|
2003
|
|
|
jakintzaren hizkuntza latina zen, euskaraz bazegoen idatzizko tradiziotxo bat (Etxepare eta Leizarraga) eta zuzenbidean okzitaniera (Lapurdin eta Zuberoan) edo are gaztelania (Nafarroa Beherean) erabili izan ziren. Frantsesa zuzenbidearen eta administrazioaren hizkuntza berri gisa ari zen sartzen, baina oraindik oso
|
jende
gutxik zekien eta denbora zuen nagusitzeko. Testuinguru horretan, XVII. mendean, euskara izanik Iparraldeko herritar gehienen ohiko hizkuntza, Kontraerreformako Frantzia katolikoak (Bertrand Etxaus Baionako apezpikua ordezkari zuela), egiazko fedea?
|
|
|
|
Jende
asko pobrea zen eta arazo iraunkorra zen. XVIII. mendean pobreen kopurua asko igo zen, baldintzak hobetu arren, populazioaren hazkundeari lotuta.
|
|
|
Ameriketara nahiz hirietara. Bada,
|
jende
gazte eta aktiboa zen nagusi Europan. Hala ere, hobetzea nabaritu zutenak izan ziren, batez ere, nekazari handiak eta handiak; nekazari pobreek enclosures4 eta beste fenomeno paralelo batzuekin ez zuten haien egoera asko hobetzen ikusi.
|
|
|
Iraultzarekin errealitate berri baten itxaropena itzuliko zen. Iraultzak ate berriak irekitzen zituen
|
jendearen
bihotzetan, eta egoera hobe bateranzko begiradan kokatzen. Era berean, artistengan aldaketa bat gertatuko zen.
|
|
|
Samuil Ya. Adlivankin,, tanke gidarien bisita?, 1932
|
Jendearenganako
hurbiltasuna, poza, alaitasuna nagusi da. Hala ere armak agerian daudenez tentsioa ere soma daiteke.
|
|
|
bigunegiak direlako batzutan, kritikoegiak bestetan, axalegiak sarri, lan nekagarri eta esker gaiztokoa edonoiz. Inor mindu nahi ez izateak edota iruzkina ondo baino hobeto egin gurak ere (liburu aipamena testua ahitu behar duen ebazpen definitiboa izan balitz bezala)
|
jende
asko desanimatzen du gisa honetako idazkiak egitetik. Eta hola, maiz, liburu baten inguruan sortutako gogoeta interesgarriak adiskideen arteko konfidentzia soilean geratzen dira, historialarien komunitate orokorrarentzat ezezagun.
|
|
2004
|
|
|
Lekuko gisa mintzatu zaidan Asunek emigrazio uholde hau bizi izan zuen. Bere hitzetan ikus daitekeen moduan lanaren areagotzearekin batera etorri ziren etorkinak, «empezo con la Papelera de Zikuñaga, y se empezo a trabajar y no, no, la gente aqui, segittun hasi zian lanian,
|
jende
gutxi zeion, geo toda esa plebe ya vino de Extremadura, todo se llenó de extremeños».
|
|
|
Honek Hernaniren giza geografian aldaketak ekarri zituen. Jatorri ezberdinen arteko
|
jendearen
hartu eman kulturalak deigarriak izan ziren eta eragin handia izan zuten hernaniarren eguneroko bizitzan14.
|
|
|
Hoboken en, New Yersey n jaio zen 1895ean. Zazpi urte zituela polioa hartu zuen eta honen ondorioz herren geratu zen; honek, agian, argazki makinarekin ibiltzerako orduan
|
jendearen
konfiantza lortzen lagundu zion, baita besteen tristura eta mina ulertzeko gaitasuna eman ere, bere argazkiek sentsibilitate hau islatzen baitute. Baina era berean hau esaten zuen:
|
|
|
Pertsona sentimentalista zen eta giza-emozioz beteriko lan oso espresakorrak egin zituen.
|
Jendea
axola zitzaion batez ere eta hala esan zuen behin: pertsonetan zentratu behar naiz, pertsonetan bakarrik, bai ordaindu didatenetan eta baita ez didatenetan ere.
|
|
|
Hegoaldeko maizterren migrazio masibo bat egon zen portu hiri honetara, gerra garaian lanpostuak gehitu baitziren zama itsasontziak egiten; biztanleria bost aldiz gehitu zen. Lange ri nahasketa etnikoa eta
|
jende
desberdinaren elkarbizitzea interesatzen zitzaion batez ere. Irudi hauek Fortune aldizkarian jaso ziren.
|
|
|
Hori ez da ohikoa normalean gobernuek arazoak estaltzeko joera baitute; baina ahaztu ezin den puntu garrantzitsu bat dago: argazki horiekin New Deal aren aldeko propaganda egin nahi zen, AEBetan bizi zen egoera latza erakutsiz
|
jendea
aldaketak egitea beharrezkoa zela ohartarazi nahi baitzuten.
|
|
|
Kontuan hartu beharrekoa iruditzen zaigu bokazioz egiten zutela lan eta ikusi eta bizi izan behar zutenak esperientzia oso gogorrak zirela. Gainera jaiotzen ari zen arte bat zenez zailtasunak ekarriko zituen
|
jendeak
beraien lanak ulertzeko orduan. Beste maila batean baino gaur egungo gerra kronikalarien lanarekin konparatu daitekeela uste dugu.
|
|
|
Askok pentsatzen zuenaren aurka
|
jendeak
ez zuen erlijiora jo. Elizara joatea eta eliztar izatea eroriz zihoan.
|
|
|
1929 eta 1933 artean liburutegietan zirkulazioan zegoen liburuen kopurua %40an igo zen.
|
Jendeak
autoa denbora gehiagoz mantentzen zuen baina udan errepidea autoz betetzen zen. Irratiaren ospea handitu egin zen eta zineak hasiera batean behera egin arren errealitatetik ihes egiteko bide egokia bihurtu zen.
|
|
|
Hiru erakunde hauetan argazkilaritza proiektua mantendu zen eta bilduma oso bat gordetzen da. Amerika amerikarrei erakustea zen helburua, biztanle guztien laguntza beharrezkoa zelako eta argazkien bidez
|
jendearen
begiak irekitzea bilatzen zen; New Deal aren aldeko propaganda modu bat bezala ikus daiteke. Bilduma honek baditu ere gobernuko beste erakunde batzuetan eta gobernuz kanpoko erakundeetan ateratako argazkiak.
|
|
|
Stryker ek oso instrukzio zehatzak ematen zituen eta argazkiak ateratzen hasi baino lehen gaiaren inguruko jakintza hobetzeko liburuak, egunkariak eta erreportaiak irakurtzera behartzen zituen. Lanean hasi aurretik ere oinarrizko gidoi bat prestatzen zuten askotan eta
|
jendearekin
kontaktuan jartzeko eta entrebistak egiteko trebatuak izaten ziren. Normalean negatiboak Washington-era bidaltzen zituzten.
|
|
|
7 Irudia: Esther Bubley, Greyhound eko autobus geltokian
|
jendea
zain, Tennessee, 1943
|
|
|
Stryker ek 1972an, bere bizitzaren bukaera aldera, In this proud land izeneko liburu bat argitaratu zuen FSAko berrehun argazkirekin. Bere ustez proiektu honetatik atera beharreko egia
|
jende
gehiena bizirik atera zela da, beldurra eta galerak alde batera utzi eta indarrez Depresioari aurre egitea lortu zutela4.
|
|
|
Burtsaren merkatua indartsu zegoen eta
|
jendeak
mania espekulatiboa hartu zuen. –Azkar aberastearen?
|
|
|
Baina haien belaunaldiko ikaskide guztiak aztertuz gero, zenbat oroitzen ote dira egun eskolako historia haietaz? Gainera,
|
jende
larrituok ahantzi egiten dute egun hezkuntzaren eragina inoiz baino txikiagoa dela ikasleengan: eskola orduetan derrigortuta eta arreta urriz entzuten duten irakaslearen ahotsa (saiatuena izanik ere) edo irakurtzen duten testuliburuak dioena (historia arras ongi azaldu arren) edo are klasean ikus dezaketen bideo historiko edo gisako material didaktikoaren eragina ezin pareka daiteke ikasleek beren aisialdian interes biziz segitzen dituzten kirolekin, dakusatzaten telebista programen pisuarekin, propaganda iragarki bortitzekin, DVDan ikus dezakeen akziozko filmarekin edo bideojoko koloretsu eta soinutsuekin, eta horiek guztiek transmititzen dizkieten balio eta edukiekin.
|
|
|
Istilu ugari gertatu zen, zeren guztiek lortu nahi zuten hauteskundeak irabaztea eta botoengatik lehia bizia zegoen. Alderdietako militanteak
|
jendea
eurei bozkatzeko beldurtzen eta mehatxatzen aritu ziren. Eskuindar handikiek, etxe eta lur askoren jabeak zirenez, eskuindarrei bozkatzera behartzen zituzten batez ere alokairuan zeudenak, bestela kalera bidaliko zituztela erraten baitzieten.
|
|
|
Irunetik Bera eta Etxalar aldera, milizianoen zutabe bat abiatu zen eta bertako guardia zibilekin enfrentamenduak izan zituen.
|
Jendeak
milizianoen zutabea Baztanera zetorrela jakitean beldurra eta izua zabaldu zen Baztango herrietan barna. Jendeari columna de comunistas garrasia entzutean, beldur ikaragarria sortzen zitzaion.
|
|
|
Jendeak milizianoen zutabea Baztanera zetorrela jakitean beldurra eta izua zabaldu zen Baztango herrietan barna.
|
Jendeari
columna de comunistas garrasia entzutean, beldur ikaragarria sortzen zitzaion. Aberatsek beren dirua eta aberastasunak (urrezko eta zilarrezko bitxiak, erloju baliotsuak...) mendian ezkutatu zituzten, gorrien beldur.
|
|
|
Altxamenduaren lehen egunean, Belateko mendatea (Iruñea Irun errepide garrantzitsua bertatik pasatzen zen) zuhaitz enborrez itxi zuten, militar altxatuei pasabidea eragotziz. Mendatea zabaldu ondoren, altxatuen bi kamioi heldu ziren Almandozera (Belateko mendatetik gertuen dagoen herria) herriko
|
jendea
atxilotu nahian barrikada jartzeagatik. Angel Larrui erretorearen bitartekotzari esker, herritarrak errugabeak zirela baitzioen, ez zuten inor eraman.
|
|
|
Elizondon bestak ziren, Santiagoak, eta Iruñetik uztailaren 25ean Mauricio Iribarren (Elizondoko falangista ospetsua) iritsi zen. Hura iritsi bezain laster, bere ingurura
|
jendea
hurbildu eta udaletxera abiatu ziren. Han, balkoitik behera bota zuen Errepublikaren bandera, ahí va ese trapo erranez.
|
|
|
Erreketeak eta falangistak (gerra hasieran batez ere) herrietara joaten ziren, boluntarioak beraien unitateetan sartzeko.
|
Jendea
boluntario gisa erreklutatzeko gezurrak erraten zituzten eta gazteei erraten zieten, boluntario sartuz gero, Baztanen muga zaintzen geratuko zirela. Baina denbora gutxi egon ziren muga zaintzan, laster frontera bidali baitzituzten, gehienak Arrasate aldera.
|
|
|
163).
|
Jende
askok errepresioaren beldurrez Frantziara ihes egin zuen. Alkateak, Frantzia aldera ihes egin zuelarik, faxistak haren etxean sartu ziren baliozko gauza guztiak eramanez.
|
|
|
erranez bukatu zuen meza. Ikastetxetik anitz
|
jende
kanporatua izan zen euskal kulturaren aldekoa izateagatik. Horrela, Aita Donostia (musikagile eta folklorista), Hilario Olazaran (idazle eta musikagilea), Jorge Riezu (idazlea), Ladislao de Donosti, Damaso Intza (Euskaltzaindiko kidea), Miguel Altzo (euskal idazlea) eta beste hainbeste jakitun atzerriratuak izan ziren; askok Argentinan edo Txilen bukatu zuten (Altaffaylla Kultur Taldea, 1986:
|
|
|
Horrela, Aita Donostia (musikagile eta folklorista), Hilario Olazaran (idazle eta musikagilea), Jorge Riezu (idazlea), Ladislao de Donosti, Damaso Intza (Euskaltzaindiko kidea), Miguel Altzo (euskal idazlea) eta beste hainbeste jakitun atzerriratuak izan ziren; askok Argentinan edo Txilen bukatu zuten (Altaffaylla Kultur Taldea, 1986: 167). Errepresioaren ondorioz, Nafarroako eta Espainiako beste tokietatik,
|
jendeak
Frantziara heldu nahi zuen. Urte ilun hauetan, Baztanen jende asko ihes egin nahian zebilen.
|
|
|
167). Errepresioaren ondorioz, Nafarroako eta Espainiako beste tokietatik, jendeak Frantziara heldu nahi zuen. Urte ilun hauetan, Baztanen
|
jende
asko ihes egin nahian zebilen. Egunean zehar, bertakoek beraien etxeetan babesten zituzten, eta gauean muga zeharkatzen laguntzen zieten.
|
|
|
Egunean zehar, bertakoek beraien etxeetan babesten zituzten, eta gauean muga zeharkatzen laguntzen zieten. Baztandarrek
|
jende
askori lagundu zioten. Muga guardia zibilak zaintzen zuen arren, oso erraza zen zeharkatzea (muga zeharkatzen harrapatuz gero, zigorra kartzela zen).
|
|
|
Sare hau erabiliz, frantses militarrak eta euren familiak pasatzen ziren, baita ingeles piloturen bat ere.
|
Jende
andana pasatu zen eta Espainiara iristean aske gelditzen ziren. Elizondotik errefuxiatu hauek Donostiara eramaten zituzten, guardia zibilarekin kontu handiz ibili behar baitzen (Rodriguez, 2001:
|
|
|
Horregatik Udaletxeari diru laguntzak eskatzen zizkioten. Udaletxeak
|
jende
askori eman zizkion, batez ere emakumeei. Udaletxearen ia biltzar guztietan erabakitzen zen familia bateri edo besteari diru laguntza ematea.
|
|
|
Muga oso zaindua zegoen. Guardia zibilak inguruko baserrietako
|
jendeen
zerrendak egin zituen eta biztanleak behartu salvoconductoak gainean eramatera, hori egin ezean zigorra handia izaten zelarik.
|
|
|
Baserria zen lan bakarra. Baina
|
jende
asko ezin zen bizi baserriko lanetatik eta horregatik gazte anitzek kanpora joan behar izan zuen: Frantziara eta Amerikara batez ere.
|
|
|
Baztanen garrantzia mugaren hurbiltasunean datza. Muga hurbil izateak
|
jende
mugimenduak (iheslariak), kontrabandoa eta halakoak errazten dituenez muga babestu beharra egoten zen. Baztandik gazte asko joan zen gerrara, baina beste askok nahiago izan zuten Frantziarantz ihes egin.
|
|
|
Ekitaldi politiko hauek, maiz festa giroan egiten ziren: kalejira, musika, dantzak... beste herrietako
|
jendea
etortzen zelarik eta baita urruneko agintari jendea ere.
|
|
|
Ekitaldi politiko hauek, maiz festa giroan egiten ziren: kalejira, musika, dantzak... beste herrietako jendea etortzen zelarik eta baita urruneko agintari
|
jendea
ere.
|
|
|
1998an, Eric Hobsbawm ek berridatziriko Uncommon People: Resistance, Rebelion and Jazz?
|
Jende
ez oso arrunta, eresistentzia, altxamendua eta jazza, liburuak, gizadiaren zati handiena osatzen duten pertsona anonimo eta historiarentzat oinarrizkoak izan direnak ditu protagonista.
|
|
|
Era honetako gerra egiteko zailtasunak egon daitezke. Hala nola, disziplina bat eta nukleo txikietan antolaturiko taldeak beharrezkoak dira; geografia garrantzitsua da gerrileroen arteko komunikazioa eta koordinazioa zail baititzake; hiriak dira azken betetzen dituzten guneak eta hemen aurkitzen dira normalean herrialdeko elementu nagusiak; etsaiek izuaren mehatxua erabil dezakete (tortura...) etab. Mota honetako borroketan bonba nuklearrak(
|
jendea
hiltzea) ezin dira gerra irabazteko mehatxu bezala erabili, ez delako zilegi etsaia errendiaraztea.
|
|
|
60 hamarkadatik aurrera, bide esperimentalagoak erabili ditu jazzak, beste alorreko musika iturrietan oinarrituz. Baina bere partaide eta publikoa
|
jende
edadetura mugatzen denez batik bat, faktore horrek etorkizunean berebiziko ondorioak izan ditzake.
|
|
|
Hirurehun orrialde inguru dituen idatziaren protagonistak,
|
jende
arrunta dira, langileak batik bat. Haien izenak ez dira oso ezagunak; Are gehigo:
|
|
|
Eric Hobsbawm, 1917an jaiotako komunista (zein motatakoa?) judu britainiarra edo britainiar judua izanda(?), proletalgoaz eta honen bizimodua aztertzeaz arduratu izan da lan honetan.
|
Jende
arruntaz, erresistentzia egiten lagundu izan dutenez, altxatu izan direnez eta jazzaren munduaz (bera zaletu bat da). Zer idatziko zukeen ez balitz 1917an jaio, komunista ez balitz izan, ezta judutarra ere, edo nazionalitatez britainiarra, eta tangoa jazza baino gustokoagoa izan balu?
|
|
|
Aipatu irakasleak La Vanguardia ko kazetariari esan zionez, israeldarren isiltasunak (Einsteinek bere garaian hainbeste zuen epelkeria eta serbilismoa) iraun bitartean, gatazkak ez du konponbiderik izango.
|
Jendeak
benetan pentsatzen duena adierazteari beldur dio, eta beldur horretaz aprobetxatzen dira boterearen alde dauden apurrak, euren irizpideak inposatzeko. Zentzu horretan, eta Israelen sorrera aipatzen duen neurrian, Fritz Stern en El mundo alemán de Einstein liburua isiltasun horretan adabaki bat gehiago kontsidera daiteke.
|
|
2005
|
|
|
Seguruenik, SF izan zen bigarren frankismoan ekintza gehien antolatu zituen Alderdiko taldea. Egoera horrek iradokitzen du
|
jendeak
ez zuela uste SFk interes politiko batzuekin lan egiten zuenik. Horren erakusle da gaur egungo Nueva Andadura elkartea, SFko kide ohiek osatutakoa, eta SFk egindako lana goraipatzen saiatzen dena.
|
|
|
Espainiak 60 hamarkadako, desarrollismo, ra arte itxaron behar izan zuen bere baby booma ezagutzeko. Izan ere, ohikoa suertatu zen
|
jendeak
haurdunaldiak ekiditeko neurriak hartzea. Neurri arruntena coitus interruptusa izan zela dirudi.
|
|
|
Aipatutako lekuetan moral ofizialetik kanpo bizi ziren, eta erregimenaren begietara gune matxinatzaileak ziren.
|
Jendea
ez zen elizara joaten, ezkondurik ez zeuden bikoteak zeuden, ez ziren seme alabak bataiatzen, etab.
|
|
|
64 Gai honen inguruan Euskaldunon Egunkarian argitaratutako artikuluak honela zioen: . Roman del Cerro ez da, gainera basko iberismoa Valentzia aldean aldarrikatzen ari den bakarra, eta bitxia bada ere Valencianismoa defenditzen duen sektoreko
|
jendea
ari da lan honetan. Talde horrek, Valentziako hizkuntzak katalanarekin zerikusirik ez dutela aldarrikatzen du, oinarririk gabeko (baina karga politiko handiko) posizioa?
|
|
|
Aztarna arkeologikoen arabera bi ehorzketa modu nagusi daude: alde batetik,
|
jende
arruntaren ehorzketa sinpleak, eta bestalde gizarte maila altuagokoena, hildakoaren baliabide eta ohoreen araberakoa. Beraz gizon emakume bikoteen ehorzketaren aztarnarik ez dago (García Huerta, 1995 eta Ruiz & Molinos, 1993).
|
|
|
Erlijioak, erlijioa dagoen tokian, ze erlijioa ez dago eduki beharrik, esan nahi dut, erlijioak badauzka erlijioaren ordezkoak, esan nahi dut, erlijioa izan gabe, erlijioaren ordezko diren pentsaerak. Oso kuriosoa da, nola geroz eta gehiago aurkitzen da erlijiorik ez daukan herriak edo
|
jendeak
: Suedia, edo gazteak baita ere Alemanian?
|
|
|
Euskal Herria zegoen zizko eta berak nazio kontzeptu bat sortu du eta nazio kontzeptu horren inguruan mugimendu bat sortu du, hori da. Bueno, baina klaro, Euskal Herrian,
|
jende
askok pentsamendu horren inguruan eta erreferentzia sistema horrekin gero Gerra Zibil bat egin du, eta galdu egin du. Eta beraz, gero pasa ditu 40 urte galtzaile bezala, asko sufrituz, pertsegitua, kontzientzia txarrekin, lotsatuta ze burla egiten zioten?
|
|
|
–Nik uste Espainiako kasuan bai. Espainiako demokrazia den bezala delako, etorri den tokitik etorri delako etc. Ez da ahaztu behar zenbat
|
jende
biktima izan dena aurkitu den, todos demócratas?. Eta atzora arte torturatzailea izan zena, goizetik gauera demokrata da.
|
|
|
Baina klaro gizartean tokiak hartuta zeuden tokian gelditu dira:
|
jendea
, eta orduan zapalduta zegoenak esaten du: ba nik zapalduta jarraitzen dut.
|
|
|
Baina egia da lortu dutela beraz diskurtsoaren kanbio txiki honek eman die demokraten itxura bat, eta lehen esaten nuena: orduan guk begiratu behar duguna da, ez da hainbeste diskurtsoaren kanbioa baizik
|
jendea
egon non dago, eta lehengo jendea dago lehengo tokietan. Lehengo periodikoak dira.
|
|
|
Baina egia da lortu dutela beraz diskurtsoaren kanbio txiki honek eman die demokraten itxura bat, eta lehen esaten nuena: orduan guk begiratu behar duguna da, ez da hainbeste diskurtsoaren kanbioa baizik jendea egon non dago, eta lehengo
|
jendea
dago lehengo tokietan. Lehengo periodikoak dira.
|
|
|
Gogoetak ez du kontzesio asko eskatzen, ekintzak bai. Intelektual batek, ondorioak berak ateratzen ditu ondo edo gaizki, eta hor bukatzen da bere errespontsabilitatea, baina ekintzak
|
jendea
lan gabe edo norbait kartzelan edo norbait ospitalean utzi dezakete. Klaro, hor bi aldiz pentsatu behar dira ondorioak, oso diferente da.
|
|
|
Bueno, hori nik ezagutu nuen modu honetan ze Francoren denboran problema zen askotan ba herri batean alkate bat baldin bazen falangista bat, alkate falangista bat baino hobe da abertzale pixka bat disimulatu bat eta guzti hori. Eta orduan, ba
|
jende
batek, jarri egingo dugu alkate?. Baina zer gertatzen zen ba nola presio soziala eta Estatuaren presioa, falangista batek bezalaxe funtzionatzen zuen.
|
|
|
Orduan, zuri berdin zaizu hori abertzalea baden, gero funtzionatu falangista batek bezala egiten badu. Baina hori asko eman da, eta orduan dago
|
jende
bat esaten duena, baina gu Francoren kontra geunden, ai barkatu, baina Francoren alde egin zenuten.
|
|
|
Egin behar duena intelektual batek, nire ustez da: herri honetan badaude borroka batzuk, badaude problema batzuk, eta borroka hori aurrera eramateko badaude
|
jende
batzuk eta badaude beste batzuk ere, PPkoak daude PSOEkoak daude eta guzti hori. Bueno, intelektualak aukeratu egin behar du zeintzuk izango diren bere lagunak.
|
|
|
Orain bigarren kapitulua, nik laguna izan behar dut eta ez pretentsioa eduki horien maisua izatekoa. Ze intelektual bat ez dago maisua izateko baizik, hauek ekintzako
|
jendea
dira, hauek egin ezin duten gogoeta berak egiteko dago. Ze hauek egunero ekintzan daude eta ez daukate ez denborarik ez iturririk, ze gogoeta bat egiteko irakurri egin behar da, denbora eduki behar da, elkarrizketarako ere denbora eduki behar da?
|
|
|
proiektuari, zimenduak jarri eta bizkarrak elkartuz gora altxatzeko? deritzonari
|
jendeak
bere babesa emateko.
|
|
|
modura erabilia izan zen, izan ere, trantsizio garaietan gertatu ohi den bezala, noraeza egonen da. Noraez honek,
|
jendearengan
seguritate eza sorrarazten du, eta seguritate falta hau erabilia izan daiteke estatuaren aldetik biolentzia gradu altuago batzuetan aplikatzeko. Zutiken zenbaki horretantxe ETAk jakinarazten zuenez. La democracia no podía surgir como herencia del franquismo, sino como resultado de su aniquilación?
|
|
|
Bestetik, herriaren biolentzia zegoen, edo herriak bere ideiak aldarrikatzeko erabilitako biolentzia. Lehenago aipatu bezala, noraez egoera batean, non
|
jendeak
zer gertatuko den ez dakien, egoera biolentoak sortzea errazagoa da, alde batetik eta bestetik. Beraz, moralak bere indarra hartzen du joko honetan.
|
|
|
Gizartearekin konprometitua, alegia, sistematik at baina lagun batzuekin, Azurmendiren aburuz. Azken puntu hau, lagunena, hautamenezkoa dela oso dio Azurmendik, hots, intelektualak berak, gizartean dauden ikuspuntu desberdinetako
|
jendeek
osatzen duten zenbait talderen lagun izatea aukeratu behar duela. Euskal kasuan, multzo hauek zeharka bitan zatitzen ditu:
|
|
|
Frantziako demokratek, alegia iraultzaileek erregeari lepoa moztu ziotenean, ez zioten lepoa moztu gizon bati, baizik moztu zioten Jainkoaren ordezko bati. Frantziako iraultza ikaragarria egiten duena da hori, ze beste
|
jende
askori lepoa moztu zioten gillotinan. Baina ikaragarria ez da jende asko hiltzea baizik ikaragarria da erregeari lepoa moztea, historikoki esan nahi dut.
|
|
|
Frantziako iraultza ikaragarria egiten duena da hori, ze beste jende askori lepoa moztu zioten gillotinan. Baina ikaragarria ez da
|
jende
asko hiltzea baizik ikaragarria da erregeari lepoa moztea, historikoki esan nahi dut. Izan zen sakrilegio bat.
|
|
|
ba esklaboari edo euskaldunari esan, ez ez, hori zuen exijentzia subjetiboa da, gainera denek ez dute nahi, gehiengoak nahi du, bueno gehiengoak nahi du baina hori gurekin ados jarri eta gero. Orduan, borroka hori luzatzen, luzatzen eta luzatzen baldin bazoaz, ba nekatu egiten zara eta
|
jendeak
esaten du: –bueno, aquí lo primero es vivir y que nos dejen en paz??
|
|
|
Nik uste dut, Euskal Herriko kasuan; ez da berdin eman dezagun, Trotsky eta Errusiako kasua nahiko diferentea da ze han gertatu zen iraultza bat sortu zela teoria filosofiko bat kopiatuz. Esan nahi dut, teoria filosofikoa Alemanian egin zen, eta Errusian, Alemanian estudiatu zuen
|
jendeak
iraultza egin zuen. Iraultza hori hasi egin da zati handi bat eginda zeukalako.
|
|
|
kaletarra, ikasketa maila batekoa, nagusiki klase ertain eta altukoa, eta nolabaiteko euskal kezkaduna. Ezaugarrion zeharkako barrespen bat publizitatean aurki daiteke, burges
|
jendeari
zuzendua baitago (cf. V. 10 §).
|
|
|
Ateneoko irakurlegoari dagokionez, ezaugarri nagusi batzuk aipa ditzakegu. Gasteizko klase ertain eta altuetako
|
jendea
zen nagusiki, ikasketaduna eta kultur munduari lotua (kultur elkarte batean militatzen baitzuen). Lanbidez jarduera liberalekoak ziren:
|
|
|
Adinari dagokionez, antzeko aniztasuna ageri da. Edozelan ere neurri batez Herranen belaunaldiko
|
jendea
nagusitzen da kolaboratzaile aktiboenen artean, hots, 1850 aldera jaioak. Ez dugu uste, hogeita hamar urte inguruko talde horren belaunaldi ezaugarriak eta bizipenak (isabeldar garaian jaioak izatea, Seiurtekoan politikan sartzea, e. a.) direnik Revista n parte hartzera bultzatu zituenak, nahiz akaso foru abolizioa moduko esperientzia komunek eragin.
|
|
|
Biztanle hauetatik gehienak eskulangile eta dendariak ziren. Halaber hirian klase ertain altu bat bizi zen, burokrata, letratu, botikari, errentista eta lanbide liberaletako
|
jendez
osatua. Klase jaso hau aski aktiboa izan zen kultur arloan.
|
|
2006
|
|
|
Baina, zergatik, haien erruz, suertatu naiz akusatua ni, hala iraganean nola egungo egunean, toki diferenteetan bizi izan naizena, hiri aberatsez nabarmenduak eta beren biztanleen harreman landuengatik arras ospetsu diren tokietan, hain zuzen? Eta neure bizitza Baskoien lurretan iragan balitz ere, zergatik, nere jokaeraz pitin bat kutsaturik, ez zituzketen
|
jende
haiek bazterrera utziko, bada, beren ohitura basatiak, geureetara etorriz? 29
|
|
|
Bere indarrak askotan zuzendu zituen erromatarren gehiegikerien aurka eta baita baskoien oldarraldi edo bat bateko sartzeen kontra ere; operazio hauetan gehiago dirudi bere
|
jendea
baliozko modu batean trebatzea zela haren asmoa, borrokalekuko joko bat bailitzan, egiazko gerra bati ekitea baino31.
|
|
|
Alexandriako greziarren altxamenduak eman ziren eta barrualdean, indigenen altxamenduak. Apaizen korporazioak, erregeen ahulezia eta bertako
|
jendearengan
zeukaten influentzia aprobetxatuz, gero eta indartsuagoak bihurtu ziren. Geroz eta pribilegio gehiago eskatzen zituzten eta lortu egiten zituzten.
|
|
|
Jabetza pribatu hauek bultzatzen jarraitu zuten, baina erosleak burgesia lokalaren kideak izatea nahi zuten, hots, greziar edo erromatarrak. Era horretan, greziar edo erromatarrak ez zirenak ezin ziren aberastu eta horrela ez ziren arrisku bat, ez baita erreza administraziorako
|
jende
aberatsari zergak ordaintzean exijitzea.
|
|
|
Hala ere, lur tenienteen maila gero eta ugariagoa zen. Burgeseriak, soldadu beteranoak, administrazio inperialeko funtzionarioak eta maila antzekoko
|
jendeak
olibondoak eta mahastiak erosten jarraitu zuten.
|
|
|
Hala ere, aldaketa hau gainazaleko izan zen. Egipton hiriek ez zuten inolako garrantzirik hauen sorrera bertako
|
jendearen
lanean oinarritzen zelako. Hauetako bizitza ez zen askorik aldatu.
|
|
|
administrazioa bikoiztu, botere banaketa... Horrela, militarrak eta zibilak banatu zituen,
|
jendearekiko
kontrola areagotuz. Administrazioa bikoiztean, zerga bikoitzak behar ziren funtzionarioei ordaintzeko.
|
|
|
Leinu bakoitzak talde jendetsua bildu egiten zuen, ahaide nagusi bat buru zuela. Leinuetan biltzen ziren ez bakarrik maila ezberdinetan odol loturak zituztenak, baita taldeko edo bakarkako mendetasun loturak zutenak ere; diru kopuru baten truke, ahaide nagusiaren babesa izaten zutenak ere zeuden; eta, azkenik, ahaide nagusiari lotuak egoten ziren ere justiziatik ihesi babes bila zebiltzanak, nekazariek eta hiribilduetako
|
jendeek
salatutako indarrezko ekintzen egileak, alegia.
|
|
|
Ikusirik jaunen nagusikeriak ez zuela ekarri ordainketa derrigortuaren tasaren igoera, lapurretak eta pertsonen aurkako indarkeria baizik, Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko nekazariak eta hiribildu eta hirietako
|
jende
xeheak askotan jazarri ziren jaunen kontra, noiz gogorrago, noiz arinago, eta orokorrean beren helburuak bete zituzten, lortu baitzuten jaunek ekonomiaren beheraldia bitartean ezarri zizkieten betebehar astunenetatik itzurtzea eta ahaide nagusiak, azkenean, garaitzea. Hiribilduetako udalak kontrolatzeko lehian ari ziren talde oligarkikoek lortu zuten gailentzea ez bakarrik ahaide nagusiei, baita herri xeheari ere.
|
|
|
Lur jabe gehienak ez zituzten beraien lurrak lantzen, esklaboak eta natiboak izaten ziren lurrak landu eta animaliak zaintzen zituztenak. Zonarik pobreenetan baserritarrek jabetza txikiak izaten zituzten, baina zonarik emankorrenetan lur jabea
|
jende
aberatsa izaten zen. Hirietako jendeak latina ikasi zuen baina, hala ere, zibilizazio greko erromatarreko hirietatik eta harremanetatik aldenduak geratu ziren.
|
|
|
Zonarik pobreenetan baserritarrek jabetza txikiak izaten zituzten, baina zonarik emankorrenetan lur jabea jende aberatsa izaten zen. Hirietako
|
jendeak
latina ikasi zuen baina, hala ere, zibilizazio greko erromatarreko hirietatik eta harremanetatik aldenduak geratu ziren.
|
|
|
Helburu honekin beterano eta hiritar zibil ugari bidali zituen eta lurralde erromatarrek zituzten eskubideak eskaini zizkion. Etorritako
|
jende
berria nekazaritzarako lurren jabeak izatera pasatu ziren eta oso paper garrantzitsua betetzen zuten bai hiri eta bai herrietan. Hala ere, ekonomia tribu indigenetan oinarritzen jarraitu zuen.
|
|
|
Alonso de Palenciaren kronika bezalako kronika orokorrez gain, euskal lurrekin lotutako garaiko
|
jendearen
kronika partikularrak aurkituko ditugu. Normalean, kontakizun horiek eskualdearen esparrura mugatzen dira eta gertakarien garaikidetasunari lehentasuna ematen diete.
|
|
|
Lehenak erromesaldian joaten pertsonaia aberatsak izan ziren (Frantzia aldeko apezpikuak, printzeak, nobleak, etab.). Horiek, pixkanaka,
|
jende
arrunta erakarri zuten. Bideak, iparraldeko erresuma kristauak elkartzen zituen; beraz, botere guneak biltzen zituen.
|
|
|
Bestalde Britaniaren ondoan, ozeano litoralaren lerroan, kokatzen da Guaskonia izeneko aberria, antzinako
|
jendeek
Akitania izendatzen zutena. Filosofo askok deskribatu zuten Guaskonia hau, nik irakurritakoen artean, aipatu Athanaridus hura?
|
|
|
Probintziako
|
jendeak
Inperioa nola ikusten zuen jakiteko Elio Aristides kontutan hartzen zen. Aristides-ek Erroma goraipatzen zuen bere lanetan.
|
|
|
hitza hiri batena bakarrik ez izatea, baizik eta arraza baten izena izatea, eta ez dago beste arrazetatik bereizita baizik eta denak orekatzen dituelako. Orain ez dira arrazak greziar eta barbaroen artean bereizten,
|
jendea
erromatar eta ez erromatarren artean bereizi duzue. Hala ere, ez dago inbidiarik zuen Inperioan.
|
|
|
Erromaren menpeko batasuna bigarren mailako gaia zen. Nahiz eta Aristides-ek erromatar eta ez erromatarren arteko bereizketa azpimarratu, azkenean, greziar eta barbaroen arteko bereizketa egiten zuen, beste
|
jendeak
bezala. Aristides-ek beste idazle eta historialari askok bezala ez zion arretarik jartzen mundu ez mediterranearrari.
|
|
|
Lehenengo mendeetan zehar Siziliako irla hiri garrantzitsuz eta civitates delako askoz osatua zegoen. Hala ere, bazeuden bertako
|
jendeaz
osaturiko hiri ez hain garatuak. Civitates bi hauek ezaugarri berdinak zituzten:
|
|
|
Hala ere, hauetako hiririk garrantzitsuena Treberi zen. Bertako
|
jendeak
armada hornitzera bideratu zen eta irabazitako dirua bertako enpresatan inbertitzen zuten. Berehala gari, abere eta ardo inportaziorako enpresak sortzeko nahia piztu zen eta herrian artilezko eta metalezko produktuak egiteari ekin zioten.
|
|
|
Vila ohikoenak etxe handi eta eroso, baina ez luxuzko, bat izaten zuen. Jabeak
|
jende
dirudunak izaten ziren baina ez lur teniente aberats okituak. Etxe edo baserri hauek abeltzaintza eta gariaren ustiaketa lantzen zuten.
|
|
2007
|
|
|
1890 hamarkada bitartean, errebelatu astiroko paper (Slow speed Developing out Papers) ugari agertu ziren, eta urte batzuk lehenago bere garaian bromuro paperak baino
|
jende
gehiago erakarri zuten. Astiro, kontaktu arineko errebelatzeko paperak ezagunak egin ziren, gaslight paperak bezala, bi argi motatan jarri zitezkeelako:
|
|
2008
|
|
|
Bi jarrera sortu zituen Gerra Hotzaren amaierak. Batetik, bakea lortu zela uste zuen
|
jendea
zegoen, eta, beraz, mugimendua utzi zuena, asebeteen taldea deituko duguna. Bestetik, beste talde batzuek uste zuten egindako esfortzu guztia, mobilizazioak eta abar alferrekoak izan zirela, etsipenaren taldea deituko duguna da bigarren hau.
|
|
|
Mugimendua hain helburu zehatzean zentratu izana, beraz, bi aurpegiko txanpona izan zen. Hasiera batean, mugimenduaren une gorenean,
|
jendea
helburu horren inguruan biltzen lagundu zuen helburu zehatz bat izateak, baina gerora, misilak jarri zituztenean, mugimenduak bere funtsa galdu zuen hein handi batean, nahiz eta askoz ere eskari sakonago eta konplexuagoak ere hartzen zituen bere baitan.
|
|
|
Bestalde, SESBren gainbehera unilateralak zalantzan jarri zuen mugimendu bakezaleak egindako lanaren garrantzia. Izan ere, Gorbachov en eta bere erreformen lorpena izan zela uste izan zuen
|
jendeak
, eta mugimenduaren, behetikako distentsioa, lortzeko ahaleginak ahaztu zituen.
|
|
|
Gainera, bloke bat erorita eta itxurazko bakea ezarrita, motibazio gutxiago izan zuen
|
jendeak
mugimendu bakezalearekin bat egiteko. Ez hori bakarrik; nazioarteko erakundeek ere bere egin zuten diskurtso bakezalea eta, beraz, bakezaletasuna ofizialdu egin zen nolabait, mugimenduaren diskurtsoaren kaltetan.
|
|
|
Premisa honekin labur liteke bere ikuspegia:; «Errealitateak berak baino gehiago errealitatearen gaineko interpretazioek gidatzen dituzte ekintza politikoak?. Gainera, ekintzarako
|
jendeak
argi eduki behar du ekiteko dituen baliabideak helburua lortzeko eraginkorrak izango direla.
|