|
2013
|
|
|
Erabakia hartzeko, lehendabizi, hautaketarako irizpideak adostu dituzue. Baina," zenbat buru, hainbat aburu", hortaz, adostasun batera iritsi duzue, talde txikian
|
lehenik
, eta gelakide guztien artean ondoren.
|
|
|
1 Hasteko, zure datuak eta zure truke kidearenak jasoko dituen fitxa egingo duzu.
|
Lehenik
, zure datuak idatziko dituzu: izen abizenak, ikastetxea, herria, eta helbide elektronikoa.
|
|
|
3 Zuetako batzuentzat, beharbada, posta elektronikoa erabiltzen duzuen
|
lehen
aldia izango da. Beraz, hemen dituzue horretarako jarraitu behar diren urratsak:
|
|
|
Horrek erantzuna ordenatzen lagunduko dizu. (2) Erantzunaren
|
lehen
hitza beltzez nabarmenduta dago.
|
|
|
1 Irakur ezazu,
|
lehenik
, honako informazio testu hau. Ondoren, irakurri bi testu laburrak, eta erantzun horiei buruzko galderei.
|
|
|
2 Ohea abiapuntutzat harturik, logelaren deskribapena egingo duzue.
|
Lehenik
, banaka adostuko duzue deskribapen plana, eta, ondoren, nork bere deskribapena idatzitako du.
|
|
|
Txakurraren galeraren berri zabaltzeko, txakurra nolakoa den deskribatzen duten kartelak egitea otu zaizu.
|
Lehenik
, galdu den bazterretik gertuen dagoen herrian jartzea pentsatu duzu, inork paraje haietan ikusi badu, zurekin harremanetan jar dadin.
|
|
|
Batzuetan,
|
lehen
nekazari gisa azaltzen da; bestetan lehen errem ntari edo lehen errotari gisa.
|
|
|
Batzuetan, lehen nekazari gisa azaltzen da; bestetan lehen errem ntari edo
|
lehen
errotari gisa.
|
|
|
" Ni oso ezkorra naiz, eta akatsa besterik ez dut ikusten".
|
Lehenik
adjektiboa erabiltzen du(" ezkorra"), eta, ondoren, hori zertan ikusten den azaltzen du(" akatsa besterik ez dut ikusten").
|
|
|
b)
|
Lehena
zaitut
|
|
|
eta etorkizuna marrazten dizut
|
lehena
nauzu
|
|
|
3 Erreparatu dagokion eraldatzearen hasierari; hasiera horrek ematen du hitzak egoki hautatzeko
|
lehen
pista.
|
|
|
c) Nolakoak zituen
|
lehen
aurpegiko koloreak. Eta nolakoak une honetan?
|
|
|
Eta nolakoak une honetan? Nola zuen
|
lehen
sudurra. Nola du orain?
|
|
|
A) Maiorazkoa, erakunde gisa, Gaztelan sortu zen XIV. mendean, eta Berant Erdi Arotik XIX. mende bitartean ezaugarri bertsuekin mantendu zen. Euskal lurralde batzuetara ere igaro zen, Gaztelako koroaren mendeko ziren Araba, Gipuzkoa eta Bizkaira
|
lehenik
, eta Nafarroara geroago, hain zuzen ere, XVI. mendean.
|
|
|
4 Deskribapen egitura duten testuetan, askotan,
|
lehenik
, gaiaren informazio orokorra ematen da.
|
|
|
, adibidez, & Euskal Herrian hari buruzko
|
lehen
datu idatzia 1889 urtekoa da.
|
|
|
b) Zalantzarik gabe, kazetariak ezinbestekoa du,
|
lehenik
eta behin, informazioa hautatzea eta nonbait jasotzea, hau da, erregistratzea. Hori izango da bere artikuluaren iturburua.
|
|
|
Euskal musika tresnen historia zabaltzea helburu duen musika aldizkari espezializatu baterako artikulu bat idatzi behar duzu; artikuluaren gaia txalaparta da.
|
Lehenik
eta behin, informazioa eskuratu duzu. Horretarako, egin itzazu honako urrats hauek:
|
|
|
Antzinako musika tresna da txalaparta, eta,
|
lehen
begiratuan, oso tresna sinplea irudi lezake: bi makila eta bi ohol, elkarren kontra erritmikoki talka eginez.
|
|
|
1 Non agertu zen txalaparta
|
lehen
aldiz?
|
|
|
ntzinako musika tresna da txalaparta, eta,
|
lehen
begiratuan, oso tresna sinplea irudi lezake: bi makila eta bi ohol, elkarren kontra erritmikoki talka eginez.
|
|
|
Baina erretiratuen elkarteko zuzendaritza taldean beste pauso bat emateko ideia izan dugu:
|
lehena
eta oraina uztartuko dituen bloga sortu. Zer iruditzen zaizue?
|
|
|
Hasteko,
|
lehena
eta oraina uztartuko dituen blog proiektuen lehiaketa antolatu dugu. Lehiaketarako deialdia eta oinarriak idatzi ditugu; halaber, proiektuen aurkezpenerako txantiloia egin dugu.
|
|
|
Deskribapen egitura duten azalpen testuetan,
|
lehenik
, deskribapenaren gaia zehazten da, hau da, zer den deskribatzen dena. Askotan, izenburuak berak jasotzen du gaia.
|
|
|
|
LEHEN
BIDAIA
|
|
|
2 Orain, zuen herriko erliebea irudikatzen duen mapa egingo duzue. Horretarako, talde handian, zerrenda itzazue bizi zareten inguruan dauden zortzi hamar bat erliebe elementu garrantzitsu (mendia, ibaia, aintzira, lautada, itsasoa, ur jauzia, lurmuturra...), eta ezar itzazue haien izenak taularen
|
lehen
bi zutabeetan. Adostu horiek markatzeko ikurrak.
|
|
|
1
|
Lehen
zeregina, honako erliebegune hauek zein kontinentetan dauden jakitea da.
|
|
|
UNITATEAREN
|
LEHEN
ATALEAN, HONAKO LAN HAUETAN ARITU NAIZ
|
|
|
1
|
Lehenik
, irakur ezazue, denen artean, klimari buruz eskaintzen zaizuen informazioa, eta zerrendatu dauden klima motak.
|
|
|
2 Ondoren, galdetegian jasotako informazioan oinarrituta, zuen herrian giza jarduerek sortutako eraginen balioespena egingo duzue. Horretarako,
|
lehenik
, saia zaitezte alderdi kaltegarriak eta onuragarriak, biak ala biak, topatzen.
|
|
|
Hastera goazen
|
lehen
unitate honetan, Geografia fisikoan oinarrituko zarete, mapak interpretatzen eta egiten ikasiko duzue; besteak beste, Lurraren erliebea, klima, biomak eta gizakien eraginen ondorioak ere ikusiko dituzue. Ondoren, hainbat lurralderi buruz balioespenak egingo dituzue.
|
|
|
Aurreko jardueran ikusi dugunez, zeregina burutzeko
|
lehen
urratsa bizilekua hautatzea da. Baina zeren arabera?
|
|
|
Zer eguraldi egiten du gaur Lizarran? Zer eskalatatik gora agertzen dira
|
lehen
eguraldi ikurrak?
|
|
|
ANDRES URDANETA
|
LEHEN
BIDAIA()
|
|
|
b) Txerta itzazu honako asmakizun hauek denbora lerro batean.
|
Lehenik
, data guztiak ohiko zenbaki sisteman urte unitatetan jarri.
|
|
|
1 Zein da denbora unitatea (marren arteko denbora tartea)
|
lehen
denbora lerroan. Eta bigarren denbora lerroan?
|
|
|
a) Azaldu elkarri
|
lehen
puntuko a, b eta c ataletan talde bakoitzak egindakoa, eta beharrezkoa balitz, egokitu. Desberdintasun handiak al daude taldeen artean?
|
|
|
1
|
Lehenik
, zer egin behar dugun zehaztuko dugu; horretarako, irakurri arretaz 2 jarduerako eskaera.
|
|
|
a)
|
Lehen
zeregina objektuen fitxa osatzea denez, irakasleak puzzleen eszenetan azaltzen diren 24 objektuen irudiak banatuko dizkizue, ikasle bakoitzari bana.
|
|
|
Bi garai horien arteko desberdintasuna iturrietan dago. Historia,
|
lehen
informazio iturri idatziak agertzean hasten dela esaten da.
|
|
|
|
Lehen
gizakien sorrera
|
|
|
|
Lehen
dokumentu idatziak
|
|
|
b)
|
Lehen
testuaren arabera, ba al zegoen erromatar aztarnarik Bizkaian eta Gipuzkoan?
|
|
|
Irudiak txertatzeko hainbat bide erabiliko dituzu:
|
lehenik
, Ekigunetik joanda, irudien artxibategia aztertu, gehienak hor bertan topatuko dituzu; beste batzuk aurreko jardueran doitu dituzu; eta beste batzuk, berriz, zeuk topatu dituzu Google ren irudien bilatzailea erabiliz.
|
|
|
1 Informazioa bilatzeko orduan,
|
lehenik
, zer bilatu nahi dugun jakin behar dugu zehazki. Gehienetan, irakasleak zehaztuko digu gai horri buruz zer ezaugarri edo atal bilatu behar dituzuen.
|
|
|
Paleolito garaia (grekotik, palaios+ litos: harri zaharra) deitzen diogu gizakiaren sorreraren
|
lehen
aroari; izakia gizaki bilakatzen dela esaten dugu, harria landuz lanabesak sortzen hasi zenean. Orduantxe hasten da Paleolitoa.
|
|
|
Izenburuak aztertuta, badirudi
|
lehena
izan daitekeela aproposa gure helburua betetzeko.
|
|
|
Hezurretan edo harri zapaletan beste zenbait Bi multzotan sailkatu: higigarria eta labar artea Gizakien
|
lehen
artelanak
|
|
|
Gizakien
|
lehen
artelanei buruzko iritzi ugari dago gaur egun.
|
|
|
UNITATEAREN
|
LEHEN
ATALEAN, HONAKO LAN HAUETAN ARITU NAIZ
|
|
|
1 Garaiari buruzko informazioarekin, objektuaren fitxa osatzeko, berreskura ezazu egokitu zaizun objektuari buruz
|
lehen
atalaren amaieran (21 jarduera) egin zenuen behin behineko katalogazio fitxa.
|
|
|
Historiaurrearen eta Historiaren arteko muga idazkeraren hasierarekin lotu ohi da, orduan lortu baitzen komunikazioaren beharra idatzien bidez asetzeko aukera.
|
Lehen
idatziak Sumerren (Mesopotamia) idatzi ziren K.a. 3500 urte inguruan. Geroago, munduko beste zenbait lekutan, hainbat eratara erantzun zitzaion idazteko behar horri.
|
|
|
1 Hona hemen hainbat objekturen irudiak.
|
Lehen
multzokoak Historiaurrekoak eta Antzinarokoak dira, eta bigarren multzokoak gaur egungoak. Egin itzazu eskatzen zaizkizun ariketak, bi multzoetako objektuak konparatzeko.
|
|
|
Historialariek, detektibeen antzera, iturrietan oinarrituta osatzen dituzte iraganari buruzko azalpenak; ikerketa historikoan oinarritutako metodoa erabiltzen dute. Dagoeneko, ikerketako
|
lehen
urratsean, hipotesiak egiten trebatu zarete.
|
|
|
UNITATEAREN
|
LEHEN
ATALEAN HONAKO LAN HAUETAN ARITU NAIZ
|
|
|
Erromatarrak Euskal Herrian kokatu zirenean, Antzinaroan sartu ginela esaten da; ikusi duzun bezela, ordukoak baitira gure lurraldeko tribuei buruzko
|
lehen
idatziak. Interesgarria da erromatar herrien eta galtzaden mapa aztertzea, erromatarrek gurean izandako presentziaz jabetzeko.
|
|
|
|
Lehen
garaietan eguraldi hotzetik babesteko haitzuloetan bizi izaten ziren gizakiak.
|
|
|
b) Hor bertan ezarri beharreko gertaerak kronologikoki ordenatu. Horretarako,
|
lehenik
data guztiak K.a./ K.o bihurtu. Gogoratu," duela 10.000 urte"," K.a.
|
|
|
Ikus dezagun zenbat dakizun! Aginte moduei eta eskubideei buruzko informazioa jasotzeko, ezinbestekoa izango zaizu unitatean informazio iturrietara jotzea. Ildo horretatik, aurreko unitatean informazio iturriekin lan handia egina duzu.1 Lehen
|
lehenik
, egin itzazu iturri motei buruz zer gogoratzen duzun ikusteko jarduerak. Gero, aginteari buruz zer dakizun ikusteko eta, baita definizioa eta iritzia zer den ikusteko ere, beste jarduera batzuk egingo dituzu.A.
|
|
|
|
Lehenik
, zenbakiaren zehaztasun maila erabaki behar da; hau da, zenbat zifra esanguratsu erabiliko diren. Hori egiteko dezimal kopurua zehazten da (2, 3, 4& dezimal) edo biribilketa hamarrenetara (dezimal bat), ehunenetara (bi dezimal), milarenetara (hiru dezimal) etab. egingo dela adierazten da.
|
|
|
Adibidez, Casilda parkearen luzera jakin nahiko bagenu,
|
lehenik
planoko distantzia neurtu genuke eta, ondoren, eskalako balio errealarekin (zatikiaren izendatzailearekin) biderkatu. Azkenik, emaitza adierazteko unitaterik egokiena aukeratuko genuke.
|
|
|
Eragiketa katean parentesiak agertzen badira,
|
lehenik
parentesiko eragiketak egin behar dira eta, gero, gainerako eragiketekin jarraitu, idatzitako hurrenkeran.
|
|
|
Adibidez, 10 4+ 3 eragiketan, eragiketen lehentasuna aintzat hartuz,
|
lehenik
, biderketa egin litzateke eta 10 4+ 3= 43 izango da eragiketaren emaitza. Baina, gure nahia lehenik batuketa egitea bada, ezinbestean parentesiak erabili behar dira, lehentasun araua urratzen ari baikara.
|
|
|
Adibidez, 10 4+ 3 eragiketan, eragiketen lehentasuna aintzat hartuz, lehenik, biderketa egin litzateke eta 10 4+ 3= 43 izango da eragiketaren emaitza. Baina, gure nahia
|
lehenik
batuketa egitea bada, ezinbestean parentesiak erabili behar dira, lehentasun araua urratzen ari baikara. Eragiketa berri horren emaitza oso bestelakoa da:
|
|
|
Hala, denboraleak goitik behera baldintzatu zuen Gasteizko eta Arabako biztanle askoren eguna. Goizeko bosten eta seien artean hasi zen elurtea, eta hiriko eta probintziako errepide gehienak zuritu eta hamaika arazo eragin zituen, batez ere eguneko
|
lehen
orduetan eta iluntzean. Hain zuzen ere, arratsaldeko seietatik aurrera elurtea areagotu egin zen, eta arazoak handitu.
|
|
|
dudalako, bestela ez nintzateke joango, inondik inora ere, esan zuen zazpiak eta laurdenetako autobusa hartzera zihoan gazte batek. Autobus horrek, hain zuzen ere, berrogei minutu behar izan zituen autobus geltokitik Gasteiz barruko
|
lehen
bi geltokietara heltzeko. (&)
|
|
|
c) Herriko mendi taldean GPS aparatu berria erosi duzue.
|
Lehen
mendi txangora eraman aurretik proba egiteko, kotxean zoaztela piztu duzue eta, kotxearen abiadura eta GPSarena ez datozela bat konturatu zarete.
|
|
|
Eragiketa sinple horiek elkarren atzetik kateatuz, eragiketa konplexuagoak sortzen dira, eragiketa konposatuak, alegia. Azken horietan, maiz, eragiketen ordenari buruzko zalantza sortzen da; hau da, eragiketa bat baino gehiagoren aurrean, zein egin behar da
|
lehenik
–Hori guztia eragiketen lehentasunak arautzen du.
|
|
|
1 Zenbaki
|
lehenak
eta konposatuak informazio testua irakurri. Ondoren, adierazi, zenbaki hauetatik, zein dira lehenak?
|
|
|
1 Zenbaki lehenak eta konposatuak informazio testua irakurri. Ondoren, adierazi, zenbaki hauetatik, zein dira
|
lehenak
–Eta, zein konposatuak?
|
|
|
ZENBAKI
|
LEHENAK
ETA KONPOSATUAK
|
|
|
Zenbaki arrunt baten zatitzaileak bi multzotan banatzen dira:
|
lehenak
eta konposatuak.
|
|
|
Zenbaki bat
|
lehena
da bat zenbakiarekin eta bere buruarekin bakarrik zatitu daitekeenean. Horiez gain zatitzaile gehiago dituenean, zenbakia konposatua dela esaten da.
|
|
|
Esan beharra dago 1 ez dela zenbaki
|
lehentzat
hartzen.
|
|
|
Adibidez, 3 zenbakia
|
lehena
da, izan ere, bere zatitzaileak 1 eta 3 zenbakiak besterik ez dira. Gauza bera gertatzen da 7, 13, 29 eta beste zenbaki askorekin.
|
|
|
Bi baino handiagoa den edozein zenbaki bikoiti, beti adieraz daiteke bi zenbaki
|
lehenen
batura gisa. Eta, oro har, bost baino handiagoa den edozein zenbaki arrunt, beti adieraz daiteke hiru zenbaki lehenen batura gisa.
|
|
|
Bi baino handiagoa den edozein zenbaki bikoiti, beti adieraz daiteke bi zenbaki lehenen batura gisa. Eta, oro har, bost baino handiagoa den edozein zenbaki arrunt, beti adieraz daiteke hiru zenbaki
|
lehenen
batura gisa.
|
|
|
Zenbaki
|
lehenak
oso garrantzitsuak dira, zenbaki arrunt guztien sorkuntza iturri baitira. Hots, zenbaki lehenak biderkatuz, zenbaki arrunt guztiak lor daitezke.
|
|
|
Zenbaki lehenak oso garrantzitsuak dira, zenbaki arrunt guztien sorkuntza iturri baitira. Hots, zenbaki
|
lehenak
biderkatuz, zenbaki arrunt guztiak lor daitezke. Zalantzarik baduzu, ikusi
|
|
|
a) Hauetako zein zenbakik dituzte 2 eta 5 zenbakiak zenbaki
|
lehenen
bidezko deskonposaketa faktorialean?
|
|
|
1 Lana ondo planifikatzeko,
|
lehenik
, aurreko jardueran aurkeztutako egoeran planteatutako eskakizuna zein den jakin behar duzue. Horretarako, irakur ezazue berriro ere egoera, eta erantzun talde txikitan hasierako hausnarketa egin ondoren.
|
|
|
Prozesuarekin jarraituz, beti iristen da une bat non faktore guztiak
|
lehenak
diren.
|
|
|
Deskonposaketa hori zenbaki
|
lehenen
bidezko deskonposaketa faktoriala da.
|
|
|
Adibide berarekin jarraituz 48= 2 2 2 2 3 da zenbaki
|
lehenen
bidezko deskonposaketa faktoriala.
|
|
|
Konturatuko zinenez, zenbaki horren deskonposaketa faktorialean 2 zenbaki
|
lehena
, behin baino gehiagotan azaldu da. Horrelakoetan
|
|
|
Aurreko jardueran zenbaki
|
lehenen
bidezko deskonposaketa faktoriala eta berreketak aztertu dituzu. Horietan sakontzeko aukera duzu orain.
|
|
|
1 Zein da honako zenbaki hauen zenbaki
|
lehenen
bidezko deskonposaketa faktoriala? 28, 52, 36, 42
|
|
|
|
Lehen
egunean 13:00etan Baionako ostatuan gelen banaketa egingo dugu.
|
|
|
|
Lehen
eguneko arratsaldea Baiona ezagutzen emango dugu.
|
|
|
|
Lehen
ordua: 2
|
|
|
1
|
Lehenik
, festaren aurrekontua egin behar duzu, eskolak diru kontu zehatza aurkezteko eskatu baitizu.
|
|
|
Baina, zenbat elementu aukeratu behar dira laginerako? Galdera hori oso garrantzitsua da, hots, ikerketa bat egitean, lehen
|
lehenik
, laginaren tamaina zehaztu duzu.
|
|
|
1 Hori guztia egiten ikasteko,
|
lehenik
, azter ezazu Irakurzaletasunari buruzko ikerketa adibidearen ebazpena. Ondoren osatu zatiki, zenbaki dezimaldun eta ehunekoen arteko erlazioa adierazten duen taula.
|
|
|
Eskertuko genizuke datorren ostirala baino
|
lehen
erantzutea galderei. Erantzun ondoren, 6 mailako ordezkariari bidali besterik ez duzu.
|
|
|
Bi zereginetan,
|
lehenik
, banakako hausnarketa egin, eta, ondoren, ikaskide guztien ekarpenak jaso eta zeurea osatu.
|
|
|
1 Horretaz jabetzeko,
|
lehenik
, ikusi bideoa. Ondoren, erantzun galderei, eta eman itzazu beharrezkoak diren azalpenak.
|
|
|
2 Lana ondo planifikatzeko,
|
lehenik
, unitatearen 1 jardueran aurkeztutako eskaera zein den jakin behar duzue, beraz, irakurri arretaz egoera. Hasierako hausnarketa egin ondoren, talde txikitan, eztabaidatu galderak, eta idazkariak erantzun bateratua jaso dezala.
|
|
|
1 Grafikoen interpretazioan
|
lehen
urratsa grafiko horiek deskribatzea da. Azter itzazue honako grafiko hauek eta erantzun galderei:
|