin aritu nahi duen edonori lan baldintza duinak eskaintzeko. Oraindik aje asko ditugu eta zenbait lekutan irakasleak topatzeko zailtasun handiak.
|
|
|
Ez diogu erabiltzaileari zama gehigarri bat eman nahi. Bizipen positibotatik nahi
|
dugu
euskarara erakarri. Harreman sare berriak euskaraz sor daitezela nahi dugu.
|
|
|
Beheko diagraman jaso
|
dugu
euskararen erabileraren bilakaera, adin taldeen arabera:
|
|
|
Maiz entzun izan
|
dugu
euskara herri txikietako hizkuntza dela eta eremu horretan erabiltzen dela batez ere. Euskal Herriko euskararen kale erabileraren neurketak ordea, bestelako errealitatea erakutsi digu.
|
|
|
Arestian ikusi
|
dugu
euskararen kale erabilera, duela hamarkada batzuk, ia hutsaren hurrengoa zela, ia erabateko elebakartasuna zegoela. Beranduago, aldaketa soziopolitiko eta soziolinguistikoen eskutik euskararen kale erabilera gorpuzten joan da, pixkanaka pixkanaka, eta bere presentzia oraindik ere oso apala den arren (%4), hamazazpi urteko tartean bikoiztera iritsi da.
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat
|
dugu
euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona. Baina ezin dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik.
|
|
|
Beraz, Nafarroan gizarte zati bat
|
dugu
euskarari atxikimendu handia diona eta, koiunturak koiuntura, azken urteotan erabilera sozialaren mailari eutsi egin diona. Baina ezin dugu espero kinka horretan egoteak luzera, ala luze gabe ere, bere eragina izanen ez duenik.
|
|
|
Lehen esan
|
dugu
euskararen erabilera euskaldunen proportzioa eta euren trinkotasunaren funtzio zuzena dela. Era berean esan genezake euskararen erabilerak eragiten duela euskaldunen proportzioaren hazkuntzan.
|
|
|
haurrek presente daudenean edo haurrengana zuzendutako elkarrizketetan, euskara gehiago erabiltzeko joera dugu. Nagusien arteko elkarrizketetan gutxiago erabiltzen
|
dugu
euskara eta joera hori berori, hau da, euskara gutxiaEuskarak errealitate ezberdinak bizi ditu lurralde batean ala bestean, Gipuzkoan biztanleen hirutik batek darabil euskara kalean, Bizkaian entzuten da urrena euskara gehien, hamarretik batek darabil, Nafarroan gutxiagok erabiltzen du %6, 6ak, Araban berriz euskarak kalean duen presentzia ez da %5era ere iristen, Iparraldean euskarak bizi duen g... Deigarria da joera hau oso indartsu gertatzen dela Iruña edo Gasteizen, haurren arteko elkarrizketetan euskararen erabilera hutsera etortzen baita hiriburu hauen kasuan.
|
|
|
Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean – Erramun Baxok familian ezin bada ikastetxean. orain beretik ikusten
|
dugu
euskarazko kulturaren garapena bertso saioetan, atseginezko irakurketa eta idazketa ekintzetan. euskara eta kulturaren arteko lotura josten ari da belaunaldi arteko urraspide batean. euSKal KulTuRaRen TRanSmiSiO nORmalizaTua y
|
|
|
(Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi
|
dugu
euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun.
|
|
|
Bereizgarritasun positiboa ez da beti euskararen ezaugarria izan. Historiaribegiratuz gero, ikusi ahal
|
dugu
euskarak hiru egoera izan dituela gaurkobereizgarritasuna erdietsi baino lehen: aurrena, euskaldunak euskara hutsez biziahal izan ziren artean, euskara, kanpoko erdarekikoan salbu, ez zen identitateosagai nabaria izan; hurrena, euskarak eremua galdu ahala, bizitzarako oztopo edoenbarazu bihurtu zitzaion askori, euskara bereizgarri negatiboa bilakatu zen; etaazkena, abertzale eta euskaltzaleek eragindako diskurtso aldakuntzari esker, bereizgarri positibotzat jotzen du askok.
|
|
|
Horren ordez beste honen itzulpena egiten
|
dugu
euskaraz:
|
|
|
Interneteko eremuan gauza batzuk egin ditugu Euskal Herrian (Sustatu, adibidez). Euskal Herrian lan egiten
|
dugu
euskarazko proiektuekin, baina ez bakarrik euskarazko proiektuekin. Lagunartean sortu genuen enpresa eta gauzak ondo egiten saiatzen gara.
|
|
|
Erderaren arauz pentsatu dugu. Atzerritarren lekuan finkatu gera, erderatik epaitu
|
dugu
euskera.
|
|
|
Eta kultura modernorik gabe hizkuntzaren biziraupenik ez. Garbia nahi
|
dugu
euskara: h. d., iraganean, baserrian gordea.
|
|
2008
|
|
|
Bestetik, gure azterketan nabaritu dugu mundu mailako ikusmiran euskarazko corpusak ez direla nahikoa ‘ikusten’, hau da, corpusen eta hizkuntza teknologien erreferentzia gune ezagunetan oso informazio gutxi aurkitu
|
dugu
euskarazko baliabideez. Arazo hori ez da euskarazko corpusena bakarrik, noski; esaterako, P. Bilbaok salatu duenez, Europako hizkuntza politika ‘txarrak’, edo ezegokiak, Europa mailan" ikusgabe
|
|
|
7) Gainerakoan, Merkataritza zuzenbidearen konplexutasuna eta hedadura kontuan izanda, benazko hausnarketa egin behar izan
|
dugu
euskaraz erabili beharreko terminologiaren inguruan; egin eginean ere, bilduma hau osatzen duten aurreko lanetako esperientzia ez ezik, UZEI bezalako erakundeena ere jorratu dugu, eta, horrez landara, EUSKALTERM datu basea ere erabili dugu, baina horien proposamenak helburu zehatz batekin moldatu eta egokituta: euskaraz berezko testua izatea, irakurlearentzat azkarra eta erabiltzeko erraza dena, baina gaztelaniazko testuaren idazkera eta zentzuari bizkar ematen ez diena.
|