|
2000
|
|
|
7 Interesgarria da, era berean, bere kontutik eta marxismo bidean abiatuz, Niko Marr hizkuntzalari georgiarra ere antzeko ondorioetara heldu zela
|
jakitea
, hau da, estadialismo famatura, luzaro, alderdi komunistaren laguntzarekin, SESBean ofizialki indarrean izan zen teoriara. Harik eta beste georgiar batek, Arnold Txikobavak, estadialismoak sobietar hizkuntz ikerketei zekarzkien ondorio negargarriak eta mendebaldeko ikerlariengandik gero eta aldenduagorik zebiltzala ikusita, Stalini elukubrazio horiek gaitzesteko baimena eskatu eta lortu arte bederen.
|
|
|
Horrela, haurrendako liburutegiek haur eta gaztetxoendako liburu gehiago aukeratuko dituzte, eta eremu euskaldunean daudenek euskarazko liburu gehiago. Azken finean, esan dezakegu ereduak aukera bat dakarrela euskararentzat, baina teknikariek eta arduradunek etekina ateratzen
|
jakitea
, edo hala nahi izatea, besterik da.j
|
|
|
Interneten bidez katalogoen kontsulta munduko edozein tokitatik, etxetik, lanlekutik... egiterik dago; dokumentu bat existitzen dela eta eskuratzeko zein aukera dauden
|
jakitea
, berrikuntza nagusienetariko bat dela esango nuke.
|
|
|
Egun, lehen mundua deitzen diogun herrialde garatuetan noski, arazo nagusia ez da gizakiak irakurtzen ez
|
jakitea
, edo liburutegiak erabiltzeko eskubiderik ez izatea; egungo arazo nagusi bat informazio bolumenak sortzen du, hau da, informazio ugaritasuna da arazoa. Informazioz inguratuta bizi garen gizarte honetan arazoa dugu maiz, behar dugun informazio kopurua baino gehiago eskuratzen dugunean edo/ eta sarri behar dugun informazio hori falta dugunean.
|
|
|
Emakumeari buruzko ikuspegiak, kasu gehienetan gizonezkoek emanak. Gustavo de Maeztuk berak, bere lanean —bere bizitza sentimentalean sartzea ere, dudarik gabe, interesgarria gerta daiteke; baita bizi eta hiltzeko Lizarra zergatik aukeratu zuen
|
jakitea
ere— emakumeari emandako tratamendua berezia izan da. Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako emakumearen figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere.
|
|
2001
|
|
|
Ia ez da ezerso rtzen euskaraz (Serantes sarira espainierazko lanak bakarrik aurkeztu ziren), eta sari nagusietara dozena erdi lan aurkeztea miraria dela pentsa daiteke. Arrazoia aurkitzea oso gauza bihurria da, ez baitago erraza
|
jakitea
zein denarazoa ren iturburua: ez dela argitaratzen idazten ez delako, edo ez dela idazten argitaratzen eta antzezten ez delako.
|
|
|
Bide batez, esanguratsua da
|
jakitea
Tourisme Quebec (1995) erakundearen ustez gertakari historiko bakarrak, Quebecek 1912 urtean lurrak bereganatu zituenetik, aipatutako urtegien inaugurazioak izan direla. Era berean, eskualdeari Quebecen" dinamoa" deitzen diote eta azpimarratzen dute nola" 1975 urtetik hona 200.000tik gora bisitari etorri diren munduko toki guztietatik egitura kolosal hauek miresteko" (ibid.).
|
|
|
Era berean, jasotzen duten turismoaren zati handi bat Quebec barrukoa da, frantsesduna, alegia, eta frantsesez egiten dute. Edo, eskola bukatu eta unibertsitatean segitu nahi baldin badute, halabeharrezkoa zaie frantsesez
|
jakitea
, Frantsesaren Legearen 88 atalak gogorarazten dienez, bestalde.
|
|
|
Gertakari historiko hainbatek izaten du bertute hori, mundua aldatzearena, batzuetan urteak behar izaten dira aldaketa horietaz jabetzeko (Daviden tenplua suntsiaraztea erromatarrentzat gerra ekintza ziztrin bat ez zen izango beharbada, juduen matxinada zapaltzeko ekintzatxo bat, baina oraindik ere ematen du zeresana), eta irailaren 11n garai berri bat zabaldu dela uste dut nik ere. Beste kontu bat izango da zertan gelditzen den garai berria eta nora eramango gaituen, baina etorkizuna izarretan irakurtzea lortzen dutenen esku bakarrik dago hori
|
jakitea
, zientzia maite dugunok izarretan astronomiaren ikerketaobjektua ikusten baitugu, hainbeste jakintsu arabiar eta mundu osokoen jakin minak bultzaturik, eta, tarteka, poesia izpiren bat edo beste.
|
|
|
Beraz, Eusko Jaurlaritzaren Kultura sailburu berriari buruz ezer gutxi esan daiteke momentuz, nahiz eta iragan zapal eta oparoko emakumea izan. Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen
|
jakitea
ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra.
|
|
|
Bestela esanda (eta hiruga rren galderari nolabait lotzeko asmoz, hartara nire diziplina eskasa leunduko dudalakoan), euskaltzale askok ahaztu egin ditu (era interesatu batean, gaineratuko nuke) euskararen aurrerabide oro ren iturburuak: lan positibo patxadatsua, deliberamendu tinkoa, hurkoa gogatzeko ahalmena, hots asmua eta
|
jakitea
. Iritsi zaigu euskaltzaleoi, erasoak eraso (beti egon dira, beti egongo dira, beti gailenduko gatzaizkie), geure jokabideen kritika egun argiz eta plazan egiten hasteko garaia.
|
|
2002
|
|
|
• Hezkuntza sistemak ez du bermatzen gazte guztiek euskara
|
jakitea
.
|
|
|
Aurten 1.800 bat lanpostu betetzeko deialdi publikoa egin zuen Osakidetzak eta bakar batean ez zen eskatu euskara, hizkuntza ofiziala,
|
jakitea
, gaztelania, ordea, ezinbestekoa zela. Oposizioen azterketak egiteko ere euskaldunek arazoak izan zituzten, azterketa gaztelaniaz egiteko prestatuta baitzegoen.
|
|
|
Beraz, ezarri beharreko politikak hautatzerakoan, aurretik beharrezkoa zaigu, besteak beste, egoera mota zein den, normalkuntzaren zein urratsetan gauden, eta ingurune historikoa nolakoa den ondo
|
jakitea
eta kontuan hartzea.
|
|
|
Bilgune horretatik, lan eginez, posible da administrazio desberdinekin negoziatzea eta antolakuntza modube rriak zabaltzea. Zaila da
|
jakitea
bide horretatikEuska l
|
|
|
Suediako 19 Unibertsitateetan suediera da oinarrizko irakats tresna. Eta, ondorioz, ezinbestezko baldintzapena da, Unibertsitateko ikastaroak jarraitzeko, suedieraz ongi
|
jakitea
. Alegia, azterketak eta abar gainditzea.
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntza, jakina denez, ez zen bozkatu. Gernikako Estatutuak bere 6 artikuluan, hizkuntza koofizialak jartzen ditu euskara eta gaztelania (Espainiako Konstituzioaren 3 artikuluarekin erkaturik espainiera
|
jakitea
derrigorrezkoa bada ere, euskara erabiltzea eskubidea besterik ez da eta ezin da inor baztertu ez jakiteagatik), 10 artikuluak kulturazdiha rdu eta azkenik, 16.ak irakaskuntzaren eskumenak garatzen ditu.
|
|
|
• Silicon Valleyko Palo Alto udalerrian" fibre to the home" (FTTH) sarea jarriko da bertako 75 etxebizitzaren artean, audio, bideo eta datu zerbitzuen abiada 60 bider gehitu ahal izateko, 7 Mbit segundoko alegia. Egitasmo honen helburua ez da azken azken muturreko teknologiarik aurreratuena opa izatea soilik, baita bezeroen kontsumoa neurtu eta auzoa zenbat ordaintzeko gertu ote dagoen
|
jakitea
ere. City of Palo Alto Utilities deritzan udal enpresa publikoak faktura bakar batez eskaintzen ditu ura, gasa, argia eta zakarren bilketa eta, aurrerantzean, faktura berberorretan sartuko ditu zuntz optikoz eskainitako bestelako aukerak ere.
|
|
2003
|
|
|
Halaxe etorriko gara Pasaiako Hugoren etxera pelegrino, tontoa izanda ere —bidaiariengana bidaian—, Hugori erakustera, Euskal Herria ikusten irakatsi digulako, edo irakas diezagun beti berriro, eta haren leihotik begira, behialako badia, espazioan ja ez dagoena, Hugoreno roipenetan ikus irakurriko dugu. Ikusten
|
jakitea
, izaten jakitea baita; edo, ikusten ikastea, izaten ikastea da. Gure memoria garen bezala, gure barruko paisaiak, hiriak, oroipenak gara.
|
|
|
Halaxe etorriko gara Pasaiako Hugoren etxera pelegrino, tontoa izanda ere —bidaiariengana bidaian—, Hugori erakustera, Euskal Herria ikusten irakatsi digulako, edo irakas diezagun beti berriro, eta haren leihotik begira, behialako badia, espazioan ja ez dagoena, Hugoreno roipenetan ikus irakurriko dugu. Ikusten jakitea, izaten
|
jakitea
baita; edo, ikusten ikastea, izaten ikastea da. Gure memoria garen bezala, gure barruko paisaiak, hiriak, oroipenak gara.
|
|
|
Eta" ontasun" horrek, gainerakoosagarriez gainera, hitzez eta idatziz euskaraz jardutekogaitasun sendoa eskatzen du. Hitz etorri erraza, hizkuntzaren barneondareaz (ohiko gramatika egiturez eta ebakeraz, doinueraz eta hitz altxorraz, esapide jatorrez eta itzulika aberatsez) jabeturik izatea, abstrakzio alorreko kontzeptu lanketarako terminologia teknikoaz ongi horniturik egotea, aldian aldiko beharrizanetarako mintzaira molde egokiez (bertako euskalkiaz zein harreman informaletarakoaldaerez) baliatzen
|
jakitea
, literatur tradizioaren ezaguera duina izatea eta bertako kultur edukiak itxura batean ezagutu eta argi transmititzen jakitea. Neurrigabeko lujoa irudituko zaio hori, agian, bati baino gehiagori.
|
|
|
Eta" ontasun" horrek, gainerakoosagarriez gainera, hitzez eta idatziz euskaraz jardutekogaitasun sendoa eskatzen du. ..., esapide jatorrez eta itzulika aberatsez) jabeturik izatea, abstrakzio alorreko kontzeptu lanketarako terminologia teknikoaz ongi horniturik egotea, aldian aldiko beharrizanetarako mintzaira molde egokiez (bertako euskalkiaz zein harreman informaletarakoaldaerez) baliatzen jakitea, literatur tradizioaren ezaguera duina izatea eta bertako kultur edukiak itxura batean ezagutu eta argi transmititzen
|
jakitea
. Neurrigabeko lujoa irudituko zaio hori, agian, bati baino gehiagori.
|
|
|
Beraz, HEAn dugun egoera kezkagarria euskararen normalizazioaren egoera kezkagarria da. Kontua da
|
jakitea
zergatik iritsi garen egoera honetara. Azterketa hori egiten denean bi joera nagusi aurkitu ohi dugu:
|
|
|
Atzerriko hiru hizkuntzetako bat jakiteagatik puntuazio osoaren %5 eskuratuko zen aurrerantzean. Bi jakinez gero, %10 Euskara
|
jakitea
, eremu euskaldunean, puntuazio osoaren %5, 5ekin sarituko zen, baina zenbait kasutan bakarrik. Eremu mistoan —hau da, administrazioan sartzeko lehiaketen %99an—, %5, 25ekin, baina" plantilla organikoan horrela egin behar dela jasota dagoen kasuetan" baino ez.
|
|
|
" Hizkuntza bat ez dakienak ez du aukera gutxiago izango administrazio publikoan sartzeko" esan zuen Sanzek. Hau da,
|
jakitea
baino, hobe ez jakitea. Mundua hankaz gora.
|
|
|
" Hizkuntza bat ez dakienak ez du aukera gutxiago izango administrazio publikoan sartzeko" esan zuen Sanzek. Hau da, jakitea baino, hobe ez
|
jakitea
. Mundua hankaz gora.
|
|
|
• Mundu globalizatu batean hizkuntza bat baino gehiago
|
jakitea
beharrezkoa da, baina euskara ez da egokia bizi modernorako eta, geroari begira, askoz garrantzizkoagoa da ingelesa ikastea.
|
|
|
Balorazioen aurretik, komeni da zehatz aztertzea zenbateraino den sistematikoa erasoa; badira erabilpen publiko soziala oztopatzera bideraturiko neurriak; besteak, balioa eta izen ona ukatzera,
|
jakitea
eta ez jakitea berdin dela, ezertarako balio ez duela, disuasiorako pentsatuak. Hizkuntzaren barneari ere heldu diote, disgregazioari, euskararen eredu estandarra eta hizkera kolokialak kontrajarri nahirik.
|
|
|
Balorazioen aurretik, komeni da zehatz aztertzea zenbateraino den sistematikoa erasoa; badira erabilpen publiko soziala oztopatzera bideraturiko neurriak; besteak, balioa eta izen ona ukatzera, jakitea eta ez
|
jakitea
berdin dela, ezertarako balio ez duela, disuasiorako pentsatuak. Hizkuntzaren barneari ere heldu diote, disgregazioari, euskararen eredu estandarra eta hizkera kolokialak kontrajarri nahirik.
|
|
|
• Funtzio Publikoan lanpostuak lortzeko norgehiagokan euskara
|
jakitea
merezimendutzat hartzea gai delikatua eta sentibera da. Demagogia merke baina emankorrera ko hazia.
|
|
|
demagogia, gezurra eta errepikapena. Horiei esker, berdintasunaren printzipioari heldu diote, alegia euskara
|
jakitea
eta ez jakitea berdin dela esateari eta sinestarazteari. Printzipio hori bera aplikatuz, diskriminatzailea izanen da, noski, beste edonolako merezimendu edo gaitasunik aintzat hartzea, jar dezagun titulu akademikoa, gidatzeko baimena edo informatikan trebe izatea.
|
|
|
demagogia, gezurra eta errepikapena. Horiei esker, berdintasunaren printzipioari heldu diote, alegia euskara jakitea eta ez
|
jakitea
berdin dela esateari eta sinestarazteari. Printzipio hori bera aplikatuz, diskriminatzailea izanen da, noski, beste edonolako merezimendu edo gaitasunik aintzat hartzea, jar dezagun titulu akademikoa, gidatzeko baimena edo informatikan trebe izatea.
|
|
|
Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik, hizkuntza gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko bi hizkuntzak
|
jakitea
balioetsi behar da eta lanpostu batzuetarako euskara jakitea nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
|
Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik, hizkuntza gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko bi hizkuntzak jakitea balioetsi behar da eta lanpostu batzuetarako euskara
|
jakitea
nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
|
Esan bezala, ez dugu nabarituko atzerakadarik administrazioan aurrera joan ez ginelako, baina sinbologian eta aurrera begirako posibilitatean ordea aldaketa handia dakar onartutako dekretuak. Legea ez zela betetzen salatzeko aukera bazen, eta oraintsu arte, gainera, euskara
|
jakitea
beharrezkoa zela uste zuen askok. Funtzionario izateko —gaur denek funtzionario izatea dute amets— ez da euskara beharrezko, eta honek jendeari euskararen balio eza ikustarazten dio:
|
|
|
Haurrak euskaraz eskolatu? Nor aurkeztuko da euskara
|
jakitea
beharrezkoa den lanpostuetara euskal zonaldean, gero, noizbait, Iruñerrira etorri nahiko balu lanera, horretarako aukerarik ez duela izanen jakinda?
|
|
|
Kontua da, egiten den horri guztiari etekina ateratzen
|
jakitea
, energiak ongi inbertitzea eta, zer esanik ez, hobetu beharrekoa hobetu eta aldatu beharrekoa aldatzea. Kritika eta autokritika, ezinbestekoak biak.
|
|
|
zifrak ez direla sakralizatu behar, alegia. Liburu guztien berri
|
jakitea
zaila da eta are zailagoa biltzea. ISBN agentziak editoreekbe rtara bidaltzen dituzten fitxak kontabilizatzen ditu; Precisak ere argitaratzaileak ditu iturburu, hauetako batzuk, ez guztiak.
|
|
|
eta gainera, iaz toki berean aurkeztutako Hezinet programa informatiko berbera aurkeztuz, protokoloakprotokolo). Baina, eta hau beste maltzurkeria bat da, ez dut lortu oraindik
|
jakitea
zenbat metrotakostand a jarriduen Eusko Jaurlaritzak Parisen, eta gustatuko litzaidake jakitea gobernu horrek berak Madrilen FITUR turismo azokan jarritakoaren parekoa den, handiagoa edo beharbada txikiagoa. Lakuaren kasuan zalantza dena, ordea, ebidentzia da Nafarroako Gobernuaren kasuan.
|
|
|
eta gainera, iaz toki berean aurkeztutako Hezinet programa informatiko berbera aurkeztuz, protokoloakprotokolo). Baina, eta hau beste maltzurkeria bat da, ez dut lortu oraindik jakitea zenbat metrotakostand a jarriduen Eusko Jaurlaritzak Parisen, eta gustatuko litzaidake
|
jakitea
gobernu horrek berak Madrilen FITUR turismo azokan jarritakoaren parekoa den, handiagoa edo beharbada txikiagoa. Lakuaren kasuan zalantza dena, ordea, ebidentzia da Nafarroako Gobernuaren kasuan.
|
|
|
Zaila da
|
jakitea
zein den muga. Noraino den pasaia edo pasu eskubidea, eta noiz hasten den izaten pernadaeskubidea.°
|
|
2004
|
|
|
Jakiteko nola ulertzen den irudiaren arloan alfabetizatuta egotea gogoratu genuke alfabetatuak ez duela esan nahi irakurtzen eta idazten
|
jakitea
soilik, baizik eta irakurketa eta idazketaren bidez munduaz jabetu ahal izatea. Alfabetatzearen bitartez ez dugu munduaren egia lortzen, baina mundua interpretatzeko gai gara.
|
|
|
Eskolaren zeregina da mundu jakin batean bizi ahal izateko eta mundu hori ulertu ahal izateko funtsezkoa den guztia irakastea. Orain arte funtsezkoa zen irakurtzen eta idazten
|
jakitea
. Eta, gaur egun, irudi bat irakurtzen eta interpretatzen jakitea ere funtsezkoa da, gure gizartea espektakulu gizartea baita, ikuslez osatutako gizartea.
|
|
|
Orain arte funtsezkoa zen irakurtzen eta idazten jakitea. Eta, gaur egun, irudi bat irakurtzen eta interpretatzen
|
jakitea
ere funtsezkoa da, gure gizartea espektakulu gizartea baita, ikuslez osatutako gizartea.
|
|
|
Aurkakotasuna bilatzen Estetikarako juzguak
|
jakitea
ikusmenean, azalaraztea irudikapenean, tonuetan, koloreetan eta eskaletan
|
|
|
Estilo desberdinak beren ezaugarrien arabera estimatzen
|
jakitea
.
|
|
|
...tza, bideogintza, ordenagailuen bidezko irudien trataera, zinemagintza eta telebistaren arteko elkarreraginak ezagutzea margolaritza, komikigintza, irudigintza, argazkilaritza, bideogintza, ordenagailuen bidezko irudien trataera, zinemagintza eta telebista geletan sartu, desmitifikatu eta hautaIkuskizunen erabiltzailearen heziketa iraunkorrerako gaitasuna piztea tzeko nahiz elkarlotzeko erabiltzen
|
jakitea
|
|
|
idaztea, emakumeentzat, zeregin ia klandestinoa da, bizio pribatua, norberaren inguruan zalaparta handirik atera gabe burutu beharrekoa. Etxean jakin dakiten arren, ez
|
jakitea
rena egiten dute(" tratatzen naute idazle ez banintz bezala", zioen berak), ez dute haren idazkirik irakurtzen, ez dute kritikarik segitzen, ez dira liburuen aurkezpenetara joaten eta, etxeko dinamika gehiegi distortsionatzen ez duen neurrian, kontsentitu egiten da. Agian ez dago aurkako diskurtsorik, ez dago debeku espliziturik, baina" kristalezko sabaia" modu fisikoan nozitzen du emakume idazleak, eta argi du, une oro, mugak non dituen.
|
|
|
Epistemologiaren kasuan: " kolokan dago
|
jakitea
(...) jakitearen adarren batek eskatu ote ditzakeenapriori berarentzat azterketaren objektuaren gaineko abantaila metodologikoak eta eskubide esklusiboak, objektua materiala ala formala izanda ere. Hain zuzen ere abantaila eta eskubide esklusibo horien ukapena da gaur egun ‘epistemologiaren naturalizazioa’ izena duena" (Pacho 1995:
|
|
|
Localiaren telebistek PNVrekin duten lotura harridura sortzeko modukoa bada, are harrigarriagoa da Euskaltelen presentzia kateko telebisten akziodunen artean. Egia da gutxieneko partehartzeaduela guztietan —%8, 5 Canal Gasteiz eta Canal Bizkaian, %20 Localia Gipuzkoan—, baina ez da erraza
|
jakitea
zerarrazoi estrategikok eraman duen Euskaltel bezalako euskal elkarte semipubliko bat —non EITBk partehartze zuzena duen, gainera—, Espainiako multimedia talde batekinelka rtzera gaztelaniaz jardungo duten telebista lokalak garatu eta hedatzeko. Harridura bera sortzen du Mendaro TB bezalako telebista publiko bat ikusteak —Udalarena baita %100ean— Localiaren gaztelaniazko programazioa ematen eguneko ia 24 ord utan.
|
|
2005
|
|
|
Kultura politika baten eraikitzeko, garrantzitsua da
|
jakitea
, besteak beste, jendeak zer igurikatzen duen kultura mailan, eta zer atxikimendu daukan gure kasuan euskal nortasunarekin.
|
|
|
EtaJustizia ren eremuan, berriz, marko juridikoa bera aipatzen dute eta horren aldaketa abian jarri behar dela. Bada baieztapen guztiz interesgarri bat, esanez" gaztelania
|
jakitea
ez dela arrazoia euskaraz egitea ezinezkoa izan dadin".
|
|
|
Nafarroako Gobernuak ere erretorika bete betean aplikatzen du euskararen inguruan. Beti euskararen alde dagoela esan eta gero Foruzaingoko hogeita hamalau postu betetzeko lan deialdian ez zuen meritutzat hartu; bai, ordea, alemanez, frantsesez edo ingelesez
|
jakitea
. Hori gutxi balitz, Hizkuntza Politikarako zuzendari nagusi Pedro Pegenautek azaroan esan zuen Europako Kontseiluko Adituen Batzordeak ontzat eman duela Nafarroako Gobernua ren hizkuntz politika, eta alor honetan Nafarroaabangoa rdian dagoela.
|
|
|
Euskara kontuan handik hona asko aldatu dira gauzak, onerako. Nik uste oraingo gurasoek badakitela euskara ez
|
jakitea
beren seme alabentzat kaltegarria dela. Orduan ezertarako ez zuela balio eta errazki uzten zen bazterrean.
|
|
|
adibidez, 2001ean 40 urte bitarteko EAEko biztanleen artean% 60 inguruerdaldun elebakarra zen, 15 artean, aldiz,% 20 baino gutxiago dira erdaldunak. Baina noski," zenbat" euskaldun garen aztertzeaz gain," nolakoak" diren ere aztertu behar da, euskalduntze prozesu honetan euskaldun kopurua ezagutzea bezain garrantzitsua edo gehiago izango baita datozen urteetan euskaldun horiek nolako erraztasun erlatiboa edota nolako erabilera aukerak eta ohiturak dituzten
|
jakitea
.
|
|
|
• Zalantzan jartzen da euskara lanpostua betetzeko ezinbesteko baldintza bezala jartzeak benetako premiei erantzuten diela; hau da, euskara
|
jakitea
ez da horren premiazkoa irakaskuntzan aritzeko, malguagoak izan lirateke (El Diario Vasco).
|
|
|
Zortzi urtetan euskara ikasi ez eta beren burua kalean ikusi dutenean hasi dira kezkatzen egoeraz. Lotsagarria da Euskal Herriko hizkuntza ez
|
jakitea
, berek direlako eragile zuzenak ikasleoi hizkuntza hori irakasterakoan.
|
|
2006
|
|
|
Gauza erraza dirudi liburugintzaren berri
|
jakitea
, ekoizpenarena gutxienik, hau da, zenbat titulu ekoitzi diren holako edo halako urtean. Bestalde, edozein azterketarako lehen baldintza da unibertsoa zehatz eta mehatz ezagutzea.
|
|
|
Operazioaren zitalkeria agerian uzten duen xehetasun bat bada: horren konplize eta inspiratzaile nortzuk izan ziren
|
jakitea
. Gernikan sobera frogatu digu historiak Legion Condorrek egin zuela sarraskia, eta Francoren konplizitatea ere zalantzaezina da.
|
|
|
Testuliburuen garrantziaz jabetzeko arrazoi kuantitatiboak eta kualitatiboak erabili ditugu. Arazoa ez da hainbeste testuliburuak erabiliak diren ala ez eztabaidatzea, hori ebidentea baita, baizik eta irakaskuntza ikaskuntza prozesuak bideratzeko mesedegarriak ala kaltegarriak diren
|
jakitea
. Testuliburuei buruz egindako kritikak era honetan laburbildu ditu Zabalak (1995:
|
|
|
Zeren, zer duzu, Arantzazu, espainiarren gorrotoa pizteko? Ez al da oraindik izugarriagoa
|
jakitea
, bazterrotan entzun den bezala, gau horretan bertan Guardia Zibilaren Land Roverrak Arantzazura bidean zihoazela gelditu omen zituztela Burgos parean, oraindik ere Madrilen burua guztiz galdu ez zuen norbaitek aginduta. Zertara zihoazen Arantzazura?
|
|
|
Berak, tokatu zaion gizartearen aurrean, informazioa eztabaidatzea, auzitan jartzea, kritikatzea eta batez ere istorioak kontatzea proposatzen du. " Istorioak ondo kontatzen
|
jakitea
, berdin dio hitzez edo idatziz, hori da gure urrea, eta hori egiten dakiena aberatsa da. Hori da eskimalen urrea" (358).
|
|
|
Eraldaketa ez da beti erraza izan, eta tentsioak hor izan ditugu, eta ondorioak ere. Jakin badakigu aldaketa etengabekoa dela; hau geldiezina dela eta honek ez duela amaierarik, ezin duela amaierarik izan eta horretan egokitzen
|
jakitea
dela garrantzitsuena. Besteak beste Joxe Mari Arizmendiarrietak zihoen hura lege baita:
|
|
2007
|
|
|
Garbia zen hor katoliko liberalen ahotsa, eta bere aldizkaria ere izan zuen (Cuadernos); Kontzilio aurreko bururik argienak pasatu ziren Elkarrizketa haietatik, eta prentsako haien oihartzuna handia zen nazioarteko aldizkari katolikoetan, eta Espainiako egunkarietan ere. Ikerlanak dauden puntuan egonik, zaila da
|
jakitea
zein pisu izan zuten euskaltzaleen artean, nahiz eta badakigun Santamariak bere sustapen eta antolakuntza lanetan zebilela, abertzaleak ere aintzakotzat hartu izan zituela16.
|
|
|
Zer esan nai nuan? Ba ditekela Orixek euskera geiegi
|
jakitea
ta lurrean ez bizitzea... Ez naiz orain emen geiago luzatuko, edo... bai.
|
|
|
Europan hizkuntza batzuk desagertzear daude, zaila da aurrez
|
jakitea
zeintzuk izango diren. Egin ditzagun ahaleginak euskara izan ez dadin.
|
|
|
Aldiz, orain dela gutxi sortutako aldaketa dugu mobilizazio anitzetan, gizarte mugimenduen agerpenarekin batera, gobernuz kanpoko erakunde eta boluntarioen presentzia nabarmena paratu izana. Nahiz eta askotan zaila den gizarte mugimendua non bukatzen den eta Gobernuz Kanpokoa non hasten den
|
jakitea
(De la Peña 1999), Prestige ren auzia ildo horretan kokatzen ote den galdetzen diogu gure buruari. Izan ere, erakunde sare itzela sortzeaz aparte (ekologista, surflari, suhiltzaile...), gatazkari aurrez aurre begira jarri zitzaion milaka eta milaka boluntario, modu indibidual eta partikularrean.
|
|
|
Ezen, erabateko garrantzia baitu, gaur egun euskararen sustatzen, hazten, garatzen ari garenontzat, ikasleentzat, eta oro har Euskal Herri euskalduna sendotu dadin dugunontzat, euskaltzale aurrendari horien berri
|
jakitea
eta horiek euren garaian —eta ez ziren garai errazak haiek ere euskararen alde agertzeko— eginiko lan oparoaz ohartzea. Ez dezagun pentsa iraganeko kontu interesik gabekoak direla... zeren eta iragana —bere alde on eta txarrekin— egungoaren eta etorkizunaren bide erakusle baita.
|
|
2008
|
|
|
1 Erregularizazio tasa bat egitea posible da (8 taula), guztiz bidezkoa ez den arren. Hau da, erroldatuen datuak urte bakoitzeko urtarrilaren batekoak izaten dira eta baimenduen datuak urte bakoitzeko abenduaren 31koak —beraz, egun bateko diferentzia printzipioz—, baina ez da erraza
|
jakitea
ea baimenduak diren erroldatuak daudenak edo alderantziz, hala izaten ez delako eta kopuruei buruz hitz egiten ari garelako, ez halabeharrez pertsona berei buruz. Baina, hala ere, tasa horrek" normaltasun anormaltasun" joeraren berri ematen digu.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, premiazkoa da immigranteen sektoreek edo immigranteen ondorengoen sektore guztiek ziur
|
jakitea
euskal" nazionalitate politikoa" eta hiritar eskubideak edukitzeak ez duela esan nahi beren identitate, kulturaeta hizkuntza ezaugarriei uko egin behar dietenik. Beti ere, nazionalitate politikoa kudeatzen duen edo kudeatu lukeen lurraldean —subiranotasuna duela—, identitate, hizkuntza eta kultura horiekin batera bizi den hizkuntza eta kultura errespetatzen eta aitortzen direla; eta, gure kasuan, euskal kultura eta euskara dira.
|
|
|
Ez da posible, jakina, irakasleek umeen hizkuntzak ikastea, baina bai neurri batzuk hartzea, adituek gomendatzen dituztenak: umeen hizkuntzak esplizituki estimatzea, haien izenak zuzen ahoskatzea, ikasleen hizkuntzen oinarrizko ezaugarriak
|
jakitea
, familiei komunikatzea garrantzitsua dela haien hizkuntza hitz egiten eta ahal duten heinean lantzen jarraitzea...
|
|
|
Ez da azaldu behar harrera gizartearen hizkuntza
|
jakitea
premiazkoa dela heldu berrien integraziorako. Egia da hizkuntzaren ezagutza izateak ez duela integrazioa bermatzen, baina argi dago hizkuntza ez ezagutzeak integrazioa erabat baztertzen duela.
|
|
|
zenbait lan lortzeko aukerak izateko, batik bat administrazio publikoarekin lotutako lanpostuak (EAEn Nafarroan baino gehiago). Etorkinen kasuan, beraiek izaten dituzten lanpostuetan (etxeak garbitzea, umeak eta zaharrak zaintzea, eraikuntza, kalean gauzak saltzea...) ez dute, oro har, euskaraz jakin beharrik, ez delako euskaraz
|
jakitea
eskatzen. Beren lan aukerak eta aspirazioak txikiagoak dira.
|
|
|
Bestalde, etorkinen seme alabek euskara askoz gutxiago
|
jakitea
autoktonoek baino, kopuru erlatiboetan, mesfidantza eta liskar iturri izan daiteke etorkizunean populazio maila horien artean. Parekotasun eza horrek ez du gizarte kohesioa bultzatuko.
|
|
|
Ume eta gazte iritsi berriek asko ikasi behar dute harrera gizartean eta ez daude, batzuetan, baldintza onenetan. Lehenago azaltzen genuenez, gerta daiteke adin handi batekin eskolatzea (eta beraz urte gutxi gelditzen zaizkie hezkuntza sisteman egoteko); gerta daiteke ikasturtea hasita eskolatzea; curriculum maila desberdina izatea; bertako eskolaren ohiturak ez
|
jakitea
; immigrazio eta egokitze prozesuak dakarren estresa pairatzea...
|
|
|
Adituek mikro ospea deitzen diote horri, sarean pertsona bat izan daitekeelako izugarri ezaguna, ez milioika lagunen artean, Madonna edo Beckham izan daitezkeen moduan, baizik eta talde txiki batean, milaka lagun edo dozena batzuen artean. Blog bat duenak, eta hainbat kontu Flickr, Zooomr, Twitter eta Facebook en, litekeena da hortik zehar hainbat jende izatea berari jarraipena egiten, eta berak uste baino gehiago
|
jakitea
berari buruz.
|
|
|
Bere azterketa egiterakoan ohizkoa izan da berarekin zerikusia duten prozesuak ikertzea, arreta, oroimena eta pertzepzioa batez ere, garuneko esplorazio teknikak eta neurologia klinikoaren emaitzak baliatuz. Baina prozesu horien izaera ondo ezagutzera iritsita ere, posible da kontzientziaz ezer asko ez
|
jakitea
baldin eta ez bada argitzen nola eta zein neurritan eragiten duten haietako bakoitzak horren gain. Kritika horien karietara, David Chalmers ek kontzientziaren azterketan" arazo errazak" eta" arazo zailak" bereiztea proposatu du.
|
|
|
Zaila da
|
jakitea
garunaren eta gogoaren ezaguerak zein abiadura eta noranzko bidea hartuko duen etorkizunean. Antonio Damasio neurologo ospetsuak iragarria du 2050 urterako lortuko dela fenomeno biologikoen jakintza maila nahikoa garunaren eta gogoaren arteko dualismo tradizionala behin betiko gainditu ahal izateko.
|
|
|
Baina sasoi hartan sekuentziazio prozesua automatizatzea lortu zen, eta horrek ahalbidetu zuen DNAren irakurketa askoz azkarrago joatea. Aldi berean, baita ere, zientzia konputazionala ere izugarri garatu zen, eta aurrerapen horren bitartez lortu zen automatikoki irakurtzen ziren DNA sekuentzia guztiak ordena batean jartzea eta horri jarraipen bat ematea, alegia, espezie baten genomaren sekuentzia osoa zein zen
|
jakitea
.
|
|
|
Jakina den moduan, zientziaren galderei erantzunak emateko teknologiaren garapena behar da, zientziaren aurrerapenak teknologiaren garapenari estuki lotuta baitaude. Teknologiaren garapena, kasu honetan, gure genomaren sekuentzia zein zen
|
jakitea
ahalbidetuko zuena (DNAren sekuentziazioa), 70eko hamarkadan hasi eta batez ere 80ko hamarkadan gauzatu zen.
|
|
|
Egungo sare energetiko zentralizatua gainditu eta sare sakabanatu inteligenteak eraikitzea. Alegia, nire etxeko ikuzgailuak
|
jakitea
sarean dauden gainerako tresnen energia beharrak eta sarean dagoen energia eskuragarria eta horren arabera lan egitea. Nolabait ere, web 2.0ren kontzeptuak eta filosofia energia elektrikoaren banaketari aplikatzea.
|
|
|
Zientzialariek ez dute garbi zein den gertaera horren arrazoia eta espekulazioen mailan dihardute oraindik. Inoiz ondorio onen arrazoiak zein diren
|
jakitea
lortuko dugu, bien bitartean blogatzen jarraituko dugu.
|
|
|
Gainera, azken data horretan biztanleriaren %59, 5ek zerbait bazekien euskaraz. " Zerbait" hori zer den zehaztea, aldiz, zaila da, eta egoera soziolinguistikoan eragiteko eta euskararen erabilera sustatzeko eraginkorra ote den
|
jakitea
zailagoa...
|
|
|
IV. Inkesta Soziolinguistikoan erabiltzen den indizearen arabera, sailkapena zertxobait aldatuta dago eta Iparraldea Nafarroaren aurretik jartzen da, baina gutxigatik. Interesgarria litzateke bi iturrien arteko aldea jarrerengatik gertatzen den
|
jakitea
. Inkestaren arabera, EAEko biztanleriaren %12, 5ek euskara erdara baino gehiago erabiltzen du eta %6, 1ek euskara erdara bezainbeste.
|
|
|
Gaitasunetan oinarritutako ikaskuntzan, ikasleari jasotako ezagutza testuinguru zehatz batean erabiltzen
|
jakitea
eskatzen zaio. Horrela, ezagutzak helarazteaz gain, bai erakunde desberdinetan eta baita gizartean ere arazoei aurre egiteko behar izango dituen gaitasunak eta balioak garatzen laguntzen zaio.
|
|
|
Ez, ezin da bultzatu euskal kulturgintza kulturgileekiko mesfidantza, gutxiespena, errezeloa, beldurra eta konfiantza falta baldin badago. Laguntzeko modua da uko egitea den dena kontrolpean eduki nahi izateko tentazioari; laguntzea da ez
|
jakitea
zer erantzungo diguten galdetzen dugunean eta, hala ere, galdetzea; laguntzea da jakitea (eta barneratzea) banatzen dugun dirua ez dela gurea, ez dela erakundearena, erakundeak banatu egiten baitu guztiona den dirua. Bestelako jarduna ez da laguntza, sumisioa da.
|
|
|
Ez, ezin da bultzatu euskal kulturgintza kulturgileekiko mesfidantza, gutxiespena, errezeloa, beldurra eta konfiantza falta baldin badago. Laguntzeko modua da uko egitea den dena kontrolpean eduki nahi izateko tentazioari; laguntzea da ez jakitea zer erantzungo diguten galdetzen dugunean eta, hala ere, galdetzea; laguntzea da
|
jakitea
(eta barneratzea) banatzen dugun dirua ez dela gurea, ez dela erakundearena, erakundeak banatu egiten baitu guztiona den dirua. Bestelako jarduna ez da laguntza, sumisioa da.
|
|
|
Eta etorkizuna elebidun ikusten dute. Nahi dute seme alabek euskara
|
jakitea
postu hobea lortuko dutelako pole position ean. Haurrak eredu elebidunetan matrikulatzen dituzte, nahiz eta El Correo irakurri egunero eta botoa eman alderdi ez nazionalistei.
|
|
|
Kontuan hartzen dute, euren ideologiaren gainetik, nolako tresnak emango dizkieten euren seme alabei bizitzan aurrera egin dezaten. Eta horretarako baloratzen dute gazteek hobe dutela euskara
|
jakitea
ez jakitea baino, badaezpada. Nire ikuspuntutik, horrek guztiak adierazten du bataila irabazi egin dela:
|
|
|
Kontuan hartzen dute, euren ideologiaren gainetik, nolako tresnak emango dizkieten euren seme alabei bizitzan aurrera egin dezaten. Eta horretarako baloratzen dute gazteek hobe dutela euskara jakitea ez
|
jakitea
baino, badaezpada. Nire ikuspuntutik, horrek guztiak adierazten du bataila irabazi egin dela:
|
|
2009
|
|
|
• Gaur egungo zenbait formatu etorkizunean erabili ahal izango den ez
|
jakitea
.
|
|
|
Bestearen kosmobisioa hizkuntzaren bitartez (edo beste modu batez) aldatu nahi izatea beti da arriskutsua, bestearen hobe beharrez egiten bada ere. Bestearentzat egokia zer den
|
jakitea
suposatzen baitu horrek. Hizkuntza manipulatzea arriskutsua da, beraz, baina hizkuntzaren aldaketa eguneroko gauza da, baita hitzen markak edo konnotazioak aldatzea ere.
|
|
|
Ez nau ez pastoralak lerro lerro eta urtero egoteak kexatzen... bai aldiz, pastoraletan euskarari egiten zaion zorteak eta pastoralak ez duela euskararen sendotzeko balio ohartzeak. Pastoraletan arizale ugari bada orain —sobera beharbada, baina nola ezetza eman oholtzara igo nahi duen herritarrari? —, eta horietan denek euskaraz ez
|
jakitea
, tamalez baina, Zuberoko gizartearen isla da nonbait. Baina, euskaraz dakitenak eta aski ondo ematen dutenak gutxiengo handian izatea... hori bai benetan larria dela!
|
|
2010
|
|
|
Plangintza eta maila administratiboari dagokienez, 2010erako Iparraldeko Euskararen Erakunde Publikoak 2009an baino baliabide ekonomiko gehiago eskuratuko dituela
|
jakitea
pozgarria da. Zorte ona eta eraginkorra izatea opa diogu Estebe Eiherabide EEPko zuzendari berriari.
|
|
|
Azken ikuspuntu horrek askatasun kolektiboak biltzen ditu eta, batez ere, lan segurantza, intimitate eskubidearen babesa eta ordainsari duina. Bigarren arazo nagusia da
|
jakitea
ea nola zigortzen diren kode edo beste edonolako EGEaren tresnak horiek betetzen ez direnean.
|
|
|
Bestalde, garrantzitsua da ikasleak literatur sistema zer den eta nola garatzen den ezagutzea. Izan ere, literatur gaitasunaren barruan kokatzen da, nire ustez, literatur sistemek nola funtzionatzen duten
|
jakitea
; kultura orokorraren barruan kokatzen da, berriz, ikasleak bere inguruko literatur sistemako faktoreak ezagutzea. Literaturaren irakaskuntzak lortu nahi badu ikasleak modu kritikoz baloratzea testuak nahiz horien harrerak, ezinbestekoa da jakitea testuek zer nolako bidea egiten duten idazten direnetik harrera prozesua amaitzen denera arte (merkatuaren egitekoa, instituzioen eragina, idazleak bere liburua ezagutarazteko egindako bidea, eta abar).
|
|
|
Izan ere, literatur gaitasunaren barruan kokatzen da, nire ustez, literatur sistemek nola funtzionatzen duten jakitea; kultura orokorraren barruan kokatzen da, berriz, ikasleak bere inguruko literatur sistemako faktoreak ezagutzea. Literaturaren irakaskuntzak lortu nahi badu ikasleak modu kritikoz baloratzea testuak nahiz horien harrerak, ezinbestekoa da
|
jakitea
testuek zer nolako bidea egiten duten idazten direnetik harrera prozesua amaitzen denera arte (merkatuaren egitekoa, instituzioen eragina, idazleak bere liburua ezagutarazteko egindako bidea, eta abar). Eta hori guztia ezagutzeko bidea izan daiteke euskal literatur sistemari erreparatzea, erdiguneak eta periferiak nola sortzen diren azaltzea, gaur egun ditugun argitaletxeak ezagutzea, jakitea zein den haien egitekoa obrak ezagutarazteko garaian, sariketa literariorik garrantzitsuenak zeintzuk diren ezagutzea, aztertzea euskal autoreek zer nolako bideak jorratzen dituzten literatura jendarteratzeko, literatur mugimendu nagusien ekarpenak zeintzuk izan diren jakitea...
|
|
|
Literaturaren irakaskuntzak lortu nahi badu ikasleak modu kritikoz baloratzea testuak nahiz horien harrerak, ezinbestekoa da jakitea testuek zer nolako bidea egiten duten idazten direnetik harrera prozesua amaitzen denera arte (merkatuaren egitekoa, instituzioen eragina, idazleak bere liburua ezagutarazteko egindako bidea, eta abar). Eta hori guztia ezagutzeko bidea izan daiteke euskal literatur sistemari erreparatzea, erdiguneak eta periferiak nola sortzen diren azaltzea, gaur egun ditugun argitaletxeak ezagutzea,
|
jakitea
zein den haien egitekoa obrak ezagutarazteko garaian, sariketa literariorik garrantzitsuenak zeintzuk diren ezagutzea, aztertzea euskal autoreek zer nolako bideak jorratzen dituzten literatura jendarteratzeko, literatur mugimendu nagusien ekarpenak zeintzuk izan diren jakitea...
|
|
|
Literaturaren irakaskuntzak lortu nahi badu ikasleak modu kritikoz baloratzea testuak nahiz horien harrerak, ezinbestekoa da jakitea testuek zer nolako bidea egiten duten idazten direnetik harrera prozesua amaitzen denera arte (merkatuaren egitekoa, instituzioen eragina, idazleak bere liburua ezagutarazteko egindako bidea, eta abar). ...r sistemari erreparatzea, erdiguneak eta periferiak nola sortzen diren azaltzea, gaur egun ditugun argitaletxeak ezagutzea, jakitea zein den haien egitekoa obrak ezagutarazteko garaian, sariketa literariorik garrantzitsuenak zeintzuk diren ezagutzea, aztertzea euskal autoreek zer nolako bideak jorratzen dituzten literatura jendarteratzeko, literatur mugimendu nagusien ekarpenak zeintzuk izan diren
|
jakitea
...
|
|
|
• Umeek egiten duten Interneteko erabilerari buruzko ikerketen emaitzak aurkitzea eta baloratzea, eta orain arte egindako ikerketa horietan hutsuneak zein diren
|
jakitea
.
|