|
2000
|
|
|
dagoen edozeren soberania erregulatzen dituzten. Ondorioz, gutxiengoek ez dituzte
|
beren
eskubide efektiboak babesturik ikusten nazioartekolegean. Berez, bere 50 urteko ibilbidean, Nazioarteko Justizia Korteak ez du gutxiengoen arazo bat bera ere ikusi, eta Giza Eskubideen Korte Europarrak, hau ere50eko urriaren 4an sortua, ez du gutxiengoei buruzko aurrikuspen araudirik.
|
|
|
pertsona horrek eskubide linguistiko batzukdituen bezala, zergatik ez dituen izan behar eskubide politikoak. Egia da, guk planteatzen dugun proiektuan, Nafarroan, laurogei mila lagunek parte har dezaketela.Baina pertsona horiek
|
beren
eskubideak dituzte, Gipuzkoan, Bizkaian edo IparEuskal Herrian beste batzuk dituzten bezala, eta eskubide politiko horiek era praktikoan jarri behar ditugu martxan.
|
|
|
Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako. Zeren, nahiz eta egiten ari zen lanerako Xan, eta beste bi tipo haiek, oztopo ez baziren, ernegagarriak bederen izan, bazuten, onartzen zuen isilik,
|
beren
eskubidea edo arrazoia ere, bertan ibili, bertan egoteko. Eta gainera:
|
|
2001
|
|
|
LICODHO elkartean (Ligae Congolais pour la defense de Droit de l' Homme) ziharduen ihes egin zuenean; Congo Brazzavilleko giza eskubideen aldeko elkartean: " Hiritarrek
|
beren
eskubideez ohartzeko sentsibilizazio kanpainak burutzen genituen. Behin batez, herrialdearen iparraldera jo genuen, Utiri lurraldeko Provence de l' Orientalera.
|
|
|
Gainera, ez du baztertzen epe laburrean arrainarekin batera informazio hori guztia eramatea. Isabelle Bouvery Gaztela eta Leongo osasun albaitariaren iritziz, kontsumitzaileek ez dakite zein diren
|
beren
eskubideak. “Kontsumitzailea harategira joaten denean, ez du galdetzen nondik datorren haragia, noiz hil zen edo berrikuspen prozesuak pasatu diren.
|
|
|
Ministroak gogorarazi die herritarrei
|
beren
eskubideetan" ezer ez dela aldatuko"
|
|
|
Aldi horretan, Insalud ek funtzionatzen jarraituko du arazo teknikoetan, nahiz eta osasun kudeaketako erabakiak autonomia erkidego bakoitzekoak izango diren. Ministroak lasaitasun mezu bat bidali zien sistemaren erabiltzaile guztiei, eta azaldu zien
|
beren
eskubideak ez direla aldatuko, eta, hemendik aurrera, ministerioa izango dela «guztientzat berdina den Osasunaren bermatzailea». Datorren hilabetean, erkidegoetako osasun arduradunekin bilerak egingo dira arazo tekniko batzuk konpontzeko, eta Insalud eko langile guztiek erkidegoentzat lan egingo dute langileen, inbertsioen, itunen eta bestelakoen arloan, Osasunaren Institutu Nazionala behin betiko desagertu aurretik.
|
|
|
|
Beren
eskubideak iristeko elkarteak eta erakundeak sortu dituzte. Batasunak indarra dakarrena badakite.
|
|
|
Eta oso arriskutsua da haiei gizarte mailetan gora igotzen laguntzea. Jauntxoak haien lepotik bizi dira eta adivasiei
|
beren
eskubideen kontzientzia ematen dienak ondorio gaitzak paira litzake.
|
|
2002
|
|
|
Artean, guk prozesu hori luzea ikusten dugu, eta bitartean,
|
beren
eskubideak bermatu beharra dago. Presoak eta beren senitartekoak bizirik nahi ditugu, familien egoera ekonomikoa gero eta latzagoa da, milaka milioi gastatu dituzte urtetan zehar.
|
|
|
Atea bota, pertsonaren inguruan izua sortzeko. Legearen arabera pertsona hauei
|
beren
eskubideak irakurri behar zaizkie, baina hau ez da behin ere egiten. Poliziak kaputxarekin azaltzen dira jende aurrean, eta legeak ezer gutxi balio du orduan.
|
|
|
Horixe salatu du Francisco Corretjek, hots, Setemek koordinatzen duen" Ropa Limpia" kanpainaren arduradunak: " Nike eta Adidas enpresek produzitzen duten herrialdeetako sindikatuek esaten digute kode etikoak itzuli ere egin gabe eta fabrikan jendaurrean jarri gabe daudela leku askotan, eta, horrenbestez, langileek ez dutela
|
beren
eskubideen berri".
|
|
|
Mohamed VI.a errege gazteak keinu sinboliko batzuk egin ditu estatu marokoarraren nortasun ezaugarrien artean kultura zaharra integratzeko, baina tamazight hiztunak duintasunaren minimoen oso azpitik bizi dira
|
beren
eskubideei dagokienez. Hizkuntza bera oso gutxi eguneratua dute oraindik, hasteko.
|
|
|
Gizartea zatikatu egiten da: norbanako gero eta gehiagok
|
beren
eskubideak galtzen dituzte. Eremu berri eta hazkor bat sortzen dela nabarmen liteke, gizartearen jokamoldeen barruan eta kanpoan kokatzen diren gizabanakoena eta taldeena.
|
|
|
Hala ere, Blomquist ek onartu zuen “ezin dela erabat kendu pirateria egun batetik bestera”, eta gaineratu zuen “ezin dugula piratak desagertu egingo direla tratatu horien ondorioz”. Hala WTCk nola WPPTk ezartzen dute “egileak
|
beren
eskubideen jabeak dira”, eskubide horiek laga edo salduz gero izan ezik, eta gobernuek aplikatu behar dituztela legeak horiek babesteko, JIMEren arduradunek adierazi zutenez, “ez dago nazioarteko adostasunik”. Itunek ez dute berariazko zehapenik aurreikusten pirata zibernetikoak zigortzeko, legeria nazionalen mende egongo baitira.
|
|
|
«Asko azpimarratzen dugu horrek ez duela zentzurik», azpimarratu zuen iturri bera, tokiko korporazio batzuek antenekin dituzten zuhurtziei dagokienez. Kontsumitzaileen elkarteek, aldiz, uste dute gaur egungo operadoreak marketing estrategia baten ondorio direla, eta udalek
|
beren
eskubideak defendatzen dituztela antenei buruz neurri gehiago hartzeko.
|
|
|
Epaitza horretan, Justizia Auzitegi Nagusiko Lan Arloko Salak huts egin du La Caixako lau langile ohiren alde, funts horiek erreskatatu ditzaketen ehunka langileri ateak ireki diezazkiekeen ebazpen baten bidez. Bartzelonako Lan Arloko Epaitegi batek langileen aldeko epaia eman zuen, eta Auzitegi Gorenak orain emandako epaia gai horri buruzko lehen epai irmoa da. Auzitegi Gorenak La Caixako langileen aldeko iritzia eman zuen 2001eko urtarrilean,
|
beren
eskubideak gatazka kolektiboko prozedura batean onartu zituenean, baina prozedura horrek, orain JANek emandakoak ez bezala, ez zuen langileen banakako eskubiderik ezartzen. Gorenaren erabaki hori gorabehera, La Caixak ez zituen inoiz onartu langileek pentsioen barne funts horiek erreskatatzeko zituzten eskubideak, eta sistematikoki errekurritu zituen lehen auzialdiko epaitegiek emandako banakako erreklamazioen epai guztiak, harik eta Kataluniako Goi Auzitegiaren epai berria eman arte.
|
|
|
Uda honetan itxi diren akademietan sortutako arazoa da”, azpimarratu du Serranok. Hori dela eta, Openingen itxierak kaltetutako milaka lagunek argi pixka bat dute,
|
beren
eskubideak finantza arloen aurrean berreskuratzeko orduan aurkezten zaien lege panorama ilunaren aurrean. Extremadurako kontsumitzaileen erreklamazioetan adituak dioenez, akademiak erraztasun guztiak ematen zizkien bi eskatzaileei matrikulatzeko.
|
|
2003
|
|
|
Honen ondorioz edo, gizartea pertsona hauen integrazio bidean sartu zen. Karitatezko ekintzetatik
|
beren
eskubideak onartzera pasa zen gizartea.
|
|
|
Egiatan, edozein nazionalismok biltzen ditu hoberena (askatasun eta nortasuna babesteko nahikundea) eta txarrena (besteenganako mespretxu eta agresioa). Horrek ez du kentzen zanpatuek
|
beren
eskubideen alde borrokatzeko duten eskubide naturala; gatazka nazionaletan, edozein lekutan ere, zanpatuen alde egotea guztiz zilegi eta morala da. Alta, historiak eta jendarteak frogatzen dute zein erraz lerratzen den nazionalismo askatzailetik nazionalismo zanpatzailera, berdin borroka askatzaileen denboretan ere.
|
|
|
Iritzi berekoa zen Peillen, bere hitzaldiaren muina «Euskal unibertsitatea, zertarako behar dugun?» izan baitzen. Peillenen ustez, ordura arteko eredu nagusiek gizadia eta izadia ustiatu zituzten
|
beraien
eskubideak errespetatu gabe.
|
|
|
Irudia: Antoaneta Kontsumorako animaliek
|
beren
eskubideak dituzte. 1995az geroztik, eta Europar Batasuneko zuzenbidea Espainiako ordenamendu juridikoan sartu ondoren, gure herrialdeak berariazko legeria du animaliak babesteko eta animaliak hil edo hiltzen direnean beharrezkoak ez diren min edo sufrimenduak saihesteko.
|
|
|
Europako 37 milioi herritar inguruk dute
|
beren
eskubideez erabat gozatzea galarazten dien minusbaliotasunen bat. Ezgaitasuna duten Pertsonen Europako Urtean, Europako Batzordeak kolektibo horren gizarteratzea, lan, hezkuntza eta osasun arloko integrazioa lortzeko erronka planteatu du, baita herritarren sentsibilizazio eta lankidetza maila handiagoa lortzeko ere.
|
|
|
Gaztela eta Leonek gida bat argitaratu du kontsumitzaileei
|
beren
eskubideen berri emateko
|
|
|
Gaztela eta Leongo Juntak “Kontsumitzailearen Oinarrizko Gidaliburua” aurkeztu du gaur, kontsumitzaileek
|
beren
eskubideak ezagut ditzaten eta, hartara, Espainiako herritarren %70 inguruk ez dakiela horren inguruan dituzten eskubideak. Guztira, 2.000 ale argitaratu dira, eta udaletan, kontsumitzaileen elkarteetan eta beste erakunde batzuetan banatuko dira.
|
|
|
Gobernuz kanpoko erakunde hori abian jarri berri da programa horretan. Edizio berri honen helburua da 250.000 haur baino gehiago gonbidatzea
|
beren
eskubideak eta erantzukizunak hainbat esparrutan ulertzera; izan ere, Aldeas Infantiles SOS erakundearen ustez, balioetan oinarritutako hezkuntza izan behar da lehen haurtzarotik prestakuntzaren oinarria. Inkesta Ekimen hori dela eta, GKEak inkesta baten berri eman du.
|
|
|
Gaur, ekainak 30, amaituko da Europako Batzordeak emandako epea, estatu kide guztiek
|
beren
eskubideei eransteko 2002/ 67/ EE Zuzentarauan kafeina duten elikagaien etiketei buruz xedatutakoa. Ia aldi berean, Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak bere epaia eman du C/ 01 gaiari buruz, duela urte batzuk Italiak 125 mg/ l kafeina baino gehiago duten edari energetikoak merkaturatzeko ezarri zuen debekuagatik.
|
|
|
“Jarrera horren ondorioz, hain zuzen ere, bezeroak askotan aukeratzen du sortzen zaion edozein arazo ez salatzea”, adierazi du FACUAk. Bai diskoteketako enpresaburuek, bai kontsumitzaile elkarteek
|
beren
eskubideak defendatzeko beldurrik ez duten erabiltzaileei aholkuak ematen dizkiete eta erreklamazio orriak eskatzen dituzte. Gainera, ukatuz gero, Udaltzaingoaren aurrean salaketa jartzeko eskatu dute.
|
|
|
Gida batez ere juridikoa da, eta atzo aurkeztu zuten Begoña Fernándezek, IAMeko zuzendari nagusiak, eta Ángela Alemanyk, Themiseko lehendakariak. Bi emakumeak ziur agertu ziren argitalpen honek tratu txarrak jasan dituzten emakumeei
|
beren
eskubideak baliatu eta bizi baldintza hobeak lortzen lagunduko diela. Dokumentuak hainbat atal ditu, besteak beste, honako hauek:
|
|
|
Sistema hori EBn erabiltzen da ohiko bideak erabilita adostasuna lortzen ez denean. Euskal Autonomia Erkidegoko UCEk espero du, Europako Kontseiluak eta Euroganberak erregelamendua berretsitakoan, hegazkinen erabiltzaileek
|
beren
eskubide berrien berri izango dutela eta aireportuek ahal diren datu guztiak eskainiko dituztela bermatzea. Bestalde, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeko (OCU) zuzendari nagusiak, José María Múgicak, uste du arau berria “ez dela berri ona”; izan ere, haren iritziz, “jokabide kaltegarri hori (“overbooking” delakoa) erabiltzailearentzat erabat desagertu da, eta hori ez da landu ere”.
|
|
|
Era berean, babes judizialera jo ahal izango dute. Tutoretza horrek neurriak hartuko ditu
|
beren
eskubideen urraketari aurrea hartu eta amaiera emateko, bai eta kaltetua kalte ordainekin edo konponketekin berrezartzeko ere, kalte moralak barne. Era berean, legeak behartuko du ezgaitasuna duten pertsonentzako gutxienez %5eko kupoa erreserbatzera administrazioek eskaintzen dituzten enplegu publikoko lanpostu hutsetan.
|
|
|
Eta presoen alde egiten diren aldarrikapen guztiak guztiz legitimoak direla. Presoek ere
|
beren
eskubideak dituztela, eta hauek ezin direla negoziatu, eta are gutxiago ukatu. Hori ez dela gure herriak duen arazo bakarra?
|
|
2004
|
|
|
Hartara, ageriko nahiz itxikeriako egoeren aurrean borrokatzea gogorra da. Kexa aurkeztu dizuten pertsonen aurrean
|
beren
eskubidea bete ez izateak kezkatzen zaitu. Sosegurik eza ere bizitzen da karguan, jakina».
|
|
|
Zapalduagoa den jendeak are zailago du horiek aldarrikatzea. Arartekotik horretan ari gara, ez haiek ezin dutelako, baizik haiek zailago dutelako
|
beren
eskubideak erabiltzea. Guk gizarte aktiboago bat nahi dugu.
|
|
|
Kontua ez da bakarrik politikariak hautatzea, haiekin elkarrizketatu behar dutela esaten diegu herritarrei. Herritarrek politikariei hitza eta
|
beren
eskubideak betetzea exijitu behar diete.
|
|
|
Prozedura eragiteko idazkiarekin batera ekarri behar dira ezkontza inskripzioari buruzko ziurtagiria, eta, kasuan kasuan, seme alaben jaiotzari buruz Erregistro Zibilean egindako inskripzioaren ziurtagiriak, baita hitzarmen arau-emailearen proposamena legeria zibilaren arabera, eta ezkontideak edo ezkontideek
|
beren
eskubideak oinarritzeko agiriak ere. Egitate garrantzitsuren bat ezin bada agiri bitartez frogatu, idazki horretan proposatuko da ezkontideek egitate hori egiaztatzeko baliatu nahi duten froga.
|
|
|
Lege honek ez ditu bazter utzi justizia zibilean protagonista diren profesionalen esperientzia, ikuspuntuak eta proposamenak. Alabaina, lege honek kontuan hartu ditu, gehienbat,
|
beren
eskubide eta interes legitimoentzat jurisdikzio babes eragingarria eskatu dutenak edo eska dezaketenak.
|
|
|
Horretarako, hurrenez hurren, honako arrazoi andana harilkatzen digu: dinamika eta motibazio pertsonalaren gainetik eratutako euskara plangintza nagusitu dela; delako herritar horiek gizaseme eginak eta helduak direla,
|
beren
eskubideen eskuko; euskalduntze politikaren esku hartzea jasaten dutela beren baitan; era horretako euskara politikaren ondorioak aldez aurretik pentsatutakoaren kontrako izanik, doi doi alderantzizkoak izaten direla...
|
|
|
Horregatik Espainiako eta Frantziako estatuetako herritarrek espainola edo frantsesa behar dute jakin. Ez da
|
beraien
eskubidea, betebeharra baizik?. 296
|
|
|
Hobbesek ezbezala, Lockek ez du uste estatua giza irrazionaltasunaren ondorioa denik. Alderantziz, bere ustez, gizakia razionala dclako, natur estatuan hiritarrak,
|
beren
eskubideak babesteko, gobernu zibilabeharrezkoa dela konturatuko dira. Horiek horrela, Lockeren planteamenduan garrantzizko ekarpenbi azpimarratu behar ditugu:
|
|
|
Plan honen oinarrizko jarraibideek jarduteko oinarrizko printzipio batzuk betetzen dituzte. Horien artean, nabarmendu behar da botere publikoek bermatu behar dutela ezgaitasuna duten pertsonek
|
beren
eskubide guztiak modu eraginkorrean eta berdintasun baldintzetan izango dituztela. Era berean, lehentasuna izan behar dute autosufizientzia ekonomikoa eta ezgaitasuna duten pertsonek komunitatearen bizitzan parte hartzea sustatzen duten politikek.
|
|
|
Ezgaitasunaren urtea Bestalde, atzo jakinarazi ziren Down Sindromearen Espainiako Federazioaren buletinean Europako Batasunean (EB) egindako inkesta baten emaitzak, 2003an Ezgaitasuna duten Pertsonen Urtea aitortzeak izan zuen erabilgarritasunari buruzkoak. Herritarren %61ek uste du lagundu ziola gizarteari kolektibo horrek eguneroko bizitzan dituen zailtasunen berri ematen, eta %51k uste du aukera eman zuela minusbaliatuek
|
beren
eskubideak gainerakoek dituzten baldintza berdinetan izan ditzaten lortzeko oinarriak ezartzeko. Datuek erakusten dutenez, Irlandak, Luxenburgok eta Austriak sentsibilitate handiagoa erakutsi bazuten ere, Espainiak, Danimarkak, Finlandiak, Herbehereek, Greziak eta Suediak jarri zituzten abian ezintasunari buruzko ekintza planak.
|
|
|
Arau hauste akten zenbateko osoa 171.058 eurokoa izan zen. Fleko solte asko Egun horretan, etxekoandreen, emakume ezinduen eta gutxiengoen etnien kolektiboek, besteak beste,
|
beren
eskubideak aldarrikatzeko hainbat ekintza prestatu dituzte. Era berean, erakundeek eta elkarteek era guztietako txostenak eta estatistikak egin dituzte, gogorarazteko data hori besterik ez dela, oraindik ere fleko solte gehiegi daudelako.
|
|
|
Zuzendaritza Kontseiluan, Gobernuaren ordezkariez gain, kontsumitzaileen antolakundeetako, toki administrazioko, enpresaburuetako eta merkataritza ganberetako kideak eta sindikatuak ere egongo dira. Agentziaren eginkizun garrantzitsuenen artean, kontsumitzaileak defendatzeko eta babesteko politikak zehaztu, planifikatu eta gauzatu ditu, bai eta merkatuaren diziplina eta prestakuntza eta hezkuntza kontrolatu ere, kontsumitzaileek
|
beren
eskubideak ezagut ditzaten. Ildo beretik, Agentziak kontsumoaren arloko gatazkak konpontzeko bitartekaritza eta arbitrajea sustatuko ditu, eta kontsumoaren arloan diharduten administrazio publiko guztiekin eta Europako erakundeekin lankidetzan eta lankidetzan aritzea aurreikusten da.
|
|
|
Sare horretan, Europar Batasuneko (EB) 23 herrialdetako 195 erakundek hartuko dute parte. Prentsaurrekoan, Nieves Álvarez Eskolako arduradunak azaldu zuenez, sare hori 3 eta 18 urte bitarteko ikasleei zuzenduta dago, “ingurunearekin konprometitutako kontsumitzaile kontziente izateko”,
|
beren
eskubideak eta betebeharrak ezagut ditzaten. Europako Batzordeak proiektu honen kostuaren 500.000 euro inguru finantzatuko ditu, eta 28 erakundeek 150.000 euro inbertituko dituzte guztira.
|
|
|
Izan ere, zuzenbide penala salbuespenezko eremu bat da, jokabide jakin batzuk baino ez ditu kriminalizatzen, eta administrazioaren esparrurako uzten ditu animalien aurkako tratu txarrak jasotzen dituzten gainerako jokabideak, agintarien kontrolari hobeto egokitzen zaizkionak. Bai Europar Batasunean, bai Estatuan, bai autonomian, bai eta tokian tokian ere, animalien ongizatea babesten duten arauak eman dira, eta
|
beren
eskubideak arautzen dituzte hainbat arlotan: manipulazio genetikoa, patente bioteknologikoak, ikerketa medikoa edo zientifikoa, produktu jakin batzuen prestaketa edo ekoizpena, edo baserriko animalien hazkuntza, garraioa edo hilketa.
|
|
|
Animalien bizitza eta osotasun fisikoa babesteko, pertsonek betebehar berriak bete eta bete behar dituzte. Orain arteko kontua izan da animaliek
|
beren
eskubideak izan ditzaketen edo izan lituzketen aztertzea. Doménech Pascualek irekitako bide berriago batean, askatasun zientifiko, artistiko, erlijioso edo pertsonalei buruz edo ekoizpen enpresen askatasunei buruz Konstituzioak onartutako beste eskubide batzuen kontura nola aplika edo bizi daitezkeen aztertzen da.
|
|
|
“Horrela —gaineratu du—, gatazka egoerak konpontzeaz gain, eraikitze lana ere egiten dute, sektoreen arteko bateratzearen eta bitartekaritzaren bidez, edo egoera horiek konpontzeko lege ekimenak sustatzeko eskumena duen administrazio publikoarekin”. Euskal elkarteak gogorarazi du kontsumitzaileak babesteko araudi zabala dagoela gaur egun, eta
|
beren
eskubide eta interesak defendatzeko lege zehatzagoak sortzeko joera argia dagoela. Hala ere, beharrezkotzat jotzen du zerbitzu espezializatuak sortzea kontsumitzaileen antolakundeetan bertan, “gure esparruak gai desberdinak hartzen dituelako”.
|
|
|
Agentziaren eskumenekoak izango diren eginkizunen artean, hauek nabarmentzen ditugu: Kontsumitzaile eta erabiltzaileei
|
beren
eskubideei eta horiek erabiltzeko moduari buruzko orientazioa, informazioa eta aholkuak ematea. Behar diren azterlanak eta kontsumo dinamiken ebaluazioa sustatu eta bultzatzea, kontsumitzaileei produktuak hobeki aukeratzeko tresnak eta prozedurak finkatzeko.
|
|
|
Kontsumitzaileak eta erabiltzaileak babesteko arloan ustez egindako arau hauste edo irregulartasunengatik administrazioak kontsumoaren arloan ezagutzen dituen gertakariak ikertu eta egiaztatzea. Jarduerak egiten diren bitartean, enpresei kontsumitzaileen eta erabiltzaileen eskubideak babesteko eta defendatzeko indarrean dagoen araudia betetzeko eta aplikatzeko eskakizunen berri ematea, eta kontsumitzaileei eta erabiltzaileei
|
beren
eskubideak egoki erabiltzeko behar duten informazioa ematea, kontsumoko arbitraje sistema zabalduz. Arauak zenbait betebehar ezartzen dizkio operadore ekonomikoek Kontsumo Ikuskaritzari, eta horiek ez betetzeak zehapena dakar.
|
|
|
Premiazkoa da aginte publikoak prozesu horren alde gutxieneko urrats batzuk ematea, eta hauen arteko oinarrizkoena eta begi bistakoena, euskara salbuespen egoeratik atera eta beste edozein gai bailitzan, eskubideen jakinarazpena zabaldu eta eskubideak erabiltzera bultzatzeko kanpaina instituzionalak egin. Premiazkoa da aginte publikoak zerbait egitea euskaldunek
|
beren
eskubideei uko egiteko duten jarrera endemiko hori zuzentzen saiatzeko. Afghanistango emakumeek beren eskubideei uko egitea bezalakoxea da.
|
|
|
Premiazkoa da aginte publikoak zerbait egitea euskaldunek beren eskubideei uko egiteko duten jarrera endemiko hori zuzentzen saiatzeko. Afghanistango emakumeek
|
beren
eskubideei uko egitea bezalakoxea da. Mendeetako menpetasunaren ondorioulergarri bezain onartezina.
|
|
|
Mendeetako menpetasunaren ondorioulergarri bezain onartezina. Zergatik onartzen dute gure agintariek euskaldunek
|
beren
eskubideei uko egitea. Zergatik inongo hizkuntz politikan ez da ageri gaitz larri horren aipamenik?
|
|
2005
|
|
|
Hori da erromesaldiaren eskema. Baina erromesaldiaren aldaera bada ere, arrantzaleak edo meatzariak Madrilera joatea
|
beren
eskubideak exigitzera, adibidez. Presoen senideak multzoka espetxeetara joaten ziren garai batean.
|
|
|
Horrelakoetan, bi izariak orekan agertzen dira: seme alaben kontrol finko arrazoitua egikaritu eta, aldi berean, haien eskubideak onartzen dituzte gurasoak; aldi berean, hauek
|
beren
eskubide eta betebeharrak seme alabek aintzat har ditzaten eskatzen diete.
|
|
|
Hala ere, ordutegi hori luzatu egin liteke, kanpotik jasotako deien kopuruaren arabera. Aipatu web orrian, erabiltzaileek
|
beren
eskubideei buruzko informazio orokorra eskuratu, kontsultak bidali, sinadura elektronikoa erabiliz erreklamazioak eta salaketak telematikoki aurkeztu eta erreklamazio eta salaketen tramitazio egoera kontsultatu ahal izango dute. Azkenik, esan behar da Bulegoak ez duela izango erabiltzailea joan daitekeen leku fisikorik, nahiz eta Industria Sailak ez dion uko egiten horri buruzko eskaerarik baldin badago.
|
|
|
Elikagai baten egoera txarrak eragindako salmonelosia dutenek, adibidez,
|
beren
eskubideak erreklama ditzakete.
|
|
|
Igerilekuak eta uretako parkeak aisiarako leku ikusgarri bihurtzen dira termometroak igotzen direnean, baina baldintza batzuk bete behar dituzte beti. Kontsumitzaile elkarte batzuek
|
beren
eskubideak zaindu behar dituztela gogorarazten diete erabiltzaileei. Hona hemen instalazio horiek bete behar dituzten parametro nagusietako batzuk eta bainularien eskubideak eta betebeharrak, AL ANDALUS Andaluziako Kontsumitzaileen eta Etxekoandreen Federazioaren arabera.
|
|
|
Horregatik, dekalogoan dokumentaziorik gabeko langileak protagonista dituzten ekintzak biltzen dira: “Beren eskubideen berri eman behar zaie, eta gaitasuna eman behar zaie gehiegikeriei aurre egin ahal izateko eta beren kolektiboak
|
beren
eskubideak defendatzeko jakinaraz edo sor ditzaten bultzatzeko”. Dekalogoaren azken gogoetak hartu liratekeen legezko neurri batzuei buruzkoak dira, hala nola lege sisteman sartzea, laneko erreklamazioak errepresalien beldurrik gabe bidera ditzaten.
|
|
|
Gero eta askatasun gehiago da dibortziatzeko, abortatzeko, homosexual ezkontzak egiteko, eutanasia egiteko... Emakumeak ere, zorionez, poliki poliki munduko bazter guztietan
|
beren
eskubideak eskuratzen ari dira, ezkontzeko edo ez ezkontzeko, harekin edo honekin egoteko... Lanean ere gero eta justizia handiago egiten zaie, oraindik zapalduak egon arren...
|
|
|
Ez zuten denak batera
|
beren
eskubideen defendatzeko kemenik eduki, eskubiderik ez zuten alabaina eta hilabete saria eskuratzen zuteno pozik bizi ziren: euskaldunentzat ez zen nagusiei asaldatzea pollit.
|
|
2006
|
|
|
Azken bi mendeetan Nafarroa eta Baskongaden historiaren eta Kataluniakoaren artean alde esanguratsua dago. Finean, edozein lurraldek sortzen ditu
|
berez
eskubide historikoak, baina tradizio eta jarraipen juridikoa zein den zehaztu behar da. XVIII. mendearen hasieran, Espainiako Suzesio Gerran, katalanek eta Aragoiko Erresuma zaharraren lurraldeek Karlos artxidukearen alde egin zuten, Euskal Herriak, aldiz, Felipe V.aren aldeko apustua egin zuen, eta horrek tradizio foralaren jarraipena ekarri zuen, 1839ko aldaketekin, 1876an abolizioa iritsi arte.
|
|
|
Bi arlotan oinarritzen dugu gure lana. Batetik, informazio kanpainak egiten ditugu indigenek
|
beraien
eskubideak zeintzuk diren jakin dezaten. Bestetik, giza eskubideen urraketak egiten direnean kaltetuen defentsa juridikoa prestatzen dugu.
|
|
|
Bertaratu direnek, une horretatik aurrera, jardun guztiaren berri izango dute, eta eginbideak gauzatzea nahiz
|
beren
eskubideari komeni zaiona burutzea eskatu ahal izango dute; epaileak bidezkoa dena erabakiko du, eginbide horiek gauzatzeari dagokionez.
|
|
|
Bertan, milioi bat eurorainoko isunak jasotzen dira, ezgaitasun arazoak dituzten pertsonen arteko bereizkeria eta aukera berdintasuna urratzen den kasuetarako. Gobernuko lehen lehendakariordeak, María Teresa Fernández de la Vegak, Ministroen Kontseiluaren ondorengo prentsaurrekoan adierazi zuenez, Gobernuaren helburua da “ezintasunak dituzten pertsonei eta
|
beren
eskubideen aurka dihardutenei erraztasuna ematea”. De la Vegak gogora ekarri zuen Espainiako hamaika herritarretik batek ezgaitasunen bat duela, eta horietako asko bigarren mailako herritar gisa bizi dira egunez egun, hainbat esparrutan, hala nola lan merkatuan, jasaten duten bereizkeriagatik.
|
|
|
Ildo horretatik, emakume elkarteekin lan egiten dugu metodologia honen arabera: emakumeen erakundeak berak dira errebindikazioaren, lanaren eta
|
beren
eskubideak lortzeko gai direnak. ' Emakumeak ahalduntzeak' esan nahi du emakumeek eskubideen murrizketa horiei aurre egiteko dituzten gaitasunak erraztea.
|
|
|
' Emakumeak ahalduntzeak' esan nahi du emakumeek eskubideen murrizketa horiei aurre egiteko dituzten gaitasunak erraztea. Kontua ez da laguntza izatea, laguntza horrekin batera emakumeen erakundeek
|
beren
eskubideei buruz egiten duten gogoeta ez bada. Hori esanda," boterea ematea" esan nahi du termino horrek, edo emakumeek gauzak aldatzeko duten ahalmena baliaraztea.
|
|
|
Tratu txarrak jasaten dituzten emakumeek
|
beren
eskubideak defendatzea galarazten dieten 24 oztopo dituzte, Amnistia Internazionalak (AI) egindako txosten baten arabera, Babes Integralaren Legea indarrean sartu eta urtebete betetzen denean. GKEak ikerketa honetan salatu duenez, ez dago neurri eraginkorrik osasun arloan genero indarkeria goiz detektatzeko; biktima guztiek kalitatezko baliabideak eskuratzeko zailtasunak dituzte; haiekin harremanetan dauden profesional guztiek ez dute derrigorrezko prestakuntzarik, eta epaitegi espezializatuek eragin txikia dute araudi berria egin aurretik emakumeek zituzten oztopoak kentzeko.
|
|
|
Amnistia Internazionalak 24 oztopo atzeman ditu tratu txarrak jasaten dituzten emakumeei
|
beren
eskubideak defendatzea eragozten dietenak
|
|
|
Halaber, indartu egin da Kataluniako Kontsumoaren Agentziaren eta Kataluniako Turismo Agentziaren arreta zerbitzua, ukituek erreklamazioak zuzenean aurkez ditzaten. Bulego horietan, erabiltzaileek
|
beren
eskubideei eta erreklamazioak non eta nola aurkeztu jakiteko triptikoak izanen dituzte. Sustapen Ministerioak, Abiazio Zibileko Zuzendaritza Nagusiaren bidez, unitate berezi bat sortu du Iberiari egindako erreklamazioak izapidetzeko eta erreklamazioen kontrola eta jarraipena egiteko, “bidaiarien eskubideen legezko betetzea bermatzeko”.
|
|
|
Europako Batzordeak uste du haurrei arreta handiagoa emateko garaia dela. Europar Batasuneko Exekutiboaren arabera, txikiek ikuspegi orokorra behar dute, Europako nazio guztiak inplikatuko dituena eta
|
beren
eskubideen babesa bermatuko duena EBko edozein herrialdetan. Horretarako, zailtasunak dituen edozein adin txikikok deitu dezakeen kontinente osoan telefono bakarra gaitzeko proposatu die kide diren herrialdeei, baldin eta laguntza jaso badezake hitz egiten duen hizkuntza edo herrialdea edozein dela ere.
|
|
|
Ezgaitasuna duten Pertsonen Ordezkarien Espainiako Batzordea, CERMI siglengatik ezagunagoa dena, ezgaitasuna duten Espainiako herritarren ordezkaritza, defentsa eta ekintza plataforma da. Hiru milioi eta erdi pertsona baino gehiago dira, eta beren familiak, gizarte talde ahularen egoeraz jabetuta, kide diren erakundeen bidez elkartzea erabakitzen dute,
|
beren
eskubideak aitortzen aurrera egiteko eta gainerako eskubide eta aukera berdintasunean gizarte osoa lortzeko. Batzorde horrek egindako azterketa soziologiko baten arabera, minusbaliotasunen bat duten pertsonen %64 diskriminatuta edo modu desberdinean tratatuta sentitu da bizitzan.
|
|
|
Gizarte Ekintza Sailak lankidetzaz gain, MPDLk ahaleginak egiten ditu Espainian egoera ahulenean dauden kolektiboen eskubideak sustatzeko eta defendatzeko, batez ere etorkinenak. Zure ustez, zein da gure herrialdera iristen diren guztiak duintasunez eta
|
beren
eskubideak errespetatuko direla bermatuta bizi ahal izateko formula. Espainia errealitate berri bat bizitzen ari da, ondo ahokatuta oso aberasgarria izan daitekeena migrazio fenomenoan parte hartzen duten alderdi guztientzat, baina, horretarako, beharrezkoa da gaia ikuspegi egoki batetik lantzea.
|
|
|
Intermón Oxfamek dio kostu txikiko arroparen %70 hori egiten duten langileen oinarrizko eskubideak errespetatuko diren bermerik ez dagoen herrialdeetan egiten dela. Egun amaigabeen mende,
|
beren
eskubideak defendatzeko elkartzea debekatzen zaie eta, gainera, oso soldata txikiak irabazten dituzte. Alde horretatik, GKEak salatu duenez, “ehungintzako patronalak ez du ulertu kontu horiek, eta entzungor egin die enpresei erantzukizun soziala eskatzen dieten erakundeen eskaerei”.
|
|
|
Ekimenaren helburua da hainbat komunitatetako emakume landatarrek
|
beren
eskubideak ezagutu eta defendatzea.
|
|
|
eBay salmenta atarian on line ongintzazko enkante bat dago, Intermón Oxfam ek antolatua, oso osorik Nikaraguako Terrabona, San Isidro eta Matagalpa hegoaldeko udalerrietako emakumeekin lankidetzan aritzeko hezkuntza proiektua finantzatzeko funtsak biltzeko. Ekimen solidario honen bidez, eremu horietako landa emakumeek
|
beren
eskubide ekonomiko, sozial, politiko eta kulturalak ezagutu, sustatu eta defendatu nahi dituzte. Horrela bakarrik gauzatu ahal izango da “herritartasun osoa bizitzako esparru guztietan”, adierazi zuten antolatzaileek.
|
|
2007
|
|
|
Hemen, dagoeneko ikasi dute; Irlandan, ikasten hogei urte kosta zen lezioa. Eta lezio hori zera da, nahiz eta autodeterminazioa galdetu, hemengo gatazkan ez daudela euskaldunak bakarrik, espainolak ere badaudela, eta horiek ere badituztela
|
beraien
eskubideak, euskaldunek bezalaxe, eta hitz eginda hartutako erabakiek bien eskubideak bete behar dituztela. Abertzale denek onartzen dute hori, eta hori meritu handia da.
|
|
|
Espainiar guztiak hautesle eta hautagaiak dira,
|
beren
eskubide politikoen erabilera osoa baldin badute.
|
|
|
Atxilotu guztiei berehala eta ulertzeko moduan argibideak emango zaizkie
|
beren
eskubideei eta atxilotzeko arrazoiei buruz; atxilotuok ezin dira behartu adierazpenak egitera. Legeak eza eginbideetan eta eginbide judizialetan.rritakoaren arabera, atxilotuentzako abokatu laguntza bermatzen da, polizia
|
|
|
Bistan da: jendeek
|
beren
eskubideak ezagutuz geroz, Herriko Etxerat zoatzin galdezka; eta Herriko jaun horiek kexu.588
|
|
|
B. Herritartasuna hartu duten pertsonak herrikidetzat hartu, eta onartzen dutepertsona horiek
|
beren
eskubide berdinak dituztela.
|
|
|
|
Beren
eskubideen alde borrokatzen den emakume indigenen talde baten alde jarri da abian ekimena.
|
|
|
Espainiako kontsumitzaileek uste dute herrialde garesti batean bizi direla, eta urteak igaro ahala bizi direla. Andaluzia, Madril eta Nafarroa, non gehien erreklamatzen den Nahiz eta espainiarrentzat garestia izan produktu eta zerbitzuen prezioa, oraindik ez dute erabaki erreklamazioak aurkeztea
|
beren
eskubideak defendatzeko. Izan ere, urte batzuetan etengabe hazi ondoren (%12 2002an eta %16 hurrengo urteetan, %17 eta %21 hurrengo urteetan), azken hamabi hilabeteetan erreklamazio formala egin duten kontsumitzaileen proportzioa ez da handitu (2007an %20 izan zen).
|
|
|
Hala, kontsumitzaileek arazoak izan ditzaketen alderdiak, hala nola, iragarritako taldeak bertan behera uztea, elikadura intoxikazioak edo esparruen segurtasuna, parte hartzaileei laguntzeko arau batzuen mende daude, horrelakorik gertatuz gero. Erabiltzaileei
|
beren
eskubideen berri emateko, sustatzaileen betebeharrak argitzeko, erreklamazioak nola ebatzi azaltzeko eta gatazkak konpontzeko bitarteko azkar eta eraginkor gisa kontsumoko arbitraje sistema bultzatzeko, Murtziako Etxekoandreen, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Federazioak (Thader) informazio kanpaina bat jarri du abian, bere webgunearen bidez aholku praktikoak emanez. Halaber, ebazteko erreklamazioak jasoko ditu.
|
|
|
Sinatzaileek erantsi dute kulturarako, zientziarako eta teknologiarako sarbidea ere “eskubide bermatua” dela herritar guztientzat, eta ezin dela “interes sektorialen” mende egon. Ildo horretatik, adierazi dute autoreek
|
beren
eskubide guztiak defendatzeko aukera izan behar dutela, bakarka edo taldean, “interes orokorrari kalterik egin gabe”. Era berean, obrak herri jabarira garaiz iristea bultzatu nahi dute, eta sektore publikoak Estatuaren ondare gisa sortzen duen ezagutza babestu.
|
|
|
Pertsona itsuen edo ikusmen urritasuna dutenen gaineko neurri batzuk ere ezartzen dira. Neurri horietan, bidaiariei
|
beren
eskubideen berri emateko betebeharra ezartzen da, aukerako baliabide egokiak erabiliz. Segurtasunari dagokionez, eta abiazio zibileko segurtasunaren arloan indarrean dagoen araudiaren arabera, ezgaitasuna edo mugikortasun murriztua duten pertsonek gainerako bidaiarien segurtasun kontrol berak pasatu dituzte, eta ezgaitasunak uzten duen heinean egingo dira erregistroak.
|
|
|
“Hala ere, urtzeak eta aurrerapen teknologikoek aldaketak eragiten dituzte eskualdeko geopolitikan. Dekoratu berri horretan, itsasertzeko herrialdeek
|
beren
eskubideak erreklamatu ahal izango dituzte beren jurisdikziotik haratago dagoen hondar plataforma kontinentalaren gainean”, erantsi du Remirok. Raquel Montón klima aldaketaren aurkako arduradunak, Greenpeace Españak, salatu duenez, uste baino hiru aldiz azkarrago ari da urtzen eskualde hori, erregai fosil gehiago lortzeko eta planeta suntsitzen jarraitzeko.
|
|
|
Estatuko araurik ez dagoenez, ezgaitasuna duten erabiltzaileek ezin dituzte
|
beren
eskubideak osorik erabili.
|
|
|
Autonomoek, azkenean,
|
beren
eskubideak eta betebeharrak arautzen dituen estatutu bat dute, baina, horregatik, beste langile batzuekin alderatzen direnean," gutxietsitako" profesional gisa ikusten dira. Errealitate horrek dio bere atxikipenak handiagoak direla besteren konturako langileekiko, eta, gainera, eskubide gutxiago onartzen zaizkiela.
|
|
|
Erakunde horrek 4.603 irakasle dei jaso ditu sortu zenetik (2005), eta ikasleek edo gurasoek sortutako egoera gatazkatsuak eta zuzendaritza taldeekin edo Administrazioarekin lotutako arazoak salatzen dituzte. Irakaslearen Defendatzaileak laguntza soziala, psikologikoa, juridikoa edo bitartekaritza eta babesa eskaintzen die Administrazioari edo ikastetxeetako zuzendariei,
|
beren
eskubideak urratzen dituzten irakasle guztiei. Azken datuen arabera, irakasleen %70ek salatu dute ezin dutela klasea eman ikasle gutxi batzuek sortutako nahasteak direla eta; %20 hitzezko erasoen biktima dira, eta %7, ikasleen edo gurasoen eraso fisikoen biktima.
|
|
|
Leku batetik bestera hegan egitea esperientzia atsegina izan daiteke, baina ez da ahaztu behar hegazkin batera igotzeak kezkak eta arazoak ekar ditzakeela, eta, beraz, ez da komeni bidaiariaren eskubideak ezagutzea. Edozein hegaldi motatako bidaiariek, dela txarterra, dela erregularra, bidezko tratua jaso behar dute, eta kontratatu den konpainiari dagokio
|
beren
eskubideak errespetatzeko erantzukizuna. Europar Batasunak bidaiarien eskubideak zabaldu zituen 261/ 2004 Erregelamendua onartzearekin batera.
|
|
|
Egoera beldurgarri hori saihesteko, bizilagunen bilera eta batzarretara joan behar dute jabeek, beren batzarraren lanaren berri izateko eta kontuen liburua erreklamatzeko, egoki deritzotenean. Gainera,
|
beren
eskubideak defendatzeko eta betebeharrak finkatzeko, jabeen erkidegoek Jabetza Horizontalari buruzko Legearen, Erkidegoa eratzeko Tituluaren, Estatutuen eta Barne Erregimeneko Araudiaren babesa dute.
|
|
|
Zentzu horretan, Unescoko kideak, esaterako, gizatalde nazionalen babesaren inguruan honako arloak lantzearen alde agertu dira: a) Berezko nortasuna izateko eskubidea espresuki aitortzearen alde eta, halaber, eskubide kulturalak zerrendatu eta kodetzearen alde21 b) Berezitasun kulturalak egoteak ezin suposa lezake inolako giza eskubide unibertsalen ukaziorik. c) Estatuek bideak jarri behar dituzte eskubidedunek, hots, eskubide horiek babestu nahi dituzten pertsonek,
|
beren
eskubide kulturalak erabil ditzaten, eta, batez ere, aukera eman behar diete legeztatze prozesuetan parte hartzeko. Hala ere, babes eraginkor batek eskatzen du, eskubide horiek aitortzeaz gain, eskubide horiek betearazteko tresnak edukitzea, eta horien artean auzitegien bidezko betearazpena bermatzea da tresna garrantzitsuenetariko bat. d) Azkenik, nazioarteko babesa eta ikuskaritza sendotzearen alde agertu dira.
|
|
2008
|
|
|
Anglofonoek (%11) eta amerindianoek (%1)
|
beren
eskubide historikoak atxiki dituzte baina kasik gazte guztiek frantsesa ikasi dute, gizarteak frantsesez funtzionatzen baitu. Legearen bazterretik pasatu diren alofonoak %8 dira.
|
|
|
Langile immigranteei
|
beren
eskubideak zein diren lankideek azal diezaiekete eta, era berean, enpresaren sindikatuaren edo INE ren helbidea eman diezaiekete; horietan, noski, langileak betetzen duen lan eginkizunari dagokion hitzarmenaren kopia entregatuko diote.
|
|
|
Bi motatako erretzaile pasiboak dira: helduak beren arriskuez jakitun izan,
|
beren
eskubideak jakin eta exijitu behar dituztenak eta haurrak bere burua ezin defenda dezaketenez, beren osasuna gurasoek eta zaindariek babestu behar dute.
|
|
|
–Euskal Herrian bi eratako herritarrak daude, eta hiztunak euskaldunak izatearen edo ez izatearen araberakoa da sailkapen hori. (...) Euskaldunak bigarren mailako herritarrak dira, eta
|
beren
eskubideak, izatez, ez dira teorikoak izatera ere iristen?.
|
|
|
Beraz, XVIII. mendearen bigarren erdialdean baserritarren bizi baldintzak zeharo kaskartuta egon arren, beraien txirotzearen arrazoiak zeintzuk ziren argi eta garbi zituztela dakusagu, eta burua makurtu beharrean,
|
beraien
eskubidetzat zituztenak defendatzeko prest zeudela. Ez hori bakarrik:
|
|
|
Atzerapenen berri ematea.
|
Beren
eskubideen berri ematea. Laguntza ematea.
|
|
|
Kontsumitzaileen ikuspegitik, egile elkarte bakar baten bidez Interneten, kable bidez eta satelite bidez musika hedatzeko lizentziak errazago lor ditzakete kontsumitzaileek. Artistek askatasunez aukeratu ahal izango dute
|
beren
eskubideak kudeatzeaz arduratuko den gizartea Bruselak, gainera, egile eskubideen indarraldia 50 urtetik 95 urtera luzatzea proposatu du. Horrela, saihestuko da 70 urte betetzen dituzten artistek 20 urterekin egindako lanengatik dagokien ordainsaria jasotzeari uztea, obra horiek jabari publikokoak izango baitira.
|