|
2000
|
|
|
Hirugarren Munduari begira, bigarren globalizazioaren helburu nagusia lurralde horietan ekonomia monetario kapitalistaren ernamuina gauzatzea izan zen.Horretarako, hasieran lan bortxatua erabiliz; baina progresiboki moldakortasun prozesua ezagutu genuen, eta bukaeran garaiko frantsesek esandakoa gogorapenera dakarkigu: beltz batek, bere
|
lan
indarra libreki soldataren truke saltzen duenean, Estatuari zergak ordaintzen dizkionean eta kontsumitzaile amorratua bihurtzendenean, kolonialismoaren garaipena dugu, eta zuriaren egitasmo zibilizatzaileakirabazi du.
|
|
|
kapitalista ere eraldatzen ari da. Orain arte, langileriak bere
|
lan
indarra saltzen zuen soldataren truke; egoera berri honetan, soldataren truke, langileriak bere lan indarra eta baita enpresarekiko atxikimendua ere saldu beharditu. Horrela, egoera berri honetan, zenbait elementu politiko eta ideologiko txertatzen dira lan kontratuaren egituran.
|
|
|
kapitalista ere eraldatzen ari da. Orain arte, langileriak bere lan indarra saltzen zuen soldataren truke; egoera berri honetan, soldataren truke, langileriak bere
|
lan
indarra eta baita enpresarekiko atxikimendua ere saldu beharditu. Horrela, egoera berri honetan, zenbait elementu politiko eta ideologiko txertatzen dira lan kontratuaren egituran.
|
|
|
Tokia, merkatu plaza, gure laguna bere
|
lan
indarra bertan saltzen hasi ondoxean. Erakustuna, frutadenda ondoko arrandegiko jabearen iloba, Charly baino lau bortz urte zaharragoa.
|
|
2001
|
|
|
Nobleak produkzioaz jabetzen ziren (horrek indartsu egiten zituen) hirubideren bitartez: produkzio bidea zen lurraz jabetuz (erregek emanda, indarrez), bere gaineko kontrol osoa lortuz edota
|
lan
indarra (nekazariak) menperatuz etanekazarien gainprodukzioaz jabetuz. Honek tentsioa sortu zuen nobleen presio ahalmenaren eta nekazarien erresistentzia ahalmenaren artean.
|
|
2002
|
|
|
aukera kendu ziotela Nafarroari behar zen lan eskua izateko, hain zuzen ere hildakoak gazteak eta haietako asko prestakuntzadunak zirelako: nekazaritza arloko liderrak, intelektualak eta agintariak. Horrek, zalantzarik gabe, eragina izan zuen
|
lan
indarraren egoeran.
|
|
|
Abeltzaintzak eta nekazaritza azpiegiturek ere egoera hori jasanbehar izan zuten, baina, produkzio faktoreak izaki, ez zen zailegia izan haiekordeztea. Herrialde horietan, giza galerak handiagoak izan ziren; erbesteak eta gerra ondoko errepresioak eragin kualitatibo garrantzitsua izan zuten behar zen
|
lan
indarra prestatzeari begira. Instalazio industrialak laster jarri ziren okupatzaileenzerbitzura, bereziki gerrarako produkzioan aritzen ziren sektoreetan; eta garrantzihandikoak izan ziren herrialdean:
|
|
|
...gara luzatu gatazka horien azterketan, oso luzea izango litzatekeelako; baina esan behar dugu, administrazioen arteko gatazken oinarria Ekonomia Itun eta Hitzarmenaren kontraesankortasunean eta zehaztasun faltan datzala.Alde batetik, Lurralde historikoei autonomia osoa eskaintzen die zenbait zergaarautzeko, baina bestetik, baliabideen esleipena ez distortsionatzera behartzen ditu, edo kapital eta
|
lan
indarraren mugimendu askea, hots, lehiakortasuna, ez eragoztera.
|
|
|
Ondasun eta zerbitzuak gizakien beharrizanak asetzeko eskatzen direnbitartean, enpresek ez dute kontratatzen gizartearen beharrizanak asetzeko, mozkinak ateratzeko baizik. Enpresek bilakaera produktiboa aurrera eraman ahal izatekokontratatzen dute
|
lan
indarra, beharrezkoa delako.
|
|
|
Eroslearen (enpresen) ikuspuntutik
|
lan
indarra kostu bat besterik ez da, mozkinak lortzeko ordaindu behar den kostua, hain zuzen. Lan kostuen barneko osagairik nagusiena soldata gordinak diren arren, enpresek Gizarte Segurantzari eginbehar dizkioten ordainketak eta gero eta garrantzitsuagoak diren soldataz apartekoordainketak ere (espezie ordainketak edo erretiro osagarrietarako ekarpenak) hartzen dira kontuan.
|
|
|
Baina, aipatu bezala,
|
lan
indarra oinarrizko elementua da enpresek behar duten produkzioa aurrera eramateko orduan. Lanaren ekarpena zenbat eta handiagoaizan, enpresek (produkzioa areagotzearen bidez) mozkinak lortzeko aukera handiagoa dute.
|
|
|
Lanaren ekarpena zenbat eta handiagoaizan, enpresek (produkzioa areagotzearen bidez) mozkinak lortzeko aukera handiagoa dute. Horregatik,
|
lan
indarrak mozkinen gain duen eragina aztertzeko orduan, ordainketez (kostuez) gain lan indarraren ekarpena ere hartu behar da kontuan.
|
|
|
Lanaren ekarpena zenbat eta handiagoaizan, enpresek (produkzioa areagotzearen bidez) mozkinak lortzeko aukera handiagoa dute. Horregatik, lan indarrak mozkinen gain duen eragina aztertzeko orduan, ordainketez (kostuez) gain
|
lan
indarraren ekarpena ere hartu behar da kontuan.
|
|
|
Beraz, enpresentzat,
|
lan
indarraren kontratazioa elementu aldakor bihurtzen arida, eta kontratu mota ezberdinen erabilpena, ingurune ekonomikoaren eraldaketei aurre egiteko orduan, enpresa bakoitzak aukeratzen duen lehiakortasun estrategiei loturik dago.
|
|
|
enpresa bakoitzak aukeratzen duen lehiakortasun estrategiei loturik dago. Enpresek, epe ertain eta epe luzeko estrategietan,
|
lan
indarra aktibo modura hartzen badute, murriztu beharreko kostutzat hartu beharrean?, eta lanaren sustapena zein langileen trebakuntza bermatzea edo langileakenpresen egitasmoetara ekartzea elementu garrantzitsu bihurtzen dira. Hortaz, lanainbertsioa eskatzen duen aktibotzat hartzeak langileen eta enpresaren artekoharremanak iraunkorrak izatea eskatzen du.
|
|
|
Lan harremanen konplexutasunaren muina langileak alokatzen duena aurretiaz zehaztua ez egotean datza. Bere
|
lan
indarra alokatzean, langileak badaki zenbat irabaziko duen, baina errenta hori irabazteko zer egin duen ez (zehazki behintzat). Enpresariak, bestalde, gizalegez lor daitekeen guztia erdietsi nahi izango du; baina gizalegez eska daitekeena definitzea eta arautzea ez da erraza.
|
|
|
Greba, bada,
|
lan
indarra denboraldi batez ez alokatzea da, eta horrela enpresaren produkzioa etetea lortu nahi da. Beraz, izaera pasiboa duen ekintza da etaeragin mugatuak dituena.
|
|
|
Lan eskaintza osatzen duten gizabanakoak, lan egiteko prest egonik beren
|
lan
indarra saltzeko prest daudenak dira. Lan eskaintzaren kopuru eta ezaugarriak, maila handi batean?
|
|
|
Sarritan, gizarte kapitalista berdintasuna nagusi den egitura dela aipatzen da, gizaki guztiak aktibo (faktore) produktiboren baten jabe baitira. Gehienak
|
lan
indarraren jabe dira, eta gutxi batzuk ekoizpen baliabideen jabe. Lanarekin soilikedo ekoizpen baliabideekin soilik ekoitzi ezin denez, elkarren beharrizana dute.Beharrizan horrek lana eta kapitala alokatzen diren merkatua eratzea dakar.
|
|
|
2 Berrikuntza haren ardatz garrantzitsuenetakoa lurra pribatizatzea da, honekin batera
|
lan
indarra askatuz. Geure ikuspuntua zabaldu behar dugu bestebehin ere.
|
|
2003
|
|
|
Laster arazoak agertu ziren lan esku eskasiaren ondorioz. Espainiako populazioak ez zuen nahi horretan lan egitea,
|
lan
indar fisikoaren kontra baitzegoen.
|
|
|
Antilla Nagusietan karibetarrak eta arawaksak bizi ziren. Arawaksak ahulak zirenez espainolek taldetan batu zituzten eta plantazioetara eraman zituzten,
|
lan
indar moduan9 Indioei heriotzara arte eragiten zieten lan egitea, haien esterminazioa ekarri zuena. Portugesek ere lan egitera behartu zituzten indioak, baina heriotzaraino eraman gabe.
|
|
|
Nekazaritza sektoreak herrialde hauetan duen eginkizuna funtsezkoa dela nabarmenada. Aipatu den bezala, herrialde horietako ekonomia jardueraren zati garrantzitsuadakar eta eginkizun are erabakigarria du
|
lan
indarraren arloan. Orain bai, gaur egungarapen bideetako herrialdeak entitate homogeneo gisa hartzeak ez du zentzurik.Egitura mailan eta azken urteetan izan duten bilakaera ekonomiko sozialean emandiren desberdintasunak ezinezko egiten du trataera hori.
|
|
|
Baina nekazaritza sektorearen garrantzia nabarmenagoa agertzen da bertanenplegatutako langileen kopurua ekonomia osoaren
|
lan
indarrarekin alderatzendugunean. FAOSTATen arabera, herrialde horietan lan indarraren% 20a kasuriktxikienean eta% 80ra garaienean, nekazaritza sektoreko jardueratan aritu izan daherrialde horietan azken bi hamarkadetan.
|
|
|
Baina nekazaritza sektorearen garrantzia nabarmenagoa agertzen da bertanenplegatutako langileen kopurua ekonomia osoaren lan indarrarekin alderatzendugunean. FAOSTATen arabera, herrialde horietan
|
lan
indarraren% 20a kasuriktxikienean eta% 80ra garaienean, nekazaritza sektoreko jardueratan aritu izan daherrialde horietan azken bi hamarkadetan. Zonalde guztietan, ordea, joera galtzearena izan da.
|
|
|
Hemen ere aldeak nabarmenak dira herrialdeen artean. Hurrengo irudian ikusten denez, egoera honen muturrean GAHak ditugu, zeinetan nekazaritza sektorearen
|
lan
indarra guztizko lan indarraren% 70 bitartean ibili den epeosoan zehar. Oso antzeko egoera islatzen dute Elikadura Defizita duten SarreraBaxuko Herrialdeek (EDSBH) 6, baina bataz beste 10 puntuko pisu baxuagoa izanik% 60 bitartean, alegia.
|
|
|
Hemen ere aldeak nabarmenak dira herrialdeen artean. Hurrengo irudian ikusten denez, egoera honen muturrean GAHak ditugu, zeinetan nekazaritza sektorearen lan indarra guztizko
|
lan
indarraren% 70 bitartean ibili den epeosoan zehar. Oso antzeko egoera islatzen dute Elikadura Defizita duten SarreraBaxuko Herrialdeek (EDSBH) 6, baina bataz beste 10 puntuko pisu baxuagoa izanik% 60 bitartean, alegia.
|
|
|
Oso antzeko egoera islatzen dute Elikadura Defizita duten SarreraBaxuko Herrialdeek (EDSBH) 6, baina bataz beste 10 puntuko pisu baxuagoa izanik% 60 bitartean, alegia. Analisia zonaldeka eginez, Sahara Azpiko AfrikakoHerrialdeak eta Ekialde Urruna7 ageri dira nekazaritzako
|
lan
indarrak pisu handienduten zonalde gisa (Afrikaren kasuan, %75 bitartean eta Asiaren kasuan% 60 70bitartean). Gainerako eskualdeetan, nekazaritzako eskulanaren pisua erdiaren azpitik ematen da, eta gutxiengoa Latinoamerikan dugu:
|
|
2004
|
|
|
Hona beste nahasbide baten historia tristea. Jose Migel Beñaran Argala izan omen zen euskaldun izatearen definizioa emateko orduan euskaltasuna
|
lan
indarraren kontzeptuarekin berdindu zuena. Irizpide ekonomiko eta politiko horrek nortasun barrutian estaldura zabala dakarrenez, direnak eta ez direnak bertan integratzeko modua aurkitu bide zuen nonbait sinonimo horretan ezker abertzalearen ideologiak.
|
|
|
–Ez nuen inoiz ulertu zergatik ezker abertzaleak onartu zuen felipeen ikusmoldea: . Euskadin
|
lan
indarra saltzen duena, hori da euskalduna?. Eraikuntza nazionalaren gatazkaren erdian, Euskal Herriko biztanle anitzek kontzientzia nazional espainola edo frantsesa dutenean, definizio horrek gatazka abertzalearen oinarriak kolokan ezartzen zituela iruditzen zitzaidan, oinarri horiek, hain zuzen, borondate politikoa duen talde nazional berezi batek sortzen baititu.
|
|
|
Gerra garaian familia askok ez zuen bizitzeko adina behar zen oinarrizko janaririk, eta, gainera, gizonak frontera eramatean,
|
lan
indarra ere falta zen. Horregatik Udaletxeari diru laguntzak eskatzen zizkioten.
|
|
|
Hemen dugu enpresa modernoaren kontraesan nagusia; alde batetik,
|
lan
indarrei giza harremanetan kokaturik dagoen estrategia aplikatzen zaie (motibazioa, kualifikazioa eta formakuntzaindartuz), eta beste aldetik, deskualifikazioa eta desmotibazioa gauzatzen dituen taylorismoa etafordismoa mantentzen ditu.
|
|
|
Demagun, adibidez,
|
lan
indarra aztertzen ari garela: langileen eraginkortasunaren faktoreak, moneta pizgarrien rola, etab. Oso laburki eta ñabarduretan sartugabe, hauek izango lirateke berezitasun nagusiak:
|
|
2005
|
|
|
Erretiroa hartzea,
|
lan
indarra berriztatzeko bitarteko ez ezik, langileak bere pentsioa jaso eta lana uzteko aukera gisa sortu bazen ere, kapitalismo berankorraz geroztik, adin jakin batera iristen zenarentzat mehatxu bilakatu zen.
|
|
|
Erretiratzea, langabezia murrizteko, errotazio tasak ugaltzeko eta
|
lan
indar gazteago, eraginkorrago eta, errebindikatzeko orduan, otzanagoa eskuratzeko lanabes baliagarria zela ikusi zuten.
|
|
|
Hemen badago jende ona, dena ez da kabuxa. Politikoen kolektiboak ez zuen beste presoen
|
lan
indarra erosiko, ez ziegan lanbasa pasatzeko ez galeria baldekatzeko ez arropa zikina garbitzeko. Elkartasun kutxa bat eginen da jakiarekin eta diruarekin.
|
|
2006
|
|
|
Indian 470 milioi pertsonak osatzen dute
|
lan
indarra. Aipatu ditugun industriako zazpi milioi beharginez gain, subkontratazio eta software industrian milioi bat indiar ari dira lanean, besterik ez.
|
|
|
Psikiatra batek adierazi zuen bezala, erdi esklabu bihurtzen ari gara kontsumitzen dugun horretan, gure behar edo ezbeharrei kontsumitu beharrez erantzunez. Azken hau lortzeko, gure
|
lan
indarra saltzera prest gaude eta saltzeko behartasunean aurkituko gara, gurpil zoro batean eroriz, ondorioz, Karl Marxek esaten zuen bezala, kapital bati on eginez, zeinek gogoz ikusten gaituen lan eta lan, ezinbestekoak ez diren gauzak eros eta erosi ahal izateko.
|
|
|
Enpresa modernoaren bereizgarria ondokoa litzateke: formalki librea den
|
lan
indarra efikaziaren ikuspegitik antolatzen du.
|
|
|
Hala egiten du arrazoi instrumentalak: giza jardueraren produktuak, harremanak,
|
lan
indarra, kanpo eta barne natura, guztia merkantzia bilakatzen da bere eraginpean.
|
|
|
Enpresa modernoak berezko ezaugarri bat du: lanaren antolakuntza arrazionala, hau da, formalki librea den
|
lan
indarra antolatzen du efikaziaren ikuspegitik (Weber, 1983b: 265) 9 Mendebaldeko etika ekonomiko arrazionala, beste inon garatu ez den ethos ekonomikoa dugu:
|
|
|
lana zerbait abstraktu eta merkantzia bihurtu duen sorginkeria desegin du. Industria handian sozializaturiko langileen intersubjektibotasuna askatu behar du, orain kapitalaren automugimenduak geldiarazita baitauka; horren ondorioz, abangoardiak lan biziduna mugiaraziko du(...) hildako lanaren kontra, eta bizitzaren munduaren garaipena eragingo du deshumanizatutako
|
lan
indarraren sistema gaindituz (Habermas, 1992: 281) 58.
|
|
2007
|
|
|
Alea ontzi handietan jasotzen zuten, ondoren eskuz ehotzeko. Ardiak, ahuntzak, behiak eta txerriak hezten zituzten, eta animalia horietatik haragia, esnea, artilea eta
|
lan
indarra ateratzen zuten.
|
|
|
Norberaren hautuaeta jarduna hasi ziren erabiltzen euskal herritartasuna definitzeko: euskal herritarrada Euskal Herrian bere
|
lan
indarra saltzen duen oro, zioen garaiko lelo marxistak.Marxismoaren diskurtso eta erretorikaren atzean euskal herritartasuna baldintzaitxietatik norberarengan ezarri ahal ziren baldintzetara igarotzeko nahia antzemandaiteke (euskara bera ere, horretarako giltza izan da: euskaraz egiten duen oro daeuskaldun eta euskaldunok horrela definitu ditugu gure herrikideak).
|
|
|
Interesen gaineko mozkinak lortzearren, hauexek dira bide bakarrak: (i) lanindarraren ahaleginak (gogoratu, Schmitt-en ikuspuntuan,
|
lan
indarrak direla, berezentzu zabal eta sakonean, benetan aberastasuna sortzen dutenak); (ii) horrez gain, arlo ekonomiko, politiko eta sozialez arduratzen diren enpresari berrien sormena; eta (iii) azkenik, irudikapen sortzailea, eta abentura bera.
|
|
|
Mailegu hori eskuratzearren, politika ekonomiko batzukeskatzen dira: barneko zergen bilketa eta gastuak orekatzea, prezioak gobernuarenkontroletik aske izatea,
|
lan
indarren merkatuak libre izatea eta sektore pribatuarenaldeko inbertsioak areagotzea.
|
|
|
Autoreak Munduko Bankuari eta NMFri egozten die
|
lan
indarraren aurkakopolitikak bultzatzea, alokairuak jaitsiz, sindikalgintzaren kontrako legeak onartuz, gutxieneko alokairuak gutxituz, eta hori guztia lehiakortasunaren izenean. Programahoriek emakumezkoen, gazteen, etorkinen, eta oro har, txiroen ustiakuntzarakobesterik ez dira.
|
|
|
Mendebaldeko herrialde aberatseksuntsipen handiko armak ekoizten dituzte, herrialde txiroek kontsumo ondasunmanufakturatuak produzitzen dituzten bitartean. Logika aldrebestu batean, herrialdeaberatsek beren arma sistema garatuak erabiltzen dituzte garatu gabeko herrialdeakmehatxatzeko, azken horiek Mendebaldeko merkatuei
|
lan
indar merkeko kateprodukzioko kontsumo ondasunak hornitzen dizkieten artean.
|
|
|
NMFk luzatutako, irtenbide programek? atzerriko enpresekiko aliantza estrategikoak gomendatzen dizkiete herrialde horietako enpresei,
|
lan
indarra trebea eta oso merkea izaten baita. Hori gutxi balitz bezala, bankuglobalei, hots, munduko banku erraldoiei, deitzen diete NMFk eta MundukoBankuak aholkulari gisa parte har dezaten irtenbide programa horietan.
|
|
|
XX.mendearen bukaeran eta XXI. mendearen hasieran nazioak ez dira konkistatzenohiko usantzan. Orain, aldiz, aktibo produktiboen,
|
lan
indarraren eta baliabidenaturalen gaineko kontrola beste modu batez lor daiteke. Izan ere, konputagailuenbitartez, dibisen merkatuan sar daiteke eta dibisa desberdinekin eta espekulaziorako asmaturiko beste erremintekin (deribatuak, eta forward foreign exchangetransactions, currency options, hedge funds, index funds direlakoekin), jolastu?.
|
|
|
Horren guztiaren helburua kapitalak zuritzea saihestea da. Ia bi milioi etorkin Erroldaren azken eguneratzeak erakusten duenez, Espainian 1.820.000 etorkin latinoamerikar ari dira lanean duela bost urte baino hiru aldiz gehiago, herrialdeko helduen% 5 eta
|
lan
indarraren% 7 Gehienak(% 60) Andeetatik datoz Ekuador (414.000), Kolonbia (136.000) eta Peru (126.000), eta eskualde pobreenetatik iristen dira diru gehien bidaltzen dutenak, kopuru txikiagoetan bada ere. Hiru urte igaro ondoren, Espainiako ekonomian sartu ziren, urteko diru sarrerak 10.000 eurotik gorakoak izan arren (kasuen% 71n gertatzen da hori), banku kontu bat dute(% 87) eta Gizarte Segurantzan kotizatzen dute(% 86).
|
|
|
Gu euskaldunak gara, gure selekzioa Euskal Herriko selekzioa da, eta zentzu horretan aurrera egiteko, gure esku dauden pausoak emateko prest gaudela argi eta garbi azaldu nahi dugu.Luzatu nahi ditugun eskaerak: 1 Euskal Herriko eragile politiko eta kirol federazio ezberdinei: Ofizialtasunaren bidean aurrera egin eta Euskal Herriko selekzioek nazioarteko txapelketa ofizialetan parte hartzeko duten eskubidea bermatu arte,
|
lan
indarrak areagotzeko eskatzen dizuegu. Euskal Herria munduaren aurrean ordezkatu ahal izateko, euskal Herriko kirolari guztiok bilduko gaituzten federazioak behar ditugu.2 Frantzia eta Espainiako eragile politiko eta kirol federazio ezberdinei:
|
|
2008
|
|
|
–Ez nuen inoiz ulertu zergatik ezker abertzaleak onartu zuen felipeen ikusmoldea: . Euskadin
|
lan
indarra saltzen duena, hori da euskalduna?. Eraikuntza nazionalaren gatazkaren erdian, Euskal Herriko biztanle anitzek kontzientzia nazional espainola edo frantsesa dutenean, definizio horrek gatazka abertzalearen oinarriak kolokan ezartzen zituela iruditzen zitzaidan, oinarri horiek, hain zuzen, borondate politikoa duen talde nazional berezi batek sortzen baititu.
|
|
|
lanak edo ekonomiaren jardunak besterik gabe ordezkatzen ditu nazio identitatearen dimentsio guztiak. Herri baten joanak eta izanak, herri batek garatu dituen hizkuntza kulturak, bat batean?
|
lan
indarraren, magiak ordezka ditzake.
|
|
|
–Bere
|
lan
indarra Euskadin saltzen duena euskalduna da (baskoren zentzuan). Bestela, ezinezkoa litzaiguke independentzia (nazio askatasuna) eta sozialismoa (langileriaren justizia soziala) uztartzea.
|
|
|
Alde batetik, zenbait mugimendu erlijioso umeak helduen portaera bortitzetik babestu beharreko izaki babesgabetzat hartzen hasi ziren. Helburu hori lortzeko, haurrak eskolara bidaltzeko beharra azpimarratu zuten, heziketa eta moral erlijioso egokiak jasotzeaz gain, gizarteari haien
|
lan
indarra emateko, idatzi eta irakurtzeko gaitasunak eskuratuko zituzten. Horrekin batera, gurasoei seme alabak maitasunez tratatzeko gomendatzen hasi ziren (Shaffer, 2000).
|
|
|
Eta bestea, berriz, liberalismotik datorren ildo «oso kaltegarria, haurrak txiki txikitatik merkatuaren beharretara» bideratzen dituena. Haren ustez, «merkatuari ez zaio inporta musika edo poesia egiten jakitea, ezta literatura ere; inporta zaizkio ekonomiari zuzendutako beharrak asetzea,
|
lan
indar berria etortzea ongi prestatua bere fabriketarako». Eta horrekin ez dator bat ez bera, ezta Urbieta ere.
|
|
|
Nork sortzen du diru hori? Guk,
|
lan
indarrak. Eta haiek guk sortzen dugun aberastasuna erabiltzen dute.
|
|
|
Ironiaz, Pelosi eta Senatuko haren kidea, funtsean, automobilgintzako handi mandi kaskarinen uste berekoak ziren: Automobilgintza sektoreak osasuntsu egon behar du, nahitaez, finantza merkatuaren egonkortasuna eta, oro har, gure ekonomiaren osasuna berreskuratu nahi baditugu eta automobilaren alorreko
|
lan
indarrari eutsi nahi badiogu. Hala idatzi zioten Nancy Pelosik eta Senatuko gehiengoaren buruzagi Harry Reidek Henry Paulson Altxor idazkariari.
|
|
|
Ekonomialari klasikoek ia ekonomia osoa
|
lan
indar produktiboan eta ez produktiboan banatu zuten, aberastasunean eta gastu orokorretan, errenta errealean eta kostuetan. Horrek zergarik gabeko bazka libreko barneko interesak mehatxatu zituen.
|
|
2009
|
|
|
Goizeko seietan ia hutsik datorren abuztuko tren honetan leporaino gaude jendez. Batzuk bizirik datoz, Bilbok behar duen
|
lan
indarra. Batzuk hilda doaz, hiriak odolustutakoen ejerzitoa.
|
|
|
gainera, industriaren kasuan ikusiko dugun bezalaxe, prezioen eta soldaten artekoratioak langileen erosteko ahalmena nabarmenki kaltetu zuen17 Diktadurarenezarpenak enpresarien mozkinak handitzeko aukerak zabaldu zituen, horretarakoprisioneroen
|
lan
indarra ezinbestekoa izan gabe, Meatzaldean, behintzat. Faktorehauek guztiak aintzat hartuta, meategietan lan egiten zuten prisioneroen kopuruajaisten joan zen urtean zehar, eta abendurako desegin zen 1 Langile Batailoia.Bertan aritzen zirenak 126 BTra pasatu ziren, Sondikako aireportuan lan egiteko.
|
|
|
Beste arloetan ere erabili zen gatibuen
|
lan
indarra, eta horien barrenean garrantzia handia dute bestelako garraio azpiegiturek, trenbideak eta aireportuak, alegia. Bien artean, eta azalpen zehatzagoan oraindik sartu gabe, 5.000 preso etaprisionero aritu ziren lanean.
|
|
|
(4) M. Hudson-en ustez (en, http://www.counterpunch.org/hudson01302009.html), bankuei jadanik egindako opariek, alegia, aberatsentzako sozialismo berriak, AEBetan oligarkia berri bat sortuko dute,
|
lan
indarrean eta industrian zergak handituko diren bitartean. Haren ustez, irtenbidea ez datza are zor handiagotan murgiltzean, finantza lobbystei, bankariei eta horrelakoei opariak emanez, ekonomia erreala oso zorpetuta utziz.
|
|
|
Eta kapital irabaziaz ere luze hitz egin behar da, eta horrekin batera industria mozkinaz. (Bigarrena
|
lan
indarrekin adostutako akordio estrategiko baten emaitza da; lehena, inolako lanik gabe irabazitako mozkin berezia da.) Batez ere kapital irabaziak dira zergatu behar direnak, zorrozki gainera. Baita monopolioen irabaziak eta lurretatiko errentak ere.
|
|
|
Baita monopolioen irabaziak eta lurretatiko errentak ere. Zergak progresiboak izan behar dira, kapital industriala eta
|
lan
indarraren soldatak babestuz.
|
|
|
I. Kapitalaren produkzio eta bizimodu sistema osoa gozamenaren ukazioa da. Bere makineria osoarekin gose miseria larritasun gaixotasun fisikoak sorrarazten dituen bezala,
|
lan
indarra eta libidoa bera xurgatzen eta akitzen duen bezala, espirituetan ere, pentsamendu sumisoaren miseria, imajinazio askearen gosea, hurkoarekiko etsaigoa, etikarik gabeko banakotasuna sorrarazten ditu. Egoera jasangaitz hori disimulatzeko inoiz ase ezin den kontsumismoa, boterearen onarpenean funtsatzen den sexismoa, mota askotako mendetasun mota asko, tartean turismo infantilizatua droga menpekotasuna, aberastasun moralgabeen erakustaldia... sustatzen ditu publizitate gezurti eta jasangaitz baten bidez. Hori ez da gozamenaren ukazioa baizik.
|
|
|
Gizartea antolatzeko zenbait logikek, jendarte molde jakin batzuek, badute horretan erantzukizunik, aukeran hortik gutxitxo aipatzen bada ere. Sartrek zioen gaixotasun mentala zuzen loturik dagoela sistema kapitalistarekin,
|
lan
indarra merkantzia bihurtzen duelako eta, ondorioz, gizakiak objektu. Gaixotasuna litzateke aldi berean soldatapekoei eragindako gaitza eta gaitz horren aurka horietako batzuek matxinatzeko aurkitzen duten bidea.
|
|
|
Eta enpresaren munduan kultura berri bat hedatzen ari da indar handiz: langileei enpresa proiektuarekiko atxikimendua eskatzen zaie gaur, eta
|
lan
indarra ez ezik, euren arima eta bihotza inbertitzea bertan.
|
|
|
bietako bat gaixorik dago. Hauetako askok nahiko lukete euren
|
lan
indarra merkantzia gisa saldu, eta soldatapeko langile gisa esplotazio kapitalistaren biktima izan, baina, esplotatuak izatera ere ez dira heltzen. Horiek dira benetako baztertuak.
|
|
|
Zuzenbidea, morala, erlijioa," kontzientzia forma horiek ez dira osorik desagertuko klaseen arteko antagonismoaren desagertze osoarekin ez bada", gizarte komunistaren horizontean35 Bitartean," berdintasunezko" zuzenbideak ezin du indibiduo konkretuen arteko benetako berdintasuna gauzatu, beren determinazio sozialen multzo orokorrean harrapatuta baitaude. Neurri berdinez neurtu ahal izateko, indibiduo bakoitza abstrakzio juridiko batera murrizten du, alokairugoak lan zehatza lan abstraktura eta
|
lan
indarra merkantziara murrizten dituen bezala.
|
|
|
Aurrerapenaren irizpidea, bada, lanaren kultu protestantearen antipodetan, eta
|
lan
indarra inoiz urrituko ez lukeen natura emankorraren ustiaketaren antipodetan dago. Natura kategoria soziala da, baina ez da kategoria soziala soilik19 Bere baitan egon badago, menderaezin," materiaren tormentua".
|
|
|
Idazlan horretatik aurrera emango ditu argitara bere obrarik inportanteenak; aurrerantzean, tradizio marxistan nagusi dabilen historiaren kontzepzioaz bestelako baten funtsa argudiatzen ahaleginduko da Bensaid. Tradizio marxista horretan, sozialismoa —dio Bensaidek— eroso asko ibili da zenbait kategoria erabiliz, besteak beste,
|
lan
indarra, kapital metaketa, produkzio indarren garapena, teknikaren bilakaera... Mendebaldeko marxismoak ez bezala —horrek, azkenean, Marxen obra gaitzetsi egin zuen, bertako historiaren filosofia razionalista, determinista, ekonomizista, dialektikoa eta teleologikoa zelakoan—, Bensai' dek arrazoimen historiko eta soziologikoarekin kritiko agertzen den eta bere garaiko positibotasun zientifikoaz haratago doan Marx hori berreskuratu du.
|
|
|
Gogoetarako hirugarren gaia lana eta lanaren bilakaera da, bai
|
lan
indarren gestio teknikari eta kontrol moduei buruz, bai eskulanaren eta arteko birmoldaketari begira. XX. mendeak emandako irakaspenen arabera, argi gelditu da jabetzazko harremanen itxurazko aldakuntzek ez dutela lortu lanaren bidez alienazioa gainditzea.
|
|
2010
|
|
|
Pentsioena demografiarekin baino ez da lotzen, urte batzuetara emango den ustezko langile kopuruaren jaitsiera giltzarri dela aipatuz, baina aipatu gabe denbora horretan Barne Produktu Gordina (BPG) ere asko haziko dela. Ez da aipatzen, halaber, teknologiaren garapenak,
|
lan
indarra ere etengabe ordezkatzen duela: hau da, pertsona gutxiago lanean, baina produkzio handiagoa.
|
|
|
Azaldu duenez, krisiaren bertsio espainiarrak, eraikuntza sektorearen neurrigabekeriarekin, finantza eta
|
lan
indarra ahuldu ditu. Baina errudunak bilatzeko unea ez dela erantsi du Blancok, gehiegikeriari guztiek lagundu diotelako.
|
|
|
XIX. mendean Estatuaren talde edo multzo militarrak mobilizatzen ziren, bertzerik ez. XX. mendeko mobilizazio erabatekoan Estatuaren
|
lan
indarra mobilizatzen zen, zeinaren agerpenetako bat, bakarrik bat, eginahal militarrena baitzen.
|
|
|
–Horrela deitutako hiri irekien gainean aireko ofentsibarekin gauza bera gertatzen da. Gure sasoian ez dago hiri irekien eta hiri gotortuen arteko ezberdintasunik,
|
lan
indarraren gotorleku gisa, lantegi bakoitzak erranahi belikoa duelako?. Soldadu idazle alemaniarraren arabera? 1931ko Die totale Mobilmachung testuan?, hiri guztiak gerra lanerako industriaguneak ziren eta, hain zuzen ere, helburu militarrak mobilizazio erabatekoan.
|
|
|
Horrela, lanaren antolaketa berria da sindikatuen eta patronalaren artekoeztabaidagai berria. Praktikan, kapitalak produkzio prozesuen kontrolari eustekoeta
|
lan
indarraren intentsitatea areagotzeko moduan hedatzen ditu teknologia berriak, eta horretarako beharrezkoak diren gizarte eta kultura arloak garatzen ditu.
|
|
|
Errealitate enpirikoan, estrategia parte hartzailea abiatzearekin batera, taylorismoa eta fordismoa mantendu eta garatu egiten dira (kapitalak egoera berriaez duela onartu nahi adierazten du), baita haiei lotuta dauden ezgaitze prozesua etaaginte harremanak ere. Alde sozialak lanaren antolaketa berriaren hainbat arlobultzatzen ditu,
|
lan
indarraren birgaitzea eta produkzio prozesuen kontrol eta prestakuntzaren hobekuntza ekarriko dituzten arloak, alegia, eta aldi berean, zalantzanjartzen ditu aldaketok txertatzen diren gizarte eta kultura ereduak.
|
|
|
Izan ere, gizarte industrializatuen zibilizazioparadigma izan den lan kontratuaren izaera aldatu egin da:
|
lan
indarra soldatarentruke saltzen duen langilearen lan kontratua bestelakoa da gaur egun. Orain, soldataren truke langileak lan indarra, teknikan eta produkzioan inplikatzekoborondatea eta enpresaren helburuekiko atxikimendua saldu behar ditu. Hau da, lan kontratuan osagai ideologikoak eta politikoak sartu dituzte, dagozkien balioespezifikoekin batera.
|
|
|
Izan ere, gizarte industrializatuen zibilizazioparadigma izan den lan kontratuaren izaera aldatu egin da: lan indarra soldatarentruke saltzen duen langilearen lan kontratua bestelakoa da gaur egun. Orain, soldataren truke langileak
|
lan
indarra, teknikan eta produkzioan inplikatzekoborondatea eta enpresaren helburuekiko atxikimendua saldu behar ditu. Hau da, lan kontratuan osagai ideologikoak eta politikoak sartu dituzte, dagozkien balioespezifikoekin batera.
|
|
|
Garapen teoria nagusien arabera, gizarte tradizionalak nekazaritzan zentratzendira. Industrializazioan oinarrituriko modernizazio ereduaren arabera, aldiz, industriak gaitasuna erakutsi behar du nekazaritzako
|
lan
indarraren soberakinakxurgatzeko. Errealitatean, aldiz, landetatik hirietara gertaturiko migrazio handiekez dute hirietan lanpostu nahikorik aurkitu.
|
|
|
Enplegaturik dauden emakumezkoen bi hereninguruk enplegu ahulak edo zaurgarriak dituzte, bai familia negozioetan (hau da, lanpostu ordaindu batean) bai norberaren konturako lanetan. Ordaindu gabekolanak duen ehuneko altuari, eskualde guztietan emakumeek burutzen duten, etaberez pisutsua den, etxeko lanen zama erantsi behar zaio; baina, datu hori ez daerregistratzen
|
lan
indarrari buruzko estatistika ofizialetan (Nazio Batuak, 2009).
|
|
|
Klusterrei esker, kokapenarekin loturiko hainbat esternalitate eskuratzen dituzte kide diren enpresek:
|
lan
indar eta hornitzaile espezializatuenganako helbidea, ezagutzen metaketa, eraginkortasunerako sustapena eta espezializatutako bezero eta hornitzaileekiko harremanen hurbiltasunaren ondorioz ikasteko aukera.
|
|
|
Egiaz, lehenengo mailako egitekoa izan behar dute unibertsitateek herrialdeen ekonomi garapenean eta, beraz, epe luzerako politika ekonomikoetan ere. Unibertsitateen garrantzia nabaria da bai
|
lan
indarraren prestakuntza sustatzeko orduan, bai eta ikerkuntza eta berrikuntza sustatzeko orduan ere.
|
|
|
– AEBn, 11.500 ESOP daude gutxi gorabehera, 10 milioi langilerekin (AEBko
|
lan
indarraren
|
|
|
Gehienetan,
|
lan
indarraren mugikortasuna ez da erraza. Hori dela-eta, funtsezko faktorea izan daiteke hau lantegi berriak kokatzeko orduan.
|
|
|
Langabezitik aparte, badago beste faktore bat azpigaraturiko eskualdeen aldekoa:
|
lan
indarraren kostua.
|
|
|
Hauek dira faktore honen abantailarik funtsezkoenak: espezializatutako
|
lan
indarra errazago lortzea, berrikuntzei lehenago heltzeko aukera (produktu zein prozesuetan), lehiakideei buruzko informazioa lehenago lortzea, zerbitzu espezializatuei errazago heltzea, makineria eta ekipamendua lortzeko erraztasuna, etab.
|
|
|
Lan indarrak ekoizpen industri jardueran duen garrantzia kontuan harturik, garrantzi handia du atzerriko inbertsio produktiboetan
|
lan
indarraren espezializazioak, kualifikazioak, kostuak, etab.
|
|
|
9 Mexikoren kasuan, jakina,
|
lan
indarraren diziplina beste herrialde askotan baino txikiagoa da, eta, askotan, sindikatuek negoziatzeko duten ahalmena baino askoz garrantzi handiagoa duen faktorea da hau atzerriko inbertsioak erakartzeko edo uxatzeko orduan.
|
|
|
Egindako azterketa enpirikoen arabera, nahiko ondorio positiboak atera dira atzerriko inbertsioen eraginaz Asiako hainbat herrialdetan. Industrializazio prozesurako behar zuten hasierako kapital metaketa eta
|
lan
indarraren trebakuntza, neurri handi batean, atzerriko inbertsioei esker lortu dituzte herrialde horiek.
|
|
|
Sektore zehatz bakoitzaren egoeratik aparte, ekonomi egoera orokorreko baldintzak garrantzi handikoak dira ere: eskaeraren egoera, lehengaien salneurriak,
|
lan
indarraren kostuak, interes tasak, etab.
|
|
|
Industri garapenean eragina duten faktore asko(
|
lan
indarra, azpiegiturak, enpresarako zerbitzuak?) oso loturik daude lurralde bakoitzaren berezko ezaugarriekin. Gehienetan, industri politika eraginkorrek dagoeneko industrializatuta dauden eskualdeetan eragin lukete.
|
|
|
Horrela, Krugman ek (Krugman, 1995) aspaldi garatutako teoriaren arabera, enpresak leku batean edo bestean kokatzeko orduan eragina duten funtsezko faktoreak hauek izan daitezke:
|
lan
indarraren merkatua, horniketarako tokiko eskaintza eta informazioaren mugikortasuna. Teoria horien arabera, kanpoko ekonomiak erabiltzeko asmoz batez ere kokatzen dira enpresak lurralde zehatz batean.
|
|
|
Kalkuluen arabera, gizon helduen %70ek eta emakumeen %40k “ekonomikoki aktibo” jarraitzen dute gutxien garatutako herrialdeetan, “bereziki sektore informalean”. Latinoamerikan, Lanaren Nazioarteko Erakundeak onartzen du helduen lan egoerari buruzko azterlanak gutxi direla, nahiz eta hegoaldeko konoko herrialde gehienetan (Argentina, Brasil, Txile, Uruguai eta Paraguai) “60 urtetik gorakoen
|
lan
indarraren partaidetza tasak”% 12 eta% 43 artean hazi diren 1993tik 2003ra bitartean. Erretiroa eta pentsioak Espainian, aldiz, lan merkatua eta aurre erretiroak ez dira pertsona nagusien lagunak.
|
|
|
Finantza arazoa eta arazo fiskala erabat lotuta daude. Beraz, zor osoaren arazoa, azken finean, arlo politikoan ebatziko da, zerga progresiboak martxan jarriz, bazka librea zergapetuz, gobernuak bere eginkizunari eutsiz (zergapetzeko eta dirua jaulkitzeko), eta
|
lan
indarra eta kapital industriala zergapetzetik askatuz.
|
|
2011
|
|
|
Industria berrindartu, lursailak berriztatu, enplegu politika aktiboak martxan jarri? Itzelezko hipoteka izan dute».Edonola ere, enpresa kultura eta
|
lan
indar garatua alde izan dituzte: «Ohituak eta doituak izan dira biztanleak industrian indarra jartzen».
|
|
|
Azken urteotan ekonomiak estatuen ohiko muga administratiboak hautsi izanak eragin handia izan du bizitzako gainontzeko aspektuetan. Kapitala (nazioetatik at kudeatzen diren multinazionalen hedapena) eta
|
lan
indarrak munduan zehar libre mugitzen den moduan (etorkinen mugikortasuna, EAEn 2008an %5, 4), teknologia berriek (internetek bereziki) komunikazioa ere munduko bazter guztietara azkar baino azkarrago hedatzea ekarri du. Honek, berriz, distantzia kulturalak murriztu egin ditu.
|