|
2017
|
|
|
Orduan, gauzak saltzen hasi ginen, baina bere bilduma kuttuna ukitu barik...
|
Geneuzkan
bitxi apurrak saldu genituen, baina, Alajainkoa!, txakur handirik ere ez zitzaigun geratzen, aitak guztiak enplegatu baitzituen arte laminak erosten. Eta orduan, zer saldu ez genuela... eta zer egin ez genekiela... orduan... amak eta biok pieza bat saldu genuen.
|
|
|
Han, Barrenkalean, gazte ameslari bat ikusten dut bere etxeko ganbaran, mahai gainean abailduta eta paperez inguratuta. Antzerki lan bat
|
dauka
amaitzeko, baina hotz gehiegi egiten du idazten jarraitzeko. Tximinian surik ez dago, eta sabela hutsik dauka."
|
|
|
Antzerki lan bat dauka amaitzeko, baina hotz gehiegi egiten du idazten jarraitzeko. Tximinian surik ez dago, eta sabela hutsik
|
dauka
."
|
|
|
" Ez
|
daukat
errubi gehiago. Begiko zafiroak baino ez zaizkit geratzen, Indiatik ekarri zituzten duela mila urte baino gehiago.
|
|
|
" Ze itxura negargarria
|
daukan
Printze Zoriontsuak!"
|
|
|
" Aingeru itxura
|
dauka
", esan zuten hospizioko umezurtz batek.
|
|
|
Ondoan bere semetxoa dago, gaixorik: kalentura
|
dauka
. Enaratxo maitea, eramango zenioke andreari nire ezpata buruko errubia?"
|
|
|
" Egiptora joan behar dut. Zain
|
dauzkat
nire adiskideak".
|
|
|
Korapilo bat
|
daukazu
barrenean. Aska ezina.
|
|
|
Eta hor zaude, etsipenak jota, gaitz honi nola aurre egin ezin asmaturik; berau, minbizia bailitzan hedatuz doakizun artean. Dena
|
daukazun
uneetan, zerbait falta zaizula nabari duzu. Dena da gabezia zure baitan.
|
|
|
Egiteko bat dut. Eta horretarako nire sorterrira itzuli beharra
|
daukat
. Behin, ustezko etorkizun hobe baten truke saldu nuen tokira.
|
|
|
Hitzak esaldiak, parrafoak... astiro irakurtzen dituzu orrialde horietan ezkutuan dirauten gauza guztiez jabetu nahirik bezala, bat batean telefonoaren txirrin hotsak mundu horretatik bortizki atera zaituen arte. Eta telefonoa ondoan
|
badaukazu
ere, ez duzu aurikularra jaso. Hiru aldiz jo du.
|
|
|
Ez dago helmugarik Ortzirantz begira nagoelarik, zeru lurrek bat egiten duten tokira arte gurdia bultzaka eraman behar izango dugula iruditzen zait. Euskal Herriak pisu handiegia
|
dauka
berrogei eskuren indarrez norabait eramateko.
|
|
|
Une honetan, duzu gehiago. Etxean zaude, bakarrik, baina ez da hori latzena, latzena benetan bakardade hori barreneraino sartua
|
daukazula
da.
|
|
|
Egun osoko astuntasunaren gehiegitasuna nabaritzean kexatzen ere hasia zen zure bizkarrak lasaitu ederra hartu du ohean gorputza luzatu duzunean. Oheko burkoaren gainean dagoen kuxin ezin leunago baten gainean burua jarririk duzularik, izara artean ezkutatzen dituzun hankak gorantz tolesturik
|
dauzkazu
. Orriak bukatzear dituen ingurraztia zure izterren gainean jarririk, bolaluma leunki, erritmikoki dantzarazten duzu.
|
|
|
Eta nire bila badatoz? Etxean materiala
|
daukat
. Harrapatu egingo naute.
|
|
|
Ez diozu ezer esanen. Hala ere, begira
|
daukazu
oraindik. Eta zuk ere, begiekin so egiten diozu.
|
|
|
" Ez dut nire bizkarra inork txikitzerik nahi. Izan ere, Boterea baino luzaroago bizi beharra
|
daukat
. (Bertolt Brecht)
|
|
|
Horrexegatik, ohizko irabazle maskara ez baina, erabat desitxuratutako karantza zurbila ageri zuen eguerdi hartan, Möergell enpresako zuzendari orokor, Ataulf Tarqquus jaunak. Bizitzako lehen porrota erditzera balihoa bezala, eskuak giltzurrun aldean bilduta
|
zeuzkan
, eta izerdi patsetan zen, erabaki garrantzitsuenak hartzen zituen piraña ontziari pega pega eginda; begirada galduta eta pentsakor.
|
|
|
Dubio gizajoa ez zen ordea kanpoan gertatzen ari zenaren jakitun. Goizeko posta banaketa ia amaituta
|
zeukala-eta
, bazkal aurreko lo susta egiteko asmoz, garai batean obusak fabrikatzen zituzten Moërgelleko pabilioi zikin eta ilunenera jo zuen. Zoko moko hartan ezkutatuta, ez zion inork enbarazurik egingo.
|
|
|
Obusez ari garela, ez da ahaztu behar Ataulf Tarqquus jaunak, galera handiekin zen Moërgelleko zuzendaritzara iritsi, eta harturiko lehen erabakia, igorle, jasotzaile eta mezua
|
zeukaten
etorkizunik gabeko obusak ekoizteari utzi, eta ez mezurik, ez igorlerik, ez eta jasotzaile jakinik ez zuten pertsonen kontrako minaz ordezkatzea izan zela2 Hortaz, inbertsio handiak burutu eta gero, UNDER APPLE markako mina merke bezain eraginkorrak merkaturatzea menturatu zen. Erabaki horren eraginez, Moërgellen negozioak xanpain aparraren modura egin zuen gora.
|
|
|
Buelta eman nahi zuen ikusi zuena gezurtatzeko, gorputza ez zen mugitzen ordea. Bere ametsean bezala, ez
|
zeukan
adorerik begietara begiratzeko. Negar egiteko gogoekin eta pausu nekatuarekin alde egin zuen Puskasek gereziondoa atzean utziz.
|
|
|
Normala da Dubiok lanetik irten eta berehala etxerako gogorik ez
|
edukitzea
. Izan ere, bertara ailegatzeko aldapa itzela igo behar baitzuen; herritik auzora 80 eskailera, ondoren bidezidor bat, eta gero beste 65 eskailerako propina; hori guztia, igogailurik gabeko zazpigarren solairuan aurkitzen zen etxe zulo ziztrin eta ospel batetan sartzeko.
|
|
|
Ez. Goizean egon nauk berarekin eta emaztea gaixorik
|
zeukala
esan zidak. Okerrera egin ezkero hiletara ez zela etorriko esan dik.
|
|
|
Egunak eta asteak pasatu ahala herriko jendeak kasu gutxiago egiten zion ijitoari eta hau etorri aurreko bizitza egiten jarraitu zuten jatorri ezezaguneko pertsona hura herrian ez balego bezala. Ijitoa bakardadean bizi zen, baina zoriontsua zen non lo egin
|
bazeukalako
. Gainera Puskasekin noizean behin lan egiten zuen eta lagun onak egin ziren.
|
|
|
Aste bete igaro zenean zurrumurru bat zabaldu zen herritarren artean: herriak maldizio bat
|
zeukala
eta ijitoa zela maldizio haren erruduna. Zortzigarren egunean egoera aldatu ez zela ikusi zutenean herritar guztiak apaizaren etxera joan ziren eskuetan aizkorak, aitzurrak, segak eta harriak zituztela.
|
|
|
Zenbat aldiz jolastu ote zuen kale zahar haietan, zenbat arrankari harrapatu ote zituen erreka hartako ur gardenetan eta zenbat aldiz igo ote zen mendi eder haietara. Ez, herriak ez
|
zeukan
kulparik. Gertakari hura ordea ezin zuen ahaztu.
|
|
|
Amesgaiztoetan agertzen zitzaion ijitoa bere begi urdinekin laguntza eskatzen, baina Puskasek ez zion laguntzen. Burua biratu nahi zuen, baina ez
|
zeukan
indarrik eta orduan ijitoaren begi urdinak beira bezala hausten ziren, gereziondoaren oinetan bere hondarrak utziz. Puskaz izerditan esnatzen zen, arnasestuka.
|
|
|
Hala ere Puskasek herritarrei ez zien inoiz ezer aurpegiratu, ezta bere lagunei ere. Hura zen bere herria eta ez
|
zeukan
nora jo. Herritarrekin eta lagunekin ondo konpontzea beste aukerarik ez zuen.
|
|
|
Lotan zegoela, hatzak zakil inguruan bilduta
|
zeuzkan
Dubiok. Hatz batzuk falta zitzaizkion.
|
|
|
Badirudi ezkontza eguna atzo izan zela, baina bi urte igaro dira ordutik. Etxean ere oso ondo konpontzen gara elkarrekin, umeak
|
edukitzeari
buruz hitz egin genuen bart gauean baina ez zait momentu egokia iruditzen gizarteko egoera nola dagoen ikusita. Gizonak frontera joatera derrigortzen dituzte eta ez dakit nire txanda iritsiko den.
|
|
|
Gizonak frontera joatera derrigortzen dituzte eta ez dakit nire txanda iritsiko den. Oso kezkatuta
|
nauka
Margotek. Zortzi hilabete pasa dira Alemaniak Polonia eraso zuenetik eta ez dauka bere gurasoen berririk.
|
|
|
Oso kezkatuta nauka Margotek. Zortzi hilabete pasa dira Alemaniak Polonia eraso zuenetik eta ez
|
dauka
bere gurasoen berririk. Egunkarietan irakurri dugunez, judutar guztiak ghettora bidali dituzte eta Margoten familia bertan dagoela uste dugu.
|
|
|
Bum, bum, bum... bihotzeko taupadak bizkortzen ari zaizkit, gero eta arinago, gero eta arinago. Karta eskuetan
|
daukat
eta birritan pentsatu gabe zabaldu egin dut:
|
|
|
Zergatik sartu naute leku honetan? Ez
|
daukagu
jatekorik, ez urik, ez arropa lodirik, dena kendu ziguten, baita urrezko haginak ere. Ez dakit zer gertatzen ari den.
|
|
|
Urteek adierazten duten maisutasunez. Ez
|
dauka
zoko idiskoturik Joxeanek Maiterentzat. Eta Maitek berak ere ez jada Joxeanentzat.
|
|
|
Eta bere izatearen zati bat, xarma bat, kendu diola pentsatzen du Maitek larru jotze bakoitzaren ostean. Sekreturik ez
|
daukalako
. Isuri du hazia eta Joxean zoriontsu da.
|
|
|
Sentimendu hauek ez ditut ezagutzen. Ezezaguna zaidana
|
daukat
momentuotan aurrez aurre. Eta espektro horri, munstro horri so nagoelarik eskuak sakeletan barneratu ditut bortitz ene urduritasunaren isla garbia agerian utziz.
|
|
|
" Joxean. Berri bat
|
daukat
. Haurdun nago.
|
|
|
Andereñoak bere ondoan jarri nau!!! Gelakide guztiak inbidiatan
|
dauzkat
. Zoriontsu naiz.
|
|
|
Orduan arazo bat izan nuen nik. Belarri ostean jarri behar izan nion hirusta, ilerik ez
|
zeukalako
. Gero hil egin zen aitita eta geroztik hiru petalodun hirusta gustatzen zaizkit, lau petalodunak baino gehiago.
|
|
|
Harrotasun hori jasanezina zen Katalinentzat, berak ez zuen nahi horrelako inor senartzat
|
eduki
.
|
|
|
Amesgaiztotik izerdi patsetan eta arnasestuka esnatu zen Puskas. Bihotzak taupada bizkorrak ematen zizkion, eskuek dardara beldurti bat
|
zeukaten
eta buruak ezin zuen lasaitzeko agindurik eman, ametsetatik bueltan oraindik ametsean zerbait utzi bazuen bezala esnatu zen. Maindirea izerdiarekin bustita zegoen, jantzita zeuzkan kantzontziloak bezala.
|
|
|
Bihotzak taupada bizkorrak ematen zizkion, eskuek dardara beldurti bat zeukaten eta buruak ezin zuen lasaitzeko agindurik eman, ametsetatik bueltan oraindik ametsean zerbait utzi bazuen bezala esnatu zen. Maindirea izerdiarekin bustita zegoen, jantzita
|
zeuzkan
kantzontziloak bezala. Oraindik urduri, ohe ertzean eseri zen.
|
|
|
Egunak ziren goizaldean esnatzen zela amesgaizto haren erruagatik, urteak. Giharrak gogortuta
|
zeuzkan
. Min handia sentitzen zuen gorputz guztian zehar, batez ere bizkar aldean.
|
|
|
Ezin zion aurre egin eta pixkanaka pixkanaka itzaltzen ari zela sentitzen zuen. Ez
|
zeukan
inor inguruan arazo horretan laguntzeko; semeak hirira joan zitzaizkion aspaldi lanera eta bere Kattalin maitea zazpi urte lehenago eraman zuen gaixotasun batek. " Zenbat urte daramatzat lo ondo egin gabe?
|
|
|
Puskas baserri zahar batean bizi zen, baina ez
|
zeukan
animaliarik, ortu txiki bat baino ez. Plazatik nahiko urrun zeukan baserria, kilometro erdi batera.
|
|
|
Puskas baserri zahar batean bizi zen, baina ez zeukan animaliarik, ortu txiki bat baino ez. Plazatik nahiko urrun
|
zeukan
baserria, kilometro erdi batera. Baserriko atetik irtetean ohartu zen aurreko egunetako tenperatura ez zela asko jaitsi, nahiz eta eguzkia agertu zen aspaldiko partez.
|
|
|
Balbe bigarren etxe bat bezalakoa zen herritar askorentzat. Maialen eta bere ama Maria Jesus oso atseginak izaten ziren herritarrekin, eta herritarrek estimu handian
|
zeuzkaten
ama alabak. Tabernari begira ari zela Puskasek Kattalinekin izaten zituen eztabaidak gogoratu zituen taberna zela eta ez zela.
|
|
|
Mahai inguruko aulkietan eserita berriz ere isiltasun astun bat nagusitu zen hiru lagunengan. Isiltasun astunegia,
|
zeuzkaten
ehun eta laurogei urteak baino astunagoak. Begiradak marra infinitu bat ziren airearen unibertsoan.
|
|
|
Mikrofono bat
|
daukagu
. Hitz egiten dugu mikrofono horretatik, gure iritziak ematen ditugu, eta benetan nik uste dut errespetua zor zaion jardun bat dela.
|
|
|
Xumetasuna. Soila da, ez
|
dauka
adornorik, ez dauka jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da, sortzailea, bera, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan sortzen den inspirazioa.
|
|
|
Xumetasuna. Soila da, ez dauka adornorik, ez
|
dauka
jantzirik, ez dauka musika instrumenturik. Da, sortzailea, bera, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan sortzen den inspirazioa.
|
|
|
Xumetasuna. Soila da, ez dauka adornorik, ez dauka jantzirik, ez
|
dauka
musika instrumenturik. Da, sortzailea, bera, bakarrik, biluzirik, entzulearen aurrean, eta momentu horretan sortzen den inspirazioa.
|
|
|
Nik uste dut erakargarritasuna baldin badu dela ikusten delako zerbait benetakoa gertatzen ari dela hor. Alegia, pertsona horrek ez
|
daukala
beste errekurtsorik momentu horretan bere sentipenak eta bere ideekin konektatzea baino. Eta amildegi baten aurrean bakarrik dagoela.
|
|
|
Bertsolariak ezin du sortu entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean sortzen den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako? Osea, amildegi kontzientzia berezi bat
|
daukagu
beharbada euskaldunok. Eta euskara amildegian dago, eta bertsolaria amildegian dago?
|
|
|
Eliminatzen duanarekin sortzen du infinitua eta ez duana jartzen da ematen diona indar hori bertsoari, neretzako.. Ez
|
dauka
musikarik, bere ahotsa besterik, ez dauka inolako gauza espektakularrik, ez dauka inolako tramoiarik, da bere gorputz biluzia, bere aho biluziarekin, eta biluztasun horrek ematen dio, ez edukitze horrek ematen dio iñolako poderioa niretzako bertsolariari.
|
|
|
Eliminatzen duanarekin sortzen du infinitua eta ez duana jartzen da ematen diona indar hori bertsoari, neretzako.. Ez dauka musikarik, bere ahotsa besterik, ez
|
dauka
inolako gauza espektakularrik, ez dauka inolako tramoiarik, da bere gorputz biluzia, bere aho biluziarekin, eta biluztasun horrek ematen dio, ez edukitze horrek ematen dio iñolako poderioa niretzako bertsolariari.
|
|
|
Eliminatzen duanarekin sortzen du infinitua eta ez duana jartzen da ematen diona indar hori bertsoari, neretzako.. Ez dauka musikarik, bere ahotsa besterik, ez dauka inolako gauza espektakularrik, ez
|
dauka
inolako tramoiarik, da bere gorputz biluzia, bere aho biluziarekin, eta biluztasun horrek ematen dio, ez edukitze horrek ematen dio iñolako poderioa niretzako bertsolariari.
|
|
|
Eta nik uste dut bertsolarientzat ere berdin dela, eta gertatzen dela ezta. Hori ez
|
daukazunean
simulatu egin behar duzu ezta, sentipenak simulatu, arrazoiak simulatu, eh hori da nik pixka bat amesten dudan bertsolaritza. Benetan literaturan bezala amestu dudan literatura, eta amesten dudan kantagintza, hau da bizitza esperientzia bat transmititzeko daukaten eta transmititzeko gaitasun bat eta artea daukaten bertsolariak.
|
|
|
Hori ez daukazunean simulatu egin behar duzu ezta, sentipenak simulatu, arrazoiak simulatu, eh hori da nik pixka bat amesten dudan bertsolaritza. Benetan literaturan bezala amestu dudan literatura, eta amesten dudan kantagintza, hau da bizitza esperientzia bat transmititzeko
|
daukaten
eta transmititzeko gaitasun bat eta artea daukaten bertsolariak. Hori da.
|
|
|
Hori ez daukazunean simulatu egin behar duzu ezta, sentipenak simulatu, arrazoiak simulatu, eh hori da nik pixka bat amesten dudan bertsolaritza. Benetan literaturan bezala amestu dudan literatura, eta amesten dudan kantagintza, hau da bizitza esperientzia bat transmititzeko daukaten eta transmititzeko gaitasun bat eta artea
|
daukaten
bertsolariak. Hori da.
|
|
|
Guk 28 urte eta maialenek 15
|
zeuzkan
garaian edo guk 30 eta maialenek 15, maialen bazen bertsolari bat 15 urtekin sebastian lizaso eta nerekin etorri eta aurre egiten ziguna, baina jendeak onar zezan erabiltzen zuen esaldia zen: Neska hau, eh neska honek potroak dizkik.
|
|
|
Eta mila marabediko isuna jarriko zaiola hola kantatzen harrapatzen denari. Beraz, kurioski, emakume bertsolarien lehenengo aipamena prohibizio baten bidez
|
daukagu
. Baina behintzat Foru horrek ematen digu berri 1452an garai hartan bazirela kantatzen zuten emakumeak.
|
|
|
Hor salto handi bat egin da dudarik gabe eta behar bada saltorik bortitzena. Baina orain behar bada
|
dauzkagun
arazoak sutilagoak dira, eta inkontziente mailakoak. Emakumeak kantatzen duena nola jasotzen den, ba al daukan pisurik, emakumearen ahotsak eta gizonezkoarena pisu berdina al daukaten, iritzi horiek.
|
|
|
Baina orain behar bada dauzkagun arazoak sutilagoak dira, eta inkontziente mailakoak. Emakumeak kantatzen duena nola jasotzen den, ba al
|
daukan
pisurik, emakumearen ahotsak eta gizonezkoarena pisu berdina al daukaten, iritzi horiek.
|
|
|
Baina orain behar bada dauzkagun arazoak sutilagoak dira, eta inkontziente mailakoak. Emakumeak kantatzen duena nola jasotzen den, ba al daukan pisurik, emakumearen ahotsak eta gizonezkoarena pisu berdina al
|
daukaten
, iritzi horiek.
|
|
|
Ba dago euskaldun dexente hitzaren jolasarekin, gure pentsamentuak tolestatzeko eta botatzeko gaitasunarekin gozatzen duena eta horrek poz handia ematen digu guri, eta bestetik txapelketan gertatzen da, guzti horren erpina bihurtzen dela eta txapelketak ba
|
dauka
bertsozaletasunaz harago ere beste esanahiren bat, finalak adibidez. Finalean euskalduna joaten da, euskaldun asko joaten da, ez bakarrik bertsoaren alderdi ludiko eta sozial eta politiko hori gustatzen zaiolako, euskaldunak arrazoi gutxi izaten ditu euskera hutsez euforia momentuak bizitzeko eta nik uste dut denoi gustatzen zaigula noizean behin kolektibo baten parte sentitu eta momentu onak pasatzea.
|
|
|
Txapelketa aurreko garaian belaki bihurtzen gara, inguruko dena xurgatzen dugulako eta bele ere bai, besteen ideiak harrapa genitzakelako. Eta bele eta belakitasun horren barruan bakoitzak
|
dauzka
bere metodoak, baina esango nuke oso erne egotean datzala, sekretua. Gizartean, inguruan gertatzen denarekiko erne egon, gogoeta egin eta gero gogoeta hori partikularra izatea."
|
|
|
Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez oso ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak hasten zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik. Kontrakoa ere bai, oso nekatuta zoaz eta behar bada egun brillante bat
|
daukazu
. Nekearen barruan axolagabekeria puntu horrek zaramatza gauza brillanteak egitera.
|
|
|
Eta esango nuke saio horri ematen diozun baloreak, tentsioak, eta preparatiboek laguntzen dutela ondo egoten. Ez dakit, saio baten esperoan badaramazu aste bete, edo egun batzuk, ba normalki oso presente
|
daukazu
, inkontzienteki lantzen ari zara kontestu hori, lantzen ari zara saio hori, pentsatu duzu saio horretan, zure ahaleginean, eta nik uste preparatibo horrek tentsio bat ematen dizu, inportantzi bat ematen dio saio horri eta holakotan arriskua izaten da saio on bate giteko.
|
|
|
Horrek talde giro bat sortu du, baina benetan uste dut talde kontzientzia hori, eta BECen islatzen zen giro hori, ematen duena dela
|
badaukagula
bertsotaz harago dagoen zerbait egiten aritzeko kontzientzia. Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin
|
dauka
zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin
|
dauka
zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan
|
badaukagu
holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez
|
daukagu
euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok badaukagu funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Alegia, gure helburua ez dela bertsotan egitea bakarrik, gure helburua ez dela txapel bat irabaztea, txapelketaren funtzioa eta hor dauden bertsolariena hortik harago doan zerbait da. Eta bertsolaritzarekin berarekin dauka zerikusia, bertsolaritza suspertzearekin, indartzearekin, euskararekin dauka zerikusia, gure herrian egiten den euskarazko jardun handiena da seguruena txapelketako finala, eta benetan badaukagu holakoen beharra, zeren eta zoritxarrez ba ez daukagu euskarazko eta indartsu den jardun askorik, eta hor ari garen bertsolariok
|
badaukagu
funtzio haragoko bat betetzen ari garenaren ideia.
|
|
|
Funtzio nahi bada hizkuntzari lotua, herriari lotua, nahiz eta herria esatea pixka bat anbiguoa den, baina bai, Euskal Herriari lotua. Herrialde guztietako jendea biltzen da, eta bertsolariak ere halatsu, herrialde ezberdinetatik biltzen gara, euskarazko jardun bat da, sortzailea da, baikorra da,
|
badaukagu
horretan, eta lur hori lantzen aritzeko kontzientzia, beraz ez da karrera indibidual bat, edo ez hori bakarrik. Eta hori da talde giro hori indartzen duena.
|
|
|
Txirritak eta Uztapidek hogeita hamabostean enpate gelditu ziren, eta Ustapidek esan zion,"(...) beno Txirritari eman txapela, ni gaztea naiz eta
|
badaukat
astia gero eta" nola da posible joku baten ondoren, zelan enpate, ez delako benetan neurtu daitekeen zerako bat, pelotan, frontoian, badakizu tantoa egiten denean ba erraza da neurtzen, baina bertsoan nola neurtzen dezu?
|
|
|
Txapelketako finaleko biharamunean komunikabide guztiek hitz egiten dute txapelketari buruz, baita komunikabide erdaldunek ere. Eta herri honetan
|
daukagun
panorama sozio linguistikoa ikusita, erdaldun askok eta askok, euskarazko munduaren berri izateko modu bakarrenetako da. Eta gainera euskarazko munduaren berri inbidia emateko modu batean, modu erakargarri, indartsu, pozgarri, eta baikor batean.
|
|
|
Eta gainera euskarazko munduaren berri inbidia emateko modu batean, modu erakargarri, indartsu, pozgarri, eta baikor batean. Orduan alde horretatik, sozialki,
|
badaukala
funtzio bat. Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak
|
dauzkagu
lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak
|
dauzka
, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Orduan, bueno, baloratu egin behar da, funtzio sozialak, funtzio linguistikoak, eta funtzio kulturalak, eta logika artistikoa nolabait. Logika artistiko hutsetik begiratuta txapelketa batek ez
|
leukake
zentzurik, baina guk ez diogu begiratzen hortik bakarrik, begiratzen diogu baita ere bestelako funtzio horien ikuspuntutik. Funtzio sozial, funtzio linguistiko, horien ikuspuntutik.
|
|
|
Beraz artistikoki ere azkenean txapelketak jauzi kualitatibo bat suposatzen du, eta orduan, nahiz eta puntuaezineko eta baloraezineko jarduna izan, ba puntuatze horrek bultzatzen du garapen bat, bertsokeran, eta bertsoaren alde artistiko horretan. Orduan, azkenean bere onurak ere
|
badauzka
kalteak adina. Eta momentuan nik uste egoeraren irakurketa orokorra eginda baloratzen dugula txapelketaren beharra badaukagula.
|
|
|
Orduan, azkenean bere onurak ere badauzka kalteak adina. Eta momentuan nik uste egoeraren irakurketa orokorra eginda baloratzen dugula txapelketaren beharra
|
badaukagula
. Badaukala gure kulturak, badaukala bertsolaritzak berak, Bertsozale Elkarteak, bertsolariek, balantza horretan behar bada egun batean besteak hartuko du pisua, eta baloratuko da ez dela txapelketarik behar.
|
|
|
Eta momentuan nik uste egoeraren irakurketa orokorra eginda baloratzen dugula txapelketaren beharra badaukagula.
|
Badaukala
gure kulturak, badaukala bertsolaritzak berak, Bertsozale Elkarteak, bertsolariek, balantza horretan behar bada egun batean besteak hartuko du pisua, eta baloratuko da ez dela txapelketarik behar. Orain nik uste orokorrean baloratzen dela funtzio garrantzitsu bat betetzen duela txapelketak gaur egungo Euskal Herrian.
|
|
|
Eta momentuan nik uste egoeraren irakurketa orokorra eginda baloratzen dugula txapelketaren beharra badaukagula. Badaukala gure kulturak,
|
badaukala
bertsolaritzak berak, Bertsozale Elkarteak, bertsolariek, balantza horretan behar bada egun batean besteak hartuko du pisua, eta baloratuko da ez dela txapelketarik behar. Orain nik uste orokorrean baloratzen dela funtzio garrantzitsu bat betetzen duela txapelketak gaur egungo Euskal Herrian.
|
|
|
Eta uste dut horrek ere talde giroa indartzen duela. Alegia, bai txapelketa da, lehia da, norberak ahalik eta ondoen egin nahi du, ahalik eta puntu gehien bildu, baina beti beste batekin ari da, elkar lanezko jardun bat da, ikuskizuna aurrera ateratzeko eta maila onean aurrera ateratzearen kontzientzia ere
|
badaukagu
, beraz nolabait desio dugu bestek ere ondo jardutea.
|
|
|
Gero nahiko dugu geroni hobeto jardutea noski, baina norbera ondo jardute hori ere autosuperazio moduko jarrera bat da.Zuk
|
dauzkazun
intentzioetatik hurbil ibiltzea, egiten ari zaren ahalegina plazaratu ahal izatea, doinu jakin horietan, zuk landutako errimaje hori, ideia aldetik zure buruarekin koherente eta fidel izatea, hor badaude apustu batzuk oso intimoak direnak. Orduan lehia nahiko intimoa ere bada, nahiko norbere buruarekin egiten den lehia bat ere bada.
|
|
|
Orduan behar bada termino hauek, eta lehiaren terminoek ez dute bat egiten, inposibleak dira uztartzen, eta txapelketak nolabaiteko uztarketa bat egiten du bi mundu horiena. Behar bada hasi gintezke orain, eztabaida genezake ia zentzurik ba al
|
daukan
jardun artistiko bat puntuatzeak, eta baloratzeak, eta jardun artistiko baten lehia planteatzeak. Hori beste galdera bat da.
|
|
|
Bai azkenean objektuak berak ez
|
dauka
halako baliorik, balioa ez da objektua baizik eta horrek esan nahi duena. Eta gero bestalde, bueno, saria txapela izatearen kuriositatetxo hori.
|
|
|
Bertsotan ere etor daitezke sormen kolpe onak, eta nik uste dut hor inprobisazioak badituela mugak, ezin duelako gero elaboratu eta hobetu, baina sinisten dut jendearen aurrean eta estuasun horretan eta zure burua tentsio goren horretara eraman eta aldi berean erlaxatzeko gai baldin bazara, sormen kolpe bikainak sor daitezkeela eta sortzen direla. Beste gauza bat da elaborazioa, horretarako ez
|
daukagula
gaitasunik, eta gainera sormen kolpe hori errenditu behar dugula oso hizkuntza jakin estu eta prekario batean.
|
|
|
Nik uste dut gaur egun gehixeago ematen ari zaiola bere lekua inprobisazioari, ez bakarrik bertsogintzan, baita beste alor batzuetan ere. Hala ere ez dut uste ez gutxietsi, ez gehiegi handietsi behar denik inprobisazioa, inprobisazioak bere mugak ditu, sorkuntzarako bere mugak ditu, eta aldi berean bere potentziala
|
dauka
arte sorkuntza moduan. Eta zehazki geureak, eta kantu inprobisatuak, kantu inprobisazio biluziak ba uste dut dituela potentzial batzuk beste batzuk ez dituztenak eta aldi berean ba oso muga zurrunak ere bai.
|
|
|
Nik uste dut Bertsolaritza bat batean gertatzen dela baina ez dela bat batekoa. Atzean lan handia
|
daukala
, baina benetan plazan ateratzen den hori, bat batean ateratzen den hori aurretik mamitutako hainbeste gauzaren emaitza dela. Eta bertso batean, lanbro batean bezala, bertso batean kutsatuta azaltzen direla aurretik egindako lan ordu guzti horiek.
|
|
|
...ara isiltasunaren denbora horretaz eta bertsoa pentsatzeko denbora noiz den aski, noiz den gehiegi, inora begiratu gabe norbera kontziente da giroagatik, luze doan, labur doan, askotan ezintasunean baldin bazabiltza, borroka, barne borrokan, ezin bertso tolestuz, esku lanetan bezala, hitzak kabiarazi nahian eta ezin kabituz, denbora badijoa, denbora luze dijoa, pertzibitzen duzu, hasi egin beharra
|
daukazu
, kontziente zara denbora horren loditasunaz eta tentsioaz, eta bien bitartean zaila da esplikatzen zer gertatzen den buruan.
|
|
|
Handik aurrerako segunduak askoz ere, oraindik ere lodiago egiten dira, oraindik eta tentsoago. Eta badago holako akordio moduko bat jendearen eta bertsolariaren artean, eta badago holako denbora epe inplizito bat, hasi beharra
|
daukazu
. Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du.
|
|
|
Ezin duzu gehiago jasan zure burua isilik, eta jendeak ere eskatzen du. Eta askotan hasi behar duzu benetan ezer inongo heldu lekurik
|
eduki gabe
, hasi eta...
|
|
|
Askotan esan izan dugu," puf, lasaiegi niok, hemen ez dator ezer onik", sentitzen baldin badugu erlaxazio handiegia dela, ez dugu beharbada sorkuntza puntakoa egiten. Ez dakit zenbateraino bihur litekeen, ez dakit biokimika ez dut gehiegi ezagutzen, baina adrenalina sorkuntza ere lika edo bizio txiki bat gugan, baina garbi
|
daukat
seguru asko bertsolari baten bizitzan adrenalina kolpe horiek ezinbesteko osagai direla, ohitu egiten garela, eta gainera behar dugula baita ere bizitzaren abiadura sentitzeko.
|
|
|
Nik uste dut baita ere ikusi behar dela herri berezi batean gaudela. Nolabait esango nuke arazo existentzial bat
|
daukan
hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu oso txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|