|
2000
|
|
|
|
Zer
egin behar du legegileak. Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat.
|
|
|
Alboko senide zahar eta gaixo hori, ez al da iraungiko, baliabiderik eta laguntzarik gabe, inguratu dezaketen horiek oinordetzarako igurikimenik ñimiñoena ere ez badute?
|
Zer
izango da gradu urruneko senidetasun lotura hori, bestelako loturarik ez bada. Irabazpidea, sarri askotan gizakiak eurak aldatzen dituena, ez al da profitatu behar, ahal dela, gizakiak gerturatu eta bat egiteko?
|
|
|
Gizartearen maila langintsuetan, zein seme alabek bilduko ote ditu bere ahaleginak gurasoenekin, nekearen ordez irabazpideak ikusi ez, eta okerragoa dena, bere industriaren emaitzak galtzeko tenorean sumatzen baditu?
|
Zer
gertatuko da artisau eta nekazariekin, behin bizitza norbaitzuei eman, eta horiek, lehenengoak bertan behera uzten badituzte, euren zahartzaroa dela eta. Bestaldetik ere, ez al dira ondasuntzak aita familiakoaren xede zuhurra behar dutenak?
|
|
|
Orobat, magistratuek eta juriskontsultoek ebatzi behar dituzten gaien bilakaerari so egiten bazaio.
|
Zer
esanik ez, gertaeren nondik norakoak eta gizarte harremanak sarritan aldatzen dituzten inguruabarrei jaramonik eginez gero. Azkenean ere, ikusgarri suertatzen da arestiko hori, grina eta interes guztien aldeko eta kontrakarreko bolada jarraituak begi bistan badira.
|
|
|
ikusmolde askok —totalitaristek lehenik— ezin diote beren buruari hori galdetu, beren partaideek ezin dute ezta planteatu ere egin. "
|
Zer
nahi duzu esan ‘garbiketa etnikoa’ eta ‘argitze kontzeptuala’ gauza bera direla adierazterakoan?", galdetuko genioke Horkheimerri, 1937an Vienako Zirkuluaren kontrako halako analogia ilunak ezarri zituenean. Dakigunez, Vienako Zirkuluaren partaide gehienak, denak ez esatearren, hil edo erbesteratu egin zituzten naziek.
|
|
|
3 XX. mendeko zientziaren filosofian jorratu eta garatu diren arazo eta ikusmolde desberdinen ikuspegi orokor eta zorrotz baterako, ikus BAZTARRIKA, P.; EIZAGIRRE, X.; IBARRA, A.; OIANGUREN, J.: 1992,
|
Zer
da zientzi teoria delako hori. Egungo zientziaren filosofiarako sarrera, Bilbo, UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua.
|
|
|
Hortaz, zer nolako eginkizuna uzten zen filosofiaren esku?
|
Zer
geratzen zitzaion egiteko. Erraz esanda, analisi logikoaren betebeharra:
|
|
|
Baina esanahia soilik testa igaro duten kasuei egokitzen bazaie, baina ez aztertuak izan ez diren beste guztiei, orduan ez dugu erantzun filosofiko —orokor— baliozkorik joerazko terminoen esanahiari buruz.
|
Zer
zegoen gaizki, beraz. Batez ere, erantzun filosofiko singularizatua eman zutela, kasuz kasukoa.
|
|
|
zer zen horrenbeste aipatzen zuten esperientzia sentikorra, edota sentimenetan oinarriturikoa?
|
Zer
ziren behaketazko txostenak. Neurath ezik, beste partaideak bat zetozen —Schlick ere bai 1917 eta 1918ko liburuez geroztik— esperientzian ‘emandakoa’ zerbait leuna, garbia, bailitzan ezaugarritzerakoan:
|
|
|
|
Zer
gune beteko luke Neurathek Vienako Zirkulutik geroztikako tesi antipositibistetan. Zein izan zen bere ekarpena?
|
|
|
Zerk laguntzen gaitu horrelako inferentziak egiten?
|
Zer
dago aurresate horien alde. Humeren erantzuna lau zatitan bana dezakegu:
|
|
|
Logikaren proposizioek, analitikoek, esanahi faktualik ez daukatela esateak ez du nahi esan absurduak direnik, metafisikarenak diren bezala.
|
Zer
lortzen dugu haietatik, beraz. Ez informazio enpirikorik, jakina, kontzeptuak eta beren zeinuak erabiltzeko moduaren argitze era bat baizik.
|
|
|
Gainera, erlatibitate orokorrean badakigu koordenatu sistemen klasea koordenatu sistema guztien osotasuna dela.
|
Zer
da, orduan, objektiboa hemen. Hain zuzen ere, higiduraren legeak, koordenatu sistema batetik beste batera pasatzerakoan gordetzen diren lege kobarianteak.
|
|
2001
|
|
|
Orduan, zer?
|
Zer
jokatzen zenigun. Eta nola moldatu zinen lehiaketan? 1 lon.
|
|
|
Ez bailitzateke komenigarria rapsoda ahazkorra izatea. lon.
|
Zer
ahazten ari naiz, bada?
|
|
|
Sok.
|
Zer
diozu. Rapsodaren artea, estrategiaren arte bat al da?
|
|
|
" Zehazki bietariko zein arteren bidez, lon, ezagutzen dituzu zaldiz ongi ibiltzen direnak? Zalduna zarelako ala zitarajolea zarelako?";
|
Zer
erantzungo zenidake, lon.
|
|
|
|
Zer
gertatu zaio bitartean Metafisikari. Zientzia zaharrena bera da, eta beste guztiak desagertuz gero ere iraungo luke.
|
|
|
1)
|
Zer
ezagut dezaket?
|
|
|
2)
|
Zer
egin behar dut?
|
|
|
3)
|
Zer
itxarotea sori zait? (A804/ B832 (E583)).
|
|
|
Kritika n ez bezala, ideia hau bera errepikatzen duen beste bi unetan laugarren galdera bat gehitzen du:
|
Zer
da gizakia. Beraz, Antropologia transzendental batek osatu luke Filosofia transzendentala.
|
|
|
|
Zer
ezagut dezaket. Benetako objektuak, hauek ezaugarritzen dituzten baldintzak kontuan hartuz.
|
|
|
|
Zer
egin behar dut. Zoriontsu izateko duin bihurtzen nauena.
|
|
|
|
Zer
itxarotea sori zait. Galdera hau aldez teorikoa eta aldez praktikoa da; ez da eremu berri bat, baizik eta moraltasunaren errealizazio historikoa adierazten du.
|
|
|
1)"
|
Zer
ezagut/ jakin dezaket? (Was kann ich wissen)".
|
|
|
Bere filosofiaren ildoan jardunez, beste galdera bat dago horren aurretik, eta beste bat horren ondoren: "
|
Zer
ezagut dezaket" galdetu aurretik, beste galdera hau dago: " Ezagule al naiz?".
|
|
|
"
|
Zer
ezagut dezaket" Kanten galderari (gure bigarrenari) erantzuna eman ondoren, hirugarren datorren beste hau dago: " Ezagutu ahala bakarrik, ala ezagutu beharra ere daukagu?".
|
|
|
MAITAGOGO naiz. a) Ezagule al naiz? BAI, maitagogo naizenez. b)
|
Zer
ezagut dezaket (Kanten galdera filosofikoa). MAITAGAI GUZTIAK:
|
|
|
a) Egin beharra al dut? BAI. b)
|
Zer
egin behar dut. MAITATU (ona eta baita egia eta ederra ere).
|
|
|
Kanten bigarrengo galdera orokor zehatza hau izan zen, gorago esan dugunez: "
|
Zer
egin behar dut?". Esan dugu filosofiaren barruan ere beste galdera bat dagoela horren aurretik.
|
|
|
Baina gehienetan, beste bereizketarik gabe, errukiz betetzen gara.
|
Zer
da hori. Gizakia —beste maitagogoa— izanik maitariarentzat onean onena, ederrean ederrena, egian egiazkoena, beste maitagogoaren ez gogoko dena guretzat ere ez gogoko dela berehala nabaritzea eta maitagogo horren alde jartzea.
|
|
|
|
Zer
du maite gizakiak. Haurragan, lehenbizi, zentzumenen eklosioa azaltzen da.
|
|
|
Nire asmoan ez da egon ahalmen hori sakonean arakatzea —ahalko banu ere— Baina zerbait jorratu dugu tesiaren azpialderdi hau.
|
Zer
da, zelakoa da, noraino heltzen da gure ezagumenaren ahalmena?
|
|
|
Kreazioaren helburua osatzen da izaki eta, batez ere, gizaki guztiok garatuz?
|
Zer
dira ‘eskaladan’ sortzen diren ezbehar horiek, zenbaterainokoak. Nahigabeen aldetik, inork ez du ezagutzen ezbehar gorriagorik, Jesukristo guztiz zuzenak baino:
|
|
|
Etikan ere, oinarri bila, gure hasierako galderara jo beharra dago:
|
Zer
da gizakia?
|
|
2002
|
|
|
Nola erabiliko dute itzuli zaien askatasuna, nola, orobat, irakatsi zaien guztia?
|
Zer
erabilera emango diete espetxean irabazitakoei. Honi guztiari dagokionez, erantzuna garbia da oso:
|
|
|
gaizkia salatu edo bere konplize izan.
|
Zer
amarruk saihets ote dezake halako lege zorrotza. Zein konspiraziok egin dezake horren aurka?
|
|
|
Ez al du, ba, gizalegeak agintzen zorrak kitatu dituenari bakean utzi behar zaiola?
|
Zer
egin ez dakigula gabiltza hemen jira eta buelta.
|
|
|
|
Zer
izan behar du espetxeak. Beren askatasuna neurriz kanpo eta bidegabeki erabili duten gizabanakoei, krimenik gehiago egin ez dezaten eta, orobat, ereduaren izugarriaz, besteak halakorik ez egitera bultzatuz, hartaz gozatzea galarazten zaien egoitza.
|
|
2003
|
|
|
—
|
Zer
bada. Ez al da erantsi behar ona bereganatzea ere maitatzen dutela?
|
|
|
Noizbait ikusten baduzu, ez zaizu urre, janzkera, mutiko ala gazte ederren araberakoa denik irudituko, eta orain azken hauek ikusterakoan zeharo liluratuta gelditzen zara eta prest zaude, zu eta beste asko, maiteei begira eta beraiekin egoten beti, nolabait ahal balitz, jan eta edan gabe egotera, begira eta elkarrekin egoten bakarrik.
|
Zer
uste dugu bada litzatekeela bati edertasun bera ikustea gertatuko balitzaioke, garbi, aratz, nahasgabe, eta haragi gizatiae rrek, koloreek eta gainerako txorakeria hilkor anitzek kutsatu gabe, edertasun jainkozko paregabe bera ikusi ahal izango balu. Eskasa dela uste al duzu hara begira egon, behar denaz begiratu eta berarekin 212 elkarturik dagoen gizakiaren bizitza?
|
|
|
— Ala Herakles!
|
Zer
da hau. Sokrates al da hau?
|
|
|
—
|
Zer
nahi duzue elkarrengandik gertatzea?
|
|
|
—
|
Zer
bada, Sokrates? —esan omen zuen Agatonek— Ez nauzu bada antzerkiz horren beteta iritziko adimendunarentzat zentzudun gutxi batzuk burugabe asko baino beldurgarriago direla ez jakiteraino?
|
|
|
—
|
Zer
hain zuzen? —esan zuen.
|
|
|
—
|
Zer
bada. Edertasuna faltan duena eta edertasuna inola ere ez daukana ederra dela al diozu?
|
|
|
—
|
Zer
diozu, Diotima. Orduan itsusia al da Maitasuna eta gaiztoa?
|
|
|
—
|
Zer
da hori?
|
|
|
—
|
Zer
izango litzateke bada —esan nuen— Maitasuna. Hilkorra?
|
|
|
—
|
Zer
bada?
|
|
|
—
|
Zer
bada, Diotima?
|
|
|
|
Zer
baita ere jarria, hori da zuzen dena; eta hola legetzat ezarri guztiak, nahitaez zuzentzat dira hartuak, ikertu gabe, jarriak direnaz gainean. (312) 10
|
|
|
Pascal erabat ezezkorra da gizakiarekiko,
|
Zer
amets da beraz gizona. Zer berrikeria?
|
|
|
Pascal erabat ezezkorra da gizakiarekiko, Zer amets da beraz gizona?
|
Zer
berrikeria. Zer mamua?
|
|
|
Zer berrikeria?
|
Zer
mamua. Zer nahaskeria?
|
|
|
Zer mamua?
|
Zer
nahaskeria. Zer mirakulua?
|
|
|
Zer nahaskeria?
|
Zer
mirakulua. Gauza guzien jujea, zizari indargabea, egiaren begiralea, ez bai aren eta hala ez denaren ziloa, munduaren loria eta botakina!...
|
|
|
itsu defendatzen den oinarrizko usteen (edo sinesmenen) sistema bat dauka, dogmen arabera egiten du lan, indarkeriaz inposatu zaigu (ez konbentzituz), hura ikastea derrigorrezkoa da, estatuari lotuta dago eta bere funtzionamendua ez da batere demokratikoa.
|
Zer
gehiago esan dezakegu. Zerbait bai, Feyerabenden aburuz:
|
|
|
Baztarrika, Patxi; Eizagirre, Xabier; Ibarra, Andoni; Oianguren, Jabier (1992)
|
Zer
da zientzi teoria delako hori. Egungo zientziaren filosofiarako sarrera, Bilbo, EHU.
|
|
|
Eta gauza bera teoriekin, hauek direlako enuntziatuek osatzen dituztenak.
|
Zer
dela eta aldaketa hori. Zergatik ez baieztatu zientziaren enuntziatuak egiaztagarriak izanik eta metafisikarenak ez, lehenbizikoak esanahia dutela eta besteek ez?
|
|
|
(K1) Popper razionalista kritikoa bada ere, Kuhnek, aldiz, zientzialari ‘normaldua’ antirrazionalista kritikoa dela dio.
|
Zer
esan nahi du horrek. Hain zuzen zientzialaria ez dabilela behin eta berriro bere teoriak frogapean jartzen, Popperrek esan bezala, enigmei eta zailtasunei irtenbidea eman nahian baizik (Kuhn 1962:
|
|
2004
|
|
|
Jainkoa kanpoan geratzen da, naturatik urrun samar, eta honela arrazoimenaren azken funtsa naturaz gaindikoa bihurtuko du, ez dagoen arren benetako arrazoirik onartzeko arrazoimenak gai materialetatik kanpo egon behar duenik.
|
Zer
egiten du hor, gainera, munduaren sortzailearen ideiak. Eta sorketarenak?
|
|
|
Esan beharra dago, edozein modutan, perfekzioaren, eta Jainkoaren, adiera hori Descartesek (aipatu ditugun beste puntu batzuetan bezala) berea egiten duela frogatu gabe.
|
Zer
arrazoi dago esateko perfekzioa ulertzeko ez dugula inperfekzioaren ideiaren beharrik. Zer arrazoi perfekzioa inperfekzioaren aurrean lehenesteko munduari buruz ikusmolde zorrotz batean?
|
|
|
Zer arrazoi dago esateko perfekzioa ulertzeko ez dugula inperfekzioaren ideiaren beharrik?
|
Zer
arrazoi perfekzioa inperfekzioaren aurrean lehenesteko munduari buruz ikusmolde zorrotz batean. Berarentzat erantzuna sinplea izango da, perfekzioarena ideia argia eta bereizia izango da eta horrekin nahikoa da.
|
|
|
|
Zer
dela eta darabiltzat nik oker Jainkoak oso osorik eman dizkidan ahalmenak berak zuzen darabiltzanean. Non dago gizakiarengan eman daitekeen akatsa?
|
|
|
Jainkoak sorturikoa izango zen andre gizonak bertan bizitzeko, hartaz baliatzeko, hemen gauden bitartean.
|
Zer
ekarriko digu Descartesek alderdi horretatik. Eredu matematikoaren araberakoa egingo du eta ezagutzeko gai bihurtuko, baina, bestalde, bere existentziak Jainkoaren menpeko izaten jarraituko du.
|
|
|
|
Zer
dela eta hori guztia. Ukatu behar al diogu balioa erabat sentimenetatik datorkigun informazioari?
|
|
|
|
Zer
arrazoi egon daiteke halako modu borobilean baztertzeko bere zalantzatik egia errebelatuak eta moralari buruzko kontuak, azkenok ondo azaldu eta justifikatu gabeko arau batzuk eman ondoren. Egia errebelatuei dagokienean, tira, baina ez luke moralitateak leku nabariagoa izan behar, lehentasuna ez bada, egitasmo razional batean?
|
|
|
|
Zer
ote da baina irudi bat? " Irudia errealitatearen eredu (Modell) bat da" (2.12), erantzungo du gure filosofoak.
|
|
|
|
Zer
ote dira errealitateaz egiten ditugun irudiak hura ezagutzeko eta adierazteko. Ikusia dugu irudiak errealitatearen ereduak direla eta halaber barne forma bat daukatela, beren irudikatze formarekin zerikusi zuzena (estrukturala) duena.
|
|
|
Perpaus moten auzia alde bat utzita, argi dezagun orain perpausen eta izenen arteko bereizketa zertan datzan eta zer garrantzi duen.
|
Zer
da funtsean perpausa. Gogoeta bat adierazten duen zeinua, diosku Wittgensteinek:
|
|
|
4
|
Zer
dira izenak?
|
|
|
Gatozen orain izenen funtsa argitzera.
|
Zer
ote dira izenak. Zer funtzio betetzen dute perpausean?
|
|
|
Zer ote dira izenak?
|
Zer
funtzio betetzen dute perpausean. Izenak, diosku Wittgensteinek, perpausean enplegatzen ditugun zeinu bakunak dira (3.202).
|
|
|
Nola izendatzen ditugu objektuak?
|
Zer
ote da izendatzea. Zein ote dira izenen ahaltasun baldintzak?
|
|
|
|
Zer
ote da, zertan datza izendatzea. Derragun aurretik, Nietzschek gogoeta sakonak egin zituela Das Philosophenbuch (Filosofoaren liburua) izeneko obra paregabean, baina, zoritxarrez, filologo bikaina zen filosofoak ez zuen auzia behar adina argitu bere gogoeten laburra eta bere idazkera aforistiko iluna zirela kausa.
|
|
|
Eta, munta ttipiago ez duena, zergatik izendatzen ditugu gauzak?
|
Zer
adierazten du gauzei izenak egozteak. Hona hemen proposatzen dugun erantzunbidea:
|
|
|
3.1 Objektu baten aurrean nagoenean eta honeko galdera hau egiten dudanean:
|
Zer
da hau (hori)?, bi erantzun eman ditzaket: a) objektua ezagutzen badut (demagun mahai bat dela), hauxe erantzungo dut funtsean:
|
|
|
Ezagutzea irudikatzea da.
|
Zer
ote da irudikatzea? 21
|
|
|
4
|
Zer
dira izenak? 33
|
|
|
Ezagutzea irudikatzea da.
|
Zer
ote da irudikatzea?
|
|
|
Zerbait ezagutu nahi badugu, hura irudikatu beharrean gaude; hizkuntza dugu irudikatzeko bide nagusia eta saihestezina.
|
Zer
ote da, baina, errealitatea irudikatzea. Edota era zehatzago eta wittgensteindarrago batez galdeginez:
|
|
|
Zergatik diren hori dira gauzak eta ez besterik?
|
Zer
ote da izatea? " Eta hauxe da aitzinean jada eta egun ere, eta betidanik, bilatu izan dena, beti ere aporetikoa izanik:
|
|
|
Zertan aldatzen da gure bizitza?
|
Zer
aldatzen du horrek gure bizitzaren zentzuaren bilaketa etengabean. Nolakoa liteke, ordea, poesiarik gabeko mundu bat?
|
|
|
|
Zer
dakit Jainkoaz eta bizitzaren helburuaz. Badakit mundu hau existitzen dela.
|
|
|
Nolanahi ere den, Wittgensteinen ageriko ahaleginik handiena, filosofo bokazioa zuenez gero, sinesmenaren funts filosofikoa aurkitzea izan zen.
|
Zer
zein ote da Jainkoa, beraz. Zer ote da Jainkoarengan sinestea?
|
|
|
Zer zein ote da Jainkoa, beraz?
|
Zer
ote da Jainkoarengan sinestea. Hona hemen 1916ko uztailaren 8an idatzi zuena:
|
|
|
(
|
Zer
den nire borondatea oraindik ez dakit)
|
|
|
|
Zer
ote da hitz egin ezin daitekeena. Egia esan, ez da erraz erantzuteko galdera Tractatus aren argibideak ez baitira ez ugari eta ez oso argiak ere.
|
|
|
Hizkuntzari esker egin ahal izan ditugu galdera bata eta besteak.
|
Zer
ote da, bada, gure eta besteen bizitzaren zentzuaz galdetzea ahalbidetzen digun adierazpide zoragarri bezain hunkigarri hau. Nondik ote datorkio (ontologikoki, ez bakarrik historiko genetikoki) gizakiari bere eta besteen buruaz jabetzeko ahalmena demaion mintzamena?
|
|
|
|
Zer
da etika zehazki. Wittgensteinek ez digu definiziorik ez azalpen nahikorik ematen Tractatus ean.
|
|
|
Eta etikaren zeregina da errealitateaz arduratzea.
|
Zer
nolako ardura?
|
|
|
Praxia egokia edo desegokia izan daiteke, zuzena edo zuzengabea, denok ondotxo dakigunez.
|
Zer
adierazten du egitate ukaezin honek. Gizakiak huts egin dezakeela, erra dezakeela bere asmo, proiektu, egintza edota iritzietan, hain zuzen ere.
|
|
|
Ardura asumitzea ere ez da lan erraza.
|
Zer
nolako ardura hartu behar du. Zer hautatu?
|
|
|
Zer nolako ardura hartu behar du?
|
Zer
hautatu. Zer hobetsi edo txarretsi?
|
|
|
Zer hautatu?
|
Zer
hobetsi edo txarretsi. Nondik eta norantz abiatu?
|
|
|
Giza errealitatearen eta praxiaren dimentsio etikoaren arragoan kontzientzia etiko morala kristalizatzen da.
|
Zer
da preseski kontzientzia morala deritzoguna. Kontzientzia psikologikoaren funtzio espezifiko bat da, objektuen eta egintzen (jokabideen) kalitatea (ontasun maila), garrantzia eta premia maila, praxi kolektiboari eta pertsonalari (errealizazio pertsonalari) dagokionez, atzematen eta neurtzen dituena.
|
|
|
Eta kontzientzia bakar hori kontzientzia metafisiko ere bada, subjektu etiko ezagutzailea subjektu metafisiko egiten duena, hain zuzen ere.
|
Zer
esan nahi dugu, baina, subjektu metafisiko diogunean. Metafisikaren errealitatera irekita dagoela esan nahi dugu, hau da," fisikatik" (psikobiofisikatik) haratagoko eta honatagoko errealitatea ezagutzeko eta kontenplatzeko (thedrein) isuria duela gizakiak.
|
|
|
Definizioa eta ikuspegi ezberdinak gorabehera, ezin uka daiteke balioen unibertsoak bizi gaituela.
|
Zer
esan nahi dugu horrekin. Gizakiok egiten eta bizitzen dugun oro balioesteko joera dugula, alegia.
|