|
2023
|
|
|
Tributuen arloko printzipioetarik batzuek konstituzio lerruna dute, Konstituzioak
|
beren
beregi aipatzen dituelako (EKren 31 art.), edo doktrinak eta jurisprudentziak horrela deritzelako. Printzipio horiek benetako aginduak dira tributu legegilearentzat.
|
|
|
Edu berean, beste zerbitzu publiko batzuk zergen bitartez baino ezin dira finantzatu eta zerbitzu zatiezin deritze. Horren ildotik, Konstituzio Auzitegiak
|
berak
adierazi duenez," Konstituzioarekin bat dator Estatuak edo autonomia erkidegoek ekonomia ahalbideaz besteko ekonomianahiz gizarte printzipioak gogoan izatea zenbait tributu ezartzean".
|
|
|
Horiek horrela, tributuak sortzeko orduan legeak muga batzuk errespetatu behar ditu. Konstituzioak 87.3 artikuluan
|
beren
beregi baztertu du tributu legeak herriaren ekimenez aldatzeko aukera. Artikulu horrek dionez," Herri ekimena ez da bidezkoa izango, lege organikoei dagozkien gaietan, zerga kontuetan edo nazioartekoetan, ezta grazia pribilegioari buruzkoetan ere".
|
|
|
Aduanetako zergen esparruan, alabaina, hori ez da hain argia. Kasu horretan,
|
beren
beregi utzi dira zerga egitatetik kanpo moneta faltsuaren trafikoa eta sorgorgarrien eta gai psikotropikoen trafikoa (medikuntzaedo zientzia helburuetarako izan ezik). Hortaz, aduanetako zergen zerga egitatea izan daiteke armen trafikoa, pornografiako materialen trafikoa edo babesturiko animalien larruaren trafikoa, eta halako egitateak gauzatuz gero, tributu zorra ordaindu litzateke.
|
|
|
Araban eta Bizkaian gertatu aldera, Gipuzkoan autolikidazioaren bidez hasitako prozedura bi prozeduretan zatitu da: eskaera edo autolikidazioaren bidez hasitako itzultze prozedura, eta autolikidazioak (eta behin behineko likidazioak) berrikusteko prozedura, azken hori Bizkaian izen
|
berekin
ezarri denaren antzekoa. edo sinatu badu; Bizkaian, ordea, TFAOk ez du ezer esaten zehapenei buruz. Kasu horretan argudia daiteke arauaren arrazoizko interpretazioa egin dela eta, ondorioz, erantzukizunik ez dagoela.
|
|
|
Prozedura ofizioz egintza eman zuen organoaren edo goragoko baten erabakiaren bidezedota interesdunak hala eskatu duelako has daiteke; berrikusi nahi den egintza zein organok eman eta organo horrek izapidetuko du. Prozeduran, interesdunari hamabost eguneko entzunaldia emango zaio, baita egintzaren bidez
|
beraien
interesetan kalteak jasan dituztenei ere, egokien deritzotena alegatu eta euren aldeko agiriak aurkezteko. Behin espedientea eratuta, ebazpen proposamena bidaliko zaio organo ebazleari, aholkularitza juridikoaren aurretiazko aldeko irizpena eman ondoren (Bizkaian, Aholkularitza Juridikoaren Zerbitzua; Araban, Batzorde Aholku emailea; Gipuzkoan, Batzorde Aholku emaile Juridikoa, prozedura izapidetu eta ebazteko eskumena duen organoaren arabera).
|
|
|
Titulu berria sartu da TFAOetan (eta TLOn), bateraezinak eta legez kontrakoak diren estatu laguntzei buruzko Europako arauketara egokitu nahian.
|
Beren
beregi arautu dira tributuen arloan estatu laguntzak berreskuratzeko, jarraitu beharreko prozedurak Europako Batzordeak emandako Erabakiak betearaziz.
|
|
|
Erabaki horiek osorik bete beharrekoak dira
|
beren
hartzaile guztientzat, estatu kideentzat eta inplikatutako tributu administrazioentzat; izan ere, horiek guztiek laguntzaz gozatu aurreko egoerara itzultzea lortu dute, luzapenik gabe eta estatu kide hartzailearen barneko Zuzenbidearen prozeduren arabera.
|
|
|
Tributuen aplikaziotzat joko da, tributuen arloan eragina duten estatu laguntzak berreskuratzeko erabakiak betearazteko, beharrezkoak diren administrazio jardueren egikaritza, bai eta erabaki horien ondorioz betebeharpekoek
|
beren
eskubideak erabiltzeko edo tributu betebeharrak betetzeko egiten dituzten jarduketak ere. Ogasuneko zuzendari nagusia izango da tributuen arloan eragina duten estatu laguntzak berreskuratzeko prozedurak abiarazi eta ebazteko eskumena duen organoa.
|
|
|
Isilbidezko indargabetzea gertatuko da, aurreko hori gerokoarekin bateraezina den heinean. Bestela esateko, geroko legeak aurrekoaren gai berbera arautu eta bien artean bateraezintasunak sortzen direnean, aurrekoa indarrik gabe geratzen da, nahiz eta geroko legeak
|
beren
beregi ezer adierazi ez. Isilbidezko indargabetze horrek eragozpenak sor ditzake, baina eragozpenak erraz saihestu daitezke Tributuen Lege Orokorraren 9.2 artikulua aplikatuta.
|
|
|
Epai horretan Hiri Lurreko Lurzoruen Balio Gehikuntzaren gaineko Zergaren zerga oinarria zehazteko metodoa Konstituzioaren aurkakoa zela adierazi zuen, baina epaiaren ondorioak mugatu zituen. Behin behineko likidazioak berrikusi ahal izateko, aurkaratuta egon behar ziren, edota autolikidazioen zuzenketa eskatuta egon behar zen, Epaia eman zen egunerako (ez ordea, Epaia argitaratu zen egunerako).
|
beren
beregi zehaztu behar da lege zaharra aplikatuko zaiela hura indarrean zegoen bitartean sortutako egoerei. Adibiderik garbiena zenbait onura fiskaletan dakusagu:
|
|
|
Ezin baiezta daiteke analogiak Zuzenbidea ex novo sortzen duenik, edo kasu zehatzari aplikatu beharreko erregelak eratzen dituenik. Analogiak ez du ezer berririk sortzen, printzipio juridikoen garapena besterik ez baita erakunde hori; printzipiook antolamendu jakin batean nahitaez dauden heinean,
|
berez
dute nolabaiteko arauzko balioa. Egin eginean ere," lege erreserba" adierazmoldearekin Zuzenbidearen iturriei dagokien arazoa aipatu nahi izan da, eta analogiaren bidezko integrazioaren arazoa esparru desberdin batean kokatzen da.
|
|
|
Egin eginean ere," lege erreserba" adierazmoldearekin Zuzenbidearen iturriei dagokien arazoa aipatu nahi izan da, eta analogiaren bidezko integrazioaren arazoa esparru desberdin batean kokatzen da. Horrenbestez, analogia debekatuta egongo litzateke zerga egitateari, salbuespenei eta hobariei dagokienez, horixe baita TFAOen 13 Artikuluak (eta TLOren 14 Artikuluak)
|
beren
beregi xedatzen duena, sensu contrario.
|
|
|
Aurrezpen hori bazter utziz gero, ez dago arrazoi ekonomikorik halako enpresak erosteko, kasurik gehienetan. Nolanahi den ere, aurrezpen fiskala lortzeko helburu bakarrarekin negozioa burutu bada ere, horrek ez du esan nahi
|
berez
abusuzko jokabidea denik, aldi berean negozio artifizialik ez badago eta emaitza arauaren espiritu eta xedearen kontrakoa ez bada.
|
|
|
Modu horretara, enpresari indibidualak hiru hilerik behin ordainketa bat egin behar du PFEZren kontura; eta enplegu emaileak langileei hileko ordainsaritik kenduko die kopuru bat, Ogasun publikoan sartzeko. Kopuru horiek kendu ditzake betebeharpekoak (hots, langileak)
|
berak
ordaindu lukeen zergatik autolikidazioa egiten duenean. c) Tributua dela-eta partikularren artean sortutakoak daude, esaterako, atxikipenak egiteko beharra eta langileak atxikipen horiek jasateko beharra. Balio Erantsiaren gaineko Zergan partikularren artean sortutako betebeharra are argiagoa da:
|
|
|
Legeak
|
beren
beregi zehazturiko kasuetan, eta zuzeneko zenbatespenaren hautabide bezala, zenbatespen objektiboaren metodoa daukagu. TFAOek (eta TLOk) ez dute metodo hori definitzen, metodo horren erabilera borondatezkoa izan behar dela besterik ez du esaten, tributuaren arauak hala zehazten duenean.
|
|
|
ehuneko 44, Administrazio Zentralarentzat; ehuneko 13, autonomia erkidegoentzat, eta ehuneko 3, toki erakundeentzat. Baldin eta, Europako erregelamenduak ekarritako betebeharren ondorioz, ehuneko 60 ez beste zor muga bat egongo balitz, Administrazio Zentralaren, autonomia erkidegoen eta toki erakundeen arteko banaketak aurretik azaldutako proportzio
|
berak
izango ditu. Autonomiaerkidego bakoitzaren zor publikoaren muga ez da haren eskualdeko barne produktu gordinaren ehuneko 13koa baino handiagoa izango".
|
|
|
Lurralde Historikoetako tributu sistema osatzen duten tributuak ordainaraztea, kudeatzea, likidatzea, ikuskatzea, berrikustea eta biltzea foru aldundiei dagokie, nori bereak. Horretarako, Lurralde Historikoek Estatuko Ogasun publikoak dituen ahalmen eta eskubide
|
berak
izango dituzte.
|
|
|
Dena den, 2020ko azaroaren 10eko (983/ 2020 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa, aintzat hartuz, plantillako langileen baimenaldien eta oporraldien ondorioz hutsuneak bete behar direla alegatzeak ez du
|
berez
justifikatzen ekoizpen inguruabarrengatiko lan kontratua baliatzea. Bestela esanda, justifikatu behar da desoreka nabaria sortzen dela eskuragarri dagoen langile kopuruaren eta gauzatu behar den jardueraren artean; izan ere, printzipioz, atsedenaldiek eta oporraldiek ez dute aparteko egoerarik sortzen, enpresako langile guztiek baitute horiek izateko eskubidea.
|
|
|
Kasu hori,
|
berez
, ez litzateke kontratu etetea izango, baina baliteke itun bidez lanpostua erreserbatua izatea. Bada, azken kasu horretan, borondatezko eszedentzia kontratu etetearen kontzeptura bilduko litzateke.
|
|
|
— Prozedurak ukitutako lantokietatik bat
|
berak
ere ez badu langileen lege ordezkaririk, ordezkaritza batzordea osatuko dute ukitutako lantokiak zein izan eta lantoki horietan arestian adierazitakoaren arabera izendatutako batzordeetako kideek, euren artean hautatutakoek, halakoek ordezkatzen duten langile kopuruaren arabera.
|
|
|
Ordezkaritza bateratuaren organoak sindikatu izaerarik gabeko organoak dira eta
|
beraien
xedea da enpresako edo lantokiko langile guztiak ordezkatzea.
|
|
|
Hauteskunde mahaia modu formalean eratuko da horretarako
|
beren
beregi egindako aktaren bidez, sustatzaileek hauteskundeak egiteko asmoaren komunikazioan ezarri datan. Data horretan hasiko da, berebat, hauteskunde prozesua.
|
|
|
Halaber, SALOk bereizi egin ditu
|
berez
ordezkaritza handienekoak direnak eta afiliazio edo hedatze bidezkoak direnak.
|
|
|
Hala ere, onartu egin da langile kategoria zein banda batzuei ez aplikatzea. Horren adibide dira zuzendaritza koadroak eta teknikari koadroak; batzuetan langile horiek
|
beren
beregi eskatu behar dute hitzarmena ez aplikatzea, eta baliteke langileok eurontzat bakarrik nahi izatea hitzarmen bat, hots, lanbide sektoreko edo bandako hitzarmena.
|
|
|
— Prozedurak ukitutako lantokietatik bat
|
berak
ere ez badu langileen lege ordezkaririk, ordezkaritza batzordea osatuko dute ukitutako lantokiak zein izan eta lantoki horietan arestian adierazitakoaren arabera izendatutako batzordeetako kideek, euren artean hautatutakoek, halakoek ordezkatzen duten langile kopuruaren arabera.
|
|
|
Hori gehienetan gaueko lanaren ondoriozko plusaren bidez egiten da. Baina ez da halako ordainsari berezirik izango, alokairua zehaztean kontuan hartu denean lana
|
berez
izatea gauez egin beharrekoa edo akordatu denean gaueko lana atsedenaldiekin konpentsatzea.
|
|
|
(b) Jardueraren izaera dela eta, txandakako araubidearen arabera asteko egun guztietan lan egiten duten enpresei ahalbidetzen zaie euren jarduera antolatzea, dela aste osoen arabera lan egiten duten langile taldeak erabilita, nahiz eta horiek asteko atsedenaldia pilatu, dela asteko atsedenaldi arrunta duten langileak erabilita, kasu horretan ordezko lan-taldeak
|
beren
beregi kontratatuko direla lehenengoak ordezteko, asteko atsedenaldietan.
|
|
|
Lanbide talde jakin bateko eginkizunak gauzatzeko titulu ofizialen bat behar denean, ezinezkoa da talde hori eratxikitzea halako titulaziorik ez duenari [2000ko azaroaren 15eko (1527/ 2000 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Hori gorabehera, lanbide titulua ez da
|
berez
lanbide taldea definitzen duen osagaia; izan ere, litekeena da hitzarmen kolektiboan ezarritako beste osagai batzuk ere kontuan hartu behar izatea [2003ko uztailaren 18ko (2562/ 1992 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
—
|
Beraien
balizko erantzukizuna estaltzeko bermea eratzea.
|
|
|
Esklusibotasunaz landa, eta
|
beren
beregi lanaldiari helduz, nahiz eta 1331/ 2006 Errege Dekretuaren 14 artikuluak LELTBk ezarri mugetara igorri, arazorik handiena lanaldi hori zehaztean datza.
|
|
|
Ildo horretatik doa 2018ko otsailaren 8ko (1121/ 2015 db. errek. zk.) AGE. Epai horrek, 2017ko irailaren 5ean GEEAren Sala Handiak Barbulescu II auzian emandako epaia (ikusi 7 Z.O.)
|
beren
beregi aipatu eta komentatzeaz gain, ebatzi beharreko kasuan (Inditex kasuan) ondorioztatu du langilearen laneko posta elektronikoaren gaineko kontrola gauzatu dela iragazkiak ezarriz, daten eta gaien arabera, eta, modu horretara, bereizi gabeko eta abusuzko kontrola saihestu dela. Hain zuzen ere, epaiaren esanetan, horrek guztiorrek eratortzen du kontrol horren bidez lortutako proba legearen araberakoa izatea (ikusi 6 Z.O.).
|
|
|
(b) Banku, Aurrezki Kutxa, Kreditu Kooperatiba edo Elkarrekiko Berme Sozietate batek emandako abal nahiz finantza solidarioa edo
|
beren
beregi kontratatutako aseguru poliza.
|
|
|
Hori dela eta, manu horren hasieran ezarri da enpresa, lantoki edo ekoizpen unitate autonomoaren gaineko titulartasun aldaketak,
|
berez
, ez dituela azkenduko lan harremanak" (LELTBren 44.1 artikulua).
|
|
|
Hori berori baieztatzen du LELTBren 44.1 artikuluak, ondokoa esatean: " enpresa, lantoki edo ekoizpen unitate autonomoaren gaineko titulartasun aldaketak,
|
berez
, ez ditu azkenduko lan harremanak".
|
|
|
Mugigarritasun geografikoak berarekin ez badakar langileak bizilekua aldatzea, orduan enpresaburuaren agindua bere ius variandi delakora bilduko da. Bestelakoan, ius variandi delakoa gainditzen da, eta LELTBren 40 artikuluko erregelak bete behar dira (kasu horietan ere lan baldintzak funtsean aldarazten direla esan bide da, nahiz eta 41 artikulua izan
|
beren
beregi halako aldarazpenez arduratu dena).
|
|
|
Baina ezin da mugigarritasun geografikoaz hitz egin, langileak
|
beren
beregi kontratatu direnean lantoki mugigarri edo ibiltariak dituzten enpresetan zerbitzuak emateko [ikusi 2004ko urriaren 14ko (2464/ 2003 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
© Prozedurak ukitutako lantokietatik bat
|
berak
ere ez badu langileen lege ordezkaririk, ordezkaritza batzordea osatuko dute ukitutako lantokiak zein izan eta lantoki horietan arestian adierazitakoaren arabera izendatutako batzordeetako kideek, euren artean hautatutakoek, halakoek ordezkatzen duten langile kopuruaren arabera.
|
|
|
© Prozedurak ukitutako lantokietatik bat
|
berak
ere ez badu langileen lege ordezkaririk, ordezkaritza batzordea osatuko dute ukitutako lantokiak zein izan eta lantoki horietan arestian adierazitakoaren arabera izendatutako batzordeetako kideek, euren artean hautatutakoek, halakoek ordezkatzen duten langile kopuruaren arabera.
|
|
|
Alokairuaren kontzeptuari
|
beren
beregi erreparatuz, LELTBren 26.1 artikuluaren arabera alokairutzat joko dira inorentzat lan zerbitzuak emateko lanbide prestazioaren ondoriozko hartukizun ekonomiko guztiak, horiek diruz zein gauzaz egin. Hartukizun ekonomiko horiekin ordainduko da benetako lana, hori ordaintzeko modua edozein dela, bai eta lan denboratzat jotzen diren atsedenaldiak ere.
|
|
|
Horien arau erreferentzia LELTBren 26.2 artikulua da. Hartara, alokairuz gain hartzekoak lanaren ondorioz sortzen dira, baina
|
beraien
arrazoia ez da lan egin izana edo ondore horietarako lan egindako denborarekin berdinetsitako atsedenaldia baliatzea. Aitzitik, bestelako arrazoi batzuk aztertu behar dira, hots, honako hauek:
|
|
|
(b) Enpresaburuak informazio segurtasunaren inguruan
|
beren
beregi ezarritako jarraibideak.
|
|
|
Esparru horretan" alokairu eskala bikoitz" deritzenei erreparatu behar zaie
|
beren
beregi. Hitzarmen klausula edo enpresa eginera horren ondorioz, ordainsari desberdinak ezartzen dira, kontratazio data edo langilea enpresan zein datatan sartu den aintzat hartuta, dela zuzenean alokairu txikiagoak ezarriz, dela alokairu kontzeptu batzuk kalkulatzeko prozeduretan desberdintasunak ezarriz, kontratazio berrieneko langileen edo hitzarmena indarrean jarri ondoren nahiz enpresa eginera praktikan jarri ondoren kontratatutako langileen kaltetan.
|
|
|
Horrenbestez, sarritan, zaila ez ezik, gatazkatsua ere bada beka egoera horiek eta lan kontratua bereiztea. Baina hori ezin bihur daiteke eragozpen, halako beken zilegitasuna aitortzeko, betiere,
|
beraien
jardueraesparrua gainditzen ez badute, hau da, xede nagusitzat prestakuntza izatea.
|
|
|
(c) Larderia: larderia bada izan, kontratugileetako bati beldur zentzuzko eta oinarriduna eragiten zaionean, kontratugile horrek
|
berak
edo haren ondasunek nahiz beraren ezkontideak, ondorengoek edo aurrekoek eurek nahiz haien ondasunek hur hurreko kalte larria jasango dutelako.
|
|
|
— Prozedurak ukitutako lantokietatik bat
|
berak
ere ez badu langileen lege ordezkaririk, ordezkaritza batzordea osatuko dute ukitutako lantokiak zein izan eta lantoki horietan arestian adierazitakoaren arabera izendatutako batzordeetako kideek, euren artean hautatutakoek, halakoek ordezkatzen duten langile kopuruaren arabera.
|
|
|
Kontsultaldia akordiorik gabe amaitzen denean eta aipatu prozedurak ez direnean aplikagarri edo halakoek ez dutenean eztabaida konpondu, alderdietariko edonork utzi ahal izango du eztabaidaren konponbidea Hitzarmen Kolektiboen Aholku Batzorde Nazionalaren (HKABNren) esku, hitzarmeneko lan baldintzak ez aplikatzeak ukitzen dituenean enpresa
|
berak
autonomia erkidego desberdinetan dituen lantokiak, edo autonomia erkidegoetako kasuan kasuko organo eskudunen esku, gainerako kasuetan. Organo horiek erabakia eman dute, gehienez ere, 25 eguneko epean, gatazka euren esku jarri zenetik zenbatzen hasita; egin eginean ere, erabaki hori hartu ahal izango dute organo horiek edo organo horiek ondore horietarako izendatutako arbitroak, horren inpartzialtasuna ziurtatzeko behar adinako bermeak hartu ondoren.
|
|
|
RED Mekanismoa aktibatzeko Ministroen Kontseiluaren erabakiak zehaztu behar ditu, gaikuntza orokor gisa, enpresaburuek bete beharreko betekizunak, ABEEEren bi modalitateak eskatu nahi izanez gero. Bestela esanda, RED Mekanismoa aktibatzeko akordioan jasotako betekizunak
|
berez
ez dira enpresaburuek ABEEEak aplikatzeko arrazoi, hau da, enpresaburuek betekizun horiek betetzen dituztela justifikatu dute kasuan kasuko ABEEE aplikatzeko.
|
|
|
O K aleratze kolektiboak 50 langile baino gehiago ukitzen baditu, enpresak langileei beste enpresa batean berriro laneratzeko plana eskaini behar die, langileak berriro laneratzeko enpresa baimenduen bidez. Plan horrek, gutxienez 6 hilabeterako diseinatuko denak, bere baitara bildu behar ditu lanbide prestakuntza eta orientaziorako neurriak, ukitutako langileari
|
beren
beregi zuzendutako arreta eta enplegua modu aktiboan bilatzea. Edozein kasutan, plan hori ez da aplikatuko konkurtso prozeduraren mende dauden enpresetan.
|
|
|
Are gehiago, posible da legegileak, zenbait kasutan, derrigorrez ezartzea distantziara egindako lana, Covid pandemiaren ondorioz egin bezala (ikusi martxoaren 17ko 8/ 2020 Errege Lege dekretuaren 5 eta 6 artikuluak), edo hitzarmen nahiz akordio kolektiboek beste horrenbeste egitea. Esangura horretan, esate baterako, 2021eko martxoaren 3ko Financiera El Corte Ingles, EFC, S.A. enpresaren hitzarmen kolektiboak
|
beren
beregi arautu du telelana, telelan arruntaren inguruan jaso duen araubidetik at, Covid ondoriozko egoera sanitarioari aurre egiteko neurri gisa, edo bat bateko inguruabar aurreikusiezin nahiz apartekoei aurre egiteko neurri gisa (ikusi 44.9 artikulua).
|
|
|
Hori gorabehera, abokatu bulego batekin lan harreman arruntak izan ditzakete, betiere,
|
beraien
zerbitzuek lan zuzenbidearen ezaugarriak betetzen badituzte.
|
|
|
O I ndustria Auzitegiak, 1908ko maiatzaren 19ko Legeak sortutakoak, eta 1912ko uztailaren 22ko Legeak eraldatutakoak, lan arloan espezializatutako lehenengo auzitegiak izan ziren, erabat independenteak auzitegi zibilei begira.
|
Beraien
eskumenak mugatu ziren, batetik, ugazaben eta langileen artean edo ugazaba beraren langile batzuen artean sortzen ziren erreklamazio zibiletara, halakoak oinarri zutenean errentamendu zerbitzuen kontratuak, lan kontratuak edo ikastaldi kontratuak ez betetzea edo suntsiaraztea, eta, bestetik, 1900eko urtarrilaren 30eko Legea, lan istripuei buruzkoa, aplikatzearen ondorioz sortutako auzietara. Industria Auzitegien egitura hurrengoa zen:
|
|
|
Erakunde horiek parekideak ziren, eta ugazabek nahiz langileek osatzen zituzten.
|
Beraien
eginkizunak Lan Ministerioak hala eskuordetuta gauzatzen zituzten. Zehatz mehatz, eginkizun horiek ziren:
|
|
|
lanbidea, industria eta merkataritza askatasunez hautatzea (33 artikulua), lanbide elkartzea eta sindikatu askatasuna (39 artikulua), lan egiteko gizarte betebeharra eta lana babestea: horretarako gizarte legegintzako programa zabala jaso zen,
|
beren
beregi aipatuz gizarte aseguru desberdinak (46 artikulua), nekazaritzako langileak babestea (47 artikulua).
|
|
|
Lan Araudiak ikuspuntu formaletik Lan Ministerioaren aginduak ziren.
|
Beraien bidez
, sektore ekonomikoen edo ekoizpen adarren arabera, lan baldintza guztiak ezartzen ziren (lanbide kategoriak, lanaldia, alokairuak, gizarte laguntza, gizarte aseguruen osagamak...). Gutxieneko arau moduan jarduten zuten lan kontratuei begira, eta lan edukiko legeek bakarrik muga zitzaketen, lerrun handiagokoak izateagatik.
|
|
|
Bada, greba legeztatu zen arauketa gatazka kolektiboei begira, baina, Zioen Azalpenetik ondorioztatzen denez, garrantzia kendu zitzaion, grebak
|
berez
ez zuelako gatazka kolektiboa konpontzen. Bestela esanda, greba ulertu zen errebindikazio batzuen aldeko ekintza gisa bakarrik.
|
|
|
★ Enpresa ondorengotza: erakunde hori dela eta, enpresa, lantoki edo ekoizpen unitate autonomoaren gaineko titulartasun aldaketak,
|
berez
, ez ditu azkenduko lan harremanak; enpresaburu berria aurreko enpresaburuaren lan izaerako eta Gizarte Segurantzaren eskubide eta betebeharretan subrogatuko da (44 artikulua).
|
|
|
© Artikulu zehaztugabeak eta, beraz, esangura hertsian, lan edukirik ez dutenak. Lan zuzenbidearen ikuspuntutik artikulu horiek garrantzia izan dezaten,
|
beraien
edukia lantokian edo lan harremanekin zerikusia duten inguruabarretan islatu da: 14 artikulua (berdintasun formala eta bereizkeriarik eza); 15 artikulua (bizitza eta osotasun fisikorako nahiz moralerako eskubidea); 16 artikulua (ideologiaeta erlijio askatasuna); 18 artikulua (intimitaterako eta norberaren irudirako eskubidea); 20 artikulua (adierazpen askatasuna); 21 artikulua (bilerak egiteko eskubidea); 22 artikulua (elkartzeko eskubidea); 24 artikulua (epaile eta auzitegien babes eragingarria lortzeko eskubidea).
|
|
|
Lehenengo solairua, banakako harremanei buruzkoa, oinarritzen da lan kontratuaren dinamikan, berau aztertzean alegia. Benetako protagonistak dira lan kontratua egiten dutenak, hau da, enpresaburua eta langilea,
|
beraien
eskubide eta betebeharrekin. Hortik, bada, horiek ezagutzeko premia.
|
|
|
Bigarren solairuak, harreman kolektiboei buruzkoak, oinarri ditu, lehendabizi, langileen eta enpresaburuen interes kolektiboak ordezkatzen dituzten erakundeak. Horiek identifikatzeak ahalbidetuko digu
|
beraien
jardute aukeren berri izatea. Arreta berezia merezi du sindikatu askatasunak; arean ere, berau da langileen ordezkaritza kolektiboa egituratzeko osagai nagusia.
|
|
|
Nabarmendu behar da ondare nahasketa ez dela identifikatu behar kapital sozialarekin, ezpada enpresaren ondarearekin. Halaber, azpiegitura berberak erabiltzeak
|
berez
ez du erakartzen ondare nahasketarik —nahiz eta, zenbait kasutan, horren zantzua izan daitekeen— c) Kutxa bakarra. Osagai horrek berarekin dakar doktrinak" kudeaketa ekonomikoan nahasketa" deitu duena, eta jurisprudentziaren arabera —1983ko martxoaren 28ko (JB 1207) AGE, 4 Salakoa—, osagai hori identifikatzen da" jardunbidean eta kontabilitatean izan ohi den komunikazio edo iragazkortasunarekin".
|
|
|
Aitzitik, estatutuz kanpoko hitzarmen kolektiboak dira LELTBren III. tituluko betekizunen bat ez dutenak.
|
Beraien
eragingarritasuna mugatua da, eta MOLERO MANGLANOrekin bat etorriz," paraarauemailetzat" jo daiteke. Egia esan, ez dira zuzenbide erkideko kontratu arruntak, ezpada kontratu kolektiboak eta lan izaerakoak, non ordezkaritza kolektiboko organoen eragin berezia nabari den.
|
|
|
©
|
Beraien
edukiak izaera substantiboa du, eta ez formala.
|
|
|
Eta akordio horiek onesteko prozedura askatasuna dago.
|
Beraien
eragingarritasuna alderdien legitimazioaren araberakoa da.
|
|
|
Bada, segurtasun juridikoak galdatutako aldeez mintzo gara, hala denean, ukitutako administratuaren defentsa bermatzeko. Esangura horretan, MOLERO MANGLANOk ohartarazitakoaren haritik, beharrezkoa da modu egokian jasotzea, dela Administrazioaren, jardun duen ikuskatzailearen eta aktaren jasotzaileen gutxieneko identifikazio datuak, dela ikuskatzaileak edo ikuskatzaileordeak egiaztatutako egitateak,
|
beren
beregi adieraziz horietatik garrantzitsuak direnak arau haustea tipifikatzeko, dela erabili diren tresnak, dela arau haustearen maila egiaztatzen duten irizpideak, betiere, akta oinarritzen duen arautegi zehatza aipatuz. Azken finean, tipikotasun, proportzionaltasun, non bis in idem eta erruduntasun printzipioak betetzea da helburu nagusia.
|
|
|
Gainera, horretarako ez da kontuan hartuko arau horien gainean Konstituzio Auzitegiak egin ahal izan duen azterketa. Era berean, Konstituzioaren 10.2 eta 96.1 artikuluek ezarritakoaren haritik, eta,
|
beren
beregi aintzat hartuz 1969ko maiatzaren 23ko Vienako Konbentzioa, tratatuen zuzenbideari buruzkoa (ikusi 23, 26 eta 27 artikuluak), eta azaroaren 27ko 25/ 2014 Legea, tratatuen eta nazioarteko beste akordio batzuei buruzkoa (ikusi 28, 29 eta 31 artikuluak), barne auzitegiek, alderdiek hala eskatuta nahiz ofizioz, eta konbentzionaltasun kontrolaren ondorioz, betebeharra dute Europako Gizarte Gutun...
|
|
|
Hemendik aurrera, eta batez ere 1882.eko Probintzia Legearen ostean, asko izan ziren udal araubidearen erreformarako Lege proiektuak: Segismundo Moret en 1883.eko proiektua, 1884.eko Robledoren proiektua edo Maurak
|
berak
1903 eta 1907 urteetan egindako saiakerak edota 1912.eko Canalejas ek egindako proiektua. Egia esan, Berrezarkuntzaren 1877.eko Udal Legeak 47 urtez iraun zuen Calvo Soteloren Estatutura arte (1924 urtekoa).
|
|
|
Azkenik, adierazi behar dugu Garcia Fernandez jaunari jarraituta: " Erregimen autoritarioetan, kontrara, udalerria Estatuaren Administrazioaren hierarkia eskalan sartzen denean eta
|
beren
karguak ez direnean sufragio unibertsalaren bitartez hautatzen, udalerria arautzen duen Zuzenbidea Administrazio Zuzenbidearen zati berezia bakarrik izango da" 53 1975eko azaroaren 20an Franco Diktadorea hil ondoren, laister hasi zen bidea 1978ko EKra heltzeko.
|
|
|
Espainiako Konstituzioan autonomiari garrantzi handia ematen zaio eta, horren hedapenean, toki autonomiak ere lekutxo bat dauka 1978ko EKak diseinatutako lurralde antolaketan. Hori horrela, EKaren 137 eta 140 artikuluek
|
beren
beregi aitortzen dute toki erakundeen autonomia eta, 142 artikuluarekin batera autonomiaren alderdi ekonomikoa aipatzen da, finantza nahikotasuna alegia. Baina toki autonomiaren aipamen gehiago ez da egiten eta, ondorioz Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentziak garatu behar izan du toki autonomiaren kontzeptu hori.
|
|
|
Esan bezala, EKk toki autonomia jaso du; ez da
|
beren
beregi printzipio bezala aitortzen, baina kontzeptua bai aipatzen da 137 artikuluan modu orokorrean, 140 artikuluan udalei dagokionez eta 141 artikuluan probintziei dagokionez. Alde batera utziko dugu EKren 2 artikuluak eginiko autonomiaren aldarrikapena, horrek lotura handiagoa duelako autonomia erkidegoekin toki erakundeekin baino.
|
|
|
ATELA URIARTEk esaten duenez: " EK-k ez du zehazten toki autonomiaren irismena eta edukia, eta
|
beren
beregi aitortzen du bere 137; VIII. titulu bereko II. kapituluak bakarrik eskaintzen ditu udalerrientzako oinarrizko antolaketa jarraibide batzuk 140 artikuluan, eta 142 artikuluan, finantza nahikotasunaren bermearekin, ixten du bere erregulazioa. Hau da, ikuspegi konparatibo batetik eta lehen ikuspegi kuantitatibo batetik, Konstituzioak hiru artikulu baino ez dizkie eskaintzen udalerriei, eta hamasei, berriz, autonomia erkidegoei" 55.
|
|
|
Deigarria egin zaigu ikerketa honetan zenbat epai eman behar izan zituen Konstituzio Auzitegiak Probintziaren" defentsan". Horien artean esanguratsuenak KAren 32/ 1981 Epaia, non Kataluniako Generalitateak
|
beren
lau probintzien eskumenak hartu nahi zituen, edo 117/ 1984 Epaia non kasua errepikatzen da baina Valentziako Generalitatearekin. Edota 27/ 1987 Epaia zaintzari dagokionean, batzuk aipatzearren.
|
|
|
Estatuaren legeek zehaztuko dituzte zeintzuk diren udalen (toki administrazioen) berezko interesak. Nahiz eta gero interes horiek zehazteko orduan autonomia erkidegoek, berezko eskumenen egikaritzan, horiek zabaltzeko aukera izan. c) Toki erakundeek
|
beraien
intereseko gaiak kudeatzeko ahalmena antolamendu juridikoaren baitan gauzatu behar dira. Beraz, legearen bidez autonomiaren printzipioa zehaztuko da, autonomia legezkotasun kontrolekin bateragarria izanik. d) Amaitzeko, botere edo ahalmen autonomoaren edukiari begira, aukera ezberdinen artean hautatzeko gaitasuna izango da irizpide politikoak erabilita (KAren abenduaren 9ko 193/ 1987 Epaian aitortua).
|
|
|
Epaiak horrela jarraitzen du: "
|
Berez
, ondorioz, erakunde bermeak ez du finkatzen eduki zehatzik edo betiko finkatutako eskumen eremu zehatzik, baizik eta erakunde beraren ezagupenerako gizarteak momentu eta leku konkretu batean duen kontzientzia" 77 Hitz xehekin esateko, toki autonomia da gizarteak toki autonomiatzat une eta leku jakin batean ulertzen duena, eta horregatik babes berezia merezi du.
|
|
|
Toki erakundeen eskumenen jatorri bikoitzak eskumenak banatzeko doktrinan dauka bere euskarri nagusia. Egia da jatorri hori
|
beren
beregi aipatu zuela Konstituzio Auzitegiaren 214/ 1989 Epaiak82, Toki Araubideen Oinarriei buruzko apirilaren 2ko 7/ 1985 Legea (TAOL) indarrean zegoelarik eta horren inguruan ziharduela. Baina, toki erakundeen eskumen banaketari buruzko jatorri hori, jatorri bikoitz hori, 4/ 1981 Epaian bertan ere nolabait aipatu egiten zen.
|
|
|
Dena den, argi utzi behar da 1985 urtean TAEH onetsi zela, nahiz eta 1989 urtera arte EAOean
|
beren
argitalpenarekin Estatuko antolamendu juridikoan sartu ez. Hitzarmen horretan ematen den toki autonomiaren ikuspegia, nire uste apalean eta LASAGABASTER HERRARTE irakaslearekin bat etorriz, ez da Espainiako doktrinan edota jurisprudentzian garatu dena.
|
|
|
Benetan deigarria da lehen udal eskumenekoak ziren esparru batzuk orain
|
beren
beregi uzten direla autonomia erkidegoen eskuetan, eskumen trasferentzia udaletik autonomia erkidegora, nahiz eta ordura arte garapen guztia udalen jardueratik gauzatu. Honen adibidea da, esate baterako, osasungarritasun publikoaren babesa.
|
|
|
Perez Luquek autonomiaren kontzeptua aporiatzat jotzen du, hau da, ikuspuntu arrazional batetik
|
beren
bideragarritasun eza daukan esakunea. Ildo horretan, PEREZ LUQUEk8 esaten duen bezala, badirudi gaur egun autonomiari buruz hitz egitea ez duela zentzurik, ez duela merezi.
|
|
|
Hori guztia alde batera utzita, kontuan hartu behar da autonomiaren kontzeptu hau zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa dela eta arazoa hori zehaztean dator. Konstituzio Auzitegiak (hemendik aurrera KA) berak autonomiaren printzipioa zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa bezala aitortu zuen10 eta hori
|
berez
arazoa da. Arazoa kontzeptu bera ulertzeko interpretazioak anitzak izan daitezkeelako, nahiz eta, Auzitegi Gorenaren jurisprudentziak dioenez, zehaztu gabeko kontzeptu juridikoek interpretazio bakarra daukaten eta emaitza bakarra eta justua duten11.
|
|
|
" toki kolektibitateen berezko Zuzenbidea, honakoak ezarri eta arautzen dituena:
|
beraien
antolakuntza, horien ordezkari izan eta horien helburu bereziak administratzen dituzten erakundeen egoera berezia, eta erakundeen eta horien kideen arteko harremanak" 15.
|
|
|
Arazoa ez datza deszentralizazioan
|
berez
, baizik eta deszentralizazio horren izaeran bertan. Esan bezala, KAren 4/ 1981 Epaia eta gero, toki autonomia deszentralizazio administratibo huts bat bezala ulertu da.
|
|
|
Logikoa zen. Aipagarrienak Karlistaldiak izango lirateke, Estatua indartzeko prozesua luketenak, eta udalerri askori
|
beren
funts propioak kenduko dizkieten desamortizazio ezberdinak. Ikus daitekeenez, biek nabarmenki zentralizatzailea den joera bat areagotuko lukete prozesu horretan" 22 1809 urtetik 1877 urtera doan garaian tokiko araubideek amankomuneko ezaugarri batzuk dituzte:
|
|
|
Horren erregeordetzan zehar, Martinez de la Rosaren gobernuarekin eta bere zuzendaritzapean26 onetsi egin zen 1834ko apirilaren 10eko Errege Estatutua.
|
Berez
, ezin daiteke esan konstituzio baten aurrean gaudela, nahiz eta funtsezko arau baten aurrean egon, bere onespena ez zelako Gorte Konstituziogile baten emaitza izan27 Errege Estatutuak 50 artikuluko testua zen eta horretan ez zen udalen inguruko inolako ebazpenik zehazten. Errege Estatutuaren arauketaren mende eman zen 1835eko uztailaren 23ko Errege Dekretua, Erresumako udalen behin behineko arauketari buruzkoa.
|
|
|
Auzitegi berdinak 193/ 2004 Epaian, 3 oinarri juridikoan, esanahi berdinean adierazten du herritarrek
|
beraien
gaitasun ekonomikoarekin gastu publikoaren sustengua eraman behar dutela eta herritarren artean printzipioz zergadunen arteko berdintasuna eskatzeko ahalmena izango dute157 Horren inguruan Atxabal RADAk eta Garcia Rossek azalpena ematen dute: " Konstituzioaren 1, 14 eta 31 Artikuluetan ez ezik, berdintasun printzipioa 139.1 artikuluan ere aipatzen da.
|
|
|
Legezkotasun printzipioa
|
berez
, jatorriz, esentziaz toki autonomiaren muga da. Muga horren zergatia argia da:
|
|
|
Baina kontuan izan behar dugu KAk
|
berak
horren interpretazio murriztailea egin duela eta gauza gutxi utzi duela toki erakundeen eskuetan. Horren harira, KAren 6/ 1983 Epaian, otsailaren 4koan, hurrengoa adierazten zuen hitzez hitz:
|
|
|
Gainera, ez dugu bistatik galdu behar erregelamenduei egiten zaien igorpen hori ez dela orri zuri baten gainean egindako igorpena, hau da, erregelamendua, legeak horrela baimentzen duelako, legea garatzeko egiten da eta ez
|
berez
legezko arauketarik ez duten gaien inguruan. Horren harira adierazgarria da KAren 179/ 1985 Epaiaren 3 oinarri juridikoak egiten duen adierazpena:
|
|
|
Eta, hala ere, errekargua aplikatzeko oinarria zehazten da,(...) ez da gauza bera gertatzen tasarekin. Tasa horrek ‘ehuneko bakarra’ izan duela baino ez du esaten, eta, beraz, udalek ez dute legegintza ahalmenik —autonomia erkidegoek ez bezala— ehuneko hori
|
beren
kabuz finkatu dezaketelako, erabateko diskrezionalitatez eta inolako lege mugarik gabe. Adierazitako manuek ez dute ezartzen haiek bete beharreko irizpiderik, ezta gehieneko eta gutxieneko mugak ere" 166.
|
|
|
Horren arabera, Administrazioen arteko harremanak dira: " Erakunde publikoen arteko loturak dira, antolamendu juridikoak arautzen dituena,
|
beraien
hedadura borondatezkoa edo betetzeko derrigorrezkoa izan daiteke eta Administrazio Publikoek bilatu behar dituzten elkarlana, koordinazioa eta eragingarritasun printzipioak praktikara eraman nahi ditu. Horiek guztiek leialtasun printzipioari erantzuten diote".
|
|
|
Gainerakoan, bat dator federalismo kooperatiboaren printzipioekin; formula federal modernoak izendatzeko erabili den adierazpena da, eta esan nahi du lurralde botereko zentroek eskumenak modu koordinatuan erabiltzen dituztela, subjektu publikoen arteko harremanak zuzendu behar dituen leialtasunaren ondorioz. Leialtasunaren ideia hori dago Toki araubideari buruzko oinarrizko Legearen 10 artikuluak agintzen du toki administrazioen eta gainerako herri administrazioen arteko harremanak" elkarrekiko informazio, lankidetzaeta koordinazio betebeharretara" doitzea, bai eta gainerako administrazioek
|
beren
eskumenak modu legitimoan baliatzea errespetatzea ere, kasu bakoitzean inplikatutako interes guztiak haztatuz (Toki Araubidearen Oinarriak Arautzen dituen Legearen 55 artikulua, gaur egun hori guztia APELko 4 artikuluak zehazten du)".
|
|
|
Hasieratik, 1978an, EKren idazketa garaian, BOcANEGRA SIERRAk
|
berak
adierazten zuen moduan, zaintza hitza baztertzen joan behar dugu eta horren ordez kontrol hitza antolamendu juridikoan normalizatu eta arauetan sartu behar da. Asmo horrekin egin zen Toki Araubideari buruzko Lege zaharrean 1975eko erreforma.
|
|
|
Toki autonomiaren kontzeptu teorikoa ikusita eta arauketa juridikoa ikusirik, argi dago autonomia eta subiranotasuna oso gauza ezberdinak direla. Autonomia subiranotasunaren emaitza dela esan daiteke, subiranoak
|
beren
deszentralizazioa egituratzean sortutako kontzeptua. Oso adierazgarriak dira honen inguruan BOCANEGRA SIERRA jaunak erabilitako hitzak:
|
|
|
Beste modu batean esanda, zaintza ezin da gauzatu
|
berez
toki erakundeen eskumenekoak ez diren gaien inguruan, ezta eskuordetzaren bitartez edo transferentzien bitartez emandako eskumenen gainean. Toki erakundeen eskumenekoak ez diren erabakiak zuzenbide osoko deuseztasuna dakartzaten erabakiak dira eta horien gaineko administrazio kontrolik ez da egiten.
|
|
|
Toki erakundeen eskumenekoak ez diren erabakiak zuzenbide osoko deuseztasuna dakartzaten erabakiak dira eta horien gaineko administrazio kontrolik ez da egiten. Ebazpen horiek
|
berez
deusezak dira indarrean dagoen Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkideari buruzko urriaren 1eko 39/ 2015 Legearen (hemendik aurrera APEL) 47 artikuluak adierazten duen bezala. Horrez gain, ez dugu ahaztu behar ere, Zuzenbideko estatuaren printzipioei eutsirik, toki erakundeen jarduera epaitegiek gauzatzen duten kontrolaren mende daudela.
|
|
|
Bestetik, transferitutako edo eskuordetutako eskumenen kontrol neurriak eskumenaren egikaritza arautzen duten legeek ezarriko dituzte eta horiek edozelakoak izan daitezke,
|
berez
eskumenak toki erakundearenak ez direlako. TAOLaren 7.3 artikuluak argi uzten du gai hau:
|
|
|
Proiektua (TAOL1975) 1975eko azaroaren 19an indarrean sartu zen baina
|
beren
indarraldia oso laburra izan zen. Arias Navarro gobernuburu zen eta 1975ean bertan Dekretuaren bitartez toki erakundeetarako hauteskundeak deitu zituen.
|
|
|
Era berean, ‘Tokiko’ gisa kalifikatutako zergak antolatzeko legeak dira —baita modu partzialean ere, udalen autonomiaren merezimenduan—, Konstituzioak hemen legegileari agintzen diolako lurralde erakundeari autonomia eremu bat aitortzea ez ezik, berak ezartzen duen lege erreserba bermatzea ere (31.3)...". Esangura honetan Duran GarClAri jarraituz, autonomiaren eta lege erreserbaren bateratze hori arindu egiten da, eta azken hori" erreserba erlatibotzat" hartzen du Konstituzio Auzitegiak; izan ere, toki zergak legez ordenatu behar direnean, erreserba horrek murriztu egiten du bere eremua, udalerriei
|
beraien
zergak ordenantzaren bidez arautzeko ahalmena ez kentzeko.
|
|
|
" Bada, Estatuko legegileak, Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen 7/ 1985 Legearen bidez, Konstituzioaren 149.1.18 artikulua, Administrazio horren araubidearen oinarriak arautuz. Eta oinarri horien artean daude Legearen 65 eta 66 artikuluetako aurreikuspenak, zeinek arautzen baitute Estatuko Administrazioak eta autonomia erkidegoek
|
beren
eskumenen esparruan korporazioen egintza eta erabakiak aurkaratzea, eta ezartzen baitute toki erakundeen akordioak etetea auzitegien ahalmena baino ez dela (salbuespena, Gobernuaren ordezkariaren aldekoa, Legearen 67 artikulua). Hauek dira Madrilgo Erkidegoaren Legearen konstituzionaltasuna epaitzeko erreferentzia puntu gisa balio behar duten arauak, gaia planteatzeko unean indarrean dauden arauak baitira:
|
|
|
EKren 2 artikuluak Espainiaren batasuna aldarrakitzen du eta erregioez eta nazionalitateei autonomiarako eskubidea aldarrikatzen die (toki erakundeei ere). Duran GARCiAk esaten duen bezala, autonomiarako eskubide horren kontrapisuan solidaritate printzipioa dago140 Bi printzipioak lotuta daude modu estuan, batasunak autonomia
|
berez
mugatzen du baina, horrez gain, lurralde ezberdinen arteko solidaritateak batasunaren izenean ere mugak ezartzen ditu.
|
|
|
CoRRAL GARClAk argi eta garbi adierazten du zer den leialtasuna edo zertan datza: " Espainiako Konstituzioak beste lurralde erakunde guztiei onustearen eta fideltasunaren irizpideekin jarduteko ezartzen duen betebehar juridikoa, ezartzen duen printzipioa da erakundeen arteko leialtasunaren printzipioa" 228 Baina hain argi definitzen den printzipio hori ez da EKn
|
beren
beregi agertzen eta jurisprudentziak berak eraikitako printzipioa izan da, azken urteotan lege ezberdinetan agertu arte. Horren arabera, leialtasun printzipioak Administrazioek interes amankomun bat jarraitzeko itsasgarri bihurtu da eta, hori lortu ahal izateko, Administrazioek euren artean elkarlanean koordinaturik lan egin dute.
|