|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar
|
dio
, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar
|
diogulako
, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean
|
esanda
, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal dituzte: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat).
|
|
|
Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek
|
dio
ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri. Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira.
|
|
|
Arrisku faktore klasikoen artean gure datuen arabera, emakumeen artean hipertentsio kasu gehiago zeuden gizonezkoen artean baino. Nahiz eta gure datuetan ikusitako diferentzia hori adinaren ondorioa izan, literaturak
|
dio
hipertentsioak lotura estuagoa duela MIArekin emakumeen kasuan: populazioari egotzitako arriskua% 36koa da emakumeen artean, hau da, hipertentsioa kontrolatuko balitz, STISKA arriskua% 36 gutxituko litzateke (12).?
|
|
|
Iskemia denbora luze hori izan daiteke emakumeek egoera hemodinamiko kaxkarragoarekin aurkeztearen arduraduna; izan ere, emakumezko gutxiago azaldu zen KILLIP 1 egoeran ospitalean(% 89,3 vs% 94,4). Zaila da atzerapen horren arrazoia zein den jakitea, IAk jasandako emakumeen artean egindako ikerketa batek
|
dioenaren arabera
, arrazoi nagusiak hauek dira: sintomak bihotzekoarenak ez zirela pentsatzea eta azkenean IA ez bazen, hipokondriakotzat hartzearen beldurra (15).
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezbaian dagoen kontua da ea sexuak zer eragin izan dezakeen bihotzekoen heriotza tasan. Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean
|
dio
adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela. Gure ikerketan ikusitakoaren arabera, adinak modifikatzaile gisa jokatzen du, ondorioz ezin dezakegu esan ezberdintasunik dagoenik bihotzekoa jasaten duten emakumeen eta gizonezkoen hilgarritasun tasan.
|
|
|
Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela. Gure ikerketan ikusitakoaren arabera, adinak modifikatzaile gisa jokatzen du, ondorioz ezin dezakegu
|
esan
ezberdintasunik dagoenik bihotzekoa jasaten duten emakumeen eta gizonezkoen hilgarritasun tasan.
|
|
|
Emakumezkoen artean, aldiz, 115 (60) eta 108,5 (48,75) minutukoak izan ziren tarte horiek, hurrenez hurren. Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean
|
dio
kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea lortu zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina batek (22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak
|
dio
ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku handiagoa dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
Infekzioaren ezaugarriei dagokienez, gure inguruan kasu gehienak haurdunaldiaren lehengo hiruhilekoan gertatu dira. Literaturak
|
dioenez
, listeriosi kasu gehienak 1/ 2a, 1/ 2b eta 4b anduiek eragindakoak izan dira. Gure inguruan ordea, 1 eta 1a anduiak izan dira isolatu direnak.
|
|
|
Eskuratutako emaitzek bide hori iradokitzen duten arren, azido kinolinikoaren inguruko datuak genituzke hipotesia baieztatzeko. Jokaerari dagokionez, aldaketa biologikoek jokabide depresiboaren ezaugarri diren jokamoldeak bultzatu dituztela
|
esan
genezake. Alde batetik, tumoredun saguek anhedoniaren sintoma litzatekeen sakarosarekiko preferentzia txikiagoa azaldu dute, eta, bestetik, estresaturik ez zeuden subjektuen artean, tumoredunek denbora gehiago igaro dute geldirik.
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez, bertan serotonina aktibitatea areagotu egin duela
|
esan
genezake. Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan.
|
|
|
Azken hamarkadetan, depresioaren inguruko ikerketak ugaritu arren, nahastearen etiologiaren inguruko datuak osatugabeak dira oraindik. Hipotesi nagusietariko bat hanturazko hipotesia da (6), eta hanturazko zitokinek sintoma depresiboen garapena bultzatuko luketela
|
dio
. Zitokinak molekula mezulariak dira, gorputzeko periferian izandako hantura prozesuen inguruko informazioa garunera helarazten dutenak.
|
|
|
Estresaren eta depresioaren arteko harremana ere oso estua da, batez ere, estres soziala bada. Hainbat autorek
|
diotenaren arabera
, estres egoeretan askatutako glukokortikoideen erregulazio okerra gauzatzean, depresio jokabidea eragingo luketen prozesu biologikoak areagotu egiten dira (10). Hala ere, estres egoeren aurrean ez dugu denok berdin erantzuten, eta norbanakoen estrategia ezberdinek uste dugun baino zerikusi handiagoa izan dezakete gure garunean, estresak eragiten dituen ondorioak baldintzatu baititzakete (11).
|
|
|
Wang-en lanak izan ezik (14), argitaratuta dauden beste guztiek nabarmendu dute gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak daudela. Gehienek, gainera,
|
diote
deliriozko sintomatologia larriagoa adierazten dutela azterketa ama hizkuntzan egitean. Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak dira itxuraz ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan.
|
|
|
Badirudi orokorrean sintoma hori ere ama hizkuntzan agertzeko joera handiagoa dagoela, baina edukiaren eta etiologiaren araberako aldakortasuna ere deskribatu da. Hainbatek
|
diote
eduki mehatxagarria daukaten haluzinazioak bigarren hizkuntzan agertzen direla sarriago, eta toxikoek sortutakoak hizkuntza batean baino gehiagotan ager daitezkeela.
|
|
|
Sintoma adierazpenen ezberdintasun hauek azaltzeko, Del Castillok (7) eta haren ideiei jarraituz beste ikertzaile batzuek
|
diotenez
, sintoma psikotikoek eragin emozional handia daukaten heinean ama hizkuntzan edukiko lukete presentzia handiagoa, ama hizkuntzak ere kutsu emozional sakonagoa daukalako. Gainera, bigarren hizkuntzaren erabilerak, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa behar duenez, errealitateari lotuago egotea eta mintzaira koherenteagoa edukitzea erraztu lezake.
|
|
|
Paradis ek (21) sintoma ezberdintasun hauek azaltzeko, oinarri afektibo, kognitibo eta neurologikoak daudela
|
dio
. Badirudi, izan ere, hizkuntza ezberdinen erabileran garunaren eremu ezberdinak erabiltzen direla; egile batzuek hemisferio lateralizazio ezberdinaz hitz egiten dute.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzak independenteki zuen eragina ondorioztatzea zaila da; izan ere, gaixo gehienak euren aukerazko hizkuntzan artatu baitziren, eta ikertzaile horiek deskribatu zutenaren arabera, kulturak hizkuntzak baino eragin handiagoa izan lezake. Hala ere, ikerlan bi horiek bat datoz
|
esatean
profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela. Gaixoa bere lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun hori areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila.
|
|
|
Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu
|
esan
argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Pankreatitis akutuan hipobolemia egoera eman ohi da sarritan, pazienteak edateko arazoak dituelako, eta sabelaldeko hirugarren espazioak bolumen galera eragin dezakeelako. Shock egoeran badago, hidratazio indartsua hasi dugu, serum isotonikoa emanez, hainbat adituk
|
dioenez
orduko 300 mL-ko erritmoan. Shock egoerarik ez badago, hidratazio arinagoa egin behar da.
|
|
|
Aurretik egindako hainbat ikerlanen arabera, haurdunaldian zeharreko tabakoaren kontsumoak (batez ere amarenak) ADHNaren garapenean eragina zuela ikusteaz gain, tabakoren kontsumoak ez ezik, nikotina txaplatek ere eragina zutela argitu zen (5, 6). Horretaz gain, kasu kontrol ikerketa batek
|
dio
haurdunaldian erre zutenen haurrek portaera arazo eta jokaera desafiatzaile eta borrokalari handiagoa zutela (7).
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile batzuek
|
diote
tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek hartzen dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken horiek, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan hartuz, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik ikusi; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren: % 27,6k ez zuen parte hartu nahi izan,% 30,3k denborarik ez zuela
|
esan
zuen,% 9,3k interesik ez zuela eta% 32,7 ezin izan zen lokalizatu aukeratuak izan ondoren. Ikerketaren laginean umearen 4 urteko pediatriako kontrolean DSM ADHD bete zuten 323ak sartu ziren.
|
|
|
Indarguneei dagokienez,
|
esan
beharra dago INMA proiektua kohorte prospektiboa dela, zeinean eremu sozioekonomiko eta ingurumen ezberdinetan bizi diren familien jarraipen zorrotza egiten den. Jarraipen horretan, ingurumen datuak kontuan hartzeaz gain, hainbat egiten dira denboran zeharreko ezaugarri fisiko, neurologiko eta sozioekonomikoen inguruko datuak jasotzeko.
|
|
|
Gai honen inguruan jardun diren ikertzaile gehienek
|
dioten bezala
, ikerketa ezberdinen emaitza kontrajarriak ikusita, ikerketa gehiago behar dira tabakoaren eta ADHNaren arteko lotura finkatzeko.
|
|
|
Ikerketa horien bide berdinetatik jarraituz, errebisio batean nikotinak garapen neurologikoan dituen efektuak azaltzen dira. Lan horrek
|
dio
nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8). Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean lortzen den aktibitatea garrantzi handikoa da burmuinaren heldutasuna lortzeko, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere.
|
|
2018
|
|
|
Horretaz gain, beren buruaz beste egindako pertsona talde baten garunetan burututako analisiek frogatu dute makrofago peribaskular eta haien aktibazioarekin eta zelula immuneen lekualdatzearekin lotutako faktore inflamatorioen gene espresioa handituta dagoela. Datu hauek periferiako ehunetan ematen diren erantzun inflamatorioek hantura garunera bidera dezaketela eta, ondorioz, depresioa ager daitekeela
|
dioen
ideia indartzen dute (8,19). Gainera, periferiatik iritsitako hantura erantzunak mikrogliaren aktibazioa eragin dezake.
|
|
|
Depresioaren teoria neuroinflamatorioaren arabera
|
esan
bezala, berezko erantzun immunearen zitokinak periferiatik iristen diren momentutik aurrera NSZan hantura prozesua piztu eta etengabe indartzen joango litzateke, hainbat mekanismo eta kalteren bitartez (3.irudia): glutamatoaren erregulazioan gertatutako asaldurak, azido kinolinikoaren bidezko NMDA hartzaileen aktibazioa, neurotransmisio glutamatergikoaren gainaktibazioa, kalteak oligodendrozitoetan. Oligodendrozitoak neuronak inguratzen dituzten mielina sareak ekoizten dituzten zelula glialak dira eta NSZan gertatzen den hantura jauziarekiko bereziki sentikorrak dira.
|
|
|
Faktore horiek garuneko zelulek askatzen dituzte, eta neuronen eta glia zelulen (neuronen euskarri funtzioa duten eta informazioaren prozesamenduan laguntzen duten NSZko zelulak) garapena, biziraupena eta plastikotasuna erregulatzen dituzten egitura proteikoak dira. Hipotesi honen proposamen nagusiak
|
dio
depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia). Adibidez, depresioan hipokanpoaren bolumenaren murrizketa, PFCaren gune batzuen bolumenaren murrizketa, amigdalaren bolumenean aldaketak, etab. ikusi dira, gune horiek bide linbiko kortiko talamikoaren osagai direlarik, prozesamendu emozional eta kognitiboarenerantzuleak izanik.
|
|
|
Emaitzei erreparatuta, zazpi asteko ezegonkortasun sozial kronikoaren estresak sagu emeetan depresio motako sintomak eragin dituela
|
esan
dezakegu. Batetik, SPTn sakarosa kontsumo murritzak anhedonia adierazten du talde estresatuan.
|
|
|
Hipertentsio arteriala (HTA) pairatzen zutenen artean,% 12,9k ez zekien nola eragiten duen gainpisuak HTAn, eta% 6k
|
esan
zuen gainpisuak ez daukala inolako eraginik HTAn edo jaitsi egiten duela.? –
|
|
|
Azkenik, parte hartzaileen% 16,7k
|
esan
zuen bere elikadura ez zela egokia eta portzentaje horrek gora egin zuen gazteen artean% 28,6 izanik (p< 0,001), emakumezkoen artean% 18,5 (p< 0,01), obesitatea zutenen artean% 27,4 eta diabetesa zutenen artean% 21,7.
|
|
|
Lehenengo eta behin
|
esan
dezagun programan parte hartu zuten emakumezkoen kopurua gizonezkoena halako hiru izan zela, baita adin talde guztietan eta patologietan ere. Aldiz, Romero, Carrasco, Sañudo eta Chacónek (2010) azaldu zuten, oro har, gizonezkoek proportzionalki astean zehar jarduera fisiko gehiago egiten dutela emakumezkoek baino (12).
|
|
|
Mora, Villalobos, Araya, eta Ozolsek (2004)
|
esan
zuten osasuna zela jarduera fisikoa egitearen arrazoi nagusia bai gizonezkoentzat bai emakumezkoentzat, baina badirudi jarduera fisiko gidatua erakargarriagoa dela emakumezkoentzat (13); beste autore batzuek ere diabetesaren hezkuntzarako programa batean emakumezkoen asistentzia altuagoa ikusi zuten (14). Interesgarria izango litzateke aztertzea ea adin eta patologia antzekoa duten gizonezkoek programa gidatuetara joan beharrean beste mota bateko ariketa fisikoren bat egiten duten.
|
|
|
Deigarria da ikerketa honetako parte hartzaileek nutrizioari ematen dioten garrantzirik eza, kontuan izanda horrek gaixotasun kronikoekin duen garrantzia, zeren pisu egoki batean mantentzeak gaixotasun kroniko eta minbizi batzuk saihesten baititu (18). Izan ere, OMEk
|
dioenez
, 7 gaixotasunetik 6 erlazionatuta daude nutrizioarekin eta jarduera fisikorik ezarekin.? –
|
|
|
Bestetik, elikaduraren inguruan zuten ezagutzaren inguruan gehiengoak(% 91)
|
esan
zuen ona edo nahikoa zutela; portzentaje baxuagoak(% 83), aldiz, esan zuen elikadura egokia zutela. Beren elikadurari buruzko iritzia galdetu zitzaienean, gazteen herenak adierazi zuen ez zuela elikadura onik; portzentaje hori, aldiz, asko gutxitzen zen nagusien kasuan,% 8,6koa izanik.
|
|
|
Bestetik, elikaduraren inguruan zuten ezagutzaren inguruan gehiengoak(% 91) esan zuen ona edo nahikoa zutela; portzentaje baxuagoak(% 83), aldiz,
|
esan
zuen elikadura egokia zutela. Beren elikadurari buruzko iritzia galdetu zitzaienean, gazteen herenak adierazi zuen ez zuela elikadura onik; portzentaje hori, aldiz, asko gutxitzen zen nagusien kasuan,% 8,6koa izanik.
|
|
|
Beraz, ondorioztatu daiteke gatzaren inguruan hipertentsioa duten pertsonek ezagutza falta dutela, jatekoei botatzen dieten gatz kopuruari behar beste garrantzirik ematen ez
|
baitiote
. Horrenbestez, interbentzio programak edo estrategia desberdinak erabili lirateke gaixoen ohitura horiek aldatu ahal izateko.
|
|
|
Loaren iraupenak osasunean eta funtzionaltasunean eragina dauka (27). Autore batzuek
|
diote
helduek gutxi gorabehera 7 ordu behar dituztela eta nagusitzen joan ahala gutxitzera joan ohi dela beharrezko ordu kopurua (28). Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak.
|
|
|
Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak. Loaren kalitateari dagokionez, emakumeak izan ziren kalitate txarragoa zutela adierazi zutenak, eta hori bat dator beste autore batzuek
|
diotenarekin
, esaten baitute emakumezkoek loaren alterazio gehiago izaten dituztela edo loaren falta handiagoa dutela gizonek baino (29).? –
|
|
|
Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak. Loaren kalitateari dagokionez, emakumeak izan ziren kalitate txarragoa zutela adierazi zutenak, eta hori bat dator beste autore batzuek diotenarekin,
|
esaten
baitute emakumezkoek loaren alterazio gehiago izaten dituztela edo loaren falta handiagoa dutela gizonek baino (29).? –
|
|
|
Gainera adinarekin gutxitu egiten da gorputzeko ur kantitatea, gizonezkoetan% 60 eta emakumezkoetan% 50 gutxiago izanik.
|
Esan
ohi da pertsona normal batek egunean 2 litro edari edan lituzkeela (10 basokada) (18,30). Ikerketa honetan nagusien kasuan% 24k gutxi gorabehera 4 baso bitartean edaten zuen.
|
|
|
Obesitateak eragin zuzena dauka beste hainbat patologiatan, hala nola II motako diabetes mellitus ean (DM2), hipertentsio arterialean (HTA), arazo kardiobaskularretan, zenbait minbizitan eta arnas arazoak agertzeko arriskua ere ekar dezake (3,4). Gainera,
|
esan
beharra dago obesitatea pairatzen dutenek hiru aldiz arrisku handiagoa dutela DM2 eta HTA izateko (3).? –
|
|
|
Arestian
|
esan
bezala, jarduera fisikoak eta elikadurak hainbat gaixotasunetan eragin handia dutela gauza jakina da, gai horren inguruan ikerlan asko publikatuta baitago, horietatik gehienak interbentzio programak izanik (jarduera fisikoa edota dieta zehatzak ezarriz). Ostera, gaixoen ezagutza mailaren inguruan ez dago publikatuta lan askorik.
|
|
|
Hori da, hortaz, euskarazko hiztegi terminologikoen prozesua, azken finean, helburua baita hiztegien kalitatea bermatzea eta, bereziki, kontsentsua lortzea.
|
Esan
behar da, normalizazio prozesu, horretan asko hobetzen dela hiztegien kalitatea, prozesuan parte hartzen duten pertsona guztien ekarpenak integratuta daudelako.
|
|
|
Traumatologiaeta Hiesahiztegien bidez, arlo horietako oinarrizko terminologia finkatzeko tresna eskaini nahi izan zaie erabiltzaileei. Oinarrizko terminologia izateak, ordea, ez du
|
esan
nahi arazorik gabeko terminologia denik: sinonimia kudeatu beharra izan da horien artean nagusi.
|
|
|
Zerbait eskuekin hartzeko
|
esan
–Indarrik gabe edo sentikortasunik gabe dago
|
|
|
Gurasoen pisuaren egoera aztertzeko GMIa erabili genuen, eta hori, helduek
|
esandako
pisuaren eta altueraren karratuaren arteko zatiketa (kg/ m2) eginez kalkulatu zen. Lau talde banatu genituen:
|
|
|
Espainiako obesitate tasak igotzen jarraitzen du, Europako altuenetarikoak izanik gaur egun (11). Horrekin, Gipuzkoako umeen GParen tasa oso altua dela
|
esan
daiteke.
|
|
|
Horrez gain, aipagarria da ikerketa guneko (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Azkoitia, Azpeitia eta Beasain) udalekin urtero egindako hitzarmenei esker lan hau aurrera eramatea posible izan dela. Ildo beretik, Patxi Xabier Txakartegiri eskertu nahi
|
diogu
lan honen inguruan egin duen irakurketa kritikoagatik eta bere ekarpenengatik.
|
|
|
(2) ikerketan argitaratutako azken datuen arabera, minutu bakoitzeko 9 hildako suertatzen dira bai istripuetan bai indarkeriaren ondorioz, eta 2015 urteko heriotzen% 10,14 kausa traumatikoengatik izan ziren (talde bezala, prebalentzia handiko beste eritasun askoren aurretik jarriz,
|
esaterako
HIESa, zirrosia eta tuberkulosia) (1).
|
|
|
Zalantzarik gabe beraz, azken urteotan paziente traumatikoen atentzioan emaitzak nabarmenki hobetu dira herrialde garatuetan; eta hala eta guztiz ere,
|
esandako
nazioetan heriotza kausa nagusia izaten jarraitzen du 5 eta 49 urte bitarteko pertsonen artean.
|
|
|
Azken urteotan traumatismoengatiko hilkortasuna jaitsi egin da. Eta jaitsiera horretan,
|
esan
bezala, atentzioaren eta antolaketa sanitarioaren inguruko faktoreek ez ezik, azpiegituretan egindako hobekuntzek eta hezkuntza arloan zein legedian izandako ekimenek ere izan dute zerikusia (11). Eta ez da gutxi, beharbada prebentzioan dagoelako erronkarik handiena.
|
|
|
Zu zara? (
|
esan
zein) emakumezkoa__ gizonezkoa__
|
|
|
Emakumeak ez badu bigarren farmako bat probatu nahi, edota hobe, 2 saiakera eta konbinazioa probatu ondoren, hobekuntza nahikorik ez badu nabari, bigarren mailako tratamendua eskain diezaiokegu. Horretarako unitate espezializatu batera bidaliko dugu, eta bertako proba diagnostikoek
|
esango
dute tratamendu hauek ondo letozkiokeen ala ez.
|
|
2019
|
|
|
|
Esan
dugun bezala, osasungintzaren eguneroko praktikan sortutako datuak erabiltzen dituzten ikerketetan, datuak aldez aurretik planifikatu gabe, sistemaren funtzionamenduaren beraren ondorioz sortzen dira. Ikerketa hauetan ere, ohikoa da galdera bat (edo gehiagori) erantzun nahi izatea.
|
|
|
Datu base txiki bat daukagunean, goian aipatutako arazo gehienek konponbide erraza dute, ikertzaileek banan banan konpondu ahal izango dituzte-eta. Baina,
|
esan
dugun bezala, datu kopuru erraldoiekin beharrezkoa da garbiketa prozesu eta transformazioak sistematizatzea. Ba al dago lan hori egiteko gaitasuna izango duen makinarik?
|
|
|
..., agertzeko epe luzea behar duten osasun gertaerak aztertzeko zailtasunak dituzte, batez ere, RCTak garestegi suertatzen direlako, gaixotasun arraroekin gertatzen den bezala; rakzioak eta gaixotasunen arteko bata bestearen eraginei buruzko datu baliagarriak eskaini ditzakete. medikuntza pertsonalizatua dela RCTak gero eta konplexuagoak eta, berez, aurrera ateratzeko zailagoak dira; RWDek eman ahal
|
diote
erantzuna teknologien eta farmakoen efektibitate eta segurtasunaren monitorizazioaren beharrari; RWDek, halaber, aldi berean ematen diren tratamenduen arteko inte
|
|
|
Ebidentziaren beharren irismenari eta eskalari erreparatuta,
|
esan
daiteke ikerketa metodo guzti guzietan dagoela berrikuntzaren premia: saiakuntza klinikoak azkarrago eta gastu gutxiagorekin egiteko zein ausazko saiakuntzak saihestuz inguruabar praktikoei hobeto heltzeko, eta erregistroak, behaketazko datu baseak eta sortzen diren beste datu batzuk erabiltzeko.
|
|
|
Gaindiagnosia: pertsona bat bizitza osoan sintomarik sortuko ez
|
dion
gaixotasuna diagnostikatzea; gaixotasun hori tratatzeak eta kontrolatzeak kalteak eta kostuak sor ditzake, inolako onurarik gabe.
|
|
|
Siddharta Mukherjee, Pulitzer saria irabazi zuen onkologoak, hau idatzi zuen: . Medikuen erresistentzia pazienteei zainketa aringarriak ematearen kontra hainbesterainokoa zen non nahiago zuketen guri begietara begiratu behar ez izatea,
|
esaten
genienean biziak salbatzeko ahalegina egiteari utzi lioketeela, eta duintasunak salbatzen hasi. Medikuek alergia zioten heriotzaren usainari.
|
|
|
–Medikuen erresistentzia pazienteei zainketa aringarriak ematearen kontra hainbesterainokoa zen non nahiago zuketen guri begietara begiratu behar ez izatea, esaten genienean biziak salbatzeko ahalegina egiteari utzi lioketeela, eta duintasunak salbatzen hasi. Medikuek alergia
|
zioten
heriotzaren usainari. Heriotzak hutsegitea esan nahi zuen, porrota, euren heriotza eta medikuntzaren heriotza, onkologiaren heriotza.
|
|
|
Medikuek alergia zioten heriotzaren usainari. Heriotzak hutsegitea
|
esan
nahi zuen, porrota, euren heriotza eta medikuntzaren heriotza, onkologiaren heriotza. Ebidentzia guztak erakusten du heriotzaren diagnostkoa beranduegi egiten dela?.
|
|
|
Bere aldetk, 2013 Osasun Planak ere modu dinamikoagoan defnitzen du osasuna, kontuan harturik bizitza errealean gertatzen diren zailtasunak, ongizate fsiko, psikikoa eta soziala lortzeko bidean. Bertan
|
esaten
dugu: –Osasuna, zalantzarik gabe, pertsona orok gehien miresten dituen balioetako bat da; are gehiago, osasunari esker dedikatu gaitezke gure bizitzako asmo eta helburuetara energia guztekin, eta gure ahalmenak behar bezala garatu.
|
|
|
Defnizioa gaixotasunaren eta gaixotasun ezaren paradigma dikotomikoan oinarritzen da. Errealitatea, berriz, konplexuagoa da eta eskala gradazio osoa dagoela
|
esan
daiteke, ongizate erabatekoaren eta gaixotasunaren artean.
|
|
|
OMEk aitortu eta azpimarratzen duenez, osasunaren barruan ingurune soziala zaintzea ere sartzen da. Horrek
|
esan
nahi du aztertu eta esku hartu ere egin behar dela ekoizpenean, errenten banaketan, kontsumoan, etxebizitzan, lanean, ingurumenean, etab.
|
|
|
Berriki, Sir Michael Marmot ek, OME erakundearen Osasunaren Determinatzaile Sozialen Batzordeko presidente denak,
|
esan
du pertsona baten baldintza sozialak direla determinatzaile garrantzitsuenak, hau da, non jaio, hazi, bizi, lan egin eta zahartzen diren pertsonak. Batzordearen Subsanar las desigualdades en una generación (2009) izenburuko dokumentuak, gaixotasunen arrazoien atzean dauden arrazoietan sakontzen du.
|
|
|
Neguan jaio ez direnek batezbeste 1, 25µg/ dL gutxiago dute neguan jaio direnek baino. Hala eta guztiz ere, ezin dugu
|
esan
negua denik T4, maila igotzeko arrazoia, hain zuzen ere neguan atmosferako partikula maila igo ohi delako, bai inbertsio termikoarengatik bai industria aktiboagoa delako neguan, udan baino.
|
|
|
Janssenek eta kideek
|
diotenez
, T3 eta T4 libreek erregulatzen dute zelulen funtzionamendua (29). T4 eta T3 hormonak TBG (tiroxina fixatzen duen globulina, ingelesezko hitzetatik eratorria) deitzen den proteina bati lotzen zaizkio, eta, ondorioz, organu eta ehunek ezin dituzte hormona horiek erabili.
|
|
|
Erregulazio hori mekanismo ezberdinen bidez egiten bada ere, DNAn, RNAn eta proteinetan ezartzen diren marka biokimiko itzulgarri desberdinek garrantzi handia dute prozesu honetan. Marka horietako batzuk,
|
esaterako
DNAren metilazioa eta proteinen fosforilazioa edo ubikitinazioa, sakonki ikertu dira zelularen barruan ezinbesteko funtzioak dituztela erakutsiz. Zehazki, marka horiek ez dute DNAren, RNAren edo proteinaren sekuentzian eraginik, baina erabakigarriak dira elementu horien patua ezartzerakoan.
|
|
|
Azterketa honetan minbiziaren inguruko ikuspegi proteozentrikoaz haratago joan nahi genuke, gene ez kodetzaile hauek eta haien adierazpenaren erregulazioak tumoreen garapenean izan dezaketen garrantzia azpimarratuz. Erregulazio hori maila ezberdinetan eman daiteke eta
|
esan
bezala protagonista ugarirengan izan dezake eragina. Lan honetan, alde batetik, RNA ez kodetzaile luzeen (lncRNA) ezaugarri nagusiak eta minbiziaren garapenean horiek duten garrantzia laburbiltzen saiatuko gara.
|
|
|
mugimenduan edota morfogenesian parte hartzen dute. Seinalizazio bidea desregulatzen bada, egoera patologiko bat sor daiteke aktibazioaren ondorioz,
|
esaterako
minbizia edo endekapenezko gaixotasun bat. Idazki honetan azalduko dugu nola erlazionatzen den seinalizazio bide horien desregulazioa kartzinogenesiaren sorrerarekin, bereziki minbizi zelula amen biziraupena sustatuz.
|
|
|
leloari jarraituz, abordatze holistiko bat eman behar zaio arazo larri honi. Horrek ez du
|
esan
nahi indibidualki gauza asko egin ezin dezakegunik, ezta gutxiagorik ere.
|
|
|
Esate baterako, preskripzio diferitua edo atzeratua da horietako bat. Estrategia hau bailatzen duten medikuek antibiotikoaren preskripzioa egiten dute, baina pazienteari tratamendua ez hasteko
|
esaten
diote sintomatologiak txarrera egin ezean. Hainbat infekziotan (amigdalitisa, sinusitisa...) bere eraginkortasuna frogatu du, eta antibiotikoen erabilera murriztuz emaitza kliniko berdinak lor daitezkeela ondorioztatu da (8).
|
|
|
Ultramaratoiko korrikalarietan, aldiz, goragalea izaten da sintoma nagusia (32). Bestalde, 161 km-ko bi ultramaratoi aztertzen zituen ikerketa batek
|
dioenez
, goragalea eta gorakoak izan ziren lasterketa ez amaitzeko arrazoirik ohikoenak(% 23 kasutan) eta amaitu zutenen artean errendimendua jaistearen bigarren arrazoia (33).
|
|
|
Ariketa fisikoa, berez, ez da asma sortzailea; baizik krisi abiarazlea, asma dutenetan. Gainera, batzuek
|
diotenez
, ariketa fisikoa gutxitzea asmarako arrisku faktore izan daiteke; ariketa fisikoa egiteak, berriz, asma agertzea ekidin dezake haurretan (56).? –
|
|
|
Deshidratazioak ere badu eragina tenperatura erregulatzeko mekanismoan; jaitsi egiten baitu plasman dagoen bolumena eta zaildu hozte prozesua. Ikerketa batek
|
dioenez
, galtzen den% 1 bakoitzeko, 0,22 °C igotzen da tenperatura. Eta, horretaz gain,% 75ekoa baino handiagoa bada ingurune hezetasuna, lurrunketa prozesua ez da eraginkorra (63).?
|
|
|
Ultramaratoia maratoia baino luzeagoa den lasterketari deitzen zaio. Gaur egun lasterketa mota hauek gorakada handia izan dutenez, osasunean izan ditzaketen ondorioak aztertzeko helburuarekin artikulu hau idaztea pentsatu dugu, alde batetik, bibliografiak zer
|
dioen
ikusiz, eta, bestetik, 2017 urtean antolatu zen Ehunmilaklasterketa multzoan egindako artatzeak aztertuz. Uptodate erabiliz, bilaketa egin dugu kirolaren inguruan dauden gaixotasunei buruz eta multzoka aztertu eta ondo xehatu ditugu.
|
|
|
irabazi egin dugu. Hori
|
esanda
hil zen Filipides mezularia, erabat akituta, Maraton eta Atenas arteko ibilbidea lasterka egin ondoren. Alegia, greziarrek irabazi zutela persiarren aurkako bataila.
|
|
|
Idatzi honen asmoa da iraupen luzeko lasterketek osasunean izan ditzaketen ondorioak aztertzea. Hasteko, orain arteko bibliografiak zer
|
dioen
jasotzen du. Eta, ondoren, Ehunmilak Ultra Traileko korrikalarien artatze datuak aztertzen ditu; horretarako, 2017ko datu bilketa baliatuko dugu.?
|
|
|
Intzidentzia oso txikia du lasterketetan, biztanleria sedentarioan baino baxuagoa.
|
Esan
daiteke, beraz, ariketa fisikoa faktore babeslea dela bat bateko heriotzarekiko. Intzidentzia datuak aldatu egiten dira ikerketa batetik bestera, baita lasterketa motaren eta ariketaren intentsitatearen arabera ere.
|
|
|
Beraz, garrantzitsua da lasterketa aurreko azterketetan atzematea irregulartasunak. Datuek
|
diotenez
, 35 urtetik beherakoetan, sortzetiko gaixotasunak dira prebalenteenak: miokardiopatia hipertrofikoa, miokarditisa, koronarioen anomalia kongenitoak, eskuin bentrikuluko displasia arritmogenikoa, arritmia gaiztoak eta balbulopatiak.
|
|
|
antsietatea eta depresioa. Azpieskala bakoitzaren puntuazioa 0 eta 21 artekoa da, eta paziente onkologikoetan egindako galdetegi balidazioaren arabera, antsietate sintoma esanguratsuak daudela
|
esan
daiteke antsietatearen azpieskalan 9 puntu edo gehiago izanez gero, eta depresio sintoma esanguratsuak daudela esan daiteke dagokion eskalan 4 puntutik gora erregistratuz gero (19). Cronbach en alfa koefizientea 0,840koa eta 0,780koa izan zen azpieskala bakoitzarentzat, hurrenez hurren.
|
|
|
antsietatea eta depresioa. Azpieskala bakoitzaren puntuazioa 0 eta 21 artekoa da, eta paziente onkologikoetan egindako galdetegi balidazioaren arabera, antsietate sintoma esanguratsuak daudela esan daiteke antsietatearen azpieskalan 9 puntu edo gehiago izanez gero, eta depresio sintoma esanguratsuak daudela
|
esan
daiteke dagokion eskalan 4 puntutik gora erregistratuz gero (19). Cronbach en alfa koefizientea 0,840koa eta 0,780koa izan zen azpieskala bakoitzarentzat, hurrenez hurren.
|
|
|
Azkenik, osasun profesionalen eta familiaren arteko komunikazioa azaldu da. Ondorio nagusi moduan zera
|
esan
daiteke: zainketa aringarri pediatrikoetan komunikazioa funtsezko tresna den arren, praktikan gabezia ugari nabari diren alorra dela.
|
|
|
Gaixo bat egoera terminalean dagoela
|
esaten
da, gaixotasun aurreratu, progresibo eta sendaezin bat duenean, bizi prognosi mugatuarekin (normalean < 6 hilabete). Gaixo terminalek askotariko sintomak, biziak eta aldakorrak pairatzen dituzte, eta sintoma horiek inpaktu emozional handia eragiten dute gaixoarengan, familiarengan eta baita osasun profesionalengan ere (1).
|
|
|
Bertan, diziplina anitzeko profesionalen arteko elkarlana ezinbestekoa da (8). Bestalde, zainketa aktiboak direla
|
esaten
da, osasun profesionalen aldetik,, ez dago ezer gehiago egiterik, pentsatzeari utzi eta jarrera gogotsuarekin, aurrez ezarritako helburuen arabera eta gaixo bakoitzaren egoerara egokituz eskainitako zainketak direlako (3).
|
|
|
Osasun alorrean, esfortzua, ardura eta abilezia eskatzen duen alorra da komunikazioa (11). Kasu askotan, pertsona batekin komunikatzea, zerbaiten inguruan informatzearekin erlazionatzen den arren,
|
esan
beharra dago, komunikazioa informatzea baino haratago doan terminoa dela. Komunikazioa prozesu bat da, non pertsonak sentimenduak, zalantzak, beldurrak, itxaropenak eta egonezinak konpartitzen dituen ahozko eta ez ahozko komunikazioa erabiliz (12).
|
|
|
Definizio hori, osasun alorrean aplikatu ahal izateko osatu gabe geratzen dela
|
esan
daiteke. Horren aurrean, W.
|
|
|
Beraren galderak izango dira elkarrizketaren erritmoaren markatzaileak. Beraz, galderei zintzotasunez eta gezurrik
|
esan
gabe erantzungo zaien arren, ez da gomendatzen galdetzen duena baino haratago joatea (9, 12, 25).
|
|
|
Balio terapeutikorik ez duten esaldi eginak saihestu behar dira (9, 14, 20). Esaldi horiek erabiliz gero, haurrak edo nerabeak osasun profesionalari ezer
|
esan
ez arren, erasana senti daiteke (14, 20).
|
|
|
Bestalde, jarrera paternalista ekidin behar da (9, 14, 20, 25). Osasun profesionalak
|
esandakoak
garrantzi eta indar berezia du haur edo nerabearentzat, baita horren familiarentzat ere. Hori kontuan izanik, jarrera paternalista saihesteko, komenigarria da,. Egin zenuke??;. Zure onerako esaten dizut??
|
|
|
Osasun profesionalak esandakoak garrantzi eta indar berezia du haur edo nerabearentzat, baita horren familiarentzat ere. Hori kontuan izanik, jarrera paternalista saihesteko, komenigarria da,. Egin zenuke??;. Zure onerako
|
esaten
dizut?, bezalako esaldien erabilera ekiditea (20).
|
|
|
Haurrekin eta nerabeekin mintzatzeko orduan, hitzez
|
esaten
denaz gain esateko moduak ere garrantzia du, paralinguistika kontuan hartzekoa delarik. Paralinguistikak hitzak esateko modua aztertzen du eta bere barnean sartzen dira tonua, tinbrea, abiadura, geldiuneak... (27).
|
|
|
Haurrekin eta nerabeekin mintzatzeko orduan, hitzez esaten denaz gain
|
esateko
moduak ere garrantzia du, paralinguistika kontuan hartzekoa delarik. Paralinguistikak hitzak esateko modua aztertzen du eta bere barnean sartzen dira tonua, tinbrea, abiadura, geldiuneak... (27).
|
|
|
Haurrekin eta nerabeekin mintzatzeko orduan, hitzez esaten denaz gain esateko moduak ere garrantzia du, paralinguistika kontuan hartzekoa delarik. Paralinguistikak hitzak
|
esateko
modua aztertzen du eta bere barnean sartzen dira tonua, tinbrea, abiadura, geldiuneak... (27).
|
|
|
Entzute aktiboa izango da osasun profesionalari zer
|
esan
behar duen erabaki eta esan nahi duena adierazteko une egokia identifikatzen lagunduko dion tresna nagusia (20).
|
|
|
Entzute aktiboa izango da osasun profesionalari zer esan behar duen erabaki eta
|
esan
nahi duena adierazteko une egokia identifikatzen lagunduko dion tresna nagusia (20).
|