|
2023
|
|
|
Tributu sistema aplikatzeko printzipioak dira, ostera, proportziotasuna, eragingarritasuna, formazko betebeharrak betetzeagatik izandako zeharkako kostuak mugatzea eta tributu betebeharpekoaren eskubide eta bermeak errespetatzea. Une honetan
|
guk
nabarmendu nahi ditugu tributu sistema antolatzeko printzipioak legegilearen aukerak mugatzen dituztelako tributu arauak sortzeko eta onesteko orduan.
|
|
|
Tributu araua aplikatzeko gatazkan edota itzurpenaren aurkako klausularen kasuetan (foru arauek erabilitako terminoekin esanda) arau haustea gauzatzen denean, Arabako eta Gipuzkoako TFAOek (eta TLOk) ezarri dutenez, kontrakoa frogatu ezean, ez da erantzukizunetik askatzeko arrazoi bezala onartuko behar besteko arreta jartzea, ezta arauaren zentzuzko interpretazioa ere.
|
Gure
aburuz, horrela da tipoaren definiziotik bertatik funtsezko berdintasuna behar delako, betebeharpekoaren kasuaren eta hirugarren baten kasuaren artean azken horri buruzko administrazio irizpideak aurretiaz argitaratu badira guztion ezagutzarako, aitorpen edo autolikidazioa aurkezteko epea amaitu aurretik.
|
|
|
Horiek horrela, Lurralde honetan murrizketa aplikatzeko ez da zorra ordaindu behar, ez baita ordainketa borondatezko epean egiteko beharra aipatzen, ezta geroratzea nahiz zatikatzea lortzeko aipamenik ere ez;
|
gure
ustez, horiek guztiak zerga bilketaren prozedurarako uzten dira. Haatik, adostasuna dagoelako presuntzioa jaso da kudeaketaeta ikuskapen organoek likidazioa eta zehapena jakinaraztean, baldin eta ez bataren ez bestearen aurka errekurtsorik jarri ez bada; errekurtsorik jarriz gero, ostera, murrizketaren zenbatekoa eskatuko da interesdunari horrela jakinarazita, besterik gabe.
|
|
|
Esaterako, BEZaren eta KbOEren arteko bateraezintasuna. Demagun ondasun higiezina eskuratu dugula eta Kostu bidezko Ondare Eskualdaketa ordaindu dugula; gero salmenta beraren gainean Ogasun publikoak BEZ eskatu diola
|
guri
ondasuna saldu zigunari. KbOE itzultzea eskatuko dugunerako lau urte (edo bost urte) igaro badira ere, zerga hori itzultzea eska dezakegu preskripzio epea zenbatzen hasiko delako organoak ebazpena eman duenetik, tributu egokia zein den adierazteko.
|
|
|
Eskaera borondatezko epean aurkeztuz gero, ez da betearazpen aldia hasiko, baina berandutze interesak zor dira. Behin betearazpen aldia hasi eta gero aurkeztu bada, premiamendu prozedura ez da etengo, baina,
|
gure
ustez, eskaeraren ebazpenera arte itxaron litzateke ondasun enbargatua besterendu aurretik21 Eskaerari ezezkoa emanez gero, betearazpen aldia hasi edo jarraituko da.
|
|
|
Halakoak dira pribilegiorik (berezia nahiz orokorra) ez duten kredituak, eta mendeko kredituak ez direnak.
|
Gure
kasuan horien artean daude tributu kredituen beste %50, atxikipenengatik ez badatoz. Kreditu hauek ordaintzean ez da hurrenkerarik egiten, ezpada hainbana ordainduko dira kreditu arrunt guztien artean (pribilegiorik ez duten Gizarte Segurantzaren kredituak barne).
|
|
|
35 Zerga bilketari kalte egin dakiokeen arau hausteen kasuan likidaziorik gabeko zehapenik ezin daitekeenik eman onartuz gero, ezerk ez
|
gu
galarazten zehapen prozedura hastea zehapen horren sorburu den likidazioa jakinarazi aurretik. Auzitegi Gorenaren 2020ko uztailaren 23ko Epaia (Errek.1993/ 2019). alegazioak egiteko eskubidea ere ebazpenaren aurkako alegazio aldia geroago ezarri ezik.
|
|
|
Labur zurrean, beste Estatu batzuei eta nazioarteko edo nazioz gaindiko erakundeei datuak, txostenak eta aurrekariak emateko beharra dago baldin eta halakoak Administrazioaren artxiboetan badaude eta halako Estatuen titulartasunpeko tributuak aplikatzeko behar badira (informazioa elkarren artean trukatzea); beste Estatu batzuetako agintariekin batera edota Estatu horietako agintariek
|
gure
lurraldean parte hartzeko ahala kontroletan eta laguntzako jarduketetan bertan Estatu baten edo batzuen funtzionarioak egonez (aldi bereko kontrolak eta laguntzako jarduketak); foru lurraldetako edo Estatuko Tributu administrazioak emandako egintzak jakinaraztea beste Estatu batzuetan, edo alderantziz, halako Estatuen egintzak lurralde erkidean edo foru lurraldean jakinaraztea, azken kasu horreta...
|
|
|
Behin betebeharpekoak, berariaz ala isilbidez, proposamena baieztatu eta gero, Administrazioak behin behineko likidazioa eman behar du zenbatekoa itzuli, ordaindu edo konpentsatzeko.
|
Gure
ustez, Bizkaiko arauketa zehatzagoa eta egokiagoa da zorra kalifikatzeko eta zenbatzeko eragiketak Administrazioak berak egiten dituelako bere esku dituen datuetan oinarrituta. Hortaz, proposamena ez da" autolikidazio" batena, ezpada" likidazio" batena42.
|
|
|
72
|
Gure
ustez, Bizkaiko TFAOren 60.3 artikuluak aipatzen duena, hots," betearazpena berehalakoa da" dionean, zorraren ordainketa geroratzeko edo zatikatzeko eskaerari, betebeharpekoak aurkeztutako konpentsatzeko eskaerari, zorren ordainean ondasunak edo eskubideak ematearen eskaerari edota zerga bilketaren prozedura eteteko eskaerari ezezkoa ematean, eskaera premiamendu probidentzia jakinarazi ... Hortaz, ezin du probidentzia eman eta jakinaraztea saihestu, probidentzia jaso ondorengo betearazpenaldian aurkeztu diren eskaerak izan ezik. identifikazioa, data, zorra ordaindu ezean errekargua goreneko kopuruan (premiamendu errekargua) eskatuko dela eta prozeduraren baitan zordunaren ondasunak enbargatu daitezkeela ohartaraztea, eta probidentziaren aurkako errekurtsoak eta epeak.
|
|
|
Gipuzkoan, prozedura hasteko arrazoiak Bizkaikoaren antzekoak badira ere, ez da horien artean jaso autolikidazioaren bidez hasitako prozeduraren iraungitzea; horrenbestez, ez da autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozedura ere derrigor hasi behar, baldin eta autolikidazioaren bidez hasitako prozeduratik edo autolikidaziotik kopuru bat itzultzekoa bada eta ondoriozko behin behineko likidazioa emateko sei hilabeteko epea bete ez bada. Hori horrela da,
|
gure
ustez, xede horretarako prozedura berezia dagoelako Gipuzkoan, hots, eskaera edo autolikidazioaren bidez hasitako itzultze prozedura (TFAOren 119 eta hurrengo artikuluak). Prozedura hasteko arrazoiei ekinez, eta esan dugunez, Bizkaiak jasotakoaz gain, Gipuzkoak bi arrazoi gehiago ezarri du behin behineko likidazioak berrikusi nahi direnean soil soilik:
|
|
|
a) tributuen aplikazioa eta tributu zehapenen ezarpena; b) Zuzenbide Publikoko beste sarrera batzuen bilketa; eta c) Foru arauz berariaz ezartzen den beste edozein.
|
Guri
aurreko a) letrako gaiak aztertzea interesatzen zaigu eta horien inguruan jardungo gara hurrengo puntuetan.
|
|
|
Bigarren ezaugarria da zerga bilketaren esparruan izaera publikoko gainerako baliabideak ere sartzen direla (isunak edo prezio publikoak, esaterako). Esparrutik kanpo geratu dira, ordea, Zuzenbide pribatuko sarrerak (adibidez, Administrazio publiko batek eratutako sozietateak sinadura elektronikoa ziurtatzeko erakunde bezala zerbitzua ematen badu eta erabiltzaileari kobratzen badio); ondorioz, sarrera horiek kobratzeko ezin daiteke zorra derrigorrean betearazteko administrazio prozedura erabili, hots,
|
gure artean
ezin daiteke zordunaren ondarearen aurkako premiamendu prozedura erabili, eta epaitegi nahiz auzitegietara jo litzateke.
|
|
|
Titulu betearazlea ere jatorrizko arauketaren arabera eratu izan da. Estatuko ala erakundeko errekerimendua jaso ondoren, bere titulartasuneko kredituak
|
gure
lurraldean kobratzeko laguntza eskatuz, Tributu administrazioak barruko arauketaren arabera jokatuko du, eta prozedura hori hasteko tresna betearazlea ez da aurretiaz aitortu, gehitu ala ordeztu behar.
|
|
|
Hori bai, kudeaketa organoek ezin dituzte jarduketak Tributu administrazioaren bulegoetatik kanpo gauzatu, baina ikuskapen organoek badute halako jarduketak egiteko ahalmena.
|
Gure
ustez, ikuskapen prozeduren artean egiaztapen mugatuko prozedura sartzeak ez du zentzu handirik, kudeaketa organoek bulegoetatik kanpo jarduketak ezin egiteko muga gainditzeko ez bada; emaitza bera lor daiteke, ordea, egiaztapeneta ikerketa prozeduran jarduketa partzialen bitartez. Lehenago aipatu dugun moduan, ikuskatzeko eginkizuna kontrolerako prozedurarik sakonena izanda, zalantzarik gabe, ahalmen horien artean garrantzi gutxiagoko hauek ere sar zitezkeen.
|
|
|
78 Ebazpena emateko organo eskuduna Tributuen Bulego Kudeatzaileak dira Araban (Erregelamenduaren 19.1 artikulua) eta Bizkaian, prozedura izapidetzeko ardura duen kudeaketa organoaren goikoa (Erregelamenduaren 19.1 artikulua). Gipuzkoan ez da berariaz zehazten, baina,
|
gure
ustez, tributua kudeatzen duen organo edo horren goikoa izan litzateke.
|
|
|
Espainiako Konstituzioaren artikuluak, Estatuko Aurrekontuen Lege Orokorra eta foru lurraldeen aurrekontuetako arauketa orokorra. Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla ikusita,
|
gure
aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua. Horiek horrela, edozein Administrazio publikoren aurrekontuak arautzen dituzten manuzko testuak oso antzekoak dira aipatutako testuei begira; hortaz, guk aterako ditugun hausnarketak eta ondorioak haietako edozeinetan aplikatzekoak izan daitezke, haien ezaugarri bereizgarriak errespetatuz eta aintzat hartuz, esaterako, aurrekontu horien barruan sartzen diren sektore publikoaren erakundeak zehaztea.
|
|
|
Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla ikusita, gure aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua. Horiek horrela, edozein Administrazio publikoren aurrekontuak arautzen dituzten manuzko testuak oso antzekoak dira aipatutako testuei begira; hortaz,
|
guk
aterako ditugun hausnarketak eta ondorioak haietako edozeinetan aplikatzekoak izan daitezke, haien ezaugarri bereizgarriak errespetatuz eta aintzat hartuz, esaterako, aurrekontu horien barruan sartzen diren sektore publikoaren erakundeak zehaztea.
|
|
|
Aurrekontuen Legea urtero onetsi behar denez, aurrekontuen iraupena mugatua da; horrela, aurrekontuak urtebeteko ekitaldiari buruzkoak dira, eta
|
gurean
ekitaldi horrek egutegiko urtea edo urte naturala hartzen du bere barne.
|
|
|
lehenik eta behin, lurralde horretako auzitegi eta epaile guztiek aplikatu behar dute lege hori, antolamendu juridikoaren beste osagai bat izanik; bigarrenik, lege hori, antolamendu juridikoan sartutakoan, kontuan hartu behar da edozein xedapenen interpretazioa egiterakoan.
|
Gure
kasuan, arauen lurralde eragingarritasuna garrantzi handikoa dira Euskadiko Ekonomia Itunari eta Nafarroako Ekonomia Hitzarmenari begira, arau horietan tributuak banatzeko lotuneak ezartzen direlako, baita autonomia erkidegoko erakunde eskudunek esparru honetan emaniko arauak ere, arauok alega daitezkeelako eta bete beharrekoak direlako Estatuko administrazio organoentzat berrikuspen prozeduretan...
|
|
|
Ildo beretik, nazioarteko erakundeek ere bultzatu egin dituzte hitzarmen horiek; horretara, asko zabaldu da Ekonomia Garapen eta Lankidetzarako Erakundeak (EGLEOCDEk) proposaturiko Hitzarmen Eredua.
|
Gure artean
eta Europar Batasunean, neurri berriak hartu dira, ez bakarrik estatuen arteko interferentziak saihesteko, ezpada batera jardun ahal izateko tributuen arloan, hots, tributu sistema desberdinen arteko harmonizazioa erdiesteko egunen batean.
|
|
|
Subjektu pasiboaren ikuspuntutik, diru sarrera horiek (atxikipena, konturako sarrerak, zatikako ordainketak), tributua ordaintzeko azken fasean bakarrik hartzen dira kontuan.
|
Gure
esparruan, zalantza sor daiteke ordainketa horien izaeraren inguruan. Argi dago ez direla tributu betebehar nagusiaren ordainketa.
|
|
|
batez besteko tasa eta tasa marjinala. Tasa marjinala da tarte bakoitzeko gutxieneko zenbatekoa gainditzen duen oinarriaren zatiari aplikatu beharreko tasa(
|
gure
adibidean, %35 izan da). Batez besteko tasa da tarifa aplikatuz lortu den kuota, oinarriari begira (hots, oinarriari aplikatu zaion portzentajea).
|
|
|
Batez besteko tasa da tarifa aplikatuz lortu den kuota, oinarriari begira (hots, oinarriari aplikatu zaion portzentajea). Batez besteko tasa kalkulatzen da kuota hori oinarritik zatitu eta ehunetik biderkatuz(
|
gure
adibidean, %26, 79 eta %26, 81 izan dira), bi dezimalekin adierazita.
|
|
|
Nazioarteko zuzenbide publikoari helduta, zuzenbide hori azken aldian berrindartu egin da
|
guk
dugun adibiderik hurbilena Europar Batasuna da, nazioarteko erakunde berriak sortu eta estatu kideek euren subiranotasunaren zati bat galdu duten neurrian; azken finean, oso lotura estua dago subiranotasunaren eta Estatuek dituzten finantza ahalmenen artean.
|
|
|
Zehapena jartzeko, egiaztatu behar da bat datozela itzurpenaren aurkako klausularen kasua eta Administrazioak bere irizpidea ezarrita duen kasua edo kasuak, beti ere irizpide hori aitorpena edo autolikidazioa aurkezteko epea hasi aurretik, guztiek ezagutzeko, plazaratu bada. Hala ere,
|
gure
ustez, arau orokorra zehapenik ez jartzea izaten jarraitu behar da, tributu arau hauste bezala araututako kasuan izan ezik.
|
|
|
Hasieran jakin gura dena, orrialdeak ireki ahala, berehala bihurtzen da barne harremanen toki aparta. Ikasgelan, motxilan, zorroan, tabernan, korridoreetan... horra hor ikaslearen meneko
|
gure
eskuliburua! Eskurik esku ere badabil, orri markatuekin, azpimarratuekin, behin eta berriro, gorriz, berdez, horiz. nork daki!
|
|
|
Horrekin legegileak ziurtatu nahi du lan kontratua izatea nahiz eta lan hartzekodunak nortasun juridikorik ez izan. Gogorarazi behar da
|
gure
zuzenbidean uste dela ondasun erkidegoko titularren erantzukizuna mankomunatua dela.
|
|
|
Bestela esanda, itzulpenetik sormen lanerako jauzia eman arren ere, beharrezkoa da sortutakoa, hala behar denean, berrikusi eta eguneratzea, eta, hain zuzen, horretara dator eskuliburu hau. Hala behar dute
|
gure
ikasleek eta, oro har, lan zuzenbidera euskaraz gerturatu nahi duten guztiek ere.
|
|
|
Hauxe
|
gure
asmoa: euskaldun garen heinean, euskara eta lan zuzenbidea uztartzea.
|
|
|
Hala ere, hiru solairu horiek eraiki aurretik, nahitaezkoa da
|
gure
lur eremua modu egokian zehaztea, ondoren berau zedarritu eta ixteko. Egiteko hori identifikatzen da lan kontratuaren ezaugarriak zehaztearekin.
|
|
|
Lan honen helburu nagusia toki erakundeen finantza jardueraren gainean toki erakundeez gaineko lurralde erakundeek (Estatuak, autonomia erkidegoek eta lurralde historikoek) egiten duten kontrola aztertzea da. Kontrol horrek esamolde berezia du
|
gure
antolamendu juridikoan: finantza zaintza.
|
|
|
Ildo horretatik, finantza zaintza Administrazioen arteko harremanen esparruan ere kokatu behar da. Baina, esangura horretan, PAREJO ALFONSOri jarraituz, arazoa topatzen dugu
|
gure
antolamendu juridikoan Administrazioen arteko harremanen benetako teoria orokorrik ez dagoelako2 Beraz, toki erakundeen gaineko finantza zaintza ere Administrazioen arteko harremanetan barneraturik egongo da.
|
|
|
Hori guztiarekin batera,
|
gure
autonomia erkidegoaren izaera berezia ere ekuazioan sartzen da eta, EKren 1 xedapen gehigarrian oinarriturik, lurralde historikoek bere toki erakundeen araubidea zehazteko duten ahala. Ildo horretatik, kontuan izan behar da Euskadiko Autonomia Erkidegoko lurralde egitura Euskadiko Toki erakundeei buruzko apirilaren 7ko 2/ 2016 Legearekin itxi dela.
|
|
|
Autoreak horrela adierazten zuen: "
|
Gure
Herri hau txikia eta konplexua da, eta esan daiteke konplexutasuna gure DNA politikoaren, ekonomikoaren, linguistikoaren, lurraldekoaren, sozialaren eta are kirolaren zati dela, eta, nola ez, baita DNA juridikoaren zati ere" 3.
|
|
|
Autoreak horrela adierazten zuen: " Gure Herri hau txikia eta konplexua da, eta esan daiteke konplexutasuna
|
gure
DNA politikoaren, ekonomikoaren, linguistikoaren, lurraldekoaren, sozialaren eta are kirolaren zati dela, eta, nola ez, baita DNA juridikoaren zati ere" 3.
|
|
|
Kontzeptua zehaztu eta gero, Espainako antolamendu juridikoaren bilakaera zaintzak eta kontrolak izan duten garrantzia adieraziko da. Lehen toki erakundeen bilakaera historikoa aipatu dut eta toki autonomia izan dut gidari, baina oraingo honetan zaintza izango da
|
gure
gidaria. Azterketa hori egin eta gero, XIX. mendeko Espainiaren historia hobeto ulertzeko aukera izan dut, horretan toki erakundeen araubidea zehazteak eragin handia izan zuelako.
|
|
|
alde batetik, lurralde deszentralizazioa; eta bestetik, deszentralizazio funtzionala19 EKak eta TAEHk lurralde deszentralizazioa hartzen dute oinarri bezala, izaera naturaleko lurralde eremuetan ematen dena.
|
Gure
antolamendu juridikoan horiek dira autonomia erkidegoak eta toki erakundeak, EKaren 137 artikuluak aldarrikatutako autonomian adierazten denez.
|
|
|
Arias Abellánen esanetan: " Zaintzaren edo kontrolaren azterketan nagusi izan behar den ideia orokorra,
|
gure
aukeran, lurralde antolamendu jakin baten eta ondorengo administrazio maila batzuen ondorioz sortzen diren administrazioen arteko harremanetan kokatzea da" 154 Abiapuntu horretatik autoreak bi printzipiotan oinarritu da: alde batetik, autonomia bera; eta bestetik, koordinazio printzipioa, toki erakundeen kontrol jarduera koordinazioan bertan oinarrituz.
|
|
|
Ildo horretatik Martinez SANCHEZek honakoa adierazi zuen: " Aipatutako garapen agindua betetzeko, Espainiako Konstituzioaren 135 artikuluaren arabera, LOEPSF legeak zehaztu ditu
|
gure
herrialdean indarrean dauden aurrekontu diziplinako arau berriak. Bertan jasotako zigorren helmenak eta larritasunak zalantza handiak eragin zituzten konstituzionaltasunari buruz, eta Konstituzio Auzitegiak uxatu egin zituen (101/ 2017 KAE).
|
|
|
Argi dago, beraz, zaintza hitza zaharkituta gelditu dela, baina udalaren finantza jardueraren esparruan oraindik finantza zaintzaz hitz egiten dugu, adin txikikoen esparruan mugitzen den kontrol jardueraz. Egia da udal administrazioen finantza jardueraren kontrola oso sakon eta errotuta dagoela
|
gure
udal antolaketan, baina horretan derrigorrezko deszentralizazioaren garapena eratu nahi badugu, nahitaezkoa da sistema hori eraldatzea.
|
|
|
Nagusitasun egoera horrek aukera ematen du baieztatzeko —errekurtsogileek berariaz onartzen duten bezala, eta Zuzenbide konparatuan ere onartzen da— autonomia printzipioa bateragarria dela eskumenak baliatzeari buruzko legezkotasun kontrola egotearekin, nahiz eta,
|
gure
ustez, ez den printzipio horretara egokitzen toki erakundeak Estatuko Administrazioaren edo beste lurralde erakunde batzuen mendetasun edo mendetasun ia hierarkikoan kokatzen dituen kontrol generiko zehaztugabeen aurreikuspena. Nolanahi ere, kontrol zehatzek, normalean, toki erakundearen eskumenak baliatzeak erakundearen beraren interes orokorretan eragiten duten kasuetarako izan dute erreferentzia, interes horiek udalerriarenak, probintziarenak, autonomia erkidegoarenak edo estatuarenak izan da.
|
|
|
Toki erakundeen jardunaren gaineko kontrolak egotea legezkotasun nozioen berezkoa da, eta, ildo horretan, antolamendu deszentralizatuko zuzenbideko estatu guztiek arautzen dituzte euren ordenamendu juridikoan toki erakundeen jarduna kontrolatzeko mekanismoak.
|
Gure
ordenamendu juridikoak ere hala egiten du, eta hori bat dator EKn dagoen toki autonomiaren diseinuarekin. Horri dagokionez, UTRILLA FERNANDEZ BERMEJOk ezartzen du une eta leku bakoitzean indarrean dagoen kontrol ereduaren azterketak tokiko autonomiaren azken mugak zehazteko balio duela.
|
|
|
Batzordeak 2013ko ekainaren 21ean Estatuko Gobernu Kontseiluan bere txostena aurkeztu zuen, txostenak berak honakoa dio: " Administrazio Publikoen Erreformarako Batzordearen (CORA) sorrerak bide erreformista horri jarraitzen dio,
|
gure
sektore publikoaren azken hamarkadetako erradiografiarik zehatzenari ekiteko". Txostenari begiradatxo bat ematea besterik ez dago, erreformarako justifikazioa egoera ekonomikoan dagoela ikusteko.
|
|
|
Printzipio hori guztiz europearra da. Are gehiago, printzipio honi dagokion guztia, EK eta gero zehaztu eta egokitu da
|
gure
antolamendu juridikoan, baina TAEHn bertan zehaztu da. Horrez gain, Europar Batasuneko Maastrichteko Hitzarmenean, 1992an, Europar Batasunaren sorrerarako printzipio nagusienetariko bat bezala jaso zen.
|
|
|
Espainiako interes orokorra modu larrian kaltetzea. Hori izango da
|
guk
jarraituko dugun eskema edo egitura. Baina, horrekin hasi aurretik eta aurkaratzeko arrazoiak adierazi aurretik, aurkaratzeko legitimaturik dauden subjektuak aipatu behar ditugu.
|
|
|
Aurretik adierazi dugun moduan,
|
gure
antolamendu juridikoan toki erakundeek euren baliabideak lortzeko bideak EKren 142 artikuluan adierazten dira. Artikulu horren arabera, toki administrazioek baliabideak lortuko dituzte berezko tributuen bitartez eta Estatuaren eta autonomia erkidegoen tributuetako parte hartzean.
|
|
|
Hori horrela, gastuei dagokienez, behin diru sarrerak lortu eta gero, baliabide guztiak ondo kudeatu behar dira toki erakundeek dituzten gastuak behar bezala antolatzeko eta gauzatzeko. Hauxe izango da agian interes gehien pizten duen zatia,
|
gure
finantza zaintzaren esparruan gehien kontrolatzen den finantza jarduera delako.
|
|
|
Toki autonomiaren eta kontrolaren arteko bateragarritasunari buruz luze hitz egin dugu eta
|
gure
antolamendu juridikoan bateragarriak direla ere ondorioztatu dugu. Zer da kontrola gure gaian?
|
|
|
Toki autonomiaren eta kontrolaren arteko bateragarritasunari buruz luze hitz egin dugu eta gure antolamendu juridikoan bateragarriak direla ere ondorioztatu dugu. Zer da kontrola
|
gure
gaian. Kontrola da, GIL ROBLESen ustetan, jarduera edo ekintza jakin bat parametro edo eredu moduan hartzen den araua edo ideala.
|
|
|
Gai honen inguruan ere bat egiten da Ekonomia Itunaren garapenaren inguruan Larrazabal BASAÑEzk eta Perez de Las HERASek egindako proposamenarekin: "
|
Gure
ustez, Itunaren II. kapitulua aldatu behar da, bere finantza zatia Kupoaz harago garatzeko, adibidez, Konstituzioaren erregulazio berrian eta hura garatzen duen 2/ 2012 Lege Organikoan jasotako aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari dagokienez, eta, horrela, EAEko eta bertako lurralde historikoetako errealitate berezira egokitzeko".
|
|
|
Honek ez du esan nahi, hala ere, dena batera egin behar denik; izan ere, legegintzako politaren arrazoiak tartean direla, erregulazio bereiziak egitea hobe izan daiteke(
|
gure artean
ere horrela gertatu zen Ekonomia Itunaren Legearen aldaketaren ondoren, 1988ko Toki ogasunen Estatuko Legearen egokitzapenarekin; araua garatzeko estrategia propioa eta zatikatua egin baitzen. Edo Estatuan bertan Toki ogasunen Legearen beraren garapenarekin gertatu dena).
|
|
|
Hauxe da egoera gaur egun... Larrazabal Basañezek egoeraren inguruan horrela esan zuen: " Eta beste behin ere,
|
gure
" konplexutasunaren" eta gure artean adosteko zailtasunen beste froga bat dugu arlo honetan. Polemika Arbitraje Batzorderaino iritsi da, baita horri buruzko doktrinaren" overruling" kasu nabariekin ere:
|
|
|
Hauxe da egoera gaur egun... Larrazabal Basañezek egoeraren inguruan horrela esan zuen: " Eta beste behin ere, gure" konplexutasunaren" eta
|
gure artean
adosteko zailtasunen beste froga bat dugu arlo honetan. Polemika Arbitraje Batzorderaino iritsi da, baita horri buruzko doktrinaren" overruling" kasu nabariekin ere:
|
|
|
Esangura horretan, adierazgarriak iruditzen zaizkit LARRAzABAL BASAÑEzen hitzak: " Nik ikusten dudan bezala, tradizioak eta ohiturak (eta apaltasun osoz, niri iruditzen zait gauzen logikak eta lurralde historikoek arlo horretan egiten duten lan onak ere) adierazten dutela zentzuzkoena Lurralde Historikoak direla toki erakundeen gaineko finantza zaintza betetzen dutenak, haiek baitira, halaber,
|
gure
antolaketa sisteman laguntza finantzarioa ematera deitzen direnak, baina hori bai, gauzak behar bezala egiten badira" 615 Horixe izan da errealitatea. Toki erakundeak lagundu behar dituzten erakundeek, toki erakundeetatik hurbilen daudenak, Foru Aldundiak, izan dira finantza zaintza gauzatu dutenak.
|
|
|
" Aukera kontrolak aplika daitezke irizpidea toki ondarea administratzaileengandik babestera bideratzen denean.
|
Gure
ustez, Konstituzio Auzitegiak arbitrariotasun edo botere desbideratze kasuak izango ditu hizpide" 484 Aurretiazko lege kontrolak kontu ematearen lege kontrolarekin alderatuta malguagoa da, baina interes orokorraren izenean kontrola gautzatzea ahalbideratzen du.
|
|
|
Vega Felguerosok horrela adierazten du: " Aurrekontu egonkortasuna ibilbide luzeko figura da
|
gure
ordenamendu juridikoan, eta Europar Batasunaren berezko printzipioetatik jasotzen da bertan, hain zuzen ere. Horrela, bada, aurrekontu egonkortasunaren printzipioak bere garaian batasun ekonomiko eta monetarioaren irrikan oinarritzen dira" 488 Horregatik printzipio hauek EBn garatzen hasi ziren eta 1992ko Maastrichteko Hitzarmenean horien inguruan lanean jarri ziren.
|
|
|
Hor ikusten da
|
guretzat
pentsamenduaren aldaketa bat. Momentu horretara arte, Keynesen formulak erabiltzen ziren ekonomia sustatzeko eta formula horren muina Estatuaren esku hartzea zorraren bitartez.
|
|
|
" Espainia Europako Ekonomia eta Diru Batasunean sartzea ahalbidetu zuen zerga kontsolidazioaren eta zor publikoaren murrizketaren prozesua izan zen Espainiako ekonomiaren hazkunde aldi luzea 2008ra arte oinarritu zen aktibo nagusietako bat. Hala ere, urte horretan mundu mailako krisi ekonomikoa hasi zen, bereziki larria Europan, eta horren ondorioak larriagotu egin ziren
|
gure
ekonomian, langabezia tasa handia zelako. Urte hartatik hona erregistratutako finantza publikoen narriadura handiak azkar agortu zituen zerga politikaren maniobra marjinak, eta orain doikuntza handia egitera behartu zuen, aurrekontu orekarako bidea berreskuratu eta Espainiak Europar Batasunarekin hartutako konpromisoak bete ahal izateko.
|
|
|
Krisi ekonomikoak berehala utzi zuen agerian aurreko Aurrekontu Egonkortasunari buruzko Legearen diziplina mekanismoak nahikoak ez zirela. Izan ere,
|
gure
administrazio publikoen defizit handiena lortu zen" 491.
|
|
|
• Diru sarrera ez finantzarioek gastu ez finantzarioak gainditzen dituztenean aurrekontu egonkortasuna egongo da eta,
|
gure
kasuan, toki erakundeak finantzatzeko gaitasuna izango du.
|
|
|
• Gastu ez finantzarioek diru sarrera ez finantzarioak gainditzen dituztenean ez da aurrekontu egonkortasunik egongo. Egonkortasun eza egoera horretan
|
gure
toki erakundea finantzatzeko beharra izango da.
|
|
|
Aurrekontuak urte bateko indarraldia edukiko du, baina egituratzean eta egitean epe luzeago bat eduki behar dugu kontuan. CARBAJO DOMINGOk eta VEGA FELGUEROSOk esaten duten moduan, azken finean printzipio honek"
|
gure
ordenamenduan tradizioz araututakoa aldatzen du, hau da, aurrekontua onetsi eta betearaztea arautzen duen urtekotasun printzipioa. Horren arrazoia da ulertzen dela urte aniztasunak aurrekontu egonkortasun handiagoa bermatzen duela" 497 Bi printzipioak, beraz, bateragarriak izango dira eta planifikazioari indarra emango zaio. d) Gardentasunaren printzipioa (6 art.) Kontabilitateak, aurrekontuek eta likidazioek beharrezko dokumentazio guztia jasoko dute honakoa ikuskatu ahal izateko: Erakundearen finantza egoera. Aurrekontu egonkortasuna eta finantza jasangarritasuna betetzen direla. Europar Batasunak jartzen dituen bestelako betekizunak betetzen direla. Horiek horrela, aurrekontuek eta kontu orokorrek Administrazioa osatzen duten erakunde guztien informazioa osotasunean jasoko dute.
|
|
|
" Gastuaren arau fiskala da, zalantzarik gabe, toki eremuan polemika gehien sortzen duen gaietako bat, aurrekontu jardueraren printzipio egituratzaile gisa sartu zenetik. Lerro hauetan alferrikakoa da gastu araua ez betetzeak dakartzan ondorioak planteatzea, formula horrek
|
gure
lan hiztegian leku garrantzitsua hartu baitu ezinbestean. Foro askotan, denbora batetik hona, gastu arauaren kalkulua birformulatzeko beharra agertzen da" 504 Ez dugu ahaztu behar inondik inora PONS REBOLLOk adierazten duenez, gastu araua muga dela:
|
|
|
Ildo horretatik, argi dago
|
gure
sisteman eskumenak egikaritzeak eta zerbitzuak emateak eragin ekonomikoa eta finantzarioak dituela eta zuzenean toki ogasunen finantza jardueran ondorioak sortuko dituela. Legeak honen ingurukoa arautzen zuen, baina TAAJLtik aurrera arauketa hori indartu da eta lege horrek TAOLn sartutako aldaketak nabariak dira.
|
|
|
" Espainia ez da hirien herrialdea, hirien eta herrien herrialdea baizik; izan ere, udalerrien %95 ez da 20.000 biztanlera iristen, %60k 1.000 biztanle baino gutxiago dituzte, %47k 500 baino gutxiago eta %14 ez dira 100era ere iristen, eta ia guztietan udalak eskaintzen ez dituen zerbitzuak ez ditu beste Administrazio publikorik ematen. Hemen ez dago bikoiztasunik, baina bai prekarioan dauden zerbitzuak edo horien falta,
|
gure
toki administrazioaren arazoa bere oinplano mapa delako. Gure legeria bat egitearen figurari bizkarra emanda bizi izan da, eta hala egiten jarraitzen du, nahiz eta TAAJL izan; izan ere, nahiz eta horrek pizgarriak sartzen dituen, prozesuak borondatezkoa izaten jarraitzen du, eta horrek behera egingo du ziurrenik, ez baita eraginkorra izango, batetik, denboran luzatuko delako, eta, bestetik, egon daitezkeen bakarrak kidetasunagatik edo enpatiagatik izango direlako, eta ez dira izango antolamendueta arrazionalizazio printzipioengatik.
|
|
|
Hemen ez dago bikoiztasunik, baina bai prekarioan dauden zerbitzuak edo horien falta, gure toki administrazioaren arazoa bere oinplano mapa delako.
|
Gure
legeria bat egitearen figurari bizkarra emanda bizi izan da, eta hala egiten jarraitzen du, nahiz eta TAAJL izan; izan ere, nahiz eta horrek pizgarriak sartzen dituen, prozesuak borondatezkoa izaten jarraitzen du, eta horrek behera egingo du ziurrenik, ez baita eraginkorra izango, batetik, denboran luzatuko delako, eta, bestetik, egon daitezkeen bakarrak kidetasunagatik edo enpatiagatik izango di... Bestalde, nahitaezko bat egiteak daude, eta horien barruan, ordenatuak eta aldi baterako prozesu bat dutenak, aldez aurretik zerbitzuak emateko lurralde eremu batzuk ezarriz traumatikoak izan ez daitezen.
|
|
|
Carbonell Porrasek horrela adierazten du: " Bitxia bada ere, eta
|
gure
udal plantaren beharrezko zirrikituan behin eta berriz doktrinan tematuta egotearen ondorioz, erreformaren aurreproiektuen zirriborroek ez zuten TAOLeko 13 artikulua aldatzea aurreikusten[...] Aldaketek irismen desberdina dute: lehenik eta behin, udal mugarteak aldatzeko prozedura guztietan finantza zaintza egikaritzen duen Administrazioaren txostena eskatzen da; bigarrenik, udalerri berriak sortzeko baldintzak gogortzen dira; eta, hirugarrenik, udalerrien bat egitea sustatzeko neurriak garatzen dira, 1985etik aurrera 3 paragrafoan aurreikusten zirenak..." 549 Udalerriaren udal planta aldatzean, honako pausu hauek derrigorrezkoak izango dira:
|
|
|
autonomia erkidegoak ebazpena eman behar du; Estatuko administraziak TAOLren 56 artikuluaren bitartez eta 61 artikuluaren bitartez gauzatu dezakeena eta finantza zaintzako funtzioak sortu berri den egoera finantzarioaren ingurukoa. Azken hau da
|
guri
interesatzen zaiguna.
|
|
|
Bi urte geroago 1983an
|
gure artean
famatua den LHL onetsi egin zen. LHLak 2 xedapen gehigarrian finantza zaintzaren inguruan honakoa jasotzen du:
|
|
|
Esangura horretan, LARRAZABAL BASAÑEZekin bat egiten dut honakoa adierazten duenean: " Batzuetan, gai horietako eskumenaren titulartasunari buruzko eztabaida juridikoetan murgiltzen gara, eta iraganeko zenbait bando borroka gogorarazten dizkidate, zilegi bada; oraingoan, eskumen arlo juridikoan, eta horrek eragotzi egiten digu ikustea zein den logikoena eta zentzuzkoena sistemaren funtzionamendu zuzenerako, horixe baita, azken finean, herritarrek
|
gure
erakun deengandik espero dutena" 586.
|
|
|
Beraz, testu honetan zehar aipatuko ditugun autore gehienen iritziz, EAEren lurralde erakundeen egitura edo antolaketa, diseinu teknikoan edozein plano eratzeko gertatzen den bezala, hiru puntu, zutabe edo maila ditu. Maila ezberdin horien egituraketa zuzena oreka sortzen dute eta
|
gure
kasuan planoa, erakunde sistema, hiru mailetan egituratzen da: EAEko erakunde erkideak, Lurralde Historikoak eta toki erakundeak588.
|
|
|
Kuriosoena da erakunde egituraketa hori ixteko 35 urte luze igaro behar izan direla591, gero adieraziko ditugun arrazoiak direla bide. Agian arazoa LARRAZABAL BASAÑEZi jarraituz
|
gure
ideosinkrazian bertan dago: " Gure Herri hau txikia eta konplexua da; are gehiago, esan liteke konplexutasuna gure DNA politiko, ekonomiko, linguistiko, lurraldekoi, sozial eta kirolekoaren zati dela, eta, jakina, baita juridikoarena ere" 592 Hiru mailen inguruko egituraketa horretan garrantzitsuak dira RAZQUIN LIZARRAGAk egiten duen azalpena593 EAEn hiru maila daude:
|
|
|
Agian arazoa LARRAZABAL BASAÑEZi jarraituz gure ideosinkrazian bertan dago: "
|
Gure
Herri hau txikia eta konplexua da; are gehiago, esan liteke konplexutasuna gure DNA politiko, ekonomiko, linguistiko, lurraldekoi, sozial eta kirolekoaren zati dela, eta, jakina, baita juridikoarena ere" 592 Hiru mailen inguruko egituraketa horretan garrantzitsuak dira RAZQUIN LIZARRAGAk egiten duen azalpena593 EAEn hiru maila daude:
|
|
|
Agian arazoa LARRAZABAL BASAÑEZi jarraituz gure ideosinkrazian bertan dago: " Gure Herri hau txikia eta konplexua da; are gehiago, esan liteke konplexutasuna
|
gure
DNA politiko, ekonomiko, linguistiko, lurraldekoi, sozial eta kirolekoaren zati dela, eta, jakina, baita juridikoarena ere" 592 Hiru mailen inguruko egituraketa horretan garrantzitsuak dira RAZQUIN LIZARRAGAk egiten duen azalpena593 EAEn hiru maila daude:
|
|
|
Horrela ulertu zuten
|
gure
EAEko Autonomia Estatutuaren idazleek eta bere baitan eskubide historiko batzuk autonomia erkidegoaren garapenerako geratu ziren599 Horrek KAren babesa jaso zuen aipatu dugun 76/ 1988 Epaian: " Beraz, eta Konstituzioak xedatzen duen bezala, eguneratzea autonomia estatutuen esparruan ere gauzatu behar da, eta horrek ekar dezake (errekurtsogileek adierazitakoaren aurka) autonomia erkidegoaren egitatearekin bateraezinak diren eskubide historiko jakin batzuk ezabatu behar izatea, edo subjektu berri batzuei, autonomia erkidegoei, beren konfiguraziorako edo funtzionamendurako ezinbestekoak direnak esleitu behar izatea" 600 Horrela lehen aipatu dugun bigarren galderari erantzuten hasiko gara.
|
|
|
Hori horrela izanda, hasteko Ekonomia Itunak aitortzen dituen" finantza zaintzaren ahalmen" en edukina interpretatu behar dugu. Aurretik aspektu bat azpimarratu behar da, hain zuzen ere, toki erakundeen finantza zaintza ez dela hitzez hitz jasotzen
|
gure
Autonomia Estatutuan. [...] Aurrekoa ikusi ondoren, adierazpen juridiko horrek barne hartzen dituen aspektuak aztertu ditugu; horretarako esan behar da zerga kontuak (edo orokorrean, toki erakundeen diru sarrerak) ez direla finantza zaintzaren helburu bakarra, gastatzeko aukera ere horren barruan dagoela.
|
|
|
alde batetik, lurralde historikoak diren heinean, eskubide historikoen garapenean, Estatutuak eta EAE barruko antolamendu juridikoaren arauek zehazten dituen eskumenak izango dituzte; eta bestetik, Diputazio probintzialak diren heinean, TAOLk aitortzen dizkion eskumenak izango ditu. Xedapen honetan eta
|
guri
dagokigun toki erakundeen finantza araubidearen gaian, xedapen gehigarriak horrela adierazten du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia izaten jarraituko dute udal gaietan, ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera, baina horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioek gainerako toki korporazioek dutena baino autonomia maila txikiagoa dutenik, hargatik eragotzi gabe lege honen 115 artikuluan xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari arlo horretan dagozkion eskumenak aplikatzea".
|
|
|
Nork zehaztuko du orduan EAEko toki araubideari dagokion arauketa? Honetan
|
gure
autonomia erkidegoaren konplexutasunak zeresan handia dauka. Goazen, bada, analisi txiki bat egitera. a) EAEko eskumenen banaketa
|
|
|
Que ha sido, que es, que debe ser?, Ed. DFB, Clasicos de la DFB, 1999, Erandio, 1927ko berrargitaralpena, 115 orr. Lan horren zailtasunaren inguruan gutxi esan behar dugu
|
guk
foralitatean klasikoek horrela aitortu dute luzetik: Estecha Martmez, Vicario y Peña edo jatorrian aipatutakoak.
|
|
|
Epai berdina aipatzen du ARIAS ABELLANek honako ondorio honetara heltzeko: "..
|
gure
ustez, garrantzitsua da zaintza betearazteko egintzen eskumenaren titulartasunari eta horrek toki araubidearen oinarrizkoan sar daitekeenarekin dituen harremanei buruzko doktrina. [_] bai doktrinak bai konstituzio jurisprudentziak zaintza kontzeptu bat diseinatu dute, eta, Konstituzioan finkatutako toki autonomiari eragin ezin dionez, araututako izaera puntuala kontrolatzeko neurrien multzoa da.
|
|
|
Kontrol teknika zehatzak gastuen441 esparruan ematen dira. Beraz,
|
gure
eskemari jarraituz, bertan aurrekontuarekin zuzenean lotutako gaiez gain, ondareari buruzkoak eta aurrekontu egonkortasunari buruzkoak ere aipatuko ditugu, horiek baliabideen erabileran, aurrekontuaren kudeaketan eta udalaren kontu orokorrean zuzeneko eragina dutelako.
|
|
|
Baina, neurri horiek egokiak diren ala ez?
|
Gure
iritziz ez. Legeak neurriak hartzeko hurrenkera ezartzen du eta AGk saneamendu plana egiteko baimena ematen du, baina bertan hartutako neurriak egokiak diren edo ez ezin daiteke adierazi.
|
|
|
Eragina txikia edo handia izan daiteke. Txikia prozedura aldetik, toki erakundeak erabakia harturik kopia bidali behar du eta, jakin badakigu, administrazioen erabakiak eragingarriak eta ondorioak sortzen dituztela ematen diren momentutik (jakinarazpenarekin edo publikazioarekin ematen da
|
gure
kasu honetan). Behin prozedura bukatuta, aurrekontua onestea, aurrekontuaren aldaketaren onartzea eta likidazioaren onartzea eragingarria izango da eta ondorio juridiko guztiak izango ditu.
|
|
|
|
Gure
gaian garrantzitsuagoa den sailkapena ere egiten du 49 artikuluak aipatu ditugun kreditu eragiketen tresnak bermatzeko moduan aipatzen dituenean455 Kreditu eragiketak bermatzeko tresnak zehazteko, horiek epe luzerako diren edo epe laburrerako diren kontuan izan behar da. Azkenean, zorpetze publikoaren finantza zaintza azkenengo sailkapen honi loturik joango da.
|
|
|
Baina, SPKLren 4 artikuluak legearen aplikagarritasuna beste era batera bideratzen du: salbuetsitako negozio juridiko horiek berezkoak dituzten lege berezietan oinarrituko dira(
|
gure
kasuan TOLTBk eta horrekin bat datozenak) eta, lege berezi horietan hutsuneak egonez gero, SPKLren printzipioak aplikatuko dira461 PLEITE GUADAMIYASek Kataluñako Generalitatearen Administrazio Kontratazioari buruzko Batzorde Aholkulariaren otsailaren 27ko 5/ 2014 txostena komentatzean aipatzen duen bezala, gogoan izan behar da kontratazio publikoa gidatu behar duten printzipioak errespetatu beha...
|
|
|
Madrileko Justizia Auzitegi Nagusiaren martxoaren 27ko 351/ 2001 Epaiak kolokan jartzen du kontrolaren izaera466
|
Gu
zalantza hori bera planteatu dugu KAren 57/ 1983 Epaiaren 7 oinarri juridikoa aztertu eta gero. KAren 4/ 1981 Epaiarekin bat eginez, salbuespenezko kasuetan aukera kontrolak egin daitezke.
|
|
|
Honako hau xedatzen da: Tokiz gaindiko interes hori Europako konbergentzia ekonomikoko politikaren testuinguruan gastu publikoari eustearen ondoriozko interes publikoaren barruan dago, 1998ko irailaren 9ko
|
gure
epaiak aipatzen zuen moduan".
|
|
|
Baina noiz da bata edo bestea? Azken finean finantza zaintzako organo eskuduna Estatua edo autonomia erkidegoa izan daiteke(
|
gurean
lurralde historikoak ere ekuazioan sartzen dira). Kontrolaren organoa ezberdintzeak ez dauka zentzu askorik.
|
|
|
Badirudi, beraz, bakarrik kostu bidezko ondareko ondasun higiezinen eskualdaketa gelditzen dela kontrolpean. Baina,
|
gure
iritziz, ez da horrela. Ondasun higiezina dohain lagatzeak toki erakundearen ondarean eragina dauka eta horrek, sarreran adierazi dugun bezala, toki erakundeen kontu orokorrean eragina dauka.
|
|
|
Beraz, argi zegoen salmenta egin baino lehen jakinarazi behar zela. " Proyecte" hitza ez da erabiltzen manu berrietan, baina
|
gure
ustez kontrola prebentziozkoa da, eta, enkantearen iragarkia aldizkari ofizialetara bidali aurretik, besterendu nahi denaren berri eman behar da. 109 artikuluaren hitzez hitzeko interpretazioari jarraiki, egiten den besterentze ororen berri emango dela esan du.
|