|
2000
|
|
|
Nire bizitzan garrantzi handia dauka, idazteko orduan ez hainbeste. Adibidez, ez
|
dut
ipuinik idatzi, askotan eskatu dizkidaten arren. Umeak 9 urte ditu, eta orain ez hainbeste, baina txikitan semeari ipuin piloa kontatzen nion, errepertorio bat genuen:
|
|
|
Xdabier Etxaniz trintxerpearraren lehen liburua da ipuin bilduma hau. Dena den, lehenago ere han eta hemen argitaratuak
|
ditu
ipuin batzuk AEK ko irakasle honek eta saritua ere izan da (iragan astean bertan Urnietako On Manuel Antonio Antia VI. Literatur Lehiaketako lehenengo saria jaso du). Harreman sentimentalen inguruan dabil Etxaniz bildumaren zazpi testuetan, baina ironiaz jantzita eta zigarroaren kearen usainetan beti ere.
|
|
|
|
Zuen
ipuinetan gainera, ez dira onak eta gaiztoak bakarrik agertzen.
|
|
|
Estilo erraz eta zuzena
|
dute
ipuinek. Hori da zeuk bilatzen duzuna?
|
|
|
Azkenean, hasierara bueltatzea izan zen aukeratutako bukaera. Orain buruan
|
badut
ipuin bat eta horren inguruan izango da, gauzak elkarri lotzearen, zirkulua osatzearen inguruan.
|
|
|
Baina errazago da herren eginez dabilenak konplexua izatea, ezta? Bada, hori guztia hankaz gora jarri nahi
|
duen
ipuin bilduma kaleratu berri du Elkarlanean argitaletxeak: " Eta zer?" zortzi urtetik gorako haurrei besteen desberdintasunak onartzen irakatsi nahi dien sail honetako lehen ipuina Seve Callejak idatzi eta Joxan ormazabalek euskaratua da," Potoloa naiz, eta zer?", eta Jokin Mitxelenak eginiko marrazkiaz apaindurik agertzen zaigu.
|
|
|
" Zenbat ipuin idatzi behar
|
dut
ipuin idazle izateko?"
|
|
|
Aldi berean, gogoratu behar da ipuinetan leku izen konkretuak eta zehatzak ere ageri direla leiendazkoekin bat ez datozenak, kontrastean bezala sartuak. Hain zuzen ere egilearen geografia pertsonalari hurbilen zaizkionak dira aipatzen dituen toki horiek, esate baterako, gai arturikoa
|
duten
ipuinetako bitan Durango eta Mugarra mendiko oinetan kokaturiko toki zehatzak aipatzen dira.
|
|
|
Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa
|
duten
ipuinak zekarzkigun. Modu honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu.
|
|
|
droga, sexua, rock and rolla, tabernetako giroa, alkohola,... Lotura handia dago bilduma batetik bestera. Honela," Gauaren testuingurua
|
dute
ipuin guztiek, eta ez dago liburuan gauetan gertatzen ez den ezer; ikusitakoa, bizitakoa kontatzea baitu xede, errealitate horri imajinazio apur bat gaineratu dion arren." (Egunkaria XI) Honetaz gain, giroa ere aitzakia da hainbat sentimendu unibertsal islatzeko: etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira.
|
|
|
Bi bildumetan estilo eta gaiaren aldetik lotura
|
duten
ipuinak daude, baina bigarren liburuan, ipuinak luzeagoak eta onduagoak daudela iruditu zaigu.
|
|
|
Baina, batik bat Telefono kaiolatua bildumari eskainiko diogu gure arreta. Ikutu ezkorra
|
duten
ipuinen bilduma bat osatu zuen. Luzera ezberdineko ipuin hauen artean ez dago lotura garbirik.
|
|
|
Oraingoan, Mailuix Legorburuk loturarik ez
|
duten
ipuinen bilduma eskaini digu. Ipuin batean baino gehiagotan errepikatzen diren irudiak egon arren, ez dago denen arteko uztardura jakinik.
|
|
|
Hala ere, beheraxeago honakoa aitortu beharrean egongo da: "
|
badituela
ipuinetan zehar barreiaturik txispazo modukoak, disdiragarriak, alaiak eta umoretsuak, irla txikiak, dena dela, itsaso handi eta zakar batean." (El Diario Vasco I)
|
|
|
4 KAPITULUA: Lotura
|
duten
ipuin bildumak
|
|
|
" Joanes: Felisaren ipuinak sinesteari utzi eta apez horren ipuinak sinesten hasi behar al duk orain...?", baina jakinik, halaber, alferrikakoa gertatuko zitzaidala ihardeste hura, zeren eta, nik osabari buruaz ezetz erran niezaiokeen arren, ez
|
nituela
ipuin haiek sinesten, neure buruari galdezka segituko bainuen: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?", ene zalantzen argibidea beldurrak edo eraginikako bertze zalantza hura balitz bezala.
|
|
|
Nahikoa dugu erantzun zion errainak sukaldetik, Aita Gurea baino ezagunago
|
ditugu
ipuin horiek.
|
|
2001
|
|
|
Txori batek esandakoa, beraz, baieztatzen duzu, zure bi alabek zer esan handia
|
dutela
ipuin bat erabakitzen duzun garaian?
|
|
|
–Amaitu
|
dut
ipuina.
|
|
|
Entzule mota diferenteak imajinatzen zituen: batzuek oihu egiten zioten; beste batzuk haserretu egiten ziren, ez
|
baitzuten
ipuina ulertzen, eta gehientsuenak epel geratzen ziren, hasieran bezala. Bakan batzuek egiten zuten irribarre, izpiritu pobrekoek ziurrenik.
|
|
|
ipuin kontatzea. Oso maite
|
zituen
ipuinak. Eta kantu kantatzea.
|
|
2002
|
|
|
Inazio Mujika eta Joxean Muñozek asmatu eta Jose Angel Lopetegik marraztutako «Karramarro Uhartea» saileko pirata lagunak abentura berri bati ekiten diote «Domitri eta itsas txakurrak» izenburua
|
duen
ipuin honetan. Groenlandia inguruan bizi diren animali jator horiek arrisku larrian aurkitzen baitira, Walker eta beste morroi maltzurrek beren larruen jabe egitea deliberatu dutelako.
|
|
|
Haren inguruan genbiltzanok –Pantxikek eta Karmelek, Libek eta nik– argi
|
baikenuen
ipuin batean sarrarazi behar genuela Leire, bizi bitartean. Ez obligazioz, baina modurik naturalenean.
|
|
|
Badakit ametsak eta irudimenak, gaizki erabiliz gero, munstrorik handienak sor ditzaketela; horren lekuko
|
ditugu
ipuin klasiko beldurgarri asko, non bihozgabekeriarik munstrotsuenak agertzen diren. Baina banekien, halaber, ametsa eta irudimena izan daitezkeela, aldi berean, gure aliaturik onenak, munstro berberei aurre egiteko.
|
|
|
Ipuinen arteko etenak ez dira arazo, ipuinen kalitatea baizik: ezbairik gabe, mundu txikiagoak sortu ohi
|
dituzte
ipuinek, baina eleberriek gauzatutakoek bezain osoak eta errealak izatera hel daitezke.
|
|
2003
|
|
|
Tuboz inguratua. Ama ondoan
|
du
ipuin kontalaria sartu denean. «Nahi duzu ipuina entzun?».
|
|
|
Ama ondoan du ipuin kontalaria sartu denean. «Nahi
|
duzu
ipuina entzun?». Baietz erantzun du.
|
|
|
Xabier Mendiguren Elizegik Susa argitaletxearen eskutik eskaintzen dizkigun hamasei ipuin zahar eta berriago hauetan maitasunaren hamaika aurpegi agertzen dira (mutilazioa, voyeurismoa, fetitxismoa, intzestu orokorra, bikote trukatzea baserrian, porno ahalegina, masokismoa...), beti ere ironia apur batekin kontatuak. Denetarik zaharrena eta apika krudelena baita ere «22 ebaki» izenburua
|
duen
ipuina da, 1983an idatzi baitzuen Xabier Mendiguren Elizegik, urte hartantxe kaleratu zelarik lehen aldiz. «Sei Ipuin Amodiozko» deitu atalean aurki daiteke orain, 1986an aurrenekoz plazaratu ziren «Udak dakarrena udak daroa», «Nenufare zuria», «Perla beltza», «Un petit cadeau por madame» eta «Amoña Margarita» kontakizunak lagun dituela.
|
|
|
Biografia bitxi horien bitartez hainbat istorio eta ipuin txiki tartekatu dituzu; ezagun duzu, gainera, gustura zabiltzala genero horretan. Nola bizi
|
duzu
ipuin/ eleberri banaketa zure obran, zure lanean?
|
|
|
Oso gustuko
|
ditut
ipuinak, jakina. «SPrako tranbia» idatzi nuenetik, ordea, ideia asko izan dut bai, baina beti nobela idazteko.
|
|
|
Denok entzun izan ditugu txikitan Grimm anaien edo Hans Christian Andersenen ipuinak. Ezagutzen ditugu Loti ederra, Mari Errauskin, Pinotxo edo Txanogorritxu pertsonaiak, baina sarri ez
|
dugu
ipuina ondo gogoratzen, edo bata bestearekin nahasten dugu. Jendeak ipuinekin duen anabasak umorez har zitezkeela pentsatuta erabaki zuten Kanpingagsekoek Patxi Barcoren zuzendaritzapean" Bazen behin... gutxi gorabehera" antzezlana muntatzea.
|
|
|
Amestutakoak bere ahizpari kondatzen zizkion. Xeleimek bere berea
|
zuen
ipuin miresgarri eta ederrena, azkenean, ahizpari oparitu zion. Himrak bederen hamar aldiz irakurria zuen.
|
|
|
–Emakumeak izan ezik beste osagarri denak
|
ditu
ipuinak. Esaten ari nintzen moduan, lanetan ibili dira elizan...
|
|
2005
|
|
|
Lotura
|
duten
ipuinez gain bada marko narratibo bakar batean sartzen direnak ere, ezberdinak azaldu arren. Ipuin mota horri short story cycle21 deritzogu.
|
|
|
emakumezkoek idatzitako euskal literatura, Oihenart, 17, Eusko Ikaskuntza, Donostia) ekarri zuen euskal literaturako ipuin mota horren berri: " Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa
|
duten
ipuinak zekarzkigun. Modu honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu.
|
|
|
Sexua, drogak, rock and roll borrokazalea dira tabernako giro hori laguntzen duten bestelako osagaiak. Horrela, alde batetik, gaueko giro hori
|
dute
ipuinik gehienek. Gauean ikusitakoa, bizitakoa dute helburu, errealitate horri fantasia apur bat erantsita.
|
|
|
Izenburuek salatzen duten bezala, ipuinok maitasunaren nahiz bikoteen harremanen inguruko istorioak dira. Giza harremanak hizpide
|
duten
ipuinak ditugu (bikoteen, maitasuna, jelosiak, gorrotoa...) eta beste batzuetan bezala, hauetan ere ironiak leku handia hartzen du, bada amodioa desmitifikatzeko joera handia eta eguneroko egoerak garrantzitsuak dira. Bilduma honetaz hasieratik, izenburuetatik hasita, esan genezake ironia handia dagoela, azken batean ez da izango amodioa hemen azalduko dena, ustezko maitasunaren inguruan sortutako patologia ilunak baino.
|
|
|
" Betaurrekoei esker" narrazioa benetako istorioa irudikatu nahi
|
duen
ipuina dugu. Berriro ipuina ipuinaren barruan dugu kontaketari sinesgarritasuna eman nahiz.
|
|
|
Ipuin arinak izeneko liburua hamabi ipuin laburrez osatutako bilduma da. Bertan aldizkarian aurretiaz argitaratuta
|
zituen
ipuin batzuk jaso zituen, beste batzuk, ordea, orijinalak dira.
|
|
|
• Nagusi dira narratzaile protagonista eta narratzaile orojakilea
|
duten
ipuinak.
|
|
|
Literatura fantastikoa, beraz, joera berritzaileekin agertzen da 80ko hamarkadan. Bizkai idazleei dagokienez, esan bezala, Joseba Sarrionandia
|
dugu
ipuin idazleen artean nabarmenena sasoi honetan.
|
|
|
Gizartea, edonongoa izan badaiteke ere, eta hemen esan genezake narrazioek badutela ikuspegi unibertsala, Euskal Herrikoa da ipuinotan antzematen dena. Gizarte horren arazoak islatu nahi
|
dituzte
ipuin hauek eta egileak modu jakin batean aurkezten dizkigu. Egileak" on" eta" txarraren" arteko borroka moduan aurkezten dizkigu, egitura manikeo orokor batean.
|
|
|
Desberdinagoak ditugu, ordea, A, B, C, D progresio hutsak direnak, hemen ez dago flash back teknikarik, kontakizunak jarraitu egiten du eta amaiera aldean beste aukera bat zabaltzen da(" Arrankarien bihurritasuna"). Bestalde, eskema hauetatik gehien urruntzen direnak dira Inauteri, jarraipen eskeman elkarrizketa irudikatzen duena; figuratibismoz egindako irudi poemak(" Kaiolan jaio eta hazitako txoria"); tentsioa amaieraren paradoxan edo ironian duten bertso moldeak(" Baikor eta Ezkor"," Txoriak arrano jaunari") eta egitura simetriko konplexuak
|
dituzten
ipuin garrantzitsuenak, estilistikarik aberatsena duten ipuinak(" Idatz eta Mintz"," Ekidazuko astasendia"," Egiederko alegi").
|
|
|
Desberdinagoak ditugu, ordea, A, B, C, D progresio hutsak direnak, hemen ez dago flash back teknikarik, kontakizunak jarraitu egiten du eta amaiera aldean beste aukera bat zabaltzen da(" Arrankarien bihurritasuna"). ...tik gehien urruntzen direnak dira Inauteri, jarraipen eskeman elkarrizketa irudikatzen duena; figuratibismoz egindako irudi poemak(" Kaiolan jaio eta hazitako txoria"); tentsioa amaieraren paradoxan edo ironian duten bertso moldeak(" Baikor eta Ezkor"," Txoriak arrano jaunari") eta egitura simetriko konplexuak dituzten ipuin garrantzitsuenak, estilistikarik aberatsena
|
duten
ipuinak(" Idatz eta Mintz"," Ekidazuko astasendia"," Egiederko alegi").
|
|
|
Ikusgarria da Garateren ahalegina ipuin guztiak Euskal Herrian kokatzeko (ia protagonisten izen guztiak euskal izenak dira), ipuin horiek guztiak euskal tradiziora ekarri nahi balitu bezala. Sasoi garaikidean girotuta badaude ere, badira gertaera historikoak irudikatu nahi
|
dituzten
ipuinak," Arimen eguna" ipuina adibidez.
|
|
|
Aurretramak eta aurkezpenak
|
dituzten
ipuinak sinesgarriagoak suertatzen dira, moralistenak ere badira eta ikusiko dugun bezala egileari berari dagozkion zehetasunez apainduta daude.
|
|
|
– Hauxe
|
duzu
ipuinaren herria.
|
|
|
Holandar batean alde egin zuen Marinak, herrian fox terrier batekin promenatzen eta denokin hitz egiten astebete eman zuen kapitain bilo horiak eramanda. Ez dut esanen noiz itzuliko zain nagoela, aski
|
du
ipuinak narratzailea zoratuta daukan neskaren aitak osaba mitiko bat sorturik, txarra izateko.
|
|
2006
|
|
|
«Beharbada zaharrenek amore emango dute, edo saldu egingo dute lurra, edo zalantzak izango dituzte eta bihotza dardaran. Zuek, gazteok, ulertu behar
|
duzue
ipuinaren bukaera aldatu behar dugula, haize errotak eta erraldoiak irabazle ateratzen diren bukaera alegia; orain besteak irabazi behar duela. Eta beste hori geu gara, ez pertsona bat, herri bat baizik».
|
|
|
Churchill?, Susa 2005). Aitzol protagonista
|
duen
ipuinari.
|
|
|
Baina ipuina zen. Billek, sozioak, mexikanoek, denek sinetsi nahi
|
zuten
ipuina. " Hemen denok aberastuko gara" litzateke ipuinaren titulu egokia.
|
|
2007
|
|
|
Ipuin horretan Bakedanorena da arrazoia. Hari erantzunez, honakoak
|
ditugu
ipuineko azken hitzak: " Ez, Qun Fu Tzu rena da garaitza, taoismoa estaduaren profitarako erabilia zuelako erran zuen Josebak interneten bidez".
|
|
|
Erreportajeak errepikatu ziren hedabideetan. Jaurlaritzatik Koldo Ordozgoitik(" Alonsok eskubide osoa du nahi
|
dituen
ipuinak idazteko eta sinatzeko", Berria,) eta Miren Azkaratek hitz egin zuten:
|
|
|
Ez dut esanen noiz itzuliko zain nagoela, aski
|
du
ipuinak narratzailea zoratuta daukan neskaren aitak osaba mitiko bat sorturik, txarra izateko.
|
|
2008
|
|
|
Protagonistak, Maritza Garai bihurtu denean, antzerkia egiten du, fikzio bat bilakatzen da eta fikzio bat bihurtuz azkenean bere errealitatea ukitzen du eta min egiten dio alaina. Urrunago joanez, ez
|
nituzke
ipuinaren idazteko erabili ditudan intentzioak sobera agertu behar, baina Stand by me, hain goretsia, errespetatua eta kantatua den Ama Euskal Herriarekiko neure edo gure harremanaz izkiriatzeko modu bat da enetzat. Ez gaitu anitz maite, ez ditu bere ume guztiak ezagutzen.
|
|
|
Barne bizitza hori dugu zaintzekoa eta bidaiatzen dugunean libratzekoa. Genero zehatzik ere ez
|
duen
ipuin horretako pertsonaiak nola.
|
|
|
Gainera, bion artean bideratutakoari forma eman nahi nioke, ahal dudan azkarren amaitzeko. Biharko amaitu nahi
|
nuke
ipuina. Dena den, irten aurretik joango natzaizu gelara.
|
|
|
Ipuina idaztea: nahi
|
duten
ipuina edo istorioa idazteko eskatzen zaie haurrei.
|
|
2009
|
|
|
Idatzi ziren urteez aparte elkarren artean lotura handirik ez
|
duten
ipuinak dira, eta liburu bakarrean bilduta, osatzen dute, musikan single bilduma bat izango litzatekeenaren antzeko zerbait. A aldeko lehen bi ipuinek, alegoriak baliatzen dituzte, idatzi ziren garaiaz jarduteko:
|
|
|
Zure haurtzaroan zein leku
|
zuen
ipuinak?
|
|
|
Zure haurtzaroan zein leku
|
zuen
ipuinak?
|
|
|
Baina berez elkarren osagarri dira literatura idatzia eta ahozkoa, biek osatzen dute gorputz bera. Literatura unibertsaleko lan askotan idazleek, baita handienek ere, herri xeheak kontatu ohi
|
zituen
ipuin, kanta eta esaera zaharrak sartzen dituzte.
|
|
|
izeneko pelikula bota zutenean. Hirurak bildu ziren ostatuko jantokian, huraxe baitzen liburutik gehien maite
|
zuten
ipuina. Txundituta geratu ziren zuri beltzezko fantasiarekin.
|
|
|
Ekaitza hasi izan ez balitz San Markos plazako usoen argazkia aterako nuen eta ez berea, vaporettoan negarrez. Ez nintzen bat batean galduta sentituko eta ikaratuta eta etxe beharrean eta ez
|
nuen
ipuinak inork baino hobeto ulertzen dituen agurearen besarkada bilatuko. Ez nuen irrati programa entzungo eta ez nengoke orain, Noraren aurrean, eskua luzaturik, bere atzamarrak sentitzeko.
|
|
|
Oraingo txapapotearen aldean zoragarria zen lotsa hura, imajinatu behar hura. Xabier Mendigurenek ere antzeko esperientzia kontatua
|
du
ipuinen batean.
|
|
|
Mundu editoriala Argitaletxe guztiek ez
|
dituzte
ipuin liburuak argitaratzen. Are gehiago:
|
|
|
Liburutegi publiko batera joatea liburu edo bideojoko baten bila. Liburu edo bideojoko horiek itzultzeko denbora mugatua dute, eta, beraz, ordu asko eman behar
|
dituzte
ipuinaren edo abentura zibernetikoaren amaierara iristeko. Sukaldean haurren arteko topaketa berezia egin daiteke.
|
|
|
generoa dela azaldu du ikerlariak. . Aldarrikatu nahi
|
dut
ipuinaren garrantzia; euskarazko literaturan gailur handiak jo ditu?.
|
|
|
Gainera, sektore guztietatik dator aitortza, baita Brasilgo Lurrik Gabekoen Mugimendua bezalako iraultzaileengandik ere. Laudorioen ostean, argentinarrak kontutxo bat kontatzeari ekin zion, irakaspena
|
duen
ipuin horietako bat.
|
|
|
Irakurtzen ari nintzela, oihartzun hurbilago bat, aita Donostiak bildutako piezatxo batena, ekarri zidan gogora. Nabarmena da Aita Donostiaren piezak pasartetxoak eta puskak dituela faltan, baina are nabarmenagoa da Abruzzo mendietako ipuinarekin duen ahaidetasuna (Aita Donostiak
|
badu
ipuin beraren beste aldaera bat, osatuagoa, baina elipsien handiagatik nahiago izan dut bertsio inausiago hau ekartzea hona):
|
|
|
Calvinok" posibleen sare" gisa definitzen du literatura. Borgesek
|
badu
ipuin baten titulu eder bat, Banatuz doazen bidexken jardina, literaturaren definiziotzat har daitekeena. Batak zein besteak Internetera naramate, posibleen sare erraldoira, banatuz doazen bidexken jardin mugagabera, Babeleko liburutegi beharbada infinitura.
|
|
2010
|
|
|
Jaurlaritzan sartu berri den emakume batek bizkartzainarekin izandako gorabeherak, futbol profesionalean arrakasta izatearekin amets egiten duten gazte batzuen historia, etxeko abusu sexual zahar batek oroimenean utzitako zauriak... Oro har, egilearen obran ohikoa denez, garratzak gozoak baino presentzia handiagoa
|
du
ipuin guztietan.
|
|
|
Sintesira behartzen zaitu ipuinak eta ondo datorkit joko horretan aritzea. Irakurle moduan genero kutuna
|
dut
ipuina eta aspaldian idazle moduan tentagarri egiten zait. Ipuingileak miresten ditut, asko.
|
|
|
Esan dizut ez
|
ditudala
ipuinak, oro har, atsegin, baina bada gustatzen zaidan bat, izeba Ernestinak kontatzen ziguna: –Barraskiloa eta arrosondoa?, Andersenena hori ere, ez dakit gogoratzen zaren?
|
|
|
Beste guztia ameskeria da, eta anaitasun unibertsalarena, utopia eta ipuin hutsa: ostadarra atetzat
|
duen
ipuina, sekula iritsiko ez dena eta sekula atzemango ez duguna. Izan ere, geure buruarekin ados egotea lortzen ez badugu?. Norberak eskoba dezala bere ataurrea, eta garbi egongo da mundua?
|
|
|
–Zozoa akabatzen baduzu, Ama Birjinak akabatuko zaitu zu??; ohiko desfilearen atsedenaldi batean geunden, eta Teofilo Maria eta zu, Damaso, barrez hasi zintzaizkioten;. Ipuinak emakumeen kontuak dira, eta itsu sinesten badituzu, ez zara urrutira joango? esan zenion zuk;. Merezi
|
duen
ipuin bakarra aitaren fabrika da, eta fabrikan ez dago txoririk: ke artean hiltzen dira?
|
|
|
xehetasun bat, beste batek beste bat? eta azkenean elefantea eta itsuen gaua protagonista
|
dituen
ipuin sufian jazotakoa jazotzen baita: elefanteari belarria ukitu zionak alfonbra bat bezala gogoratzen zuen, tronpa ukitu zionak turuta bat bezala eta hanka ukitu zionak zutabe bat bezala; nik ere neure joerak eta gustuak ditut, globo urdinak azaltzen zitzaizkidan umetan, zoriontasunaren sinbolotzat nituenak?
|
|
|
Uste
|
dut
ipuinen sarea estuagoa dela komunikazio faltaren inguruan; era bateko eta besteko pertsonaiek komunikazioari jartzen dizkioten trabez dihardu gehienbat. Itxurakeriak, hipokrisiak eta nork bereari eusteko grinak duen funtzioaz hainbat oker ulerturen eta ondoriozko inkomunikazioaren sorreran.
|
|
|
...maiz baina bai noiz edo noiz...?; iragana, izan ere, oraina denean, argia da; ondoren, baina, denborak aurrera egin arau, ilundu egiten da... baita, iluntasunaren ondorioz, aldatzen eta itxuraldatzen ere, batek eransten baitio ikusitakoari —bere joeren, gustuen eta fabulatzeko ahalmenaren arabera— xehetasun bat, beste batek beste bat... eta azkenean elefantea eta itsuen gaua protagonista
|
dituen
ipuin sufian jazotakoa jazotzen baita: elefanteari belarria ukitu zionak alfonbra bat bezala gogoratzen zuen, tronpa ukitu zionak turuta bat bezala eta hanka ukitu zionak zutabe bat bezala; nik ere neure joerak eta gustuak ditut —globo urdinak azaltzen zitzaizkidan umetan, zoriontasunaren sinbolotzat nituenak— eta neure irakurketak ditut —Lizardi dut nire poeta kuttunetakotzat, kuttunena ez bada—, nire oroimenean ere halako eragin bat izan zezaketenak...
|
|
|
Teofilo Mariak ohitura hura baitzuen, beste hiru anaiak bildu, pelotoi bat osatu eta guztiak Regina enean desfilatzen jartzekoa, hots eta asots, bera beti buruzagi, jakina; Domingok, gainera, anaia zaharrari aurre egiten zion noiz edo noiz, guk ez bezala; egun hartan mehatxu batekin joan zitzaion: " Zozoa akabatzen baduzu, Ama Birjinak akabatuko zaitu zu..."; ohiko desfilearen atsedenaldi batean geunden, eta Teofilo Maria eta zu, Damaso, barrez hasi zintzaizkioten;" Ipuinak emakumeen kontuak dira, eta itsu sinesten badituzu, ez zara urrutira joango" esan zenion zuk;" Merezi
|
duen
ipuin bakarra aitaren fabrika da, eta fabrikan ez dago txoririk: ke artean hiltzen dira" mintzatu zen Teofilo Maria; gero, nik ez dakit zer pasatu zen, ez baitakit Teofilo Mariak zozoa akabatu zuen edo ez —aitortzen zuen, bai, zozo bat hil zuela, baina baita zozo hura beste zozo bat zela ere:
|
|
|
Beste guztia ameskeria da, eta anaitasun unibertsalarena, utopia eta ipuin hutsa: ostadarra atetzat
|
duen
ipuina, sekula iritsiko ez dena eta sekula atzemango ez duguna. Izan ere, geure buruarekin ados egotea lortzen ez badugu —" Norberak eskoba dezala bere ataurrea, eta garbi egongo da mundua" esaten zuen Goethek—, nola lortuko dugu, bada, besteekin ados egotea, anaitasun unibertsalaren izenean bada ere?
|
|
|
Esan dizut ez
|
ditudala
ipuinak, oro har, atsegin, baina bada gustatzen zaidan bat, izeba Ernestinak kontatzen ziguna: " Barraskiloa eta arrosondoa", Andersenena hori ere, ez dakit gogoratzen zaren...
|
|
|
Nahiko blokatuta nengoen arren, ez nintzen beraiekin kalera inoiz atera. Artean esperantza apur bat
|
nuen
ipuin jenialen bat idatziko nuela. Uda gogor hartan ikasitako zenbait lezio garrantzitsu ez ditut inoiz ahaztu.
|
|
|
–Ez
|
dut
ipuinetako printzeak bezalakoa izatea nahi, esan zidan agurtzeko orduan.
|
|
|
Izar bat ikusi du azpian, itsas zoruan, eta harexen antzekoa sentitu da, izar eroriaren modukoa zorigaitzeko herrialde honetan. Entzunak
|
ditu
ipuinak. Begiratu eta ikusi duenarekin, Gauza Galduen Herrialdean dela konturatu da.
|
|
|
Kontrarioa (Susa). Lehen agerraldia 2004an egin zuen, Orain galdera berriak
|
ditut
ipuin bidumarekin (Txalaparta). Nobela berriak galtzaile baten ibili piperrak kontatzen ditu.
|
|
2011
|
|
|
Aurreiritzi horiek eragin handia dute gure jarreretan eta beraz, haurrengan. Horri gainera, jendarte sexistak neska eta mutilentzako prestatuak
|
dituen
ipuin, jostailu eta abarrak gehituz gero, bada bai, haurrek rol sexistak dezente eta bizkor bereganatzen dituzte eta geletan nabaritzen da.
|
|
|
Haurra bere atabala jotzen doa makilatxoekin, blai eta estropezuka. Deika ditu akaso errekako eta itsasoko laminak, zain ditu moiletan kristalezko ontziak eguzkiak ostentzen direneko urrutietan, eta uraren bidetik joan gura
|
du
ipuinetako herrialderantz. Txori habiak daude haurraren bihotz barruan, orein instintua dabil haren gorputz hain txiki hain hauskorrean.
|
|
|
Bosgarren ipuinak eskaintza biziki errealista
|
du
ipuin fantastikoa izateko:
|
|
|
–Sarrik
|
badu
ipuin bat, esaten hasi zitzaidan Jasone afaltzen ari ginen bitartean?: bertan umeek txantxetan jaurtitzen dituzte harriak, baina igelak benetan hiltzen dira. Jasonek Joseba Sarrionandiaren obra guztia ezagutzen zuen, eta zati asko buruz zekizkien, ez bakarrik poemak.
|
|
|
Piktogramak erabiliz irakurtzea: piktogramak
|
dituzten
ipuinek irudi ulergarriak dituzte haurrentzat, eta haien ordez dagokien hitza erabil dezakete. Irakurketa horiek tresna motibatzaile bihurtzen dira, irakurtzen ez dakiten arren, irakurketa prozesuan parte hartzen baitute eta ez ikusle hutsak.
|
|
|
animalia ezezagun batengana hurbiltzeak dituen arriskuen berri ematea, baina beldurra areagotzeko alarmarik ez sortzea. Animalia beldurgarriak protagonista
|
dituzten
ipuinak irakurtzea komeni da, txakurkumeei lehenengo hurbiltzen laguntzea, beldurra arintzeko eta animalia helduekiko distantziak pixkanaka murrizteko. Ekaitzen beldurra:
|
|
|
Horiek dira lehen irakurleak, irudikariak, baina benetako pertsonengan oinarrituak.5 Inoiz zuk idatzitakorik irakurri ez badut, zerekin hastea gomendatuko zenidake. Neguko zirkoa, narrazio laburren liburua. Bereziki gustuko dut genero hori, eta hor daude ibilbide luzeen
|
duten
ipuinak.
|
|
|
Helduekin ere lan egiten duzu zure ipuin saioetan.Bai, umeendako ipuin saioa egin ostean asko gustatzen zait gurasoekin eta irakasleekin elkartzea. Umeak azkar konbentzitzen ditut, eurek argi
|
dute
ipuinak gustatu egiten zaizkiela. Helduekin, aldiz, lan gehiago egin genuke.
|
|
|
Helduekin, aldiz, lan gehiago egin genuke. Ulertu behar
|
dute
ipuinek haurtzaroan zenbaterainoko garrantzia duten. Ez badiegu umeei gure denbora eskaintzen, telebista aurrean edo makinatxoekin emango dute denbora eta ez dute ipuinik entzungo.Ipuinak afektibitate eskola dira.
|
|
|
Ulertu behar dute ipuinek haurtzaroan zenbaterainoko garrantzia duten. Ez badiegu umeei gure denbora eskaintzen, telebista aurrean edo makinatxoekin emango dute denbora eta ez
|
dute
ipuinik entzungo.Ipuinak afektibitate eskola dira. Seme alabekin afektibotasunean oinarritutako harremana eraiki nahi badugu, ipuinak kontatzea bide oso aproposa da.
|
|
|
Nire heziketa, hizkuntzaren erritmoen ulerpena eta beste hainbat ekarri, ezin litezke ulertu [Lekuonatarren etxean entzundako] gaztetako kontakizun, iruzkin argigarri, bertso eta kantu haiek gabe. Mundua oraindik ez zen batere handia, gerora hasi zen handia egiten, irakurtzen eta zerbait bidaiatzen hasi ginenean; gure unibertsoa ez zen zabala, baina, egunerokotasunaren esparru hertsietatik haratago, lurralde berriak eraikitzeko balio
|
zuten
ipuin eta kontakizunetan oinarritzen zen unibertso txiki haren hedapen mitikoa.
|
|
2012
|
|
|
“Bitartekaritza lana da honen funtsa. Helduek irakurri behar
|
dituzte
ipuinak umeentzat. Ikasi egin behar dituzte ipuinak, eta bere egin.
|
|
|
Helduek irakurri behar dituzte ipuinak umeentzat. Ikasi egin behar
|
dituzte
ipuinak, eta bere egin. Istorio bakoitzak esangura bat dauka bakoitzarentzat, eta hori da transmititzen duzuna”.
|
|
|
Nik, ordea, gustua hartu diot idaztearen kontu honi, eta laster kaleratuko dute nire lehenengo narrazio bilduma. Uste
|
dut
ipuin honekin berarekin emango diodala amaiera, gainera: herenegun bertan, astean behin egiten uzten didaten telefono deian, ideia komentatu nion editoreari, eta entusiasmatuta agertu zen.
|