|
2000
|
|
|
Aldi berean, gogoratu behar da ipuinetan leku izen konkretuak eta zehatzak ere ageri direla leiendazkoekin bat ez datozenak, kontrastean bezala sartuak. Hain zuzen ere egilearen geografia pertsonalari hurbilen zaizkionak dira aipatzen dituen toki horiek, esate baterako, gai arturikoa
|
duten
ipuinetako bitan Durango eta Mugarra mendiko oinetan kokaturiko toki zehatzak aipatzen dira.
|
|
|
Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa
|
duten
ipuinak zekarzkigun. Modu honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu.
|
|
|
Bi bildumetan estilo eta gaiaren aldetik lotura
|
duten
ipuinak daude, baina bigarren liburuan, ipuinak luzeagoak eta onduagoak daudela iruditu zaigu.
|
|
|
Baina, batik bat Telefono kaiolatua bildumari eskainiko diogu gure arreta. Ikutu ezkorra
|
duten
ipuinen bilduma bat osatu zuen. Luzera ezberdineko ipuin hauen artean ez dago lotura garbirik.
|
|
|
Oraingoan, Mailuix Legorburuk loturarik ez
|
duten
ipuinen bilduma eskaini digu. Ipuin batean baino gehiagotan errepikatzen diren irudiak egon arren, ez dago denen arteko uztardura jakinik.
|
|
|
4 KAPITULUA: Lotura
|
duten
ipuin bildumak
|
|
2002
|
|
|
Muturreko egoera horiek haurrarengan ager ez daitezen psikologoek gehien gomendatzen dituzten jarraibideak «etxera kide berri bat iristea prebenitzea» da. Modu asko daude anaia berri bat izango duela ulertarazteko, anaia berria iristean bizitza nolakoa izango den eta egoera islatuko
|
duten
ipuinak irakurri arte. Dena baliagarria izan daiteke haurrarengan, hemendik gutxira jolas eta abentura lagun berri bat izango duelako ilusioa sortzeko.
|
|
|
liburua osatzen duten poemei buruz, adibidez," biziak [dira], kanta pop onen hitzetatik hurbilago, irudimen metaforikoaren asmoren baten antzeko zerbaitetik baino. Ez dut uste egile euskaldunak ezer gehiago gura zuenik"; bestalde, liburuaren bizkarrezurra osatzen
|
duten
ipuinak, bere iritzian, irakurlegoaren gehiengo batentzat idatziak daude, zeinak" egile batzuk egungo izaeraren miseriez ari zaiela uste baitute,(...) [egile horiek] egiten dutena, aldiz, fikzioa zinemaren, telebistaren edo egunkarien iritzi  orrialdeen ordezko bihurtzea delarik". Ayala Dip en aburuz, Osororen ipuinetan" zaila izango zaio irakurleari topatzea, ez bakarrik bizitza intentsitate gramo bakar bat, baizik eta literatura intentsitate gramo bakar bat ere, gogoraraziko diona genero horretatik pasatu direla Txekhov-engandik hasi eta Carver enganaino(...), Katherine Mansfield eta beste batzuk".
|
|
2003
|
|
|
kontatzen
|
duten
ipuinak.
|
|
2005
|
|
|
7.1.3.1 Bidaia ardatz
|
duten
ipuin bildumak
|
|
|
7.1.3.2 Umorea ardatz
|
duten
ipuin bildumak
|
|
|
Lotura
|
duten
ipuinez gain bada marko narratibo bakar batean sartzen direnak ere, ezberdinak azaldu arren. Ipuin mota horri short story cycle21 deritzogu.
|
|
|
emakumezkoek idatzitako euskal literatura, Oihenart, 17, Eusko Ikaskuntza, Donostia) ekarri zuen euskal literaturako ipuin mota horren berri: " Horretaz gainera, eta bigarren ezaugarri moduan, elkarrekin nolabaiteko harreman tematikoa
|
duten
ipuinak zekarzkigun. Modu honetan antolatutako testuak, generoen mugak gainditu nahi ditu eta nobelatik gertu dagoen kontamoldea aurkezten digu.
|
|
|
Izenburuek salatzen duten bezala, ipuinok maitasunaren nahiz bikoteen harremanen inguruko istorioak dira. Giza harremanak hizpide
|
duten
ipuinak ditugu (bikoteen, maitasuna, jelosiak, gorrotoa...) eta beste batzuetan bezala, hauetan ere ironiak leku handia hartzen du, bada amodioa desmitifikatzeko joera handia eta eguneroko egoerak garrantzitsuak dira. Bilduma honetaz hasieratik, izenburuetatik hasita, esan genezake ironia handia dagoela, azken batean ez da izango amodioa hemen azalduko dena, ustezko maitasunaren inguruan sortutako patologia ilunak baino.
|
|
|
Desirak izango ditugu gai nagusia. Berriro ere giza harremanak ardatz
|
duten
ipuinen aurrean gaude. Hala ere, bildumak honen gainean atal bi aurkezten dizkigu:
|
|
|
• Nagusi dira kutsu sinbolikoa, lirikoa eta jarrera barnerakoia azaltzen
|
duten
ipuinak, zenbaitzuetan tradizioko ipuinen eragina antzematen da.
|
|
|
• Ironia, suspensea, fantasia eta ustekabea agertzen
|
duten
ipuinak egon arren, hauek, oro har, gutxienekoak dira.
|
|
|
• Nagusi dira narratzaile protagonista eta narratzaile orojakilea
|
duten
ipuinak.
|
|
|
Desberdinagoak ditugu, ordea, A, B, C, D progresio hutsak direnak, hemen ez dago flash back teknikarik, kontakizunak jarraitu egiten du eta amaiera aldean beste aukera bat zabaltzen da(" Arrankarien bihurritasuna"). ...tik gehien urruntzen direnak dira Inauteri, jarraipen eskeman elkarrizketa irudikatzen duena; figuratibismoz egindako irudi poemak(" Kaiolan jaio eta hazitako txoria"); tentsioa amaieraren paradoxan edo ironian duten bertso moldeak(" Baikor eta Ezkor"," Txoriak arrano jaunari") eta egitura simetriko konplexuak dituzten ipuin garrantzitsuenak, estilistikarik aberatsena
|
duten
ipuinak(" Idatz eta Mintz"," Ekidazuko astasendia"," Egiederko alegi").
|
|
|
Ipuinotan, gainera, ipuingintzaren maisu klasikoen oihartzunak ere erraz antzematen dira. Horra, esaterako," Azal azpian" Poeren" Katu beltza" ipuin harrigarria gogoratzen duena edota Txejov, Dickens eta Kafka gogoratzen
|
duten
ipuin etsigarriak, ahaztu gabe literatura unibertsaleko beste motibo ezagun asko. Izan ere, tonu mingotseko ipuinak gailentzen dira, bizitzaren alde bortitzak eta mingotsak oro har.
|
|
2006
|
|
|
Madrilgo Erkidegoko Adin Txikikoen Defendatzaileak eta El Refugio elkarteak argitaratu
|
duten
ipuin baten izenburua da “El perro de color melón en el artesaria”, haurrei maskota bat edukitzeak dakartzan betebeharrak erakusteko. Horrez gain, animaliek helduaroa eta tolerantzia irakasten dizkiete gazteei.
|
|
2008
|
|
|
Ipuina idaztea: nahi
|
duten
ipuina edo istorioa idazteko eskatzen zaie haurrei.
|
|
|
Etorriko dira gu joan ginen bezala, eta hain ondo ezagutzen
|
duten
ipuin hau kontatuko digute.
|
|
2009
|
|
|
Idatzi ziren urteez aparte elkarren artean lotura handirik ez
|
duten
ipuinak dira, eta liburu bakarrean bilduta, osatzen dute, musikan single bilduma bat izango litzatekeenaren antzeko zerbait. A aldeko lehen bi ipuinek, alegoriak baliatzen dituzte, idatzi ziren garaiaz jarduteko:
|
|
|
Haurrei zuzendutako bi liburu berri argitaratu ditu gaur, Donostian, Aizkorri argitaletxeak; batetik, Pello Añorgak eta Jokin Mitxelenak sortu
|
duten
Ipuin kontalariaren lapikoa eta, bestetik, Josu Waliñoren eta Ander Hormazuriren Lepoko minez zegoen hontza.Pello Añorgak eta Jokin Mitxelenak 20 liburu baino gehiago argitaratu dituzte elkarrekin. Iaz, Haur eta Gazte Literaturako Euskadi Saria irabazi zuten Jenio Gaiztoa izeneko liburuarekin.
|
|
|
Etxearen gaiaz gain, ordea, autonomoki funtzionatzen
|
duten
ipuin horien artean ere bada bestelako azpi loturarik. Adibidez, ipuin batean zeharka aipatzen diren pertsonaiak protagonista izango dira ondorengo narrazioetan (Josu, Goio eta Garazi pertsonaiak, esaterako).
|
|
2011
|
|
|
Horiek dira lehen irakurleak, irudikariak, baina benetako pertsonengan oinarrituak.5 Inoiz zuk idatzitakorik irakurri ez badut, zerekin hastea gomendatuko zenidake. Neguko zirkoa, narrazio laburren liburua. Bereziki gustuko dut genero hori, eta hor daude ibilbide luzeen
|
duten
ipuinak.
|
|
|
Horregatik, aukeraketa egiten dut. Kontrasteren bat proposatzen
|
duten
ipuinak aukeratzen ditut; harritu eta atentzioa ematen duten ipuinak izan ohi dira, hausnarketarako bidea ematen dutenak.
|
|
|
Horregatik, aukeraketa egiten dut. Kontrasteren bat proposatzen duten ipuinak aukeratzen ditut; harritu eta atentzioa ematen
|
duten
ipuinak izan ohi dira, hausnarketarako bidea ematen dutenak.
|
|
2012
|
|
|
Atal honetan, bada, Mitxelenak bere idatzietan biltzen dituen erreferentzia literarioen oparotasunari begi emango diogu: hasi ahozko tradiziozko eragin nabarmena
|
duten
ipuin pasadizoen aipuetatik, euskal idazle klasikoen aipuekin jarraitu, eta XX. mendeko literatura modernoaren ispilu direnetara iritsi arte. Esan beharrik ez dago testuartekotasun161 honek, estarian nahiz agerian beste testuei egiten dien erreferentzia sare honek?
|
|
2013
|
|
|
Ez dut uste parekotasun soziolinguistikoak egiten hasteko narrazioak direnik, hizkuntza gatazka sorburu
|
duten
ipuin asko galizieraren egoerarekin daude lotuta eta ezin dira euskarara bere horretan ekarri. Euskal hiztun kontzientziatuak, soziolinguistika hizpide dela, literaturaz gozatzeko aukera izango du.
|
|
|
Bildumarako hautatutako ipuinen garaia aipatzen da, bai eta hemen bildutakoak sona handiena lortu
|
duten
ipuinak direla ere.
|
|
|
Nik ez ditut errezetak eman nahi, bakarra ez dagoelako. Baina ipuina asko erabiltzen da eskoletan, eta nire proposamena da heriotza aipatzen
|
duten
ipuinak erabiltzea; hala, horren ostean, gaia mahai gainean jarri ahal izateko. Horretarako, bibliografia zehatza prestatu dut.
|
|
|
Niretzat musika dena da. Txikiekin lan egitea gehiago oraindik, eta ikustea beraiek nola bizi
|
duten
ipuin bat kontatzen duzunean. Edo abesti bat irakasten diezunean, zer modutan begiratzen dizuten ikustea...
|
|
2014
|
|
|
Treitschkerentzat herrien autodeterminazioaren printzipioa eta, historia errealarekin zerikusirik ez
|
duten
ipuinak dira: alsaziar lorrenarrek hori nahi ala ez,, lurralde horiek ezpataren zuzenbideaz dira gureak?.
|
|
|
1989ko udazkenean Suetoniok idatzitako pasarte hori azaldu nion Ruper Ordorikari Bilboko Alde Zaharrean erdi paseoan genbiltzala. Ez zitzaidan hain deigarria egiten txepetxaren hilketa, ezagutzen bainituen txori txiki horren patua aipatzen
|
duten
ipuin eta kantutxoak; bai, ordea, negar egiten zuten zaldien kontua. Imajinatzea ere zaila zen.
|
|
2015
|
|
|
Aitzitik, fikzioek (sakratu bihurtzen diren horiek batik bat) heriotzara eraman gaitzakete. Ez heriotza metaforiko edo fikziozko batera, baizik eta heriotza psikologiko eta materialera, euskal gatazka hizpide
|
duten
ipuinek azaldu bezala.
|
|
|
Kontaketarako autonomia izan da hizkuntza gaitasunak neurtzeko lehen ikerlerroa. Aztertu dazenbateraino haurrak gai izan diren behin entzun
|
duten
ipuin bat beren baitarik berrizkontatzeko, laguntzarik gabe. Kontatu da zenbat aldiz ikasleak bere kontaketa eten duen, laguntza beharrez, eta zenbat izan diren helduaren interbentzio kopuruak (hitz bat errateko, izenbat, gertakari bat... etab).
|
|
|
Sonia Vazquez Kultura zinegotziak aurreratu du datorren urtean berriro hasiko direla saritutako lanak argitaratzen. “Lehen argitaratzen ziren baina azken urteetan utzita egon da eta berriro ekingo diogu euskarazko literatura bultzatu nahi dugulako eta gainera, partekatzea eta irakurtzea merezi
|
duten
ipuinak direlako”. Udalak 2016an aurreko urteetan saritutako ipuin batzuk aterako ditu, pixkanaka lan guztiak ateratzen joateko.
|
|
2016
|
|
|
Berdin zait helduok zer pentsatzen duzuen. Ameslaria izango naiz igual, edo erotuta nago beharbada, edo amaiera zoriontsua
|
duten
ipuinetan sinesten dut agian, baina. Zer du horrek txarrik?
|
|
2017
|
|
|
Handiegi begitandu zaie hutsunea, baina isiltasunean egin behar izan dute oihu. Amaiera zoriontsurik ez
|
duten
ipuinak ez dira kontatzen.
|
|
|
" Oso zaila da, umeek ulertuko eta aldi berean gogoko izango
|
duten
ipuina kontatzea" bota zuen brast.
|
|
|
Erorketa ondorio dela eta ez kausa (135 or.); adin batetik aurrera, nahiz eta bizirik egon, iraganeko oroitzapen bat garen ideiarekin erosoago bizi garela denak (137 or.). Liburuaren bigarren erdia hastearekin batera ipuinek beherakada bat jasaten ote duten, «Frentera begiratu», «Ez dut eraiki genuen katedral hartan lurperatua izan nahi», beste edozein ipuin bildumatan baleko liratekeen bi ipuin horiek hemen makalaldi igarokor dira, gainontzeko ipuinen maila altua agerian uzten baitute batez ere. Oro har, Gelditu zaitezte gurekin gure garaiaren diagnosi ezinbestekoa egiten
|
duten
ipuinen bilduma baita.
|
|
|
Iritzien arloari dagokionez, kritikari askok diote inoiz irakurri
|
duten
ipuinik onena dela; beste askok, literaturan halako izendapenik ezin dela egin badiote ere, bikaina dela aitortzen dute. Metodo kritiko zientifikoekin egindako azterketa literario analitikoek datu harrigarriak ematen dituzte ipuinak bere laburrean batzen dituen goi mailako erreferentzia literarioen, iradokizun distiratsuen eta irakurketa geruzen kopuruei dagokienez.
|
|
2020
|
|
|
Eta, segur aski, arrazoirik ez zaio falta. Baina geure buruei ere zor diegu geure gai labainari, geure gai labainei buruz hitz egiten
|
duten
ipuinak idaztea, ipuin finean unibertsalak, Otamendik Euri kontuak honetan egin legetxe.
|
|
|
berdin dio narrazioa mamu baten ibilera harrigarriez ari bada, edo etxekoandre baten eguneroko zoritxarrez. Gero, jakina, arautiko desbiderapenak daude, ipuinera hurbiltzen diren nobelak, eta nobela izpiritua
|
duten
ipuinak, baina hori beste arazo bat da: gauza bat dira tipo idealak, Max Weberrek azaltzen zituen bezala, eta beste bat aldaeren azkengabetasuna; hori ikasiko zenuen bere garaian, ezta?
|
|
|
Eta, beste batzuetan, are ausarkeria moduan, produktuari egin dakiokeen balizko kalte komertzialari kasurik egin gabe, Unai Elorriagak Iturria liburuarekin egin zuen bezala: oso erraza zeukan soilik nobela gisa aurkeztea, osatzen
|
duten
ipuinen haria kasu horretan ipuinetatik guztiz berezita ageri dena edozein nobelarena bezain sendoa den neurrian. Baina egia aitortzeko hautua egin zuen, eta" nobelaz mozorrotutako ipuin liburua" zela iragarri, Elenari goraipagarria iruditzen zaiona.
|
|
|
Bai, Deabrua nauzue errepikatzen zuen, baina ez gau sufretsuetakoa, lo eragiten
|
duten
ipuinetakoa, haurren izua, baizik eta egiazko deabru bakarra, izadiaren jeinua, izen hori gizakien bihotzetatik erretiratzeko hartu zuena. Hementxe nauzue, adeitsu eta lerden.
|
|
|
Nola izan ingurumenarekin solidarioa Guztion etxeak ere behar gaitu, eta horrela gure seme alabek ikusi behar dugu. Ingurumen albisteen berri izatea, natura protagonista
|
duten
ipuinak irakurtzea, animalien dokumentalak ikustea, bizikletaz edo gure inguruko natur gune garrantzitsuetan oinez ibiltzea, maskota bat hartzea edo Greta Thunberg edo San Francisco de Asís bezalako pertsona konprometituak ezagutzea lagungarri izango zaigu gure haurrak planeta zaintzeko kontzientziatzeko. Baina etxean kontsumo arduratsu eta iraunkorraren aldeko apustua egiteaz gain, ura eta argia aurrezteaz eta plastiko eta erabili eta botatzeko produktu gutxiago erabiltzeaz gain, birziklatzeari buruzko joko horiekin erraz egin ditzakete ekologismoaren lau akatsak:
|
|
|
2931). Ipuinak entzun ditu han eta hemen, grekoen antza
|
duten
ipuinak, eta kultur arketipoen teoria izango dena iradoki zaio... (ibid.:
|
|
|
Zentzua mitoan mamitzen da, ipuinetan, hitzetan. Fedearen edukia bideratzen
|
duten
ipuinak ez dira azalpen razionalak. Zehaztasunak egiten ditu hemen Azurmendik:
|
|
2021
|
|
|
Apalategik berak dioen moduan, beraz, saihetsezina zen gaia gogoeta metaliterarioa egiten duen fikziozko lan honetan: " Literaturari eta bereziki euskal literaturaren egoera geo politiko edo sistemikoari buruzko gogoeta bat egiten
|
duten
ipuinak izaki, itzultzailearen pertsonaia saihetsezina da. Eta oso erromaneskoa, bidenabar" (Apalategi, 2013)." Urrezko vespa" eta" Bernardo et Ramon" ipuinetan agertzen zaigu islaturik, hain zuzen ere, euskal itzulpengintzaren eremuaren alderdi bat.
|
|
|
Ipuinak sinpleak dira, irakurtzeko zailtasunik gabeak, eta ez oso luzeak hiru orrialde gehienez; alde horretatik oso aproposak dira egileak proposatzen duen bezala egunero pare bat irakurtzeko, baina baita ere arratsalde batean, lasai asko, liburuko kontakizun hauekin irribarre egiteko; gehienetan, horixe delako irakurleari sorrarazten dion lehen inpresioa gogoeta egitera ere bultzatzen
|
duten
ipuin hauek.
|
|
|
Booktegi.eus proiektuaren webgunean eta Pako Eizagirreren aittu.eus atarian ere entzun daitezke literatur testuak. Alternatiba eta utopien etorkizuna irudikatzen
|
duten
ipuin laburren Zirriborroak eta gero bildumako fabula guztiak ere entzungai daude idazleen ahotsetan, proiektuaren webgunean. Etxegiroan.eus webgunean ere asko dira entzun daitezkeen ipuin eta liburuak, haurrentzako zein helduentzako.
|
|
|
Horregatik, lehiaketako epai mahaiak aurkeztutako ipuinak baloratzerako garaian izan ditu “zerbitzuaren aniztasuna, berdintasuna, errespetua eta diskriminazio eza baloreak” islatuak izatea. Baita gizon emakumezkoen arteko berdintasuna eta zurrumurruetatik libre den eszena toki bat marraztu
|
duten
ipuinak ere. Jakina, kontakizunaren balioa bera ere kontutan hartu du.
|
|
|
Ternuara edo izotza baino ez dagoen hildako ur berdeen basamortura. Edonora goazela ere eskifaia behar da, belak jalgitzeko eta batzeko, sukaldatzeko, gaixotzen direnak osatzeko, ontzia garbitzeko, izarretako bideak nabigatzeko, eta gauetan, mahaiaren inguruan, lagun hurkoa animatuko
|
duten
ipuinak kontatzeko. Gure literaturari begiratuta, nik esango nuke marinelak baditugula.
|
|
2022
|
|
|
Umoretsuak dira itxura batean Txekhoven istorio gehienak: gizakion makurkeriaren bizkar irri eginarazten
|
duten
ipuin jostari eta arinak; barnerago sartuz, ordea, guztiz trebea da gizon emakumeon saminak agertzen ere, eta sentimendu sakonez salatzen ditu injustiziaren menpe sufritzen dutenen minak.
|
|
|
Munrok ez dituelako ipuinak idazten, nobelak baizik. Nobela arima
|
duten
ipuinak. Baina, ipuingintzaren alde, hobe honetaz gehiegi mintzatzen ez bagara...
|
|
|
berdin dio narrazioa mamu baten ibilera harrigarriez ari bada edo etxekoandre baten eguneroko zoritxarrez. Gero, jakina, arautiko desbiderapenak daude, ipuinera hurbiltzen diren nobelak eta nobela izpiritua
|
duten
ipuinak, baina hori beste arazo bat da: gauza bat dira tipo idealak, Max Weberrek azaltzen zuen bezala, eta beste bat aldaeren azkengabetasuna; hori ikasiko zenuen bere garaian, ezta?
|
|
2023
|
|
|
Hasiera, gertaera eta bukaera
|
duten
ipuinen zalea naiz. Zintzoak eta gaiztoak bereizten dituzten pelikulena.
|