|
2000
|
|
|
kapitalista ere eraldatzen ari da. Orain arte, langileriak bere
|
lan
indarra saltzen zuen soldataren truke; egoera berri honetan, soldataren truke, langileriak bere lan indarra eta baita enpresarekiko atxikimendua ere saldu beharditu. Horrela, egoera berri honetan, zenbait elementu politiko eta ideologiko txertatzen dira lan kontratuaren egituran.
|
|
2002
|
|
|
Lan eskaintza osatzen duten gizabanakoak, lan egiteko prest egonik beren
|
lan
indarra saltzeko prest daudenak dira. Lan eskaintzaren kopuru eta ezaugarriak, maila handi batean?
|
|
2004
|
|
|
–Ez nuen inoiz ulertu zergatik ezker abertzaleak onartu zuen felipeen ikusmoldea: . Euskadin
|
lan
indarra saltzen duena, hori da euskalduna?. Eraikuntza nazionalaren gatazkaren erdian, Euskal Herriko biztanle anitzek kontzientzia nazional espainola edo frantsesa dutenean, definizio horrek gatazka abertzalearen oinarriak kolokan ezartzen zituela iruditzen zitzaidan, oinarri horiek, hain zuzen, borondate politikoa duen talde nazional berezi batek sortzen baititu.
|
|
2006
|
|
|
Psikiatra batek adierazi zuen bezala, erdi esklabu bihurtzen ari gara kontsumitzen dugun horretan, gure behar edo ezbeharrei kontsumitu beharrez erantzunez. Azken hau lortzeko, gure
|
lan
indarra saltzera prest gaude eta saltzeko behartasunean aurkituko gara, gurpil zoro batean eroriz, ondorioz, Karl Marxek esaten zuen bezala, kapital bati on eginez, zeinek gogoz ikusten gaituen lan eta lan, ezinbestekoak ez diren gauzak eros eta erosi ahal izateko.
|
|
2007
|
|
|
Norberaren hautuaeta jarduna hasi ziren erabiltzen euskal herritartasuna definitzeko: euskal herritarrada Euskal Herrian bere
|
lan
indarra saltzen duen oro, zioen garaiko lelo marxistak.Marxismoaren diskurtso eta erretorikaren atzean euskal herritartasuna baldintzaitxietatik norberarengan ezarri ahal ziren baldintzetara igarotzeko nahia antzemandaiteke (euskara bera ere, horretarako giltza izan da: euskaraz egiten duen oro daeuskaldun eta euskaldunok horrela definitu ditugu gure herrikideak).
|
|
2008
|
|
|
–Ez nuen inoiz ulertu zergatik ezker abertzaleak onartu zuen felipeen ikusmoldea: . Euskadin
|
lan
indarra saltzen duena, hori da euskalduna?. Eraikuntza nazionalaren gatazkaren erdian, Euskal Herriko biztanle anitzek kontzientzia nazional espainola edo frantsesa dutenean, definizio horrek gatazka abertzalearen oinarriak kolokan ezartzen zituela iruditzen zitzaidan, oinarri horiek, hain zuzen, borondate politikoa duen talde nazional berezi batek sortzen baititu.
|
|
2016
|
|
|
Arazoa marxismoaren hasieran dago. Marxismoarentzat gauzek erabilera balio (use value) bat badute ere, kapitalismoak ez du erabilera balio hau hartzen abiapuntutzat, baizik eta truke balioa (exchange value), hots, salgaiek elkar trukatzeko duten balioa, zeina salneurriaren bidez neurtzen den, hots, diruaren bidez. Eta azkenik marxismoak proposatzen du gizakumeak bere
|
lan
indarra saltzen dionean salneurri baten truke klase burgesari, klase honek ez diola egiazko truke balioa ematen baizik eta beti ere diferentzia bat (gainbalioa edo plusbalioa, surplus value, Mehrwert) eskuratzen duela. Azken batean kapitalismoaren joera gainbalio hori gehitzea litzateke, kapitalismoaren azken forma kapitalismo finantziala izanik (dirua bera saldu eta erosiz gainbalioa metatzen duena).
|
|
2017
|
|
|
bat, zeinaren arabera kapital ekonomikoa birbanatzen zuten politika ekonomikoak ezartzen baitziren eta sindikatuak eta langileen alderdiak estatuaren egituran txertatzen baitziren, sistema bera auzitan ez jartzearen truke, baina hori desagertu egin da (Harvey, 2007). . Esku-langileak?, pixkana pixkana, Mendebaldetik kanpoko lurraldeetan ari dira kontzentratzen; hala ere, beren
|
lan
indarra saltzen duen jendearen kopurua hazten ari da, batetik, emakumeak soldatapeko enpleguan sartzen ari direlako modu jarraituan (ikus III. kapitulua), eta, horrez gainera, handitu egin direlako hala ekoizpen, materialetik, kanpo aritzen diren soldatapeko langileen jardun intelektuala, nola auto enpleguaren fenomenoa.
|
|
2018
|
|
|
Zenbat eta preso gehiago egon, orduan eta aukera gehiago enpresarientzat eskulan merkea lortzeko. Gatibuek lanbidea ikasiko dute tailerretan, eta haien
|
lan
indarra salduko diete enpresariei bergizarteratzen laguntzearen truke, ia sosik jaso gabe. Hala, gure empresa gizon emakumeek ez dute tentaziorik izango lantegia Turkiara edo Marokora eramateko.
|
|
|
–Horrenbestez, soldatapeko lanaren sistema?, Marxen hitzetan,, esklabotza sistema bat da?. Soldatapeko esklabotza, ordea, ez da esplotazioaren ondorioa; aitzitik,
|
lan
indarra saltzeak berekin dakar langilea mendeko bihurtzea, eta horrexen ondorioa da esplotazioa. Enplegu kontratuak berekin dakar kapitalista aldi berean ugazaba izatea:
|
|
|
Laburbilduz, langile batek kontratu bidez ustez bere
|
lan
indarra saltzen badu, egiaz bere gorputza eta bere izatea erabiltzeko aginpidea saltzen du, langilea ezin baitaiteke bereizi bere ahalmenetatik. Ugazaba (zibil) izatea, hain zuzen ere, beste inor erabiltzeko eskubidea edukitzea da.
|
|
|
Enplegatzaileek produkzio baliabideak kontrolatzen dituzte, eta, hala, aukera dute komeni zaizkien baldintzak ezartzeko enplegu kontratuan; langileek, berriz, beren lan indarra dute jabetza bakarra, eta, beraz, ez dute egiazko aukerarik erabakitzeko enplegu kontratuan sartu nahi duten edo ez. Gaur egungo filosofia analitikoaren tekniketan oinarrituta G. A. Cohen-ek berriki azaldu duenez, proletarioak, nahiz eta formalki libreak diren langile izateari uzteko (esate baterako, denda jabe txiki bihur daitezke; langile mota jakin bat edo langile gehienak libre dira modu horretan ihes egiteko proletariotzari); behartuta daude beren
|
lan
indarra saltzera. Langileak, laburbilduz,, askatasungabeak dira kolektiboki:
|
|
|
Haren ustez, emakumeak enplegu ordainduan sartzen baziren, senarren berdinak bihurtuko ziren, langile gisa. Langile kategoria unibertsala zen, eta berdin aplikatzen zitzaion merkatu kapitalistan sartu eta bere
|
lan
indarra saltzen zuen orori.
|
|
|
Etxekoandre baten lana (etxeko lana), egiaz, sexualki mendekoa den izaki baten lana da, bere baitako jabetzaren gainean (lan indarra barne) eskumenik ez duen izaki batena. Baina norberaren lana edo pertsona saltzeak ez baizik
|
lan
indarra saltzeak bihurtzen du gizon bat langile libre; hain zuzen, teorian, soldata baten truke norberaren jabetzaren zati bat kontratu bidez emateko gaitasunak bereizten du langilea (soldatapeko langilea) esklaboengandik eta askeak ez diren langileengandik. (Etxeko) andreak, ordea, ez dio bere lan indarra ematen senarrari kontratu bidez. Emazteari ez zaio soltadarik pagatzen (beraz, ez dago truke librearen adierazlerik), senarrak kontrolatzen duelako, gizona den heinean, haren lana nola erabili.
|
|
|
ekonomiko, soldata arrunta familiarentzako soldata bilakatu zen. Gizonezko langileari, azken batean, senarra den heinean pagatzen zaio soldata, etxera ogia dakarrena den heinean, hartara bere burua ez ezik bere mende dituenak ere manten ditzan; alegia, soldata ez zaio ordaintzen bere
|
lan
indarra saltzearen truke bakarrik: bizitzeko adinako soldata, gizon batentzat, bere burua ez ezik emaztea eta familia ere taxu antzean mantentzeko moduko soldata bat da.
|
|
|
Bigarren aukeran geratu zen eta erabaki garrantzitsua izan zela uste dut, nahiz eta nik bestea defendatu. Nire
|
lan
indarra salduz soldata bat irabazten nuen bitartean izan nintzen LABekoa.
|
|
2019
|
|
|
Pobretze prozesuak eragin dezakeen erantzun sozialaz aparte, langile klasearen kontserbazioa eta erreprodukzioa kapital balorizazioaren baldintza konstantea da (Marx: 17), beren
|
lan
indarra saldu behar duen biztanleak egotea bermatzen duelako. Horretarako, beharrezkoa da sozialki ezarritako beharrizanak asetzea.
|
|
|
baina kapitalistarentzat langile produktiboagoa bilakatzen da. Esklaboa argiki bortxaz lan egitera behartuta zegoen bitartean, gaurko langilea norbere
|
lan
indarra saltzen jarraitzera ikusten da behartua, bere ingurukoak (familia) burutzen duen lanaren menpe bizi baitira. Zentzu horretan, lehen ikusi dugun lanaren enajenazioaren prozesu horretan," el trabajo no soloproduce mercancias; se produce tambien a si mismo y al obrero como mercancia".
|
|
|
Marxen ustez, horrela aurkeztuko da errealitate alderantzikatuta: kapitalistak lana ematen du (errealitatean lanaren zati bat ez du ordaintzen), kapitalistak etekinak lortzen ditu (errealitatean langilearen irabaziak lapurtzen ditu), langileak lana bilatu behar du (lan indarra den heinean, errealitatean bere
|
lan
indarra saltzen du), kapitalistak propietateak ditu (errealitatean langileei desjabetutako lanarekin lortutako jabetzak dira), langilea lehen baino askeagoa da (errealitatean inoiz baino esklaboagoa da) Dominatzaileen ideologiak gizakiaren kontzientzian eragiten du, errealitatean gertatzen denari buelta ematen diolako. Modu honetan, gizakiak bere burua zapaltzen duen egoera bat besarkatuko du eta bere askatasuna murrizten duten kateak ez ditu ikusiko.
|
|
2020
|
|
|
Baina Hego Euskal Herriko ongizatearen oinarrian produktibitate zehatz bat dago, hau da, desoreka sozio-ekonomikoak arintzeko sisteman baino gehiago lan errentetan oinarri duen ongizatea da indarrean. Merkatuan oinarritzen da ongizatea,
|
lan
indarra saldu behar duzu ongizatea lortzeko (nahiz eta salmenta horrek ez duen ongizatea bermatzen); ondorioz, merkantilizazioa handia da.
|
|
|
Hori egiteko, gure erregimenak duen (des) merkantilizazio eta batez ere (des) familiarizaio maila kontuan hartuko dugu. Merkantilizazio maila merkatuarekiko dugun dependentzia maila da, bizitzeko gure
|
lan
indarra saldu behar dugu sistema kapitalistetan, baina, herrialdearen arabera eta batez ere herrialdeak dituen erakunde publikoen arabera, dependentzia hori handia edo txikia (goa) izan daiteke?. Familiarizazio mailak, emakumeek gizonen baliabideekiko duten dependentzia maila neurtzen du, aurrerago azalduko dugun moduan.
|
|
|
Merkatuak kanporatzen dituen horiek eta, beraz, bizitzeko baliabiderik ez duten horiek gizartean barneratuko dira maila batean edo bestean, herrialde bakoitzak duen ongizate erregimenaren arabera. Norbanakoak bere
|
lan
indarra saldu ezin badu, ongizate erregimenak baliabideak emango dizkio (teorikoki) bergizarteratu ahal izateko. Estatuaren edo erakunde publikoen gizarte barneraketa hori integrala baldin bada, orduan, lan indarra saldu ezin duen horrek bizi kalitate duina izango du, eta, beraz, bizitzaren merkantilizazio maila murriztuko du eta estatu edo ongizate erregimen horren desmerkantilizazio maila handia dela esango dugu.
|
|
|
Norbanakoak bere lan indarra saldu ezin badu, ongizate erregimenak baliabideak emango dizkio (teorikoki) bergizarteratu ahal izateko. Estatuaren edo erakunde publikoen gizarte barneraketa hori integrala baldin bada, orduan,
|
lan
indarra saldu ezin duen horrek bizi kalitate duina izango du, eta, beraz, bizitzaren merkantilizazio maila murriztuko du eta estatu edo ongizate erregimen horren desmerkantilizazio maila handia dela esango dugu. Aldiz, bizi kalitate on bat lortzeko lan indarra ezinbestean saldu behar badu norbanakoak, gizarte horrek duen merkantilizazio maila handia dela esango dugu eta gizarte horrek dituen erakunde publikoen gaitasuna ongizatea bermatzeko murritza.
|
|
|
Baina gure demokrazia liberalak ez dira soilik kapitalistak, patriarkalak ere badira. Gure gizarte patriarkaletan gizonek, bizi ahal izateko, beren
|
lan
indarra saldu behar izan dute; emakumeek, berriz, gutxieneko bizi baldintzak lortu ahal izateko, alegia, diru sarrerak, eskubideak eta ongizatea lortzeko, merkatuari saldu beharrean, edo saltzeaz gain, gizon bati eta betirako saldu behar izan zaizkio. Gizonak, gizarte liberaletan, merkatuaren eta kontratu sozialaren bidez funtzionatu izan dute, subjektu gisa alegia; emakumeek berriz, kontratu sexualaren bidez, objektu gisa biziraun behar izan dute.
|
|
|
Hau da, emakumeen kontrako biolentzia materiala lan ordainduan eta ez ordainduan ematen da. Kontua da, gizonak, kapitalismoaren garapenarekin, beren
|
lan
indarra saldu behar izan dutela bizirauteko, baina lan ordainduak edo soldatak sortzen duen biolentzia materiala (gainbalioaren estrakzioarekin lotutakoa) lan ez ordainduan ere ematen da emakumeen kasuan, lan indarraz gain gorputza eta bizitza osoa saldu behar izan dutelako: emakumeek, bizirauteko, gizon batekin ezkondu behar zirelako, lehenik eta behin (edo monja sartu edo puta bilakatu).
|
|
2021
|
|
|
Tresna kolektiboak eskaini behar dizkiegu itxuraz indibidualak diren arazo horiei. Gazte askok eta askok haien
|
lan
indarra saltzen dute isolatuta eta atomizatuta (Glovo eta Amazoneko banatzaileak, tabernariak, zaintzaileak, klase partikularretako irakasleak, eta abar), sindikatzeko aukerarik gabe, edo negoziazio kolektiborako aukera oso murritzarekin. Harian en, lanean dihardugu Ezkerraldeko gazte langileriarentzako tresnak sortzeko, klase elkartasunerako tresnak, hain zuzen ere, gehiegikeria estrukturalei era kolektiboan erantzun diezaiegun.
|
|
|
Batetik, lurren hesitzearen eskutik, egitura, mugimendu eta harreman komunitarioak suntsitu ziren. Bizirauteko baliabiderik gabe eta elkar babestu nahiz sostengatzeko ehun komunitarioaz gabetuta, langileek ez zuten beren
|
lan
indarra saldu eta diziplinaz lan egin beste erremediorik izango. Lurrak eta harremanak hesituta, lotura orotatik aske, sustrairik gabeko langile nomadak ziren, deserrotuak eta babesik gabeak (Polanyi 2016).
|
|
2022
|
|
|
Zaintza lanek doan sortzen dituzte Euskal Herrian ekoizten diren ondasunen herenak, eta lan horiek egiten dituztenen %90 emakumeak dira. Hala ere, lan merkatuan
|
lan
indarra saltzen dute, aldi berean. Batean, ez diete ordaintzen; bestean, bai.
|
|
|
Nire ustez, bi arrazoirengatik: batetik, kapitalismotik urruntzen zen bizitza eredu bat zutelako, autogestioan oinarriturikoa(
|
lan
indarra saltzetik urruntzen zena); bestetik, kulturalki ere bestelako ohiturak zituztelako. Jazarpen etnikoa hainbestekoa izan denez, erromani hizkuntza ere galdu da Espainiako estatuko lurralde gehienetan (Europako beste lurralde batzuetan gertatu ez bezala).
|
|
|
Marxek Trabajo asalariado y capital testuan azaltzen du langileak ezinbestekoa duela bere
|
lan
indarra saltzea bizirauteko behar dituen baliabideak eskuratzeko; azken finean, bizitzeko egiten duela lan (Marx, 1849). Lan horren xedea ez da horri esker lortuko duen amaierako produktua, gero bizitzea ahalbidetuko dion soldata irabaztea baizik.
|
|
|
Hau da, soldatapeko lanaren abolizioaz hitz egitean, ezinbestean, sistema kapitalistaren gaindipenaz hitz egiten dugu. Lanaldiaren murrizketak ez du esan nahi, automatikoki, askeago bihurtuko garenik; Ziakhusek dioen bezala, gure" bizitzaren jabeak" berdinak izaten jarraituko dute," sofa erosoan" telebista ikusten jarraituko dugu," boto zikin bat" emango dugu urtea heltzean, gure
|
lan
indarra salduko dugu" soldata baten truke"... (Ziakhus aka Zikuta, 2019)
|