|
2000
|
|
|
Xdabier Etxaniz trintxerpearraren lehen liburua da ipuin bilduma hau. Dena den, lehenago ere han eta hemen argitaratuak
|
ditu
ipuin batzuk AEK ko irakasle honek eta saritua ere izan da (iragan astean bertan Urnietako On Manuel Antonio Antia VI. Literatur Lehiaketako lehenengo saria jaso du). Harreman sentimentalen inguruan dabil Etxaniz bildumaren zazpi testuetan, baina ironiaz jantzita eta zigarroaren kearen usainetan beti ere.
|
|
|
Kritiko batek baino gehiagok esan izan du zerikusirik baduela autore honek duen arrakastan bere nortasun ez literarioak ere. Nolanahi ere, irakurle arruntarentzat Sarrionandiaren narrazio hauek beste gabeko erakargarritasuna dute, mundu fantastikoak sortzen
|
ditu
ipuinetako batzuetan, leiendazkoak sarritan, sirenak eta marinel zahar madarikatuak daude, eta desertuak, printzesak, gazteluak eta geltokiak neskatxa eder bakartiek habitatzen dituzte. Guztia ere, gainera, estilo narratibo poetikoaz eta dotoreaz emanik.
|
|
|
Gainera, aitzinsolasean Berriondo´tar Anesek ipuin hauen argitalpenei buruzko oharrak egiten ditu. Ipuin bilduma honetan hiru ataletan sailkatzen
|
ditu
ipuinak: Irri eragille edo umorezkoak (batez ere, amaieran ezustea dutenak eta intrigazkoak); Anatomia eta Litteratura (absurduaren ildotik harilkaturikoak); eta Chaos.
|
|
|
Espazioari dagokionez, Euskal Herrian kokatzen
|
ditu
ipuin guztiak: Donostia, Gasteiz, Bilbo... dira lekurik aipatuenak.
|
|
|
Gai ugari jorratzen
|
ditu
ipuin labur hauetan: " heriotza, futbola, maitasuna, alkohola, gerra, familia...(...) Azpeitian girotuak gehienak:
|
|
|
hots, eldarnioa da ipuin hauetako gai nagusia. Haatik, eldarnioaren sentsazio hori lortzeko bide ezberdinak jorratuko
|
ditu
ipuin bakoitzean. Izan ere," errealitate arerioak gizarteak eta pertsonaiak eginikoabakardadea, gaixotasuna desamorioa, heriotza, suizidioa, erahilketa sortzen ditu errealitate hori eldarniagarri bihurtuz." (Egan 49) Bestalde, pertsonaien inguru eta egoerek eramango dituzte horrelako ezinegona jasatera:
|
|
|
Bestalde, ipuin hauetan bidaia ezberdinak kontatzen zaizkigu, hauetan guztietan pertsonaiek beldurrak, izuak, istripuak, iragana, ilusio txikiak, zalantzak... bidai lagun izanik. Haatik, han hemenka iradokitzen den heriotzaren zantzuak kateatuko
|
ditu
ipuinok. Bestalde, inoiz bereganatzen ez diren ilusio xumeen bilaketaren aipamena ere etengabea da; kasu gehientsuetan, bilaketa antzua.
|
|
|
Hauetan guztietan egoerak, hots, denbora zein espazioak garrantzia berezia du. Atoiuntzian itsasoa eta kostaldean kokatuko
|
ditu
ipuinok, portuko giroa gailenduz; Manhattan liburuan, aldiz, itsasotik hirira igaroko da, bertako gau giroa islatuz; eta azkenik, Laudanoa eta sutautsan, kostaldera itzularaziko gaitu, Erdi Aroari erreferentzia ugari eginez. Azken ipuin bilduma honetan ere lotura tematikoa nabaria da, aurreraxeago adieraziko dugun bezala.
|
|
|
Bestalde, Euskal Herrian kokatu
|
ditu
ipuinok, zehazki, Bizkaian: besteak beste, Gaztelugatxe, Atxuri, Lekeitio, Deustu, Erandio, Portugalete, Santurtzi, Indautxu, Gernika,... aipatzen ditu (Eusko trenbideen aipamena ere egiten da).
|
|
2003
|
|
|
–Emakumeak izan ezik beste osagarri denak
|
ditu
ipuinak. Esaten ari nintzen moduan, lanetan ibili dira elizan...
|
|
2005
|
|
|
Berriz, gertaera politikoetan oinarritutako narrazioak lehendik ezagunak genituen, batez ere Azken fusila eleberriak ekarritako atxilo errepublikarren gorabeherak Gernika Bermeo trenbidea 50eko hamarkadaren hasieran egiteko sasoian. Gaia eta pertsonaia berdinak ekartzen
|
ditu
ipuinetara. Edorta Jimenezek epopeia gisa aurkezten digu langile behartu horiek egin behar izan zuten lana.
|
|
2006
|
|
|
Hamabost ipuin ia politiko izenburuko liburuan. Hamasei urte zituenean bere bihotzeko kuttunak ezezkoa emateko izan zituen arrazoiak aldatuko
|
ditu
ipuinetako baten protagonistak, baina ondorioak ez dira, doi doi, berak espero zituenak izango. Eta berdin gertatuko zaio Euskal Herriaren historia aldatu nahiz Rikardo Arregi auto istriputik bizirik ateratzea lortzen duen zientzialariari.
|
|
2009
|
|
|
Gure idazlearentzat, Urlia, Sandia eta Berendia barik, herritarrentzat ezagunak diran izenakaz bataiatzen ditu protagonistak, batean" Martin", bestean" Mari Pepa". Izenak, herrian edo beste herriren baten ezagunak izan diran pertsonaiak be sartzen
|
ditu
ipuinetan. Txinpas ijitanuaren kontuan agiri dan" Don Enrike" abadeak bereberehala gogorarazoten deusku Morgan gure mutiko denporan eta lehenagotik luzaro parroko izan zan Don Enrike Pujana abade maitagarria.
|
|
|
Idazle gazteentzako X. Igartza bekaren irabazle izan ostean, Katixa Agirrek Habitat bigarren ipuin liburua atera du. Proiektu beretik sortutako sei ipuin luzek osatzen dute bilduma eta izenburuak aurreratu bezala, bizilekuaren gaiak lotzen
|
ditu
ipuinak euren artean. Etxebizitzarena egungo gure gizarteko arazoetako bat izanik, esan daiteke aukeratutako gaiak baduela halako kutsu oportunista, baina egilearen asmoetako bat egungo garaiei lotutako literatur lana eskaintzea izan den neurrian, ezin bestela izan.
|
|
|
Aurorita maleta batekin doan pertsonaia alaia eta mugitua da. Maletan dituen elementuez lagunduta kontatzen
|
ditu
ipuinak; Txorien kolorea, Kristina printzesa, Masai eta baita asmakizunak ere.
|
|
2010
|
|
|
Izar bat ikusi du azpian, itsas zoruan, eta harexen antzekoa sentitu da, izar eroriaren modukoa zorigaitzeko herrialde honetan. Entzunak
|
ditu
ipuinak. Begiratu eta ikusi duenarekin, Gauza Galduen Herrialdean dela konturatu da.
|
|
2012
|
|
|
Euskarazko literaturan, eta gure umore beltzaren eskasian, Jon Mirandek eman izan
|
ditu
ipuinik politenak. «Humore Beltzaren Adibideak» izenarekin argitaratu izan direnetan (Patri Urkizuren edizioan:
|
|
|
eta horrek ipuin osoari sinesgarritasun handia ematen badio ere, Sarrionandiak narrazioan zehar tartekatzen dituen hainbat keinuk ipuinaren apokrifotasuna iradokitzen du. Esate baterako, hainbat adiskideren izenak erabiltzen
|
ditu
ipuineko pertsonaia batzuk sortzeko: adibidez, Mikel Albisuk apailatu omen du Martin Lezetaren liburuaren edizioa; liburuko bosgarren ipuina, berriz, hainbat lagun presori eskainita omen dago, tartean. Apolinar Ostalaza anarkistari?, zeinak izango baitu ziurrenik zerikusirik IzkiriaturikFailureeko Apollinaire Babiol apokrifo harekin.
|
|
|
Umorez jantzitako ipuinak dira, baina azpian, barrenean sakontasuna dutenak eta publikoari zer pentsa eragiten dioten istorioak dira. Gorputzez eta arimaz kontatzen
|
ditu
ipuinak, keinuekin eta begiradarekin. Idazlea ere bada eta haurrendako 27 liburu idatzi eta argitaratu ditu.
|
|
2013
|
|
|
Zorion handiegiak oihartzun zabala izan du hedabideetan, eta ez da harritzekoa. Kontalari aparta da Munro, fin eta itxura batean erraz harilkatu
|
ditu
ipuinotako istorioak, eta ororen gainetik, narratzearen plazerak bultzatzen duela ematen du. Ez du formaren edertasuna bilatzen, ez da pertsonaiekiko lerrotzen edo urruntzen.
|
|
2017
|
|
|
Sei ipuinek osatutako Bihotz handiegia (Susa) liburua argitaratu du Eider Rodriguez idazle errenteriarrak. Aurrez landutako tonutik asko urrundu gabe, konbikzio berrituekin idatzi
|
ditu
ipuinok. Dagoeneko asko egin dituela-eta, bestelako elkarrizketa osatzen ahalegindu gara; eta lortu ere, lortu dugula esan digu.
|
|
|
Zein osagai izan behar
|
ditu
ipuin on batek?
|
|
2018
|
|
|
" Nondik atera da hau?". Egizabalek 20 urte egin
|
ditu
ipuinak kontatzen, eta 2005az geroztik modu profesionalean dabiltza Cesar Marcos eta biak, Kontukantoi taldean, narratzaile eta pailazo lanetan. Nondik atera den baino, zertan ibili den deskubritzen ahalegindu gara elkarrizketa honetan.
|
|
2019
|
|
|
Hari ihes egin behar izan nion, haurrarekin batera neronek ere hil nahi ez banuen. Erraz asmatzen
|
ditu
ipuinak Leixurik, agian ohartuko zineten berarekin eman duzuen denbora honetan. Lukia IV.aren semeak ez du sekula onartuko gorteko dama bat baino bere ondoan, gurasoek ongi hautatua, leinargia.
|
|
|
Pedro Iturriaren ipuinak itzultzeko eta komentatzeko. Ordu batzuk ematen
|
ditu
ipuinak komentatzen erositako pertsonarekin, besterik ez, horretarako ematen die dirua, diru asko, horretarako erosten ditu. Ipuin hau bezala, “Ez dira gureak” hau, Margarita Maguregi erakusten duena, mamu batzuk, munstroak.
|
|
|
Zergatik idazten
|
ditu
ipuin sinpleak orduan. Ala ez dira horren sinpleak?
|
|
|
Pedro Iturria inoiz ez da pertsona sinplea izan; ez zen hogeitazak urterekin, ez da orain izango... Zergatik idazten
|
ditu
ipuinak horrela orduan, hain sinple, hain piroteknia gutxirekin?
|
|
|
Ez duelako erakustaldirik egin behar, alarderik. Berak ondo daki ipuinek zer daukaten, barruan esan nahi dut, zelako karga, ez die beste ezer gehitu behar, ez du pirotekniarik behar, estiloan, hizkuntzan, ez
|
ditu
ipuinak mozorrotzen. Pedro Iturria ingeniaria da eta burua lehertzeko moduan dauka...
|
|
2021
|
|
|
Karlos Linazasororen (Tolosa, Gipuzkoa, 1962) obra zabala xehe begiratzen hasi, eta apenas dago idazleak landu gabeko generorik. Eman
|
ditu
ipuinak, antzerkia, eleberria, haur eta gazte literatura, aforismoak... «Kentzen baldin badituzue nobela historikoa, nobela grafikoa eta nobela luzea, ia ia esango nuke beste genero guztiak landu dituela», adierazi du, ironiaz, Xabier Mendiguren Elkarreko editoreak.
|
|
|
Hain ezaguna ez izanagatik ere ohikoa den mutilazio horietako bati heldu dio Ane Labakak bere lanean, algararen erauzketa emakumezkoon gorputzetan nola ematen den ikertzea izan baitu jomuga. Ariketa horretan bidaide izan
|
ditu
ipuin kontalariak, clownak, bakarrizketariak, formatzaileak, aktoreak, aktibista feministak, gai jartzaileak eta bertsolariak, guztiak ere umorean ari eta adi diren emakumezkoak, eta haien errelatoekin osatu du sentikortasunen gorputz mapa bat, zauri irekiez, orbainez eta sendabideez diharduena.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argi izan behar dugu ipuinen bertsio desberdinen kopuru ia kontaezina dugun moduan, oinarri oinarrian UZTARO 119, Bilbo, 2021eko urria abendua hauek harremanetan jartzen eta multzokatzen uzten diguten elementu konbergente ugari dituztela. Nahiz eta ikuspegi genetiko batetik ez dion heltzen, Vladimir Proppen analisi morfologiko estrukturalistak argi uzten
|
ditu
ipuinen egiturazko elementu amankomun horiek. Unibertsalak eta konstante diren elementuez ari gara (pertsonaien soslaiak eta ezaugarriak; zenbait gertaera, leku, gai edota emozio, eta abar) eta horiek eskaintzen diete ipuinei sustrai partekatu bat3. Hain zuzen ere, variants eta invariants horiek ahalbidetuko dute azterketa literario konparatiboa egitea.
|
|
|
Mari Xor edo Cendrillonen pertsonaiak ezaugarri nahiko homogeneoak
|
ditu
ipuin guztietan. Aldatzen dena ez da asko eta, gainera, ez oso nabarmentzekoa.
|
|
|
Mari Xor, erdi gor zegoela uste zutelako, zorritsua edo Marmiton. Izena gorabehera, pertsonaiak ezagugarri nahiko homogeneoak
|
ditu
ipuin guztietan. Aldatzen dena ez da asko eta, gainera, ez oso nabarmentzekoa.
|
|
2022
|
|
|
Azkenik, Ainara Elortzak (2021) Azkoitiko Haur Hezkuntzako umeekin lantzeko proposamen didaktikoa dakar. Hitanoa erabiltzeko baliabideen artean sartzen
|
ditu
ipuinak, antzerkia eta abestiak. Egilea jabetzen da batzuen begietara ikasleak txikiegiak izan daitezkeela hitanoa lantzen hasteko, baina garrantzitsutzat jotzen du lagunarteko tratamendua eskolan lehenbailehen txertatzea.
|
|
|
Epaltzak ibilbide luzea egin du idazle —zortzigarren nobela du, eta idatzi izan
|
ditu
ipuin bildumak, saiakerak eta haurrentzako kontakizunak ere—, eta Mendigurenek paraleloan egin du bere editore bidea. «Beti izan da idazle maisua niretzat, eta ondo idaztea zer den estimatzen duen edonorentzat», kontatu du hark.
|
|
2023
|
|
|
Hortik abiatu nuen kontakizuna». Itzuli hitzak, gainera, adiera ezberdinak hartu
|
ditu
ipuinean: «Atzera egitea eta hizkuntzak itzultzea».
|