|
2000
|
|
|
|
Ezin
zaitzaket giltzapetu,
|
|
|
|
Ezin
zaitzaket ordenatu,
|
|
|
|
Ezin
zaitzaket harrapatu,
|
|
|
|
Ezin
zaitzaket maitatu,
|
|
|
|
Ezin
zaitzaket pentsatu,
|
|
|
Orain
|
ezin
ezerk josi
|
|
|
inork ere
|
ezin baitu
ahapez ere salatu
|
|
|
" Ez,
|
ezin duzu
geratu.
|
|
|
Ospitaleak hildakoz beteta zeuden, lur emateko erarik ez baitzen. Hilkutxarik aurkitu
|
ezin genuenez
, astebetez eduki genuen gorpua etxean. Ez zegoen funeraria zerbitzurik batere.
|
|
|
Badira minak eta urratuak bere horretan, beren osoan gorde nahi izaten ditugunak, zatitu eta astindu gabe, arakatzen ibili gabe; kuttunak ditugulako, geure izaeraren eta izatearen osakin ditugulako, osakinik behinenak beharbada, beste sakontasun baten osakin adierazgarri ditugulako min eta urradurak.
|
Ezin dut
besterik pentsatu Antxoni aurrez aurre so egitean.
|
|
|
Beste iloba, Txemi, kartzelan dago, eta hura bisitatzera ere joan behar izaten dute. Eta
|
ezin denera
iritsi. Azken aldaketan Valenciako Picasentera hurbildu dute Txemi.
|
|
|
Arabiarrak otoitzean aritzen dira eskolako edo patioko ertz batean, Mecara begira jarrita. Horietako askorentzat urruti behar du izan Mecak; bai baitirudi behin eta berriz zurrunbilo berean eroriz eta hortik
|
ezin
irtenean dabiltzala, paradisuaren bila abiatu eta kartzelara itzulirik. Hala ere, otoitz egiten dute.
|
|
|
Kalabozoetan atea zabalik edukitzen ninduten, besoak kanpora nituela, lehen aipatutako zepo horiekin atzamarrak lotuta, eta zutik.
|
Ezin nuen
atseden hartu; ez eseri ez etzan ez ezer. Nire aurrean eserita egoten zen txakur bat, eta begiak ixten edo lokartzen ikusten ninduen bakoitzean ostikadaz esnatzen ninduen.
|
|
|
Geuk itxi genizkien ateak, hura gure kontua zelako eta saltsa hartan nahas ez zitezen, arazorik izan ez zezaten gerta zitekeenagatik. Inork
|
ezin
asma zezakeen hura zelan buka zitekeen, eta arazo hura geuri zegokigun soilik. Kontua da preso politikook egin ginela hirugarren galeriaren jaun eta jabe.
|
|
|
Galeria osoa apurtu genuen ondoren, aurrean harrapatutako guztia txikitu. Hara
|
ezin
sar zitekeen kartzelerorik.
|
|
|
Polizia heldu zen halako batean. Atea ireki
|
ezin zutenez
, sopletearekin ekin zioten, burdinazkoa eta barrotezkoa baitzen atea. Sopleteaz ordea, su hartu zuten guk pilatutako zaborrontzi gomazkoek.
|
|
|
Usategia, sasoi hartan behintzat, nik ezagutu dudan isolamendurik txarrena da. Ekonomatotik
|
ezin zenuen
ezer erosi, ezta tabakorik ere. Egunez ezin zinen ohean etzan edo eseri; aulki bat bazen mahaian esertzeko, baina ez zeneukan eserita egoterik.
|
|
|
Ekonomatotik ezin zenuen ezer erosi, ezta tabakorik ere. Egunez
|
ezin zinen
ohean etzan edo eseri; aulki bat bazen mahaian esertzeko, baina ez zeneukan eserita egoterik. Kartzeleroa isilka ibili ohi zen galerian, ateetatik begiratzen, eserita edo etzanda harrapatzen zuenaren ateari ostikadak eta zartadak emateko.
|
|
|
Zauden lekuan zaudela, egoerarik izorranteenean ere, lagunartean baldin bazaude beti aurkitzen duzu espazio kutunen bat, etsaiak zapartatu
|
ezin dizun
gunetxo bat. Horietako bat, txikitandiko nire musika zaletasunaren asegarri, kantu gregorianoa izaten zen.
|
|
|
Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut.
|
Ezin dut
irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen edo zer esanak amaituta, denbora joan zain egon ohi diren aitona aspertuen moduan. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan edo eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
Bisitarik
|
ezin
egin arren, astero etortzen ziren lagunak eta ahaideak. Leihoetatik ikusten genituen autobusetan joandakoak kanpoan, kartzelaren inguruan.
|
|
|
" Hor daude", esaten zenion zeure buruari edo alboko lagunari;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez duenak
|
ezin
irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua. Ez dago hitzekin esaterik, ez dago ezagutu ez duenari bere osotasunean adierazteko modurik.
|
|
|
Gaixotu egin zen txapeoa hasi eta bere aginduei jaramonik ez geniela egiten ikusi zuenean. Nonbait
|
ezin zuen
ulertu nola ausartzen ginen bere manu sakratuei kasurik ez egiten, bere agintea aintzakotzat ez hartzen. Horretan oinarritua izango zuen nortasun guztia, eta hori erortzen ari zitzaiola ohartu zenean, gaixo jarri zen.
|
|
|
Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia, baina gaizki atera zitzaien jokaldia. Bortxatzaileak, salatariak eta giza-lakasta modu guztiak izaten dira kartzeleroen konfiantza dutenak, inolako duintasunik ez dutenak gehienetan; kartzeleroak ere ohartuko ziren horiekin
|
ezin zutela
euskal presoon aurkako gerrarik egin espetxeetan. Dena dela, preso sozialak gure aurka erabiltzeko saiakerak inoiz ez dituzte amaitutzat eman.
|
|
|
Hor daude Puerto edo Alcalako kasuak, Ermuko mamuarekin batera indartzen saiatu zirenak, eta abar. Era askotako jendea izaten da kartzeletan, eta, orokorrean preso sozialak gure aurka jartzerik lortu ez duten arren, inoiz
|
ezin
liteke jakin eroren bat zertara bultza dezaketen.
|
|
|
Norberaren bizitza antolatzeko eragozpenak nagusitzen ari dira.
|
Ezin dugu
geure eskura gauza handirik eduki; ez liburu, ez arropa eta ez horrelako asko, noiz aldatuko ote gaituzten zain gaudelarik. Alde batetik besterako bideetan trasteak galtzea, desagertzea edo dena apurtzea eguneroko kontua dira.
|
|
|
arropa gehienak, liburuak, eskulanak... Castellonen utzi nituen, agentzia baten bitartez hona bidaltzeko,
|
ezin
naitekeelako ibili traste guztiekin hara eta hona. Ba, orain ez omen daude Castellonen, eta ez omen daude hemen ere.
|
|
|
Ez dit horrek burukominik ematen. Kartzelan
|
ezin
zaitezke bizi erredentzioei begira, erredentzioengatik erreguka; are gutxiago zergatik gauden kontuan hartuta. Ahal den guztia kendu behar zaio kartzelari; eta erredentzioak kenduz lehenago kaleratu ahal bazara, ederki, oso ondo; baina ezin zaitezke horri lotuta bizi, negarraren letanian eta labirintoan erori nahi ez baduzu.
|
|
|
Kartzelan ezin zaitezke bizi erredentzioei begira, erredentzioengatik erreguka; are gutxiago zergatik gauden kontuan hartuta. Ahal den guztia kendu behar zaio kartzelari; eta erredentzioak kenduz lehenago kaleratu ahal bazara, ederki, oso ondo; baina
|
ezin
zaitezke horri lotuta bizi, negarraren letanian eta labirintoan erori nahi ez baduzu.
|
|
|
Aitaordearekin
|
ezin
konpondua, etxeko itomena, adinaren ezinegona eta ihesi-nahia, dena nahastu zitzaidan apur bat. Gu hiru anai-arreba ginen, eta aitaordeak bazituen beste hiru bereak.
|
|
|
Hilabete batzuen buruan sukar handiz oheratu beharra izan nuen arte. Lanean aritu nintzen denboran jarraitu izan nion sendagilearengana joateari, hark aztertzen ninduen, baina ezer askorik
|
ezin zuen
egin, zer neukan jakinda. Ondo jatea eta atseden osoa hartzea ziren orduan tuberkulosiaren kontrako erremedioak.
|
|
|
Ondo jatea eta atseden osoa hartzea ziren orduan tuberkulosiaren kontrako erremedioak. Atseden hartzekotan
|
ezin zenuen
lanik egin, eta lanik egin ezean ezin zenuen jan, ez ondo ez gaizki. Beraz, aukera bakarra zen lanean jarraitzea, eta halaxe egin nuen, erabat jota geratu nintzen arte.
|
|
|
Ondo jatea eta atseden osoa hartzea ziren orduan tuberkulosiaren kontrako erremedioak. Atseden hartzekotan ezin zenuen lanik egin, eta lanik egin ezean
|
ezin zenuen
jan, ez ondo ez gaizki. Beraz, aukera bakarra zen lanean jarraitzea, eta halaxe egin nuen, erabat jota geratu nintzen arte.
|
|
|
Amak Ordiziarako trena hartu zuen, eta nik Donostiara. Penaz eta minez zegoen ama berarekin etxeratu nahi izan ez nuelako, baina nik
|
ezin nuen
aitaorde harekin eta giro hartan bizi.
|
|
|
Hernia lunbarraren oinazez dabilela diosku Antxonek. Hezetasunak edo hotzak ukitzen duenean, edo zerbaiti postura deserosoan indarrez heltzen dionean, orduan batez ere, minari
|
ezin
eutsirik ibili ohi da.
|
|
|
Dagoen lekuan dagoela, aulkian eserita edo ohean etzanda, oreka galarazten dio sindromearen larrialdiak. Oka hasten omen da, izerditan, inon
|
ezin
egonik. Aulkian eserita badago, erori egiten da larrialdiak emanez gero...
|
|
|
Baina urte hartakoan ezinezkoa gertatu zitzaidan, lanarengatik. Neure kontura aritzen nintzen orduan, eta lan asko neukan, eta
|
ezin
libratua egokitu zitzaidan Santanetan. Nola edo hala ospatzeko asmotan, lanean jardun ondoren, bazkaltzera sartu nintzen jantoki on batean.
|
|
|
Generaman kontratua amaitu eta beste hiru hilabete gehiago jarraitu behar izaten zen, laneko agiria emango bazizuten. Agiri hori gabe
|
ezin
zitekeen inora joan lan eske. Beraz, Eusebiok ez zuen kontratua betetzerik izan, eta etxera.
|
|
|
Beti izan ginen bata bestearen osakin; ondo konpontzen ginen.
|
Ezin nuen
ulertu nola bizi izan nintzen ordura arte bera gabe. Iruditzen zitzaidan berarekin hasi nintzela bizi izaten, bizitzen.
|
|
|
Guk, hala ere, ez genuen aitaren aztarnarik, eta gerra amaitu eta gerora arte ez genuen ikusiko. Zumaiako hotel hartako egonaldia
|
ezin dut
zehaztu, baina laburra izango zen edonola ere. Presaka antzean atera ginen handik ere, Durangora.
|
|
|
Planoak erakusten dizkigu, itsasontzien izenak, neurriak, prezioak... Astirik gabe dabil ezertarako,
|
ezin
geldi egon; eta tartetxoren bat daukanean, paseatzera joan ohi da patiora. Ipurtarinaren irudia ematen du horrela esanda, baina gizon patxadatsua dugu, adinak emandako tenplearekin luzatzen da berriketan hasten denean.
|
|
|
Espaloiak jendez beteta zeuden txirrindulariak ikusi nahian, eta neuk ere zerbait ikusi nahi. Jendearen atzetik edo artetik
|
ezin
nezakeen nahi beste gozatu. Orduan, makurtu eta lau hankan, errepide ertzera heldu nintzen, baina justu txapel-okerraren ondora heldu; eta hala makurtuta ikusi ninduenean, egundoko kulatazoa eman zidan goitik behera bizkarrean.
|
|
|
Beste egitekorik ez daukanez, hari batzuez eta kartoiez gerrikoren bat edo beste egiten aritu da. Koldo ere eskulanak egitera joaten hasi zen lehengo astean, baina ezezkoa eman diote gaur;
|
ezin
daitekeela joan, zerrendan ez dagoelako. Karlos da joaten uzten dioten bakarra.
|
|
|
CAFetik irten ondoren, josteko makinak konpontzen zituen inguruetako baserrietan. Haiek diruz ordaindu
|
ezin
, eta arto, gari, sagarrekin itzultzen zen etxera. Eta jakinik gure etxean elikagai eskasia nabarmenik ez zela, gerraoste hartan sarritan etortzen ziren eskaleak, jateko zerbaiten galdezka.
|
|
|
Arratsaldeko lehen orduetan gauzak prestatzeko agindu digute Jokin Santxo eta bioi. Kartzeleroa atean azaldu gabe, interfonotik ematen dituzte hemen horrelako aginduak;
|
ezin
asmatu, beraz, zelako muturkerarekin agintzen diguten. Modulu arruntetara goaz, Jokin bigarrenera eta seigarrenera ni.
|
|
|
Harmailetan behera goaz Antxon eta biok. Burutik txapela inoiz kendu gabe,
|
ezin dut
asmatu burusoila den edo ez. Karlos eta Koldorekin elkartu gara patioan.
|
|
|
– Gu ere begitan izan gaituzte beti, etsaitzat beti. Menderatu edo akabatu
|
ezin gaituztenez
, joko zikinaz baliatzen dira. Begira zer egin zuten Gernikan 36an.
|
|
|
Ez dakigu
|
ezin dela
|
|
|
nik
|
ezin dudalako
|
|
|
" Inork
|
ezin du
honetaz ezer jakin",
|
|
|
kanpoan
|
ezin
aurkituz barrenean ez datzana.
|
|
|
|
ezin
aditzera emanez.
|
|
|
Ez al zara jabetu?
|
Ezin duzu
ezer egin. Inor izateko aukera duzun bakoitzean fantasma bihurtzen zara, arima bakartua, espiritisten espirituak bezala ibildaun eta eragingabe.
|
|
|
Nolanahi ere, Lauaxetak nire ondoan jarraitu beste erremediorik ez zuen, eta niri pozgarria zitzaidan hura aldamenean sentitzea. " Biziek
|
ezin
eman dezaketen laguntza eta babesa ematen ditek hildakoek", pentsatu nuen," edo berpiztuek, hobeto esanda. Etorkizunik gabeko adiskidetasuna, askatasun osoko intimitatea, biziekin inola ere ezin iritsia."
|
|
|
" Biziek ezin eman dezaketen laguntza eta babesa ematen ditek hildakoek", pentsatu nuen," edo berpiztuek, hobeto esanda. Etorkizunik gabeko adiskidetasuna, askatasun osoko intimitatea, biziekin inola ere
|
ezin
iritsia."
|
|
|
– Nafarroara? –galdetu nion, harridura eta urduritasuna gainetik
|
ezin
astindurik.
|
|
|
– Nora egin nahi duzu ihes? Nafarroan
|
ezin zaituzte
ertzainek jazarri baina Guardia Zibila jakinaren gainean jarria izango dute.
|
|
|
Isilik jarraitu genuen Ulizartik Gorriti aldera oinez. Nik Margaren gutunaren misterioa
|
ezin
argiturik jira-bueltaka nuen burua. Saiatu nintzen Margari kasu egiten, hots, lasaitzen, kezkak uxatzen, inguruari begiratzen, oren-galtzean loreak jartzen, baina ez zitzaidan erraza.
|
|
|
Goizederrek agindu bezala, aurretik zeharkatu genuen autobidearen gaineko bide-tartea Lauaxetak eta biok, inguruetara begira, autobidetik
|
ezin
ikusi zen leku batera iritsi arte.
|
|
|
Zerbait esan nahirik baina zer esan
|
ezin
asmaturik geratu zen Lauaxeta, eta ezintasun haren indarrak une batez ibiltzeari ere uztera behartu zuen.
|
|
|
– Ez zakiagu zer gertatu den. Dakigun gauza bakarra duk
|
ezin diogula
bizion artera itzultzen lagundu, eta hemen geratzen bagara ez dugula gauza onik. Hik nahi duana egin, nik behintzat aurrera jarraituko diat.
|
|
|
– Leitzara jaistea izango dok onena –erabaki zuen deblauki, txikikeriak utzita, nire galderari erantzun gabe– Herrira jaitsita, zer jazo dan jakiteko aukera izango juagu. Nik
|
ezin
juat mendian jarrai, ezer jazo ez balitz legez.
|
|
|
– Baina Europa bide horretatik baldin badabil Euskal Herriak be bide horretatik ibili beharra jaukak derrigor,
|
ezin
jok Europatik kanpora geratu, aurrean ibilten saiatu behar jok, atzean geratzea dana galtzea izango litzatekek.
|
|
|
Nire nagitasuna indartu egin zuen Fernando Pessoak José Saramagoren O ano da morte de Ricardo Reis nobelan esaten dituen hitz batzuk oroitzeak: " Hildako bat, definizioz, ultra-atzerakoia da,
|
ezin ditu
ordenaren aldaketak eraman." Neuk ere ordenaren funtsezko aldaketa sakon bat bene-benetan nahiko ote nukeen galdetu nion neure buruari eta ez nuen garbi eta zintzo erantzuten asmatu.
|
|
|
Baina ez jakiat zehazki zergaitik.
|
Ezin
juat ulertu. Eta horrek artegatu eta ernegatu egiten najok.
|
|
|
–
|
Ezin
dok ordea esan, Lizardik legez," beeko bear goriak" haroanik, behekoaz be etsita hago eta. Euren beharretan etsipenetik baino ezin abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz hi azken baten.
|
|
|
– Ezin dok ordea esan, Lizardik legez," beeko bear goriak" haroanik, behekoaz be etsita hago eta. Euren beharretan etsipenetik baino
|
ezin
abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz hi azken baten.
|
|
|
Munduarekin bakean bizi nauk. Baina, jakina, artzain ere
|
ezin nauk
egin orain, 40 urtetan. Zaharregia nauk horretarako.
|
|
|
Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes. Ibiltzea bilatzea duk, eta bila dabilenari
|
ezin zaiok
aurkitu ez duena ez edukitzeagatik errietarik egin. Horregatik nabilek, Estepan, bai, horrexegatik duk.
|
|
|
Kontua ibiltzea da, lurra zapaltzea, zauden tokian egotea, baina benetan egotea, zuzen-zuzenean eta ez modu abstraktuan... Ez,
|
ezin dut
ondo azaldu.
|
|
|
Ez. Jaungoikoaren eginak baino
|
ezin dira
izan horreek.
|
|
|
Aurki entzun ziren berriro gela hartan Lauaxetaren zurrunga leunak, argia itzali bezain laster ia-ia. Nik loak
|
ezin
harturik jarraitu nuen artean ere luzaz, biharamunetik aurrera eman beharreko pausoez gogoetan. Nora jo?
|
|
|
–
|
Ezin zara
kexatu. Horri esker, Egunkaria-n behar egiten zenduanean baino jende interesgarriagoagaz harremanetan zabilz egunotan.
|
|
|
–
|
Ezin dizut
hori ukatu.
|
|
|
Ez zuen 1936ko uztailean piztutako gerra aipatzen zuen inongo taularik aurkitu Juntetxean.
|
Ezin zuen
, horrenbestez, gerra hura nola amaitu zen jakin, baina, han emandako ordubetean ikusitakoak ikusita, gerra hura bere burkideek irabazi zutelakoan zegoen, Errepublikaren indarrek faxisten erasoari azkenean ere aurre egiten asmatu zutelakoan. Nekez uler zitekeen bestela Euzkadiko hiru herrialdek autonomia izatea, Legebiltzarra, Jaurlaritza, lehendakaria...
|
|
|
Jendeak bera ikusi eta entzun egiten zuen beraz. Ez zen ingurua ikusi, entzun, usaindu eta sentitu baino
|
ezin zuen
espiritu bakartu eta hutsal bat. Hantxe zegoen, benetan, bizirik.
|
|
|
Ondoeza egin zitzaidan, eta tarte bat egin nuen hantxe, hilerriaren atarian ahozpez etzanda, konorterik gabe. Ez zen, antza, tarte luzea izan, inork egoera kezkagarri hartan ikusi baino lehen itzuli bainintzen neure onera, harrituta, zer gertatu zitzaidan
|
ezin
ulerturik.
|
|
|
Bergaratik Andoaina, etxera, autobusean itzuli nintzen, gero eta normalago sentituz, inguruko errealitatetik gero eta gertuago banengo bezala. Baina aurrerantzean, egun hartaz oroitzearekin batera beti izango nuen ondoez absurdu haren ondoren nire barrenean zerbait aldatu zelako irudipen zentzugabea, Angiozarko kanposantuaren atarian zerbait,
|
ezin
jakin zer, utzi izan nuelakoa.
|
|
|
Egunkarietako argazkien bidez ondo ezagutzen zuenez, eta bazekienez gizon huraxe zela euskaltzainen burua, Jean Haritxelharren sorbalda ukitzera ausartu zen, baina Lauaxetaren eskuak Haritxelharren gorputza ukitu gabe zeharkatu zuen, aurreko paretatik proiektatutako irudi bat baino ez balitz bezala. Eta eskua bakarrik ez, Lauaxetaren gorputz osoa zen berak baino
|
ezin
ikusi zuen irudi huts bat, espiritu hutsal bat, gela hartan. Euskaltzainik zein altzaririk ukitu gabe pasatu zen gelaren alde batetik bestera eta, izututa, lasterka abiatu zen kanpora.
|
|
|
– Bai, itxura batean bai. Hori
|
ezin dizut
ukatu. Baina gutxiago dira, gero eta gutxiago, oso zaila baitute baserriari eustea.
|
|
|
Ez nuen dudarik egiten irabazi egingo niola, baina harritu egin ninduen Lauaxetaren sasoiak eta trebetasunak. 14 tanto baino
|
ezin
egin izan nizkion nik berak niri 22 egiteko behar izan zuen tartean.
|
|
|
– Ni, hain zuzen be, Lauaxeta naz, aberriaren eta Jaungoikoaren zerbitzurako berpiztua –esan zuen solemnitatez Lauaxetak– Baina, jaun-andreok, ulertuko dozuen legez, hori sekretu handia da,
|
ezin
deutsozue inori esan. Barriro espetxeratu naikee, eta fusilatu be bai gero!
|
|
|
Goizaldeko hirurak inguruan, despedidako tragoa kalean hartzera jaitsi eta Bodega tabernan sartu ginen. Total eginda nengoen ordurako, ez nintzen lagunekin berriketan jarraitzeko gauza, eta bazter batean eserita geratu nintzen," Ardoa eta gizona" kantatzen;" Ardoa eta gizona" kantatzen ahalegintzen, hobeto esanda,
|
ezin bainituen
hitzak gogoratu. Bazter hartatik Egunkaria-ko bi kazetari ikusi nituen barra ondoan.
|
|
|
Mikelen etxeko afalorduko eta afalosteko kontuak oroitzen nituen, banekien gero Bodega tabernan izan ginela ere, baina ametsetakoekin nahasten zitzaizkidan Bodegako irudi lauso eta nahasiak. Geroagoko konturik
|
ezin nuen
batere oroitu. Manuel Lasartek" Basarri bateko mutilzar edarizale bati bere auzotar baten erreguz" jarritako bertsoetako bat etorri zitzaidan gogora, auskalo nondik heldutako errieta edo zigor bat balitz bezala:
|
|
|
– Autoz heldu gaituk ordea. Nik itsasertzeraino oinez heltzeko asmoa nian, Goizuetatik abiatuta
|
ezin bazen
Hernanitik bertatik, Mikelen etxean lasai lo egin eta gero. Eta ez nian buruan Donostiara etortzea, Hendaiara joatea baizik, Santa Anako muturrera, Abbadia gazteluaren ondoko lurren talaiatik ikusteko itsasoa.
|
|
|
Etsi juat, Julen. Bart saiatu nok neure kasa jokatzen, higaz dudan lotura arraro honetatik libre, baina jabetu nok
|
ezin
dodala, hiri lotuta nagoela, eta gustura ganera. Horretaz pentsetan aritu nok gaur goizean, hi lotan hengoala, meza entzun ostean egin dodan osteratxoan.
|
|
|
Nahi bazuen bizkar-zorroa han uzteko esan nion arren, neuk zainduko nuela, nahiago izan zuen berarekin eraman. Harri eta zur geratu nintzen,
|
ezin
erreakzionatuta, hiru gizonak Erniora igotzen ikusten nituen bitartean. Otaegiren oinetakoez pentsatu nuen.
|
|
|
" Lepoa egingo nikek." Hiru gizon haien atzetik joan eta bilera haren lekuko izan nahiko nukeen, Txikik aipatutako" besteak" nor ziren jakin, zertaz mintzatuko ziren... Baina
|
ezin nuen
horrelakorik egin. Argi zegoen ni ez nengoela bilera hartara deitua.
|
|
|
Edo akaso ez, akaso hantxe ari ziren Lauaxeta, Txiki, Otaegi eta enparauak hizketan artean ere, nire begi eta belarrientzat atzemanezin.
|
Ezin
jakin.
|
|
|
azken begirada pausatu bat bizitzan zehar maite izan nuenari.
|
Ezin nion
Lauaxetari hori guztia azaldu, ez nuelako neure ondoan, baina pentsatu nuen Lauaxetak ere ulertua zuela hori, hasiera-hasieratik gainera, kontrakoa adierazi arren.
|
|
|
Han izan nintzen azken aldian, ondoezaren ondorioz, sartu gabe geratu bainintzen, sarrerako ate beltz burdinazkoak gurutzatu gabe. Pena ematen zidan hala ere ate haietako letrak Lauaxetari
|
ezin
erakutsi izanak: " Il nintzan" irakurriko zukeen ezkerrekoan;" eta bizi naiz" eskuinekoan.
|
|
|
Eskelak urriak eta txikiak ziren. Ni bezalako pertsona bakarti batek
|
ezin zuen
besterik espero. Egunkari gehienetako albisteak ere laburrak ziren oso:
|
|
|
– Guk
|
ezin dugu
larrua jo –esan zuen, barreak hitzak trabatzen zizkiola, Margak.
|
|
|
Hil eta gero ere, Angiozarko ondoezaren ondoren, lanera joaten jarraitu nuen, eta han lankideek ikusi eta entzun egiten ninduten, aintzat hartzen ninduten. Hainbat artikulu idatzi eta argitaratu nituen, gainera, tarte horretan, orain seguru askorik –ez naiz, egia esan, bilatzen saiatu ere egin baina– inongo hemerotekatan
|
ezin
aurkitu ahal izango liratekeenak. Lauaxetak eta biok Tolosan Martxelo Otamendirekin topo egin genuenean, Martxelok Lauaxeta ez zuen ikusi baina ni bai, nahiz eta ni ere hila nintzen ordurako.
|
|
|
Ez gara, alabaina, geure oilolur heterogeneo eta askotarikotik irteten, prentsa abertzaleko eguraldiaren maparen mugen barruan gabiltza beti. Erosoago eta etxekoago sentitzen gara leku batzuetan besteetan baino,
|
ezin dugu
hori ukatu. Min egiten digu erdaren nagusigo larderiatsuak, geure herrian erdara beltzean aritu beharrak, karral-karral, baina osorik maite dugu gure eguraldiaren mapa, gure aberria, eta gure aberri osoaz gara, ezertaz arduratzerik dugun neurrian, arduratzen.
|
|
|
Inguratzen ninduen mundua gero eta hierarkizatu eta mediatizatuagoa zegoela argudia nezake aitzakia gisa, baina Lauaxeta ez litzateke ados izango. " Euren beharretan etsipenetik baino
|
ezin
abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz", ekarriko lidake, gupidarik gabe, gogora.
|
|
|
" Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bazetorkien bata bat erdi-jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez; emakumeak zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: ...zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile rubioak nahastuta, begiak ondo ireki
|
ezin zituela
zegoen; Lazarok zigarro bat piztu zuen eta: " Henriren laguna da", esan zuen.
|
|
|
Bere besaulkian ernegaturik higitu zen aitatxi. "
|
Ezin da
telebista ikusi", esan zuen muxinduta;" kaka zahar bat da". Ez ote zen gelditu beste zerbait esateko gogoz; ez ote zituen berba batzuk txitxibutxikatu.
|
|
|
" Ene", esan zuen, ikaratuxe; aitatxi, kartsuki, muebleak lekuz aldatzen ari zen; arras makurturik, eten-beharrean lurretik igeltsu-pella gogor bat askatzen ari zela: " erotu zara?", galdetu zion errukiturik amatxik; Ivanek ere jiratu zuen burua; galdera hura aditu eta aitatxi lurrera bere betean jaustea, biak bat izandu ziren; bizkor salto eginagatik Xanek
|
ezin zuen
ebitatu zaharraren buruak lurraren kontra kanka egin zezan; amatxi ere heldu zen fite, gizonaren burua bere magalera ekarriz; aitatxi dardarka ari zen;" zer duzu, zer duzu?", galdetzen zion amatxik, haren masailetan zaflaxkoak emanez; eta negar egiten zuen: negar mantso bat, etsipenezkoa, dagoeneko aitatxi hilda balego bezala; damuturik, agian, une fatal hartan ero deitu ziolako.
|
|
|
" Badakit zer nahi duzuen", esan zuen aitatxik; ez zuen prezisatu: arrotz baten aurrean (aldika, hala baitzen Xan, nahiz aldika etxekotzat ibili)
|
ezin
aipatuzko hitzak zirela ulertzera emanez. Noski uste zukeen, zor zioten begiruneagatik ez bada beldurragatik bederen, ez zirela ausartuko medikuari deitzen.
|