|
2023
|
|
|
Azken finean, Konstituzioak aldarrikatutako autonomia dela bide, lurralde bakoitzak bere tributuen sistema ezartzeko aukera du, muga batzuk errespetatuz gero. Ekonomia Itunaren sistemako
|
euskal
erakundeak Lurralde Historiko bakoitzarenak dira; horrela, Foru Aldundiek tributuak aplikatzen dituzte eta Batzar Nagusiek tributu arauketa ezarri eta eguneratzen dute, historian zehar gertatu izan den moduan, eta Eusko Legebiltzarrak duen zeregina aintzat hartuta koordinaziorako, harmonizaziorako eta elkar lanerako. Ondore praktikoei begira, beraz, esan daiteke bost lurralde fiskal daudela:
|
|
|
Organo horiek prozedura ere erabil dezakete autolikidaziorik edo aitorpenik aurkeztu ez duten betebeharpekoen egoera egiaztatzeko, ofizioz hasitako likidazio prozedura Administrazioak bere esku dituen datu eta aurrekarietan ala betebeharpekoak emandako datuetan bakarrik oinarritu baitaiteke. Hori dela-eta, aipatutako datuez gain, betebeharpekoarengandik edo hirugarrenengandik beste datu batzuk edo informazio ezberdinak lortu behar direnetan egiaztapen mugatuko prozedura erabili litzateke (2014ko abenduaren 19ko
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiaren Epaia/ 2012 errekurtsoaeta 2017ko otsailaren 14ko Epaia/ 2016 errekurtsoa).
|
|
|
Ikuskapen prozedurari buruzko arauketa TFAOen (eta TLOren) III. Tituluko IV. Kapituluan jaso da, baita berori garatzen dituzten erregelamenduetan. Berriro ere, lurralde erkideko indarreko arauketaren eta
|
euskal
foru lurraldeetako arauketaren artean dauden ezberdintasunak aintzat hartuta, lurralde erkidekoa bazter utziko dugu eta forukoak soilik aintzat hartuko ditugu. Foru arauketa hori TFAOetan dago, eta erregelamendu batzuetan, hala nola, ekainaren 6ko 41/ 2006 Foru Dekretuan, Arabako Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi duena; urtarrilaren 24ko 5/ 2012 Foru Dekretuan, Bizkaiko Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi duena; eta azaroaren 16ko 31/ 2010 Foru Dekretuan, Gipuzkoako Lurralde Historikoaren Tributuen Ikuskapenari buruzko Erregelamendua onetsi duena.
|
|
|
Hasteko, kanpoko eta barne kontrolaren arteko bereizketa dugu. Lehenengoa Batzar Nagusiek eta Herri Kontuen
|
Euskal
Epaitegiak (hau da, kontu publikoen euskal auzitegiak) gauzatzen dute; barne kontrola, berriz, Administrazioan bertan gauzatzen da, hain zuzen ere, Ogasun eta Finantzen Saileko Fiskalizazio Zerbitzuaren bitartez. Estatuan, kanpoko kontrola Gorte Nagusiek eta Kontuen Auzitegiak gauzatzen dute; eta barne kontrola, berriz, Estatuaren Kontu hartzailetza Nagusiak.
|
|
|
Hasteko, kanpoko eta barne kontrolaren arteko bereizketa dugu. Lehenengoa Batzar Nagusiek eta Herri Kontuen Euskal Epaitegiak (hau da, kontu publikoen
|
euskal
auzitegiak) gauzatzen dute; barne kontrola, berriz, Administrazioan bertan gauzatzen da, hain zuzen ere, Ogasun eta Finantzen Saileko Fiskalizazio Zerbitzuaren bitartez. Estatuan, kanpoko kontrola Gorte Nagusiek eta Kontuen Auzitegiak gauzatzen dute; eta barne kontrola, berriz, Estatuaren Kontu hartzailetza Nagusiak.
|
|
|
Azken horrek fiskalizazio eginkizuna Europar Batasuneko sarrera eta gastuen gain betetzen du, baina estatu kideetan ere eskuduna da Europako sarrerak edo gastuak ukitzen diren heinean. Euskadin, fiskalizazio eginkizuna Herri Kontuen
|
Euskal
Epaitegiak betetzen du (1/ 1988 euskal Legea), euskal sektore publiko osoaren gainean.
|
|
|
Azken horrek fiskalizazio eginkizuna Europar Batasuneko sarrera eta gastuen gain betetzen du, baina estatu kideetan ere eskuduna da Europako sarrerak edo gastuak ukitzen diren heinean. Euskadin, fiskalizazio eginkizuna Herri Kontuen Euskal Epaitegiak betetzen du (1/ 1988
|
euskal
Legea), euskal sektore publiko osoaren gainean.
|
|
|
Azken horrek fiskalizazio eginkizuna Europar Batasuneko sarrera eta gastuen gain betetzen du, baina estatu kideetan ere eskuduna da Europako sarrerak edo gastuak ukitzen diren heinean. Euskadin, fiskalizazio eginkizuna Herri Kontuen Euskal Epaitegiak betetzen du (1/ 1988 euskal Legea),
|
euskal
sektore publiko osoaren gainean.
|
|
|
el equilibrio entre la autonoma tributaria foral y la construccion de la Europa del futuro. Herri Arduralaritzaren
|
Euskal
Erakundea, Oñati (Gipuzkoa) 2010.
|
|
|
84 Gipuzkoako TFAOren 247 artikuluaren bigarren paragrafoan ezarri zenez, betebeharpekoak auzitegietara zuzenean jotzeko aukera zuen baldin eta tributu egintzaren artikuluak xedatu duenez, bide ekonomiko administratiboa agortzen duten ebazpenen aurka Administrazioarekiko auzi errekurtsoa jarri ahal izango da, jurisdikzio organo eskudunari zuzenduta. Arabako Organismo Ekonomiko Administratiboak eta Bizkaiko edo Gipuzkoako Foru Auzitegi Ekonomiko Administratiboek emandako ebazpenak aurkaratu daitezke
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiaren Administrazioarekiko Auzi Salaren aurrean.
|
|
|
Azkenik, epaia irmoa izan ez arren, behin behinean betearaz daiteke, salbu eta konponezinak edo konpontzeko zailak diren kalteak ekartzen dituenean betearazpenak. aurkako berraztertze errekurtsoan berariazko ebazpena eman bazen eta egintzaren kopurua 18.000 eurotik beherakoa bazen, aurretiaz bide ekonomiko administratiboa agortu gabe (recurso per saltum).
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak lehendabizi, 2008ko ekainaren 13ko epaian, eta Auzitegi Gorenak geroago, 2012ko urtarrilaren 26ko epaian, adierazi zutenez, paragrafo hori deuseza da EKren 149.1.18° eta 149.1.6° artikuluak hausteagatik. Arrazoiketa honelakoa izan zen:
|
|
|
Autonomia erkidego bakoitzak badu bere Ogasuna arautzeko legea, bakoitzak bere Autonomia Estatutua oinarri hartuta. Euskadiren kasuan, 1/ 1997 Legegintzazko Dekretua, azaroaren 11koa, Euskadiko Ogasun Nagusiaren Antolarauei buruzko Legearen Testu Bategina onartzen duena, aintzat hartu behar da, Eusko Jaurlaritzaren eta
|
euskal
sektore publikoaren aurrekontu orokorrak arautzen baititu. Maila bat behera eginez, Lurralde Historiko bakoitzak bere arauketa dauka:
|
|
|
53/ 1992 Foru araua, abenduaren 18koa, Arabako Lurralde Historikoko ekonomia eta aurrekontuzko jaurbideari buruzkoa; abenduaren 29ko Bizkaiko Aurrekontuen 5/ 2006 Foru Arau Orokorraren testu bategina onetsi duen 5/ 2013 Foru Dekretu Arau emailea, abenduaren 3koa (aurrerantzean, AFAO); eta Gipuzkoako Lurralde Historikoko Finantza eta Aurrekontu Araubidearen, martxoaren 27ko, 4/ 2007 Foru araua. Amaitzeko,
|
euskal
udalek Lurralde Historiko bakoitzean esparru arauketa85, haien aurrekontuak arautzeko baimena ematen diena. Lurralde erkideko udalek, ostera, Toki Ogasunen Legearen testu bategina aplikatzen dute.
|
|
|
Lokalaren errentamenduaren kasuan, ondasun higiezinen kapitalaren etekinak sortuko lirateke PFEZn eta bigarren kasuan ondasun higigarrien kapitalaren etekinak. Horiek horrela,
|
Euskal
Autonomia erkidegoko Auzitegi Nagusiak 2016ko abenduaren 30eko epaian baieztatu duenez, kalifikatzeko ahalmena ez da orohartzailea eta Administrazioak ezin dezake nahi duena ondorioztatu, agerian jarri den aberastasuna kargatzeko ahalmena baino ez du Administrazioak.
|
|
|
Eta ordainketa benetan egiteko asmorik ez dela joko da, baldin eta geroko epemuga duten beste kreditu batzuk ordaindu badira. g) Foru arauek ezarritako kasuak. Adibidez, jarauntsiko zorren gaineko erantzukizun subsidiarioa du jarauntsiaren administratzaileak edo botere osoko gozamendunak, botere osoko gozamenaren menpe edo testamentu ahalordea egikaritzeko zain dagoen jarauntsiaren kasuan, hots,
|
euskal
zuzenbide zibileko erakundeen kasuan, nahiz eta, Arabari dagokionez, erantzukizunaren kasu hori TFAOren 43 Artikuluko f) letran jaso.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen (eta TLOren) 39.1 artikuluari helduta, eta Bizkaiko TFAOren 38.1 artikuluari helduta, tributu betebeharpekoak hiltzen direnean, ordaindu gabeko zorrak hildakoaren jaraunsleei eskualdatzen zaizkie oro har, legeria zibilak jarauntsia eskuratzeari buruz xedatzen duenari kalterik egin gabe; erantzun ere, jarauntsia zatitutakoan, jaraunslekideek modu solidarioan eta osorik erantzungo dute (KZren 1.084 artikulua). Eta bereziki,
|
euskal
zuzenbide zibileko 5/ 2015 Legearen 21 artikuluak xedatutako erantzukizunaren mugak aintzat hartu behar dira; bertan dionez, jaraunsleek jarauntsian hartutako ondasunen balioraino erantzuten dute, hots, Legeak ezarritako inbentarioaren onura izango balitz bezala.
|
|
|
Zuzenbide zibil erkideak, ostera, jaraunsleek jarauntsia inbentarioaren onuraren arabera onartu ezean, kausatzailearen tributu betebeharren gaineko erantzukizuna dute, euren ondasun eta eskubide guztiei dagokienez (KZren 1003 art.). Kode Zibilarekin gertatu aldera, tributuen esparruan legatu hartzaileak ere hildakoaren zorren gaineko erantzukizuna du, jarauntsi osoa legatuen bidez banatzen denean edo zati alikuotaren gaineko legatuak direnean. Arabako TFAOk, gainera, jarauntsiaren hiru laurdenak baino gehiago balio duen familiako ondarearen edo ondare profesionalaren oinordeko bezala banakako tituluaren bidez izendatu den kasuetara ere zabaltzen du tributu zorren gaineko erantzukizuna; modu horretara, tributuen arloan ere
|
euskal
zuzenbide zibileko 5/ 2015 Legearen 20 artikuluak ezarritako aplikatzen du.
|
|
|
Espedientearen amaieran jaraunsleak nor diren ezagutzen ez bada, likidazioa jarauntsi onartu gabearen izenean egingo da eta jarauntsiko ondasunen pentsutan. Bizkaiko TFAOren 38.4 artikuluak
|
euskal
zuzenbide zibileko jarauntsi onartu gabe berezia arautzen du. Horrela, testamentu ahalordea egikaritzeko zain dagoen jarauntsiaren kasuan, tributu betebehar materialak eta formalak bete ditu jarauntsiaren administratzaileak.
|
|
|
Amaitzeko, Bizkaiko TFAOren 39.4 artikuluak, gainera,
|
euskal
zuzenbide zibileko jarauntsi onartu gabe berezia arautzen du. Horrela," alkar poderoso" peko jarauntsiaren kasuan edo testamentu ahalordea egikaritzeko zain dagoen jarauntsiaren kasuan, tributu betebeharrak bete ditu testamentu ahalordea egikaritzean edota ahalordea azkentzean jaraunsle izendatutakoak.
|
|
|
2
|
EUSKAL
EKONOMIA ITUNA
|
|
|
|
Euskal
Ekonomia Itunak Estatuaren eta Euskadiren arteko harremanak arautzen ditu, bi arlotan: tributu harremanak eta finantza harremanak.
|
|
|
Ondorioz, 1839ko urriaren 25eko Legea onetsi zen Nafarroako eta Euskadiko foruak berresteko" Estatuko konstituzio batasunaren" kalterik gabe. Ordutik aurrera, Estatuaren eta
|
euskal
probintzietako ordezkarien artean negoziaketak hasi behar ziren foruak eguneratzeko, aldatzeko eta Estatuaren eta Koroaren interes orokorrarekin bateragarri bihurtzeko. Foru erregimenaren beherakada hasi zen.
|
|
|
Baldintza horiekin, hiru Aldundien, Eusko Jaurlaritzaren eta Ogasun Ministerioaren ordezkarien arteko negoziazioak burutu ziren eta 1980ko abendurako akordioa ia ia itxita zegoen. Horretan oinarrituta, maiatzaren 13ko 12/ 1981 Legea onetsi zen,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren Ekonomia Itunari buruzkoa. Legea artikulu bakarreko lege bezala izapidetu zen, legeari zuzenketak egitea saihesteko, eta hogei urteko indarraldi mugatuarekin.
|
|
|
Kontrara, 1981ekoan (eta gerokoetan) ekarpena zehaztuko da Estatuak autonomia erkidegoan dituen gastuen kopurua aintzat hartuta. Kupoa zehazteko, beraz, Estatuko aurrekontuen arabera zenbatzen dira Estatuak finantzatu dituen eskumenak baldin eta
|
euskal
erakundeek halako eskumenak euren gain hartu ez badituzte; horretarako, egozpen indizea aplikatuko da Euskadiren pisu erlatiboaren arabera Espainiari begira. Kalkulu horretan Espainiako errentan Euskadikoak duen pisua aintzat hartzen da, %6, 24ko indize edo proportzioa aplikatuta.
|
|
|
Portugaleko Errepublikaren Azore Uharteetako tributu sistemaren gainean bi urte lehenago emandako aurrekarian oinarrituta, Epaiak adierazi zuenez, tributu sistema hautakorra ez izateko eta, ondorioz, Europar Batasuneko Tratatuekin bateraezina den Estatu laguntza ez izateko, sistema horrek erakunde autonomia, prozedura autonomia eta autonomia ekonomikoa izan behar ditu, sistema hori Estatu baten eskualde batean soilik aplika daitekeen ala ez garrantzirik ez duela. Epaiaren esanetan, Euskadik erakunde autonomia betetzen du, prozeduraautonomia betetzen du, baita autonomia ekonomikoa ere; izan ere, ezin daiteke frogatu Estatuak zuzenean konpentsatzen dituela
|
euskal
zergen beherakadak. Ildo horretatik, Estatuaren transferentzia orok ez du autonomia ekonomiko hori ezabatzen, ezpada zuzeneko transferentziak, pizgarriak eragindako zerga bilketaren beherakada benetan konpentsatzen duen zuzeneko transferentziak.
|
|
|
Konponbidea da Euskadira etorri aurretik bizi izan den autonomia erkidegoaren arauketa aplikatzea (2006ko urtarrilaren 25eko Euskadiko Tributuen Koordinazioko Organoaren Kontsulta Loteslea). Ekonomia Itunak dionez, alabaina, erregela hori ez zaie kausatzaileei edo dohaintza hartzaileei aplikatuko Autonomia Estatutuaren 7.2 artikuluaren arabera
|
euskal
herritarren izaera politikoa izaten jarraitu dutenei.
|
|
|
Laugarrena.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak bere gain hartu ez dituen Estatuko zamak ordaintzea, Ekonomia Itunean ezarri bezala.
|
|
|
Bosgarrena. Toki erakundeen gainean Estatuak une oro dituen finantza zaintzako ahalmenak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren erakunde eskudunei dagozkie; horiek horrela, euskal toki erakundeek ezin dute, inola ere, lurralde erkideko toki erakundeek duten autonomia maila baino txikiagoa izan.
|
|
|
Bosgarrena. Toki erakundeen gainean Estatuak une oro dituen finantza zaintzako ahalmenak Euskal Autonomia Erkidegoaren erakunde eskudunei dagozkie; horiek horrela,
|
euskal
toki erakundeek ezin dute, inola ere, lurralde erkideko toki erakundeek duten autonomia maila baino txikiagoa izan.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak Estatuari egin behar dion ekarpena da kupoa. Horren bidez, Erkidegoak bere gain hartu ez dituen eskumenek sorturiko gastuak ordaintzen dira.
|
|
|
Horren bidez, Erkidegoak bere gain hartu ez dituen eskumenek sorturiko gastuak ordaintzen dira. Modu horretara, kupoak konpentsatu nahi ditu Estatuak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan dituen gastuak. Nafarroaren kasuan, kupoari ekarpen deritzo.
|
|
|
Kupoa kalkulatzeko abiaburua Estatuaren gastua da, bere Aurrekontu Orokorretan jaso duen bezala. Beraz, Estatuak dituen zama guztietatik (Estatuko aurrekontuen arabera),
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak bere gain hartu dituenak kendu behar dira; horretara, autonomia erkidegoak bere gain hartu ez dituen zamen zenbatekoa finkatzen da. Zama horien artean nahitaez sartzen dira hurrengoak:
|
|
|
Zenbateko horretatik abiatuta,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari dagokiona kalkulatzen da, portzentaje zehatz bat aplikatuz (gaur egun, %6, 24; Nafarroan %1, 60). Sistema horri egozpen metodo deritzo, portzentaje bat aplikatzen delako, zenbateko garbia zuzen zuzenean kalkulatu beharrean.
|
|
|
Lehendabizi, BEZak kontsumitzaileak kargatu nahi ditu, baina zerga ekoizleengandik biltzen da; hortaz, lurralde bati begira, ez datoz bat bildutako BEZa eta lurraldearen egoiliarrek ordaindutako BEZa. Bigarrenik, Estatuak biltzen du inportazioen gainean ezarritako BEZa, nahiz eta inportaturiko ekoizkin horietarik batzuk
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan kontsumitu. Horregatik, bi kasu horietan Erkidegoaren kontsumoa aintzat hartzen da, doikuntza egiteko.
|
|
|
Modu horretara, indarreko Legeak10 ezarri du kupoa kalkulatzeko metodologia epealdirako. Lehenengo urtean (2022an)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak ordaindu beharreko kupoa 1.467 milioi eurokoa izan da, gutxi gorabehera, eta zenbateko hori abiaburutzat hartuta, hurrengo urteetakoa urtero eguneratuko da. Salbuespenez, bost urtetako epealdia igarota ez bada aldarrikatu beste lege bat hurrengo ekitaldietako kupoa zehazteko metodologia arautzeko, lege honen aplikazioa luzatuko da eta kupoa bildutako metodologia horren arabera eguneratuko da.
|
|
|
Arauketa hori
|
Euskal
Autonomia erkidegoan ere aplikagarri izango da, maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legeak, Ekonomia Itunari buruzkoak, xedatutakoa aintzat hartuta (2/ 2002 Legearen Hirugarren Azken Xedapenaren 2 atala).
|
|
|
Estatu barruko antolaketari dagokionez, finantza arloan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna (12/ 2002 Legea) eta Nafarroako Ekonomia Hitzarmena (28/ 1990 Legea) azpimarra daitezke. Lege horien bidez, Lurralde Historikoen eta Estatuaren arteko finantza harremanak arautzen dira; horretara, tributuen gaineko eskumenak banatzen dira lurralde desberdinen
|
|
|
Halaber, Ekonomia Itunak dakarren finantzaketak, handiagoak ala txikiagoak, eragina du proportzio berean
|
euskal
Administrazioengan gobernuko hiru mailatan, erkidego mailan, foru mailan eta udal mailan. Esan ere, esan daiteke barrura begira euskal Administrazio guztiek sistemaren arriskua partekatzen dutela, hots, arrisku partekatua da Eusko Jaurlaritzarentzat, Foru Aldundientzat eta euskal udalentzat.
|
|
|
Halaber, Ekonomia Itunak dakarren finantzaketak, handiagoak ala txikiagoak, eragina du proportzio berean euskal Administrazioengan gobernuko hiru mailatan, erkidego mailan, foru mailan eta udal mailan. Esan ere, esan daiteke barrura begira
|
euskal
Administrazio guztiek sistemaren arriskua partekatzen dutela, hots, arrisku partekatua da Eusko Jaurlaritzarentzat, Foru Aldundientzat eta euskal udalentzat.
|
|
|
Halaber, Ekonomia Itunak dakarren finantzaketak, handiagoak ala txikiagoak, eragina du proportzio berean euskal Administrazioengan gobernuko hiru mailatan, erkidego mailan, foru mailan eta udal mailan. Esan ere, esan daiteke barrura begira euskal Administrazio guztiek sistemaren arriskua partekatzen dutela, hots, arrisku partekatua da Eusko Jaurlaritzarentzat, Foru Aldundientzat eta
|
euskal
udalentzat.
|
|
|
AVD ZEA Zuzenbidearen
|
Euskal
Akademia
|
|
|
2
|
EUSKAL
EKONOMIA ITUNA 75
|
|
|
Katea ez da eten eta duela hogeita hamar urte hasi zen euskarazko zuzenbide eskuliburuen katea indarturik eta sendoturik agertzen da katebegi berri honen ekarpenarekin. Eskerrak, orobat, Zuzenbidearen
|
Euskal
Akademiari eta Dykinson argitaletxeari, emandako laguntzagatik eskuliburu hau argira etor dadin.
|
|
|
Lan elkartuko kooperatibek xede dute euren bazkideei lanpostuak ematea; horretarako bazkideek lan pertsonala egin behar dute, lanaldi partzialean nahiz osoan, hirugarrenentzako ekoitzi beharreko ondasunak edo eman beharreko zerbitzuak erkidegoan antolatuz (80 artikulua). Halaber,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari dagokionez, kontuan hartu behar da ekainaren 24ko 4/ 1993 Legeak, Euskal Herriko Kooperatibei buruzkoak, xedatutakoa. Hain zuzen, Zioen Azalpenaren X. atalean, argiro adierazi da langile bazkideen eta kooperatiben arteko harremanak ez direla lan izaerakoak, ezpada sozietate izaerakoak, harreman horiek autokudeaketan oinarritzen baitira.
|
|
|
Lan elkartuko kooperatibek xede dute euren bazkideei lanpostuak ematea; horretarako bazkideek lan pertsonala egin behar dute, lanaldi partzialean nahiz osoan, hirugarrenentzako ekoitzi beharreko ondasunak edo eman beharreko zerbitzuak erkidegoan antolatuz (80 artikulua). Halaber, Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, kontuan hartu behar da ekainaren 24ko 4/ 1993 Legeak,
|
Euskal
Herriko Kooperatibei buruzkoak, xedatutakoa. Hain zuzen, Zioen Azalpenaren X. atalean, argiro adierazi da langile bazkideen eta kooperatiben arteko harremanak ez direla lan izaerakoak, ezpada sozietate izaerakoak, harreman horiek autokudeaketan oinarritzen baitira.
|
|
|
Eta horrek berarekin dakar bekadunak gauzatzen dituen egiteko desberdinak modu teleologikoan balioestea, kasuan kasuko erakunde beka emailean zerbitzuak ematen hasi orduko. Horrela ondorioztatu ahal izango da bekadunaren zereginak baliagarriak diren ala ez, beraren ikasketekin edo titulazioarekin bat datorren —eta horren arabera beharrezkoa den— esperientzia eskuratzeko [2008ko abenduaren 5eko (2157/ 2008 errek. zk.) Asturiaseko ANE, 4 Salakoa; 2008ko uztailaren 8ko (1112/ 2008 errek. zk.)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Hain justu ere, oinarrizko izaera hori ondoriozta daiteke bekaren iraupenetik. Bada, arau orokor gisa, iraupen luzeak erakusten du prestakuntza bukatu dela eta bekari eusteko arrazoiak ekoizpenean baino ez direla oinarritzen [Gonzalez Ortega eta 2003ko martxoaren 18ko (307/ 2003 errek. zk.)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Hori dela eta, enpresaburuak ezin ditu egikaritu bere zuzendaritza ahalmenak, ekoizpen jarduera antolatzeari dagokionez. Esangura horretan ulertu behar da, bada, bekadunei begira zenbait kasutan egon ohi den malgutasuna eta onargarritasuna [2003ko martxoaren 18ko (307/ 2003 errek. zk.)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Bestela esanda, bekaren iraupena edo beka ondorengotza izango da ikasle bakoitzak lortu beharreko prestakuntza osagarriaren araberakoa. Alabaina, aurretiaz esan bezala, bekak denboran luzatzen direnean, ekoizpen interes nabariarekin, jurisprudentziak lan harremanak daudela adierazi ohi du [2006ko apirilaren 11ko (2782/ 2005 errek. zk.)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa]. Aitzitik, pertsona berari dagokionez, beka izan zenetik eta lan kontratua egin arte nahiko denbora igarotzen denean, ezin ondoriozta daiteke bi bien artean jarraitutasuna dagoenik, ezta aurrekaririk ere [2018ko apirilaren 11ko (1486/ 2017 errek. zk.) Madrileko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Elizaren Doktrina Soziala ere sindikatu katoliko askok hartu zuten oinarri. Horien artean, adibide garbia da Solidaridad de Obreros Vascos (SOV)
|
euskal
sindikatu abertzalea, geroago Euzko Langileen Alkartasuna/ Solidaridad de Trabajadores Vascos (ELA/ STV) deitu zena, bere lehenengo garaian().
|
|
|
Europako beste estatu batzuekin alderatuz gero, gizarte auzia berandu agertu zen Espainian (XIX. mendearen erdialdetik aurrera); izan ere, industrializazioa ere berandu eta modu mugatuan garatu zen (Asturias, Katalunia, Madril,
|
Euskal
Herria). Industrializazioaren atzerapena ulertzeko hainbat arrazoi hartu behar da kontuan, hala nola, XIX. mendeko ezegonkortasuna (Independentzia Gerra, Karlistaldiak eta Filipinak eta Kuba galtzea) eta nekazaritzan nagusi zen jauntxokeria.
|
|
|
© JADO. Zuzenbidearen
|
Euskal
Akademiaren Aldizkaria.
|
|
|
Esangura horretan, ikusi 1998ko maiatzaren 5eko (1622/ 1998 epai. zk.)
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Aldizkari Ofiziala
|
|
|
finantza zaintza. Beraz, lan honekin toki erakundeen gaineko finantza zaintza aztertuko da eta, modu berezian,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko toki erakundeen gaineko finantza zaintza. Gai honetan arazorik handiena, ZURITA LAGUNAk adierazten duen bezala, edukiari eta aplikazioari buruz dauden erreferentzia apurrak izan dira1.
|
|
|
Hori guztia, aplikagarria den estatuko arauetan edo foru arauetan aurreikusitakoaren arabera, eta lege honetan xedatutakoarekin bat etorrita". Estatuko Administrazio Orokorraren eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren arteko Aldebiko Lankidetza Batzordearen akordioak, ETELen 116 artikuluari dagokionez, hauxe dio: aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko Estatuko oinarrizko araudi ekonomikoan xedatutako mugen barruan aplikatu eta interpretatuko dela, eta, edonola ere, bermatu egingo dela Ministroen Planean ezarritako helburuak betetzen direla, finantza planen gutxieneko edukiari dagokionez.
|
|
|
650 Araubide Juridikoaren sailburuordearen 2017ko urtarrilaren 12ko Ebazpena, zeinaren bidez argitara ematen baita Estatuko Administrazioak eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazioak osatutako aldebiko lankidetza batzordearen akordioa, honako lege honen arlokoa: 2/ 2016 Legea, apirilaren 7koa, Euskadiko Toki Erakundeei buruzkoa EHAOn 2017ko otsailaren 17an argitaratua. Toki erakundeak izango dituen zorren garapena. Toki erakundeek propioak, eskuordetuak eta transferituak ez diren eskumenen jasangarritasuna. Toki erakundeek ematen dituzten derrigorrezko zerbitzuen finantzaketarako diru sarreren ikerketa. Toki erakundearen antolakuntzan egitura eragingarritasunerako ikerketa.
|
|
|
" 1 Aldundiaren foru dekretuak edo udal mugarteak aldatzeko espedientea ebazten duen Batzar Nagusien erabakiak honako hauek zehaztu behar ditu, hala badagokio: (...) 2 Gipuzkoako udal mugarte bat aldatzeko espedientea ebazten duen Aldundiaren Foru Dekretua edo Batzar Nagusien Erabakia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean,
|
Euskal
Herriko Agintaritzaren Aldizkarian eta Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratuko da, eta Toki Erakundeen Foru Erregistroan inskribatuko da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko eta Estatuko administrazioei idatzizko komunikazioa bidaliko zaie dagozkion ondorioetarako".
|
|
|
" 1 Aldundiaren foru dekretuak edo udal mugarteak aldatzeko espedientea ebazten duen Batzar Nagusien erabakiak honako hauek zehaztu behar ditu, hala badagokio: (...) 2 Gipuzkoako udal mugarte bat aldatzeko espedientea ebazten duen Aldundiaren Foru Dekretua edo Batzar Nagusien Erabakia Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian eta Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratuko da, eta Toki Erakundeen Foru Erregistroan inskribatuko da, eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eta Estatuko administrazioei idatzizko komunikazioa bidaliko zaie dagozkion ondorioetarako".
|
|
|
VELASCO CABALLEROk horrela adierazten du: " Horren arabera, TAAJLek
|
euskal
erakundeekiko duen begirune nabarmenak bi oinarri ditu: batetik, foru lurraldeen eskubide historikoak; eta, bestetik, Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua, nekez da bateragarria TAAJL arautzeko aukera batzuekin" 653 Esangura horretan, lurralde historikoen eskumenak ere handitu egin dira.
|
|
|
" Horren arabera, TAAJLek euskal erakundeekiko duen begirune nabarmenak bi oinarri ditu: batetik, foru lurraldeen eskubide historikoak; eta, bestetik,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Estatutua, nekez da bateragarria TAAJL arautzeko aukera batzuekin" 653 Esangura horretan, lurralde historikoen eskumenak ere handitu egin dira. Hori ulertzeko, Razquin Lizarragak TAAJLk egituratutako eskumen sistemaren eskema654 lagungarria izan daiteke:
|
|
|
VELASCO Caballerok adierazten duen moduan: " Nahiz eta, zalantzarik gabe, ETELren ardatz arautzailea udalen eskumenak diren,
|
euskal
legeak manu batzuk eskaintzen dizkie edozein toki erakunderi. Horrela, ETELren 14.1 artikuluak tokiko eskumenak (toki erakunde guztienak) honela sailkatzen ditu:
|
|
|
ETELren 14.4 artikuluak" eskumen unibertsal" moduko bat gehitzen du(" toki erakundeek edozein jarduera, zerbitzu edo prestazio egikaritu ahal izango dute, baldin eta toki komunitatearen intereserako garatzen bada eta eskumen propioen, transferituen edo eskuordetuen barruan sartzen ez bada"). Hau da,
|
euskal
toki erakundeek eskumen" orokor" propioa dute (beraz, printzipioz, edozein gairi buruzkoa), nahiz eta haien egikaritza ex ante kontrol bikoitzaren mende dagoen, bikoiztasunik ezaren eta jasangarritasunaren aldetik (foru aldundi bakoitzak edo euskal administrazioak). Euskal toki erakunde guztiei eskumen unibertsala emate hori zalantzagarria da" 655.
|
|
|
ETELren 14.4 artikuluak" eskumen unibertsal" moduko bat gehitzen du(" toki erakundeek edozein jarduera, zerbitzu edo prestazio egikaritu ahal izango dute, baldin eta toki komunitatearen intereserako garatzen bada eta eskumen propioen, transferituen edo eskuordetuen barruan sartzen ez bada"). Hau da, euskal toki erakundeek eskumen" orokor" propioa dute (beraz, printzipioz, edozein gairi buruzkoa), nahiz eta haien egikaritza ex ante kontrol bikoitzaren mende dagoen, bikoiztasunik ezaren eta jasangarritasunaren aldetik (foru aldundi bakoitzak edo
|
euskal
administrazioak). Euskal toki erakunde guztiei eskumen unibertsala emate hori zalantzagarria da" 655.
|
|
|
Hau da, euskal toki erakundeek eskumen" orokor" propioa dute (beraz, printzipioz, edozein gairi buruzkoa), nahiz eta haien egikaritza ex ante kontrol bikoitzaren mende dagoen, bikoiztasunik ezaren eta jasangarritasunaren aldetik (foru aldundi bakoitzak edo euskal administrazioak).
|
Euskal
toki erakunde guztiei eskumen unibertsala emate hori zalantzagarria da" 655.
|
|
|
Hori horrela, esate baterako, garrantzi handia duen HAP/ 2105/ 2012 Aginduan ere informazio betebeharren gaineko zehaztasunak ezartzean xedapen gehigarri bakarrean honako adierazmoldea erabiltzen du: " Agindu hau Nafarroako Foru Komunitateari eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari aplikatuko zaie, apirilaren 27ko 2/ 2012 Lege Organikoaren azken xedapenetako hirugarrenean xedatutakoarekin bat etorriz, eta Itunaren Batzorde Mistoan eta Koordinazio Batzordean, hurrenez hurren, foru araubidearen ondoriozko espezialitateak adosteari kalterik egin gabe".
|
|
|
Beraz, Bizkaiako batzar nagusiek argi daukate: "
|
Euskal
toki sektore publikoa osatzen duten erakundeek, eta, bereziki, Bizkaikoak, aurrekontu egonkortasunaren arloan dituzten konpromisoetatik eratorritako betebeharrak benetan aplikatu behar dituzte, nahiz eta konpromiso horiek haien esparru juridikoan sartu behar diren, lurralde historikoetako foru organoei finantza zaintzako ahalmenak egikaritzea esleitzen dieten antolaketa eta funtzionamendu arau pr... Zehazki, Bizkaiko Lurralde Historikoko foru erakundeen hautaketari, antolaketari, araubideari eta funtzionamenduari buruzko otsailaren 13ko 3/ 1987 Foru Arauaren 7 artikuluak Bizkaiko Batzar Nagusiei ematen die toki erakundeen finantza zaintzaren araubide orokorra onartzeko eskumena".
|
|
|
Horien adibidea da: ...rgitan, eta Autonomia Estatutuak berak jasotzen duen erregulazioa aintzat hartuz, komenigarria ez ezik beharrezkoa ere bada tokiko finantzaketaren alorreko zenbait printzipio eta arau jasotzea, betiere espresuki aitortuta EAEko lurralde historikoek beren esparru instituzionaletan eskumen inportanteak dituztela esparru material horretan, baina argi adieraziz eskumenok, aldi berean, Herri Dirubideen
|
Euskal
Kontseiluari esleitzen zaion egiteko ezin garrantzitsuagoan uztartu behar direla, bai alor horretan, bai eremu ekonomiko finantzarioarekin eta aurrekontu egonkortasunarekin eta finantza jasangarritasunarekin loturiko beste alor batzuetan". Gogora dezagun ETELk toki erakundeen gaineko finantza zaintzako eskumenak zehazten dituela eta horien funtzio eta ahalmenak indartzen dituela (toki autonomiaren printzipioaren nagusitasuna egon arren):
|
|
|
" Legeak eskumenak argitu nahi ditu, eta, horrekin batera, segurtasun juridikoa eskaintzeaz gain, udalerriaren zeregin instituzionala indartu nahi du, bai eta finantzaketa egokia ere, toki erakundeen finantza jasangarritasuna ziurtatzeko, herritarrei zerbitzuak behar bezala emango zaizkiela bermatzeko. ...u behar da, halaber, —Europar Batasuneko araudiaren arabera, eta aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioari buruzko konstituzio— eta legegintza erreformen ondoren, arkitektura instituzionalarekin eta ekonomia eta finantza arkitekturarekin lotutako alderdiek garrantzi handia hartu dutela toki erregimenaren garapenean, eta horrek are beharrezkoagoa egiten du
|
euskal
udalerriek lehen ere egin behar zuten exijentzia hori" 646 Esangura horretan oso garrantzitsua bihurtzen zaigu ETELren 115 artikuluak 3 atalean dioena, azken finean aurrekontu, zorpetze eta kontabilitate araubideek lurralde historikoek zehaztuko dituzte eta araubide horien barnean kokatu behar da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko politikak eta arauak. Beste modu batean esateko eta orain arte esandakoa labur biltzeko; lurralde historikoek aurrekontu, zorpetzeeta kontabilitate araubidea zehazteko eskumena duten aldetik, aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren gaineko araubidea zehazteko eskumena ere izango dute.
|
|
|
Kontuan izan behar dugu, arau fiskalen helburu ezberdinen aplikazioa lurralde historikoak ezarri arren, Ekonomia Itunaren baitan arau fiskalen helburuak Finantza Publikoen
|
Euskal
Kontseiluak ezarriko dituela (LHLren 28 artikuluari jarraituz). Kontseilu horrek zehaztuko ditu aurrekontu egonkortasunerako helburua, gastu araua eta zor biziaren muga.
|
|
|
Esangura horretan, Larrazabal BASAÑEZek eta Perez de Las HERASek horrela adierazi dute: " Argi dago 135 artikuluaren konstituzio erreformaren ondoren, foru araubideko erkidegoak ere, hau da,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa, behartuta daudela aurrekontu egonkortasunaren printzipioarekin eta defizitari eta zor publikoari buruzko araudiarekin, 135 artikuluaren 1 eta 2 paragrafoek ez baitute horri buruzko zalantzarik uzten. Hala eta guztiz ere, egia da foru erkidegoek araubide berezia dutela finantzaeta zerga arloan (Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna eta Nafarroako Foru Komunitateko Hitzarmen Ekonomikoa), haien eskubide historikoetatik eratorria, Konstituzioaren Lehen Xedapen Gehigarriak berariaz babestua, arlo horretan ere berezitasun nabarmena ematen diena" 640.
|
|
|
" Argi dago 135 artikuluaren konstituzio erreformaren ondoren, foru araubideko erkidegoak ere, hau da, Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroako Foru Erkidegoa, behartuta daudela aurrekontu egonkortasunaren printzipioarekin eta defizitari eta zor publikoari buruzko araudiarekin, 135 artikuluaren 1 eta 2 paragrafoek ez baitute horri buruzko zalantzarik uzten. Hala eta guztiz ere, egia da foru erkidegoek araubide berezia dutela finantzaeta zerga arloan(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna eta Nafarroako Foru Komunitateko Hitzarmen Ekonomikoa), haien eskubide historikoetatik eratorria, Konstituzioaren Lehen Xedapen Gehigarriak berariaz babestua, arlo horretan ere berezitasun nabarmena ematen diena" 640.
|
|
|
" 1.Bere foru araubidearen arabera, lege honetan xedatutakoa Nafarroako Foru Komunitatean aplikatzeko, Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoaren 64 artikuluan ezarritakoa beteko da, Estatuaren eta Nafarroako Foru Komunitatearen arteko Hitzarmen Ekonomikoan xedatutakoaren arabera. 2.Bere foru araubidearen indarrez, lege honetan xedatutakoa
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari aplikatzeak ez dio kalterik egingo Ekonomia Itunaren Legean xedatutakoari". Xedapen bat autonomia erkidego bakoitzaren berezitasunak errespetatzeko.
|
|
|
Aipatutako autoreek horretarako arrazoia oso modu adierazgarrian aipatzen dute: " Izan ere, EAE ez da araubide erkideko autonomia erkidegoa, eta
|
Euskal
Lurralde Historikoak ez dira probintzia erakunde arruntak, eta, hain zuzen ere, haien berezitasuna da berme instituzionalaren eta foraltasunaren muin ukiezinaren parte den ezaugarria, Konstituzioaren Lehen Xedapen Gehigarriak bereziki babesten duena, Konstituzio Auzitegia interpretatuz" 641.
|
|
|
apirilaren 19ko 3/ 2012 Erabakira arte, Arbitraje Batzordeak ziurtzat jo zuen toki erakundeen gaineko finantza zaintzaren eskumena lurralde historikoei zegokiela (martxoaren 17ko 2/ 2003 Erabakiak eta urriaren 20ko 1/ 2008 Erabakiak. ...aurka eginez, zeinak, aldi berean, aurrekoen aurka egiten baitzuen, eta hori guztia, Arbitraje Batzordearen osaeraren arabera egoera bakoitzean aldatzen diren gehiengo eta boto partikularren" dantza" baten erdian" 613 Eta, egia da, Administrazio Auzibidean iritzi aldaketak egon dira eta Euskadiko Arbitraje Batzordearen 2/ 2003 Ebazpenetik hasita Batzordean egondako prestigio handiko
|
euskal
juristen iritzi ezberdinak anitzak izan dira eta Ebazpen guztietan boto partikularrak egon dira614 Zelan dago egoera gaur egun?
|
|
|
Horren inguruan Razquin Lizarragak aipatzen du: " Egoera horretan, Arbitraje Batzordearen 1/ 2016 Erabakia eman zen,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko barne antolaketari buruzko lege proposamenari buruz planteatutako eskumen arazoak aztertzeari buruzkoa. Bertan," Tokiko ogasuna" kontzeptua aztertu zen (hirugarren zuzenbide oinarria).
|
|
|
Esangura horretan, ETELren zioen azalpenak honako hausnarketa egiten du: " Ondo jakina den bezala,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko egitura juridiko instituzionala hiru maila instituzional horien arteko egituraketan oinarritzen da, non maila, jatorri, eduki eta irismen desberdineko arau juridikoek elkarri eragiten baitiote. Hala, 1978ko Konstituzioak eta indarrean dagoen Euskal Autonomia Erkidegoko 1979ko Autonomia Estatutuak —Gernikako Estatutua deituaEstatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko eskumen banaketa zehazten dute.
|
|
|
" Ondo jakina den bezala, Euskal Autonomia Erkidegoko egitura juridiko instituzionala hiru maila instituzional horien arteko egituraketan oinarritzen da, non maila, jatorri, eduki eta irismen desberdineko arau juridikoek elkarri eragiten baitiote. Hala, 1978ko Konstituzioak eta indarrean dagoen
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko 1979ko Autonomia Estatutuak —Gernikako Estatutua deituaEstatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko eskumen banaketa zehazten dute. Bestalde, erakunde komunen (Eusko Jaurlaritza eta Legebiltzarra) eta lurralde historikoetako foru organoen (foru aldundiak eta batzar nagusiak) arteko eskumen banaketaz arduratzen dira Autonomia Estatutua eta Eusko Legebiltzarraren azaroaren 25eko 27/ 1983 Legea, Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde komunen eta lurralde historikoetako foru organoen arteko harremanei buruzkoa, Lurralde Historikoen Lege gisa ezagun dena.
|
|
|
" Ondo jakina den bezala, Euskal Autonomia Erkidegoko egitura juridiko instituzionala hiru maila instituzional horien arteko egituraketan oinarritzen da, non maila, jatorri, eduki eta irismen desberdineko arau juridikoek elkarri eragiten baitiote. Hala, 1978ko Konstituzioak eta indarrean dagoen Euskal Autonomia Erkidegoko 1979ko Autonomia Estatutuak —Gernikako Estatutua deituaEstatuaren eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren arteko eskumen banaketa zehazten dute. Bestalde, erakunde komunen (Eusko Jaurlaritza eta Legebiltzarra) eta lurralde historikoetako foru organoen (foru aldundiak eta batzar nagusiak) arteko eskumen banaketaz arduratzen dira Autonomia Estatutua eta Eusko Legebiltzarraren azaroaren 25eko 27/ 1983 Legea, Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde komunen eta lurralde historikoetako foru organoen arteko harremanei buruzkoa, Lurralde Historikoen Lege gisa ezagun dena.
|
|
|
Hala, 1978ko Konstituzioak eta indarrean dagoen Euskal Autonomia Erkidegoko 1979ko Autonomia Estatutuak —Gernikako Estatutua deituaEstatuaren eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko eskumen banaketa zehazten dute. Bestalde, erakunde komunen (Eusko Jaurlaritza eta Legebiltzarra) eta lurralde historikoetako foru organoen (foru aldundiak eta batzar nagusiak) arteko eskumen banaketaz arduratzen dira Autonomia Estatutua eta Eusko Legebiltzarraren azaroaren 25eko 27/ 1983 Legea,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko erakunde komunen eta lurralde historikoetako foru organoen arteko harremanei buruzkoa, Lurralde Historikoen Lege gisa ezagun dena. Horrez gain, Kontzertu Ekonomikoak —gaur egun Euskal Autonomia Erkidegoarekiko Kontzertu Ekonomikoa onesten duen maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legeak arautua— EAEk Estatuarekin dituen finantzaeta zerga harremanak arautzen ditu eta, hortaz, EAEko finantzaeta zerga sistemaren bizkarrezurra da.
|
|
|
Bestalde, erakunde komunen (Eusko Jaurlaritza eta Legebiltzarra) eta lurralde historikoetako foru organoen (foru aldundiak eta batzar nagusiak) arteko eskumen banaketaz arduratzen dira Autonomia Estatutua eta Eusko Legebiltzarraren azaroaren 25eko 27/ 1983 Legea, Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde komunen eta lurralde historikoetako foru organoen arteko harremanei buruzkoa, Lurralde Historikoen Lege gisa ezagun dena. Horrez gain, Kontzertu Ekonomikoak —gaur egun
|
Euskal
Autonomia Erkidegoarekiko Kontzertu Ekonomikoa onesten duen maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legeak arautua— EAEk Estatuarekin dituen finantzaeta zerga harremanak arautzen ditu eta, hortaz, EAEko finantzaeta zerga sistemaren bizkarrezurra da. Eta, azkenik, lurralde historikoetako foru arauek lurralde historiko horien eskumenak diren arloak arautzen dituzte eta, udalei dagokienez, baita haiei zuzenean eragiten dizkieten gai batzuk ere, kontu espezifiko batzuetan, hala nola lurralde mugaketak, udalez gaindiko erakundeak, aurrekontuak, finantzak eta tokiko ogasunak.
|
|
|
Egia da lurralde historikoek bakoitzak bere lurralde eremuko udaletan eta toki erakundeetan zuzenean aplikatzekoak diren foru arauak onetsi dituztela, bai zerga arloan eta arlo ekonomiko finantzarioan, bai beren eskumeneko beste gai batzuetan. Baina egia da, halaber,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak lege propiorik ez duenez udal kontuak osotasunean jorratzeko, Euskadiko udaletako eta gainerako toki erakundeetako gobernu organoek toki araubideari buruzko Estatuko oinarrizko legeria eta Eusko Legebiltzarrak onetsitako lege sektorialak aplikatu dituztela, eta lege sektorial horiek hainbat gaitan eragin dutela eta kasu askotan, gainera, zuzenean eragiten dutela udal eskumene... Alta, horrek guztiak, orain arte, ez du konpondu arazoa, alegia, EAEko udalei esparru juridiko propioa ematea, egonkortasuna eduki eta beren autogobernua gauzatu dezaten, beren helburu nagusia betetze aldera:
|
|
|
" Aspaldidanik defendatzen ari gara Kontzertu Ekonomikoa ez dela Euskadik Estatuarekin dituen harremanak arautzeko tresna bat bakarrik zerga arloan, baita finantza arloan ere. ...rte, eta adierazpena onartzen bazaigu, Itunaren" tributu zatia" argi eta garbi nagusitzen dela haren" finantza zatiaren" gainean (batez ere Kupoan zentratuta), eta, beraz, ohikoa dela Itunak izaera finantzarioa duela eta soilik tributu izaera onartzen duela ukatzen duenik egotea, nahiz eta Itunaren Legeak hitzez hitz dioena, zeinaren II. kapituluak" finantza harremanen eta
|
Euskal
Herriaren printzipioen artean" izenburua baitu. Bada, aukera ona da hori Euskal Ekonomia Itunaren alderdi finantzarioa indartzeko, lege arautzailea aldatuz, aurrekontu egonkortasunaren Europako, eta hurrengoak.
|
|
|
Egia da, orain arte, eta adierazpena onartzen bazaigu, Itunaren" tributu zatia" argi eta garbi nagusitzen dela haren" finantza zatiaren" gainean (batez ere Kupoan zentratuta), eta, beraz, ohikoa dela Itunak izaera finantzarioa duela eta soilik tributu izaera onartzen duela ukatzen duenik egotea, nahiz eta Itunaren Legeak hitzez hitz dioena, zeinaren II. kapituluak" finantza harremanen eta Euskal Herriaren printzipioen artean" izenburua baitu. Bada, aukera ona da hori
|
Euskal
Ekonomia Itunaren alderdi finantzarioa indartzeko, lege arautzailea aldatuz, aurrekontu egonkortasunaren Europako, eta hurrengoak. Inolaz ahaztu barik ENDEMANo ARosTEGuI jauna urte luzeetan zehar Eusko Jaurlaritzako Toki Erakundeekin Harremanetarako Zuzendaritzaren burua izan zela.
|
|
|
" Lurralde historikoetako erakunde eskudunek beren lurraldean mantendu, ezarri eta arautu ahal izango dute toki erakundeei dagozkien beste tributu batzuen zerga araubidea, honako irizpide hauei jarraiki: a) Erregimen komuneko tokiko zerga sistemarako ezarritako egitura orokorrari eta horren oinarri diren printzipioei erreparatzea, 3 artikuluan ezarritako harmonizazio arauak, arlo horretan aplikatzekoak direnak, errespetatuz. b) Araubide erkidekoak ez diren zeharkako zerga figurak ez ezartzea, horien etekina
|
Euskal
Autonomia Erkidegotik kanpo lekualdatu edo eragin badaiteke".
|
|
|
Eskumenen esparru honetan, KAren 118/ 2016 Epaiak adierazten duenez, lurralde historikoen foru izaerak horiei lurralde erkideko probintziek dituzten eskumenak baino gehiago aitortzen dizkie: " Aurreko guztiak agerian uzten du
|
euskal
lurralde historikoek berezitasun bat dutela, araubide erkideko probintziei emandako eskumen eremutik desberdina eta zabalagoa, konstituzioaren eta estatutuen arabera bermatutako foru araubidetik datorrena, ez bakarrik Euskal Autonomia Erkidegoko erakunde komunen aurrean, baita, adierazi dugun bezala, Estatuko botere zentralen aurrean ere" 636.
|
|
|
Eskumenen esparru honetan, KAren 118/ 2016 Epaiak adierazten duenez, lurralde historikoen foru izaerak horiei lurralde erkideko probintziek dituzten eskumenak baino gehiago aitortzen dizkie: " Aurreko guztiak agerian uzten du euskal lurralde historikoek berezitasun bat dutela, araubide erkideko probintziei emandako eskumen eremutik desberdina eta zabalagoa, konstituzioaren eta estatutuen arabera bermatutako foru araubidetik datorrena, ez bakarrik
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko erakunde komunen aurrean, baita, adierazi dugun bezala, Estatuko botere zentralen aurrean ere" 636.
|
|
|
" Toki administrazioaren arloan, EK-k autonomia erkidegoei berariaz esleitzen dien eskumen bakarra," bere lurraldean dauden udal mugarteen aldaketei" buruzkoa da; izan ere, gainerako" Estatuko Administrazioari toki korporazioen gainean dagozkion funtzioei" dagokienez, toki araubideari buruzko legeriak transferentziak baimentzera baldintzatzen ditu. Katalunia,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Galizia, Andaluzia, Aragoi, Balear Uharteak, Kanariak, Kantabria, Valentzia, Madril eta Nafarroako Autonomia erkidegoen autonomia estatutuek eskumen esklusibo gisa esleitzen dituzte udal mugarteen aldaketak. Era berean, Asturiasko, Gaztela Mantxako, Gaztela eta Leongo, Extremadurako, Errioxako eta Murtziako autonomia estatutuek beren eskumentzat hartzen dute udal mugarteen lege garapena eta aldaketak gauzatzea, Estatuko oinarrizko legeriaren esparruan eta, hala badagokio, legeria horrek ezartzen dituen baldintzetan.
|
|
|
Dena den, gai honen inguruan kontuan izan behar dugu, LARRAZABAL BASAÑEZek hitzak erabilita, titulartasunari buruzko eztabaida juridikoa inola ere baztertu gabe," herritarrentzako zerbitzurik onena izan luke, esan berri dudan bezala, eta, kasu honetan, bereziki,
|
euskal
toki erakundeen interesik onena kontuan hartuta. Ez da izango istripuetan geratzea eta funtsezkoena eta funtsezkoena dena ahaztea:
|
|
|
Ez da izango istripuetan geratzea eta funtsezkoena eta funtsezkoena dena ahaztea:
|
euskal
udalerriei esparru juridiko propioa ematea, herritarren eskaerei erantzun ahal izateko, harengandik hurbilen dagoen Administrazioa den aldetik, eta, horrela, beren helburu nagusia betetzeko". Ildo horri eutsin garrantzia emango zaio, nahiz eta horren gaineko hausnarketa egin, finantza zaintzako tekniken aplikazioari eta ez eskumenen gaineko edo titulartasunaren gaineko eztabaidei.
|
|
|
Hori horrela, kontuan izan behar dugu EAEren eta Estatuaren finantza harremanak (tributu harremanak barne) Ekonomia Itunaren bitartez garatzen direla eta EAErekin Ekonomia Ituna arautzen duen maiatzaren 23ko 12/ 2002 Legean, bakarrik aipatzen da finantza zaintza 48 artikuluko 5 atalean: " Estatuak toki erakundeen arloan une bakoitzean gauzatzen dituen finantza zaintzako ahalmenak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko erakunde eskudunei dagozkie, baina horrek ez du esan nahi, inola ere, EAEko toki erakundeen autonomia maila araubide erkidekoena baino txikiagoa denik".
|
|
|
Bestetik, TOLk 1988an horrela zihoen: "
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia izaten jarraituko dute udal gaietan, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, baina horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioen autonomia maila txikiagoa denik gainerako toki korporazioena baino, hargatik eragotzi gabe Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985... Bi xedapenek toki araubidearen finantza izaeradun harremanak Ekonomia Itunaren esparruan garatuko direla adierazi zuten.
|
|
|
Ekainaren 8ko 2/ 1990 Legearen bitartez 1981eko Ekonomia Ituna aldatu egin zen eta, gaiari dagokionez, 45.2 artikulua ere aldatu egin zen honako idazketa hau emango zitzaiolarik: " Toki erakundeen tributu eta prezio publikoak ezarri eta antolatzearen arloan Estatuak unean unean betetzen dituen finantza zaintzako ahalmenak foru aldundiei dagozkie, eta horrek ez du esan nahi, inola ere,
|
euskal
toki erakundeen autonomia maila araubide erkidekoek dutena baino txikiagoa denik". Funtsean idazketa berriak ez dauka aldaketa handirik.
|
|
|
Adierazpenak labur horrela dio: " Bere foru araubidearen indarrez, lege honetan xedatutakoa
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari aplikatzeak ez dio kalterik egingo Ekonomia Itunaren Legean xedatutakoari". Horrek, finantza zaintzaren esparruan zuzeneko eragina dauka Ekomomia Itunean gaiaren inguruan 48.5 artikuluak dioena kontuan harturik.
|
|
|
Salbuespen aplikagarri berri horiek ez dituzte beti zehazten lurralde historikoetako foru araubideak. Horren arabera, TAAJLek
|
euskal
erakundeekiko duen begirune nabarmenak bi oinarri ditu: batetik," Foru lurraldeen eskubide historikoak"; eta, bestetik, Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua, nekez da bateragarria TAAJL arautzeko aukera batzuekin" 573 Goazen banan banan salbuespen klausula bakoitza aztertzen.
|
|
|
Horren arabera, TAAJLek euskal erakundeekiko duen begirune nabarmenak bi oinarri ditu: batetik," Foru lurraldeen eskubide historikoak"; eta, bestetik,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Estatutua, nekez da bateragarria TAAJL arautzeko aukera batzuekin" 573 Goazen banan banan salbuespen klausula bakoitza aztertzen.
|
|
|
Gaiari dagokionez, 2 xedapen gehigarriaren bosgarren eta seigarren parrafoak Foru Aldundiei finantza zaintzaren inguruko eskumenak aitortzen dizkie. Zehazt mehatz bostgarren parrafoak Ekonomia Itunaren Legearen berariazko aipua jasotzen du, Estatuko Administrazioa
|
euskal
toki erakundeetan sartzearen aurrean aterki babesle bihurtzen dena574.
|
|
|
Aldaketaren inguruan VELASCO CABALLEROk honakoa esaten du: " Testu alanbikatu batekin, LHLren 8 xedapen gehigarriaren hasierako testuak ezartzen zuen
|
euskal
lurralde historikoek beren ekonomiaeta finantza araubide bereziari eusten diotela, Ekonomia Itunaren Legearen arabera. Foru babes horrek bere horretan dirau 8 xedapen gehigarri berrian (LHL).
|
|
|
Azkenik, TAAJLren lehenengo xedapen gehigarriak foru lurraldeei dagokionez zehatz mehatz horrela adierazten du: " 1 Lege hau
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan izango da aplikagarria, betiere Konstituzioaren 149 artikuluko 1.14 eta 1.18 paragrafoetan eta lehen xedapen gehigarrian zehaztutako terminoetan; dena den, Euskal Herriaren Autonomia Estatutuaren abenduaren 18ko 3/ 1979 Lege Organikoan, Aurrekontu Egonkortasunari eta Finantza Jasangarritasunari buruzko apirilaren 27ko 2/ 2012 Lege Organikoan, eta foru lurraldeetako eskubide h... Legea aplikatzean, eta dagozkien koordinazioeta zaintza ahalmenei kalterik egin gabe, zerbitzuakeskaintzeko moduari Toki amubidearen oinarriakarautzen dituen legearen 26.2 artikuluan jasotzen denariburuzko eskumena foru aldundiei dagokie, ukitutako udalerriek aurretiaz beren adostasuna ematen badute".
|
|
|
Azkenik, TAAJLren lehenengo xedapen gehigarriak foru lurraldeei dagokionez zehatz mehatz horrela adierazten du: " 1 Lege hau Euskal Autonomia Erkidegoan izango da aplikagarria, betiere Konstituzioaren 149 artikuluko 1.14 eta 1.18 paragrafoetan eta lehen xedapen gehigarrian zehaztutako terminoetan; dena den,
|
Euskal
Herriaren Autonomia Estatutuaren abenduaren 18ko 3/ 1979 Lege Organikoan, Aurrekontu Egonkortasunari eta Finantza Jasangarritasunari buruzko apirilaren 27ko 2/ 2012 Lege Organikoan, eta foru lurraldeetako eskubide historikoak eguneratzen dituzten gainerako arauetan jasotzen diren xehetasunak bete dira. Legea aplikatzean, eta dagozkien koordinazioeta zaintza ahalmenei kalterik egin gabe, zerbitzuakeskaintzeko moduari Toki amubidearen oinarriakarautzen dituen legearen 26.2 artikuluan jasotzen denariburuzko eskumena foru aldundiei dagokie, ukitutako udalerriek aurretiaz beren adostasuna ematen badute".
|