|
2000
|
|
|
Patxi Ezkiagak hiru gauza azpimarratu
|
zituen
ipuin bilduma honetaz aritzean: " Lehenik, barrurako bidaiak direla.
|
|
|
Bigarren oroitzapena izan zen ezen aita jesuita eta ama —baita ni ere, aldi hartan, eta orobat Urbiain osoa— aita eta anaia eraman
|
zituen
ipuin berean sartu eta haren sareetan harrapaturik geratu ginela.
|
|
2001
|
|
|
ipuin kontatzea. Oso maite
|
zituen
ipuinak. Eta kantu kantatzea.
|
|
|
Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintzialak Arestiren omenez Arestiren zerbait argitara nahi zuela eta, Ibon Sarasolak asmatu zuen nora jo xoko ezkutuen bila. Hark aspaldixko Egan aldizkarian atera
|
zituen
ipuinetara: tristea, barregarria, garratza, lotsagarria, zaharra eta itsusia.
|
|
2004
|
|
|
Pertsona sentitu zen ipuina. Bere baitako ikuskizunak erakarri
|
zituen
ipuinaren begiak, eta bere barrura begira jarri zen berehala. Ispilu halakotan islatzen zitzaizkion kolkoaren barruko aldetik bere kontzientzia anekdotaz, historiaz, pasadizoz eta ornatu, markatu, eratu, landu zuten aldi desberdinak.
|
|
|
Begiz ikusten zuen denborak gaineratu zion gertaera ororen akordua. Boligrafoa eta papera hartu
|
zituen
ipuinak eta ohar batzuk apuntatzen hasi zen:
|
|
2005
|
|
|
Aldizkariak eta 70eko hamarkada baino lehen idatzitako argitalpen urriak dira genero honen aitzindariak. Bizkaiko idazleen artean, Euskal Herrikoen artean ere, Gabriel Arestik Egan aldizkarian 50eko hamarkadaren amaieran eta 60koaren hasieran argitaratu
|
zituen
ipuinak ipuin modernoen aitzindarietako batzuk ditugu. Artean, genero berri honen hastapenen sasoian herri eta ohiturazko ipuingintzak zirauen.
|
|
|
" Txistu y Tamboliñ en argitaratu
|
zituen
ipuin eta errelatoei begirada bat emanez, aisa ikusten da zeintzuk diren Unzuetaren literatur zaletasunak, eta orobat zeintzuk diren bere bertute eta mentsak. Bere bertuteen artean kondatzen dira, besteak beste, literatur tradizio okzidentalaren ezaguera hedatu eta sakona, irudimen suharra eta, kurioski, maite dituen autoreen parodiak egiteko gaitasun aparta.
|
|
|
Ipuin arinak izeneko liburua hamabi ipuin laburrez osatutako bilduma da. Bertan aldizkarian aurretiaz argitaratuta
|
zituen
ipuin batzuk jaso zituen, beste batzuk, ordea, orijinalak dira.
|
|
|
Argitalpen horietan ipuinak garrantzi berezia hartu zuen. Atxaga aldizkarian hasi zen idazten Obabakoak (1989) maisu-lanak batuko
|
zituen
ipuin batzuen lehenengo bertsioak. Euskarazko inoiz10 Erabili ohi zuten euskaragatik X. Kintanak kritikatuak izan ziren Nazioarteko ipuinak izeneko liburuaren hitzaurrean. ko libururik arrakastatsuena, euskal ipuingintzaren klimaxa ezartzen duena.
|
|
|
Aurreko batean esaten genuen bezala, sasoi hartan euskal ipuingintza garaiko joera modernoetatik urrun zebilen. Gerra zibila baino lehen, modu batean edo bestean, ipuingintza edo narrazio laburra jorratu zuten Bizkaiko idazleen artean aipa genitzake, 1 Bere iloba Bizenta Mogel azkoitiarrak ipuin hauetarik asko jaso
|
zituen
Ipuin onac (1804) liburua atontzeko. besteak beste: Paulo Zamarripa, R.M. Azkue, Evaristo Bustinza Kirikiño, Ipolito Larrakotxea Legoaldi, Errose Bustinza Mañariko, Sorne Unzueta Utarsus, Bernardo Mª Garro Otxolua eta Esteban Urkiaga Lauaxeta, hau ere ipuingintzara hurbildu baitzen.
|
|
2009
|
|
|
Baina berez elkarren osagarri dira literatura idatzia eta ahozkoa, biek osatzen dute gorputz bera. Literatura unibertsaleko lan askotan idazleek, baita handienek ere, herri xeheak kontatu ohi
|
zituen
ipuin, kanta eta esaera zaharrak sartzen dituzte.
|
|
|
Fraide izan zen garaian, Iruñeko komentuan egon zelarik, Kaputxinoek 1954an berrabiarazi zuten Zeruko Argia aldizkarian parte hartze zuzena izan zuen, bai antolaketan, bai idazle gisa ere. Bere gain hartu zuen aldizkari horretako Kristau Ikasbidea atala (Lizarrrusti izenpetu zuen) eta bertze zenbait artikulu ere idatzi
|
zituen
Ipuinak atalean (Aitona izenpetuak) batik bat. Hiru liburuxka ere argitaratu zituen:
|
|
|
Wendworth Webster artzain anglikanoak Lapurdi aldean bildu
|
zituen
ipuinen artean bada bat Drakularen sedukziorako artea gogoratzen didana. Basa Jauna du izena.
|
|
2010
|
|
|
Buru, begi, aho handiko Mari Zipriztinek txundituta laga zuen Lopez. Berak kontatzen
|
zituen
ipuinekin bete betean egiten zuen bat aske izateko jaioa zen figura ero hark. Haren keinuak hain ziren adierazkorrak...
|
|
2011
|
|
|
Lehendik ere, estiloan ere bilakabidea izana zuen idazleak, betiere irakurlearen beharrizanetara egokitzearren. Hitzetik hitzera baino, modu nasaian euskaratu
|
zituen
ipuinok. Zenbateraino eta Grimm anaien pertsonaia batzuei izena aldatzeraino.
|
|
|
Gaztelaniaz, egun, Alianza Editorialeko edizio merkea da, ziurrenik, Lemen lan honi heltzeko modurik eskuragarriena. Diarios de las estrellas, Madril, Alianza, 2005, 568 orrialde?; frantsesezko ediziorik berriena, baina ez osoa, nik dakidala, Mémoires d. Ijon Tichy da. J, ai Lu, 1995, 241 orrialde?. Euskaraz, polonierako itzultzaile geroz eta hobeak ditugun arren, ez dago liburu honen, ez Lemen beste edozeinen itzulpenik, nahiz eta nahi duenak atariko on bat aurki dezakeen Maskarada taldeak duela urte batzuk taularatu
|
zituen
ipuin horietako batzuen bertsioan, Izarretako bitakora izenarekin aurkeztu zena: antzerkirako adaptazioaren testua Mikel Martinezen http://www.teatro testuak.com /itzulpen.html webgunean aurkituko du irakurle interesatuak.
|
|
2012
|
|
|
Ipuin hauen jatorrizko argitaratzailea Mayi Ariztia izan zen, XX. mendean Ipar Euskal Herrian eduki dugun biltzaile garrantzitsuena. Aita Donostiak adoretuta, Ariztia andreak maiz argitaratu
|
zituen
ipuinak Gure Herria aldizkarian, bereziki 30eko eta 50eko hamarkadetan. Amattoren uzta 1934an kaleratu zuen, aldizkari beronen laguntzarekin, hamasei ipuinekin, euskaraz eta frantsesez, bi zutabetara.
|
|
|
Idazle ofizioan hasi zenean –baziren hamar urte baino gehiago–, firin faran idazten
|
zituen
ipuinak, kontuari bi buelta baino gehiago eman gabe. Eta ez ziren txarrak.
|
|
2013
|
|
|
L e Monde k 1999an agindu inkesta batek XX. mendeko 100 eleberri hoberenen artean kokatu zuen Alain Fournierren() eleberri bakar hau, 17.000 frantses galdekatu ostean. 1913an argitaratutako obra honez gain, aldizkarietan publikatu
|
zituen
ipuinak idazle frantziarrak, baina klasiko bihurtu zuena Meaulnes pertsonaia da, argitaratze urtetik aurrera bost milioi aletik gora saldu baititu eleberriak poltsikorako edizioan, eta sokari tiraka, zinemarako bi bertsio ere iritsi ziren; 1967an lehena, Jean Gabriel Albicoccoren eskutik; 2006an bigarrena, Jean Daniel Verhaeqhek burutua. Hogeita zortzi urterekin Lehen Mundu Gerran bizia galdu izan ez balu zer beste herentzia utzi ote zigun Fournier-ek ezin jakin.
|
|
|
Saiatu zen gizarte hartan gertatzen ari zena «ezagutarazten». Hordagok liburu batean bildu baino lehenago, Egan eta Saioak aldizkarietan erakutsi
|
zituen
ipuinetako batzuk. Aljeria eta haren geroa izan da Peillen kezkatu duen gaietako bat, eta 2006an, esaterako, Abd el Kader «Aljeriaren sortzaileaz» idatzi zuen (Labayru).
|
|
2015
|
|
|
Ahozko tradizioko euskal ipuinak aztertzen zituen, Vladimir Propp teoriko eta kritikoaren azterketen estilokoa, baina ipuinon" azalekogoako egiturak" ikertzen zituena. Zazpi alderdiren arabera aztertu
|
zituen
ipuinak: narradorea, hizketak, denbora aldaketak, aditz elipsiak," eta" konjuntzioa, errepikazioak eta onomatopeiak.
|
|
|
Garai bateko euskaldun jendeak kontatzen
|
zituen
ipuinak eta sortu berriak argitaratu dituzte Gurutz Garmendia eta Iosu Arrietak Urola aldeko kontu ta komerixek ipuin liburuan.
|
|
|
Aretxabaletak ezagutzen
|
zituen
ipuin haren ingurukoak, neurri batean bederen. Bazekien gertatutakoetatik abiatutako ipuina baino gehiago gertatutakoa kontatzen zuena zela.
|
|
2016
|
|
|
Hitz lauz berauk sortu lanen artean izkiriatu
|
zituen
ipuin ugari eta lau eleberri aipatu behar ditugu. Uxolak izkiriatu aunitz ipuin aipatu aldizkako izparringietan azaldu zaizkigu Auñamendi Literatur Entziklopediaren laugarren alean Egan en agerturiko" Martin Txintxo eiztari" ipuina jasorik dugu irakurgai erakusgarri, alabaina ez da zalantzarik ezagunen gertatu zen istorioa" Zotaletxeko artzaia" izan zela, bada, ipuin horrekin irabazi baitzuen Arantzazuko urte jubilarra zela-eta 1956.ean iragarri lehiaketa literarioaren lehenbiziko saria.
|
|
|
Hiru motatakoak dira bere artikulu guztiak: edo Gernikako etxean idatzitako bertako kronika alderdikoi eta publizitarioak, edo saio moduan agertu
|
zituen
ipuinak," Euzkadiko ipuñak" eta" Herri sekulakue", edo, finean, atzerriko kronikak, bere lanik nagusi, interesgarri eta borobilena, Euskal Herritiko urruntasunak lagundu baitzuen ideologia jeltzalearen aldeko lan proselitista eta publizitario ez egiten, kosmopolitagoa baina, euskarazko kazetaritzan guztiz gauza berria zena.
|
|
2019
|
|
|
Pedro Iturriak Píseketik bidali
|
zituen
ipuinak Pragara, Květy aldizkarira, hori ere badakigu, ez zela Pragara joan, postaz bidali zituela ipuinak. Miloš Čapek editoreak ez zuen ezagutu, Josef erredaktoreak ere ez.
|
|
2020
|
|
|
Imanol Zinkunegik eta Joseba Poncek zuzendu dute filma, eta 60 lagun inguruko taldeak jardun du lanean berau garatzen. Bere garaian plazaratutako ipuinetako istorioak izan dituzte abiapuntu kontakizuna sortzeko —Uxue Alberdik idatzi
|
zituen
ipuin guztiak, bat izan ezik, Unai Elorriagak ondu zuena; eta Patxi Pelaezek ilustratu zituen— Istorio haiei forma emateaz gain, beste zenbait abentura gehitu zizkieten Eneko Olasagasti eta Carlos Zabala gidoilariek. Eta, hala, Lur eta Amets pertsonaiek bidaia bat egingo dute historiaurretik joan den mendeko 80ko urteetaraino, haien amona Andere eta Baltaxar katua lagun dituztela.
|
|
|
Euskal mitologiako airekoak oroitarazten ditu. Jose Migel Barandiaranek bitan bereizten
|
zituen
ipuin zaharretako pertsonaiak: alde batetik" berezkoak", berez edo naturaz direnak, eta bestetik" airekoak" edo naturaz gaindiko edo magikoak.
|
|
2021
|
|
|
Kontatu duenez, Yasmina Reza antzerkigilearen Artea obra ikustean sortu zitzaion arte plastikoak ardatz
|
zituen
ipuin bilduma bat sortzeko harra, eta Eusko Jaurlaritzak idazleak laguntzeko martxan duen beka bati esker hartu du liburua idazteko tartea. Azaldu duenez, aldi berean, bi geruzatan landu nahi izan ditu kontakizunak.
|
|
|
–Batzuetan atzekoz aurrera kontatzen
|
zituen
ipuinak, bukaeraren arabera kontatzen zituen hasierak. Askotan galdetu diot neure buruari ea aitak, hilko zutela baldin bazekien, zergatik ez zituen aldatu zenbait erabaki.
|
|
|
–Beste batzuetan atzekoz atzera kontatzen
|
zituen
ipuinak. Aitaren ipuin askok ez zuten hasierarik izaten.
|
|
|
Guelizeko armadaren gaztelutik zazpiak laurden gutxitan botatako kanoikada handia, hiri osoan barrena entzuten zen; une hartan jendeak egunean zeharreko baraualdi luzeari utzi eta Xema el Fna plaza borborka hasten zen. ...ndotik, zokora joan eta edozein jatetxetan sarturik, platerkada bat harira eskatzen nuen; hurrena, sabela betearen pozarekin plazara itzuli eta denbora pasa ibiltzen nintzen, noiz su irensle bat ikusten, noiz suge enkantatzaile bat miresten; hurrenago, hain atsegin nuen musika berberea doi bat entzun eta Kamilengana inguratzen nintzen, bere begiak itxita edukiagatik, besteenak zabal zabalik izaten
|
zituen
ipuin kontalari itsuarengana.
|
|
2022
|
|
|
Hamahiru ipuin kaleratu du argitaletxeak, Sarriugartek berak euskarara ekarria. 2016an kaleratu zuen liburua Hoja de Lata argitaletxeak, idazleak argitaratu gabe
|
zituen
ipuinak bildu ostean; hura hartu dute oinarri itzultzeko. «Liburu horri esker ezagutu nuen Carnes nik, eta amari esker ere bai, berak esan baitzidan haren liburuak irakurri behar nituela».
|
|
|
Lehendik bazekiena berretsi zuen orduan; ipuinek, bakarrizketek ez bezala, lege hautsezin batzuk bazituztela, nahitaez bete beharreko ezaugarri eta egitura jakin batzuk, eta, ondorioz, bazutela halako itxitasun bat ere. Ordura arte, kontalari gisa, gustuko
|
zituen
ipuinak hautatu eta transmititu nahi zituen balioei jarraiki berridatzi ohi zituen, beti ere muga batzuen barruan. Bakarrizketek, aldiz, muga horiek ahaztu eta hutsetik hasteko aukera eskaintzen zioten, kodigo berri bat asmatu eta nahi zuena nahi zuen moduan kontatzekoa.
|
|
2023
|
|
|
Ahizpaordeak, halaxe pen  tsatzen du, baina ama bera izanagatik erdizkako ahizpak direla uste du. Haur denboran irakurtzen
|
zituen
ipuinetan Errauskine agertzen zen, ahizpaordeek azpiratua. Baina egia da amaor  dearen alabak zirela eta Errauskineren ama hilik zegoela; kontsolamendua hurritzaren bitartez helarazten zion.
|
|
|
Inperio osoan zehar bilatu
|
zituen
ipuin kontalaririk onenak.
|