|
2010
|
|
|
Garbizaletasunaren inguruan eztabaidak izan ziren. Severo Altubek lexiko garbia erabiltzera
|
baino
joskera ona, euskarari dagokiona, erabiltzera jarri nahi zituen euskal idazleak. Erderismos liburuan agertu zituen ideia horiek eta, bide batez, euskal hitz garbiak erabiliz, erdal kutsuko testuak osatzea salatzen zuen.
|
|
|
Bakardadean eta liburu artean bilatu zuen babesa, ama kezkaz betetzeraino. Augustinen amak, arduratuta, behin
|
baino
gehiagotan galdetuko zuen ahots goran: –Baiña noiz urten bear dau mutil onek kalera??
|
|
|
Ganera donostiar peto petoa. Gipuzkera ondo
|
baino
hobeto menperatzen dau. Oso osoan, bertoko gotzaina dogu Jose Ignacio.
|
|
|
zigorgabetasun edo inpunitate kontzientziaz jokatzen dutela. Hau begi bistan jartzeko adibide xume bat
|
baino
ez dut aipatuko hemen. Operatiboburu izandakoak honako hau esan zuen nitaz (erdaraz, noski):
|
|
|
(DyJ) eta AVT elkarte edo taldeez zerbait esan barik. Euren izenean aritu diren abokatuak gogorrak
|
baino
gogorragoak izan dira. Hasieran eskatu zuten guztia errepikatu zuten hitzez hitz azken saioan.
|
|
|
Eta azken punturaino pasa
|
baino
lehen galdera batzuk: epaia gure alde baldin bada, gu bostok libre uzten bagaituzte, zer erantzukizun izango dute elkarte bi hauek etorkizunean?
|
|
|
Eta neuk holako zerbait erantzun nion: lehendabizi, auzipetuon arteko adiskidantzazko harremanak; bigarrenik, senide, adiskide eta lagunen gertutasuna eta berotasuna; hirugarrenik, bidegabekeriaren aurrean jende on asko dagoela, Euskal Herrian eta kanpoan, egoera irauli ezin bada, goxatzeko behinik behin prest dagoena; laugarrenik, bakoitzak bere mugak ezagutzeko aukera paregabea eta gu
|
baino
lehen antzeko egoeran aurkitu diren pertsonekin nolabaiteko solidaritza sentitzeko abagune zirragarria; eta azkenik, kristau izanik, Jesus gurutzbidean eta gurutzean iltzaturik izan nuen oso gogoan, baita hari jarraitzeko asmotan edota historian zehar mundu berria, zuzenagoa eta gizatiarragoa egiteko ahaleginetan. Kristorenak, jasan dituzten gizon emakumeak ere, eta ez sinestekoa da Harengandik eta haiengandik, jaso?
|
|
|
Ateko danbatekoak eragindako sustoa gainetik kendu ezinik eraman ninduten pasilo batzuetan barrena, gela hotz batera. Sartu
|
baino
lehen Joan Mariren ahotsa entzun nuen aldameneko gela batean. Ez ninduten gora eta behera erabili; ziegak zeuden pisutik ez ginen irten.
|
|
|
Gelak, zegoen pertsona multzoagatik eta hitzen oihartzunagatik? handiagoa ematen zuen, askozaz, gure ziegak
|
baino
. Zenbat lagun?
|
|
|
–Puedes hacer las flexiones?. Eta horrela segi genuen beste tarte batean, motzagoa 1.a
|
baino
. Nire sentimendua:
|
|
|
Nire sentimendua: Nire egia indartsuagoa izan zela haien parafernalia guztia
|
baino
. Ez nuen lekua galdu, nerbioek ez ninduten jan eta beren jokabideak ez ninduen kikildu.
|
|
|
G.z.a bestearen ondoan jarri zen, nire aurrean; abokatua, berriz, nire atzean, ikusteko aukerarik izan ez nuelarik. Formalitateak bete eta ea galdera bat egin nezakeen agertu nuen, alegia deklarazioak egin
|
baino
lehenagoko galdera, bestela deklaraziorik ez nuela egingo. Baietz esan zidan beranduago ailegaturiko g.z.ak.. Zeintzuk dira deklarazioak egiteak ala ez egiteak dituen abantailak eta desabantailak??
|
|
|
Beldurtu egin nintzen neure burua indefentsio osoan ikusten nuelako eta testua irakurrita sinatzea erabaki nuen, nahiz eta irregularitatea (k) zegoela/ zeudela, usaindu? (idatzitako data eta neuk sinatutako eguna, adibidez) paperak luzapenarena
|
baino
ez zekarrelako, batetik, eta orduak zutik ez pasatzearen beldur nintzelako bestetik (sinadura igande goizean egin nuela uste baitut, eta luzapena astelehen gauean/ astearte goizean bukatzen zen, ia 48 ordu beranduago).
|
|
|
Urrikalpena barne barneraino sartua nuen eta malkoak isurarazten zizkidan, barnea guztiz hunkiturik nuelarik. (Irten
|
baino
lehen, aukera izanda, norbaiti nire galdera egiteko erabakia hartu nuen, tinko, baina ez nuen gauzatzerik izan.
|
|
|
hori? orain bete daitekeela inoiz
|
baino
hobeto. Eroaren eletzat har daitezke ene hitz hauek, baina ero baino guztiz ohardun naiz diodanaz.
|
|
|
orain bete daitekeela inoiz baino hobeto. Eroaren eletzat har daitezke ene hitz hauek, baina ero
|
baino
guztiz ohardun naiz diodanaz. Jesusen Espirituaren arabera bizi eta eraman nahi dut egoera berri hau.
|
|
|
Agian, irakurle, hau guztiau irakurtzean, zure buruari itaun hau egingo diozu: zergatik dira eskariak auzi honetan askoz handiagoak aurrekoan, alegia auzi nagusian,
|
baino
–Guri ere sarri etorri zaigu galdera hau burura, baina ez dugu orain arte erantzunik aurkitu.
|
|
|
Hemeretzigarren mendean, J. D. J. Sallaberriren 1870 urteko Chants populaires du Pays Basqueliburuan ikusten dugu, lehen aldiz. Hogeigarren mendeko Iparraldeko kantutegirik garrantzitsuenetan ere badator; euskal aldizkarietan ere aldaera bat
|
baino
gehiago ikus ditzakegu. Aztergai dugun kantua jatorriz Zuberoakoa izan arren, Lapurdira ere zabaldu zen, itxurak direnez.
|
|
|
Kantaren autoretza edo egiletza Etxahuni egotzi izan zaio. Uste horren froga edo irozgarriak bat
|
baino
gehiago dira. Barkoxeko herri tradizioa, batetik, garai bateko kantarien ustea.
|
|
|
Delako exian hau osoagoa da, etzin?
|
baino
.
|
|
|
dugu. Etxahunek berak badu khantore bat
|
baino
gehiago bortuetako olhen gainean.
|
|
|
Mutilak erbaji (a) ren sariaez duela esatean baliteke, gure ustean behintzat, doteaz mintzatzea. Neskak umea egin
|
baino
lehen ez ziola holakorik aipatu erantzuten dio.
|
|
|
Hemeretzigarren mendeko kantu libururik famatunetariko batean, 1870ko Chants populaires du Pays Basquelanean, kantu batek bere eten puntuekin sekretu edo enigma bat eskaintzen zuen. Nik behintzat behin
|
baino
gehiagotan galdetu diot neure buruari zein ote zen alderdi ezkutatua, zein ote zen ilargiaren alde iluna eta estaria. Salaberriren beraren paperetatik bi ahapaldi berri eta beste lauren aldaerak ekarri ditugu hona.
|
|
|
Filosofiako karreran badago asignatura bat zaiona izena antropologia, baina ni ez nago ados hor estudiatzen dena antropologia deitzearekin, niretzat hor historia da estudiatzen dena, zeina hasten baita historia naturalean, antropologiak humanoak agertzean estudiatu lukeena
|
baino
lehenago hasten dena, jakina denez. Eta antropologiako asignatura horretan bada agerikoa, sentido comun?
|
|
|
Eta guzti hori antropologian
|
baino
nik historian estudiatzen dut, zeren fenomeno historikoak baitira.
|
|
|
Eta aunitzetan gainera erori da harrokeriaren bekatura, hau da, arrazakeriaren teorizaziora, eta praktikara. Hori herri indigenetan
|
baino
kultura orientaletik datozen kulturetan gertatu da gehiago, piska bat sakonduz gero denok dakigun moduan.
|
|
|
Zoritxarrez Legassek ez zen gauza euskaraz idazteko, eta Soubeletek, berriz, maisukiro erabiltzen du Axularren hizkuntza. Dena den, esan dezadan Soubeleten obra poetikoagoa dela Legasserena
|
baino
. Irakur dezagun orain, adibide gisa, Bizil eta oldar liburu ederretik ateratako olerki bat.
|
|
|
Bestalde, menpeko perpausak idatzian
|
baino
urriago erabiltzen dira.
|
|
|
Irakasle lanean, edozein irakasgaitan dihardugunean gaia azaltzen dugunean, jariotasunaribegiratzen diogu, hots, edukiari, zuzentasunariedo formari
|
baino
gehiago. Eta jariotasunakbarruan ditu:
|
|
|
Zuzentasuna, berriz, hizkuntzaren zuzentasunari eta zehaztasun gramatikalari dagokie; edukia
|
baino
forma azpimarratzen da, izan ere beharrezkoa da-eta. Bestela, zuzen mintzatu ezik, euskara ulergaitzean eginez gero, mezua galdu egin liteke.Jar dezagun adibiderako gertaera historiko bat erromatarren artekoa:
|
|
|
Gure ikasgelako ahozko trebetasuna arakatu eta hobetzeko, gaitasun testualari begiratu behar diogu; perpausaren gramatikari
|
baino
gramatika testualari. Azterketa probetxuzkoa egiteko, perpausa baino goragora jo behar dugu, ulertu ahal izateko, antolaketa hierarkikoa, testuaren barruko loturak.
|
|
|
Gure ikasgelako ahozko trebetasuna arakatu eta hobetzeko, gaitasun testualari begiratu behar diogu; perpausaren gramatikari baino gramatika testualari. Azterketa probetxuzkoa egiteko, perpausa
|
baino
goragora jo behar dugu, ulertu ahal izateko, antolaketa hierarkikoa, testuaren barruko loturak.
|
|
|
Ondorioz, irakasle bakoitzak bere irakasgaian testu tipo bat besteak
|
baino
sarriago erabiliko du.
|
|
|
Bestalde, ahozkoaren eta idatziaren arteko balantza historikoan, telebistek ahotsaren nagusigoa erakusten diguten une berean, irakurketa ozena ere nagusi agertzen zaigu bai albiste emankizunetan, baita diskurtso, berbaldi nahiz elizako sermoietan. kontatu zidan Txomin Solabarrietak, matematikan ere 10ekoa denak zoriondu egin zuela Mungiako abadea, ezen ohiko bilakatu den irakurketa
|
baino
sermoia egin zuelako.
|
|
|
Ohartzen gara, gainera, irakurketa bera entzun egingo dutela, ez irakurri; eta entzun egiten dugunean, informazio handi bat hitzetatik euretatik
|
baino
nola esaten direnetik ateratzen dugu. Hainbesteraino non, idatziko testu ederra alperrik gal lezakeen irakurle monotonoak.
|
|
|
Hala ere, unean uneko haserreak ahaztu egiten direla pentsaturik, hobe da tresneria bikoiztea, osteko ezak dakarren kezka
|
baino
.
|
|
|
Ikasleen aurrean, bestalde, erne jartzen garela ere baieztatu dugu, zeren kontzentrazioa eskatzen baitu hizlari, aktore hizlaria aktore baita, beste izen batekin bada ere lanak eta askok uste
|
baino
handiagoa gainera. Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik.
|
|
|
Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik. Dale Carnegie oratoriako guruak esana da, ordu erdian dozena erdi ideia nagusi
|
baino
gehiago nekez irakats daitekeela2 Alde horretatik, astirik ez bada, arin eta azkar mintzatzea baino, labur aritzea da konponbidea.
|
|
|
Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik. Dale Carnegie oratoriako guruak esana da, ordu erdian dozena erdi ideia nagusi baino gehiago nekez irakats daitekeela2 Alde horretatik, astirik ez bada, arin eta azkar mintzatzea
|
baino
, labur aritzea da konponbidea.
|
|
|
–Oso zakar zatoz Juan Luis!, jaurti zidan 12 urteko Julen Arriolabengoa ikasleak 25 urteko irakasle berria nintzenean, orduan Frankopeko mutil euskaldunok bizarra eta mendiko botak aldean direla sartu ohi ginen klaseetara. Denean dela, berbaldiko gaiaz
|
baino
hobeto gogoratzen badira zure janzkeraz, behar bada okerreko arropak erabili dituzu.
|
|
|
Horrek segurtasunik eza dakarkio. Horregatik, garrantzitsuagoa da mezua presente edukitzea, azaldu beharreko gaia txukun prestaturik izatea, betebeharreko arauak zerrendatzea
|
baino
. Ez dugu esan gura, kasurako, samatik gorakoa kontrolatuz, eskuak erdi galdurik jokatzea ondo dagoenik, ezen gorputzak ere seinaleak igortzen baititu.
|
|
|
Finean eta buruan, autokonfidantza handia behar dugu izan irakasle zein hizlariok, entzule, parte hartzaileen aitzinean, jakinik, andre gizonok pianoaren 88 tekla dauzkagula, baina praktikan gure melodiak erdiko oktabara murrizten ditugula; beraz, dakiguna
|
baino
askoz gehiago eta gorago jotzeko gaitasuna duguna.
|
|
|
29. Lengo egunak gogoan (I) liburuko 52 orrialdean, Jesus Elosegik Abarrategiri Maulen eginiko argazki gogoangarri bat agertzen da: argalago dago Donostiako txapelketan
|
baino
, txapela eta brusa jantzita, irribarretsu... Argazkiaren data honakoa da:
|
|
|
Izan ere, gerra aurreko urteetan, Euzkadi() eta El Día() egunkarietan Soraluzetik Abarrategitar batek bidalitako kronikatxoak eta bertsoak agertzen dira38 Datu gehiago izan artean, aztertzeke itxiko dugu kontua. Edozelan be, esan genezake kutsu garbizaleagoa eta kultuagoa daukatela Soraluzetik bidalitako bertsoek eta, Prudentzio Abarrategiren bertso jarriek
|
baino
.
|
|
|
Holako egunak antolatzeko asmoa ez zen berri berria4 Izan ere, martxan zeuden ordurako Euskera Egunak, Olerti Egunak, Antzerti Egunak..., Euskaltzaleakelkarteak antolatuta eta babestuta. Aitzolek eta asmo sendoa zuten bertsolaritzari taberna eta sagardotegi sunda kendu, eta bertsolaria duintasun berri batekin eroateko antzoki, plaza, eliza eta ospakizun nagusi guztietara5 Edozelan ere, Bertsolari Egunak antolatzeko asmoa, zergatik edo hargatik, atzeratu egin zen behin
|
baino
gehiagotan, harik eta 1935eko urtarrilaren 20an, San Sebastian egunez, ospatu zen arte.
|
|
|
52. Esteban Uriarteren bertso sortak zazpi bertso dituen arren, Joseba Tapiak 3, 4, 5, eta 7 ahapaldiak
|
baino
ez zituen musikatu. Musikariak bertsoak norenak ziren jakin barik aukeratu zuen Uriarteren sorta; izan ere, abestiaren letraren ondoan honako testutxo hau dakar kanta liburuxkak:
|
|
|
–Uriarte bera bertsolari ona zan?. Gerora, kanta lagun ere izan zuen Pujanak Uriarte, behin
|
baino
gehiagotan: –1935ean Dimako Uriarte eta Basarri izan zituen lagun [Pujanak], Zeanuriko sei abadek meza berria eman zutenean?, diosku Igor Estankona Arratiako poeta gazteak57.
|
|
|
–1935eko urtarrilaren 20an Donostiako kursaal en egin zen Euskal Herri guztiko Txapelketara azaldu zen. Baziren hogei bat bertsolari eta Uriartek bostgarren saria jaso omen zuen? 65 Esanda daukagunez, lau sari
|
baino
ez zituen banatu epaimahaiak; baina Jose de Artetxe idazleak ere aurretxoan ikusi zuen dimoztarra sari zerrenda posible horretan: –Lástima grande que la escasez de medios(...) impidiera que mayor número de bertsolaris pudieran ser destacados en la calificación.
|
|
|
Hobe txori bat leihoan, ehun kaiolan
|
baino
.
|
|
|
Uste
|
baino
gutxiago jasotzen denean, nahi baino gehiago eman den seinale.
|
|
|
Uste baino gutxiago jasotzen denean, nahi
|
baino
gehiago eman den seinale.
|
|
|
Bat eta bat ez dira beti bi
|
baino
gehiago.
|
|
|
Daukagunetik
|
baino
ez daukagunetik ematea da errazago.
|
|
|
Beti zailtasunak ikusten duena, areago da mugatua zuhurra
|
baino
.
|
|
|
Amonak beti dauka amak
|
baino
janari goxoagoa. Ez ordukoa.
|
|
|
Ikas zakua beti da arriskutsua. Zuk
|
baino
gehiago jakin dezake.
|
|
|
Arrakasta efektuak areago nekarazten du lortu ondoren, aurretik
|
baino
.
|
|
|
Gure adin bertsukoen aurpegietan beti aurkitzen dugu gurean
|
baino
ximur gehiago. Bizitza ex kalitatearen seinale garbia.
|
|
|
Batetik, populazioari begiratuz,, kalea? deitzen dugun Ibarran
|
baino
jende gehiago bizi zelako auzoetan. Eta auzoetako bizitza oso osorik euskara hutsean izaten zelako.
|
|
|
Behin
|
baino
gehiagotan aipatu zuen Patxik, globalizazioak eta teknologia berriek dakarten iraultza, eta honek nola eragiten duen transmisio prozesuan.
|
|
|
Egia da, gaur egun, hiriburuan eremu erdaldunean noski euskaldun ugari bizi direla baina gehienak giputzak direla eta gero euskaldun berri mordo bat?. Topiko horren aurrean behin
|
baino
gehiagotan haserretu naiz eta neure bizipen, lekukotasun edo ikerketak azaldu dizkiet bati baino gehiagori, gezurtatuz edo argituz Arabako euskal eremu garaikidea, XX. mendekoa, Aramaioko Gainbarrua baino zerbait gehiago dela?
|
|
|
Egia da, gaur egun, hiriburuan eremu erdaldunean noski euskaldun ugari bizi direla baina gehienak giputzak direla eta gero euskaldun berri mordo bat?. Topiko horren aurrean behin baino gehiagotan haserretu naiz eta neure bizipen, lekukotasun edo ikerketak azaldu dizkiet bati
|
baino
gehiagori, gezurtatuz edo argituz Arabako euskal eremu garaikidea, XX. mendekoa, Aramaioko Gainbarrua baino zerbait gehiago dela?
|
|
|
Egia da, gaur egun, hiriburuan eremu erdaldunean noski euskaldun ugari bizi direla baina gehienak giputzak direla eta gero euskaldun berri mordo bat?. Topiko horren aurrean behin baino gehiagotan haserretu naiz eta neure bizipen, lekukotasun edo ikerketak azaldu dizkiet bati baino gehiagori, gezurtatuz edo argituz Arabako euskal eremu garaikidea, XX. mendekoa, Aramaioko Gainbarrua
|
baino
zerbait gehiago dela?
|
|
|
Bertsolaritzaren historia kanonikoetan Matxinek leku mugatua, txikiegia ez esatearren? edukiagatik, esan behar da bere garaian senpertarra maisutzat hartua izaten zela, eta haren entzutea, gaur pentsa daitekeen
|
baino
handiagoa zela41 Izan ere, bere garaiko ospakizun nagusi askotan izan genuen kantari Matxin Irabola:
|
|
|
–Inglesa ba zait ere/ orobat prantzesa,/ Yesusek erraiten du: / etsai maite beza;/ oroen gain
|
baino
/ bihotzak ba leza/ maitatu euskalduna;/ kontraz litzake bajeza? (Idazlan guztiak VI, 401 or.).
|
|
|
Euskaldun anaiarteko maitasun hertsia estuago eta argiago geroztik nire baitan. Mehexka eta ez handia gure gizona, eri samar zebilelarik, zahar itxura, adinak zioena
|
baino
ausarkiago? 53.
|
|
|
Ez daukagu datu askorik Matxinek eginiko saioari buruz; bertsoak ere bi
|
baino
ez. Badaude, hala ere, lekukotasun batzuk argi apur bat eman diezaguketenak.
|
|
|
Alkain aita semeak, Auspoa, 91, Donostia, 1970, 87). Testigantzak areagotu
|
baino
ez du egiten Matxinen meritua.
|
|
|
Matxini dagokionez, tamalez, bertso bi
|
baino
ez zaizkigu heldu, bitzuak hirugarren saiokoak, hain zuzen ere60 Saio horretan bertsolariak hiruna bertso abestu behar izan zituzten, Zubimendi jaunak puntua jarrita: –Asi dezagun berriz/ bertsotan saioa,/ nik oi, ak emanikan/ or yarraitzekoa?.
|
|
|
Txapela lortu ez arren, esan dezakegu bigarren postu hori lorpen handi ere handia izan zela Iparraldeko bertsogintzako partaide guztientzat; txalogarria eta eredugarria, kontuan hartzen badugu, orain urte batzuk nola zegoen Iparraldeko bertsolaritza. Ondo egindako lanaren saritzat har daiteke, zalantza barik, bigarren postu hori, berandu
|
baino
lehen lehenengo bihur daitekeena.
|
|
|
Izan ere, Lehenengo Bertsolari Txapelketa Nagusiaren inguruko kroniketan, Basarri txapeldun gaztea eta Txirrita zaharra izan ziren aipatuenak. Joseba Zubimendik idatzitako kronika kanonikoan1 ere, jasotzen diren bertsoetatik bi
|
baino
ez dira Matxin txapeldunordearenak2 Txapelketaz, aurreko Karmel baten jardun genuenez3, oraingo honetan Matxin bertsolari jatorrari eskaini nahiko genioke gure gorazarrea. Izan ere, txapelketa nagusiak platinozko ezteiak ospatzen dituen honetan, 75 urte betetzen dira senpertarrak utzi gintuela, txapelketan parte hartu, eta handik gutxira hil baitzen, 1935eko apirilaren 9an, hain zuzen ere.
|
|
|
Laboraria ogibidez, gaztetan morroi (mutil) egon zen zenbait baserritan. Era berean, maizterra (etxetiarra) izanik, baserri baten
|
baino
gehiagotan bizi beharra suertatu zitzaion. Aitzolek7eta Joseba Zubimendik8dioskutenez, Xenpelarren iloba zen Matxin.
|
|
|
Bertsolari ona zen Matxin! Ddarddara bazuen kantuan aritzean eta hari begira egoten nintzen, baina hari
|
baino
gehiago, nola deabru bertsoak ematen zituen, nondik ateratzen zituen!? (Elustondo, Miel Anjel:
|
|
|
–Gasteizko Seminarioko bibliotekan dago ale jakingarri hau, M. Lekuonak azpimarratuta?. Izan ere, Literatura oral euskérica (Literatura oral vasca 2 eta 3 edizioetan) liburuan, M. Lekuona behin
|
baino
gehiagotan oinarrituko da M. Jousseren teorietan: –Osagai hauetako bakoitzaren [ahozkotasunaren ezaugarri nagusiak] agerpen teorikoa egingo digu Jousseren liburua aipatuz, bereziki aipamen biblikoak eta beste kulturetakoak egiteko denean, zitak espresuki emanez?.
|
|
|
Mattin Treku aheztarrak Irabolak Saran kantatutako bertso bat zuen gogoan, ez berak bertatik bertara aditutakoa, besteri entzundakoa
|
baino
. Panpale69eta Matxin ziren kantari plazan, eta ofizioak izendatzean, Panpaleri, ardoa?, eta Matxini, ura?
|
|
|
Arnoa
|
baino
askoz hobia derizkiotdela ura, garbitzeko' re behartu izannaiz ni gauza hortaz ardura. Hartazninduten ni bataiatu sortu nintzanianmundura, ta hari esker esperantza dutjoatea gero zerura.70
|
|
|
Matxinen beste bertso sorta garrantzitsu bat 14ko Gerla Handiari buruzkoa da. Esan dugunez, bera bertan egon zen, baina gerraren gaineko jarrera eta ikuspuntua askoz ere kriti koagoa da orduko ipartar gehienena
|
baino
. Henri Duhauk zera zioskun bertso sorta honetaz 1988an:
|
|
|
Diotenaz, nehork ez ditu publikatu nahi ukan bere denboran. Dena den, Matxin bezala hamalaueko gerla ere deitzen dugunari jazarri zirenak beharbada guk uste
|
baino
gehiago badira lekukotasun anitzik ez bada gelditu ere. Bederatzi puntutako zazpi bertsu hauk beraz holako lekukotasun eskasiaren erdian urre eta zilarrak bezain baliosak eta estimagarriak gertatzen zaizkigu? 73.
|
|
|
Harrezkero, iaz, 2009 urtean, Franck Dolosorrek bere Senperetik Senperera liburuan (123) Matxinen. Gerlako kantuak? sorta argitaratu zuen, baina sorta horrek zortzi ahapaldi ditu, hots, bat gehiago Duhauk argitaratutakoak
|
baino
. Lehenengo zazpi ahapaldiak oso antzekoak dira sorta bietan.
|
|
|
[...] Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoako bertsolarien lehia irailaren 18an hasiko da, eta finala Donibane Lohizuneko Jai Alai pilotalekuan izango da, azaroaren 13an. Amets Arzalluz iazko [orain bi urteko] txapeldunarekin batera, 19 bertsolari arituko dira kantuan, 2008an
|
baino
lau gehiago? (,, 29 or.).
|
|
|
Era tradicional el que cada domingo, al salir de misa mayor, se congregasen los koplakaris, jóvenes y viejos, en los ostatu (posadas) del pueblo? 34 Lukaskoinek ere azpimarratu egiten du Matxinen garaiko bertso-zaletasuna, baita euskararen errotze sakona ere: . Egungo egunetan [1939 urtearen bueltan]
|
baino
maiteago baitzen orduan eusko mintzaira eta koplaren pullita? 35 Matxinek, alde egitean, berarekin eraman zuen bertsolaritza zaharraren lekukoa; hala ere, bertso iturria ez zen agortu Senperen. Hona hemen, zubi lana egin zuten bertsolari batzuen izenak:
|
|
|
–Matxin el bertsolari de Laburdi (Sempere, escuela de bertsolaris)? [Euzkadi,], Idazlan guztiak VI, Erein, Donostia, 1987, 399 Hala ere, bertako semea eta bertsolaria den Jean Pierre Soudre Larrekok Franck Dolosorri aitortu zionez, bertsoaren errotze hori Senperen inguruko herrietan
|
baino
ahulxeagoa izan da historikoki: –Gisa guziz, Senperen bertsuen inguruan ez omen da sekulan izan bertze herri anitzetan zen tira?
|
|
|
Herri batzuetan beste batzuetan
|
baino
gehiago euskaraz.
|
|
|
–Norbanako helduon eguneroko bizipen eta harreman gehienak lan munduaren eta aisiaren eremuetan egiten ditugu, gure eguneko denbora tarte ia osoa ematen baitugu horretan (lana eta lantokia, zerbitzuen eskaintza, aisia, bezeroak). Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak
|
baino
erabilpen askoz ere handiago dute, euskarak hainbat esparru erabat arrotz izateraino. Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik, hizkuntza hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra.
|
|
|
Behin
|
baino
gehiagotan bururatu zaigu honako galdera hau: ez ote zaigu latinarekin gertatutakoa gertatuko euskararekin ere?
|
|
|
Gure arteko bazterretan geroago eta nabarmenago den kezka horren adierazgarri dugu, besteak beste, Donostiako Euskararen Udal Patronatuak eta erakunde eta hiriko eragile ugarik (berrogeita hamar erakunde eta elkarte
|
baino
gehiagok) elkarlanean abenduaren 3an ospatzen den euskararen egunerako eginiko antolaketa. Euskal programazio zabal horren ardatz nagusiena gazteak dira.
|
|
|
egin behar dugula;, erabilerari?
|
baino
gehiago, praktikari, begiratu behar diogu, hots, zer egiten duten euskararekin.
|
|
|
Bilbon neskek mutilak
|
baino
gehiago.
|
|
|
Ordizian, haurrek beti euskaraz; 12 urte inguruan erdarara aldatzen dira; orokorrean gaur egun lehen
|
baino
gehixeago.
|
|
|
Ez da besteetan giza trebetasunari eta ardurearietxean eta zeru zabal pean dagokiona, gizona, piztia
|
baino
bikainago, arduratu eta janaritzen danean!, beste da
|
|
|
Baina lotsa ez da aholkulari ona, beti atzeraka ibiltzea filosofiaren alorrean, lotsa dugulako hanka sartzeko. Beldurra somatzen baitut nik ezen hanka sartuz gero kalteak handiagoak diratekeela onurak
|
baino
, eta horren beldurrak paralizatuak ditu filosofo katolikoak. Oso prudenteak bihurtu dira demostrazioak egin behar direnean, eta diote ez dagoela gaur egun demostraziorik zerbait Jainkoaz egin daitekeenik.
|
|
|
Gainera, komunitatearen eta ikastetxearen ohiko bizitza eragozten zuena, komentuaren parte handi bat presoek betetzen zutela zen; gogoan izan behar dugu komentua kartzela normal bihurturik egon zela bost urte
|
baino
luzaroago().
|
|
|
neba hil nuen gero, egun arrunt batezeta ohitzen joan nintzenjendea hiltzerani
|
baino
gazteagoa zen, ia ezinezkoabere arnasotsa aditzen nuen ondoko logelansaihets hezurrak izara zurietan marrazten
|
|
|
Isilik zagoz eta jasaten, ez zaitue ta ulertzen, bizi bikain ori!, lurrera begiratzen dozu isilikegun ederrean, ai!, alperrik
|
baino
ez dituzubilatzen zeureak eguzki argi pean,
|
|
|
Begitu!, gure muinoa, oi maite, jausi
|
baino
leenago, jazoko da ori, eta bai!, oindino ikusiko nire kantu ilkorrakeguna, Diotima!, jainkoen urrengogizurenakaz izendatzen zaituana, eta bardintzen.
|
|
|
Niretzat lira bat, kantu bat zara? musika kutxa bat
|
baino
askozaz gehiago; tira! hori ezer esaten ez didazun uneetan ere bai?
|
|
|
Amaren borondatea zan bere neba Isidoro eta koinataren alboan laguntza eta babesa ez jakela faltako ez bere senarrari eta ez bere alaba hain gazteei. Kontuan izan, alaba zaharrenak ez dituala 17 urte
|
baino
eta txikienak lau urte pasatxo baino ez. Luisek berak be ondo ezagutzen ditu bere koinatu koinataren zuhurtasuna eta fintasuna.
|
|
|
Amaren borondatea zan bere neba Isidoro eta koinataren alboan laguntza eta babesa ez jakela faltako ez bere senarrari eta ez bere alaba hain gazteei. Kontuan izan, alaba zaharrenak ez dituala 17 urte baino eta txikienak lau urte pasatxo
|
baino
ez. Luisek berak be ondo ezagutzen ditu bere koinatu koinataren zuhurtasuna eta fintasuna.
|
|
|
Teresatxo hain dago ondo gertauta, bera
|
baino
zaharrago diran neskatoen ikasgelan ipiniko dabe. Zuzendaritzak jakitearen arabera egiten ditu taldeen sailkapenak.
|
|
|
tirabirak erraz sortzen dira. Bere ahizta nagusiei esker, egunero ondo
|
baino
hobeto orraztuta eta dotore jantzita agertzen da Teresa ikastetxean. Mojak eta beste irakasleak guztiak be liluratuta dagoz Teresatxogaz.
|