|
2015
|
|
|
Eskerrak Euskal Herrian zerbitzari izateko ez den patinatzen
|
jakin
behar!
|
|
|
Abioiaren bide luzea sufrituta, ez dut
|
jakin
nahi zer kalbario izan behar den Euskal Herritik Ameriketara joatea, are gutxiago euskal artzainak joandako baldintzetan: bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak.
|
|
|
Ez digu ingurukoei esan, baina aurpegian sumatu zaio pentsamendu bera, zerbitzaria gurpil gainean hurbildu zaigun bakoitzean: eskerrak Euskal Herrian zerbitzari izateko ez den patinatzen
|
jakin
behar!
|
|
|
Amaia Agirrek ere, etxean gorde baino, nahiago izan du grabatutakoa Xenpelarren esku utzi. “Tamalez nahi baino bilketa eskasagoa egin dut,
|
jakin
badakidalako horrek garrantzia handia duela. Elkartean zuzendaritzan sartu nintzenean ohartu nintzen horren balioaz, duela 18 urte inguru, eta ahal dudanetan materiala eramaten saiatzen naiz, gure etxe eta karpetatan baino hobeto gordetzen eta artxibatzen eta katalogatzen dituztelako besteak beste, eta badakidalako bilketa lana garrantzitsua dela, eta egunen batean nik zerbait banu badakidalako non egongo den, baita beste inork balu ere”.
|
|
|
Terapiek lagundu diote, besteak beste, ulertzen emozio denak direla bizitzaren parte. Horiekin guztiekin bizi behar dela, eta horiekin guztiekin bizitzen
|
jakin
behar dela: “Egun batean oso haserre edo triste bazaude, egun hori pasatuko da, eta hurrengo egunean egongo zara pozik.
|
|
|
Baimendu, baina baimen horretan juzku bat egon da, eta botere soziala kendu digu horrek. Gizonezkoek uste izan dute
|
jakin
dutela emozio bat une jakin batean ez adierazten. Badirudi historiaurreaz hitz egiten ari naizela, baina, gaur egun, hori oraindik gertatzen da”, segitu zuen.
|
|
|
“Urte asko daramatzat lanbide honetan, eta
|
jakin
badakit tristura dela euskaldunok asko identifikatzen gaituen emozioa; tristurarenarekin batera, sufrimenduarena”, da Amaia Vazquez psikologoaren irakurketa ausarta euskal gizarteaz. Bertsolariek —gehienbat, bakarkakoetan— duten ilunetik kantatzeko joeraz galdetutakoan egin zuen inkontziente kolektiboaren irakurketa hori.
|
|
|
Beste aldagai bat ere bada Barrosok zioenez: emozioak plazaratzen
|
jakin
beharra. “Emozioak zailak dira plazaratzen.
|
|
|
Bertsolariek umorearekin nola jokatu
|
jakin
dakitenean, Vazquezi bitxia egiten zaio kartzelako gehienak —azkenaldian umorezkoak zeozer ugaritu dira— alde ilunetik edo dramatik bideratzea. Badu susmo bat horrekiko:
|
|
|
Barrosok uste du leku egin behar zaiela emozioei, baina plazaratu behar direla, “atera behar direnean”. “Mementoak hautatzen zailak dira, baina
|
jakin
behar da hautatzen noiz den egokia emozio bat, noiz egiten dizun on emozio horrek”, azaldu zuen. Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat.
|
|
|
Ezin du gai askotan lasai kantatu. Hargatik, gai horiei tiraka kantatu ala ez kantatu erabaki borrokan aritzen da, eta gai batzuk ekidin egiten ditu,
|
jakin
dakielako kostatu egingo zaiola eta negarrari diola eutsi. “Jende batentzako oso ondo dago hori, egin behar da, baina beti ez naiz ni izango negar egingo duena:
|
|
2016
|
|
|
Ni umetan desiatzen egoten nintzen gaixotzeko, aitite etortzeko ni zaintzera, bere kontuak kontatzen zizkidalako. Kirikiñoko bataloian egon zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen ikusi zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut
|
jakin
. Etxe askotan gertatu da hori.
|
|
|
Beraz, hornituta nago azalpenez. Laurogei elkarrizketa ikusi ditut eta kasu gehienetan kristorenak eta bi pasatakoen seme alabek oso gutxi
|
jakin
dute horri buruz, edota kanpotik jakin dute. Beldurra.
|
|
|
Beraz, hornituta nago azalpenez. Laurogei elkarrizketa ikusi ditut eta kasu gehienetan kristorenak eta bi pasatakoen seme alabek oso gutxi jakin dute horri buruz, edota kanpotik
|
jakin
dute. Beldurra.
|
|
|
Errukia eta kristautasuna ere hor daude, ikusi besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina
|
jakin
ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez. Indartsua izan behar da jarrera horretan irauteko.
|
|
|
|
jakin
dezaten bagerala gu
|
|
|
Hauek ikusiz
|
jakin
burua
|
|
|
Lan militanteak denbora anitz hartzen dizue. Asteburua elkarrekin pasatzeko libratua zenuten, baina, Odei, oraintxe
|
jakin
duzu bilkura batera deitua zarela larunbatean.
|
|
|
Lagun, behar duzu
|
jakin
|
|
|
Kontundentziaz, amorru neurtuz eta irmotasunez mintzo da, bere baitara begira. Une batean, ordea,
|
jakin
minez geratu naiz, zer ote zen erantzunaren bukaeran, begirada jaso eta irribarre atsegin, auto ironiko horrekin esan duena…:
|
|
|
Badirudi bukaerarik gabeko konflikto greko turkoaren kapitulu ahantzi bat dela Zipre. Baina
|
jakin
nahi nuke, gure pastoraletan bezala, greko eta turko horien atzean nor ezkutatzen den benetan. Zeren eta inpresioa dut, egun, bi jendeok elkar ulertzeko gai direla, baina hasten direnean elkarrekin mintzaira bat adosten, beste norbait etortzen dela eta hitzak trukatzen dizkiela, segitu dezaten elkar ulertu gabe, Mediterraneoaren ertz horretan
|
|
|
Kanpoko inprobisatzaileen maila (ordura arte gutxiesten nuena) zenbateko altua izan zitekeen ikasten hasi nintzen. Las Tunaseko Cornito hartan
|
jakin
nuen bazirela beste gune batzuk munduan, guri Belodromoak edo Bertso Eguneko afalosteak sentiarazten digutena sentiarazteko gai. Orduan konturatu nintzen gure mundu txiki hau beste planeta txiki batzuen lehengusua dela.
|
|
|
Bertsolari aldizkariko Erredakzio Kontseiluko kide bihurtuta. Gutako gehienok, lehen alean irakurrita
|
jakin
genuen hala ginela, eta ez genuen gutxi luzitu.
|
|
|
“Hi, Andoni”, esan nion, “dena esaten hasita, aldizkariarekin hastea erabakitzen badugu, nire kezkaren zerrendan hamaseigarrena edo izango duk hau, eta
|
jakin
nahi nikek hire kezken artean zenbatgarrena izango den…”. Isiltasuna are lodiago eta astunago bihurtu zen nire galderaren ostean, harik eta Andonik, bere estiloaren ezaugarri behinena den ironiarekin, honako erantzun hau eman zidan arte:
|
|
2017
|
|
|
Hitz jokoak eta sententziadun bukaerak, arrazoi eternalaren eta egia absolutuaren jabe bailiran. Gerora
|
jakin
nuen Andoni egun hartan hamabi ordu baino dexente gutxiago lo eginda joan zela. Goizeko lauretan jaiki zen.
|
|
|
Egañak “Sentimenduen ardagai” doinua eta bertso tzarrak jaulki zituen, eta makina bat jendek biharamunean buruz ikasi ere bai. Perretxiko hori bazenik ere hor
|
jakin
genuen ez gutxik. Egañak Maiarekin egin zuen kartzelan diren beterano eta sartu berriaren elkarrizketa hura ere itzela izan zen.
|
|
|
Zer esan
|
jakin
ez?
|
|
|
McGuffin izenez ezagutzen da, barruan zer dagoen ez dakigun baina garrantzitsua dirudien eta bukaerara arte zabaltzen ez den kaxa bat erakusten digutenean. Suspentsean adituak direla nabari da, Hitchcocken eskolakoak,
|
jakin
min hutsa argumentuaren gainetik.
|
|
|
Lotsa izateaz bakarrik lotsatzen ikasten dela eta hauek arropak bezala erantzi daitezkeela. Ez dela abesten
|
jakin
behar abesteko. Ez dela dantzatzen jakin behar dantzatzeko.
|
|
|
Ez dela abesten jakin behar abesteko. Ez dela dantzatzen
|
jakin
behar dantzatzeko. Maitatzerakoan garrantzitsuagoa dela nola maitatzeko den, zenbat baino.
|
|
|
Nundik
|
jakin
dituzu
|
|
|
Aukera anitza izaten da, 12 ariketa ezberdin guztira: segidilla publikoaren artean, elkarri oinak jartzea, Tabu –hitz
|
jakin
bat aipatu gabe beste bat asmaraztea, Zakua –zaku barruko objektua ukitu eta taldekideei bertso bidez asmaraztea, euskal kantu zaharren hasierak jarraitzea…
|
|
|
Euskarak bi gaitasun eman dizkit, balio handia dutenak. Bata, Euskal Herria hobeto ulertzeko ahalmena, zeren ezin da Euskal Herria ondo ulertu euskara
|
jakin
barik (uste dut euskara ez dela euskal kulturaren osagai bat, baizik eta bere oinarria). Begirada batean euskal ohiturak nahiko sinpleak direla iruditu arren, euskal kultura askok uste duten baino sakonagoa da, eta euskara behar duzu horretaz konturatzeko.
|
|
|
zein dan
|
jakin
zazute/ Jose Gregoriyo.
|
|
|
Oholtzara igo arte, ordea, ezin
|
jakin
zein izango den herri bakoitzeko publikoaren erreakzioa. Txaloak joko dituzte zenbait zatitan?
|
|
|
Ez al duzue zeuen burua imajinatu tabernako elkarrizketa horretan edo ohean burkoarekin eztabaidan? Eta ez al duzue
|
jakin
nahi zer esango zenuketen…?
|
|
|
Kantuaren hotsak berak poza eragiten zidan. Gero
|
jakin
nuen letrak bat batekoak zirela. Hasieran, –onartzen dut– ez nuen sinesten…
|
|
|
Horrez gain, sumatu dut bertsolari gehienak lotsatiak eta umilak direla. Konturatu naiz euskaldunek
|
jakin
min handia duzuela, besteen nondik norakoak jakiteko gosea, eta sinesten duzuela besteen intentzio onetan.
|
|
|
Ez naiz munduko argazkilari trebatuena. Argazkia hartzeko botoia sakatzear nagoenean, ez nago ziur argazkia nola aterako den, baina badakit zer esan nahi dudan argazki horren bidez. Argazki baten edertasuna bilatu dezaket, bai; baina, kasu horretan,
|
jakin
nuke zergatik bilatzen dudan edertasun hori. Seriotasuna bilatu nahi badut, jakin behar dut zertarako, eta orduan sortuko dut atmosfera serio bat.
|
|
|
Argazkia hartzeko botoia sakatzear nagoenean, ez nago ziur argazkia nola aterako den, baina badakit zer esan nahi dudan argazki horren bidez. Argazki baten edertasuna bilatu dezaket, bai; baina, kasu horretan, jakin nuke zergatik bilatzen dudan edertasun hori. Seriotasuna bilatu nahi badut,
|
jakin
behar dut zertarako, eta orduan sortuko dut atmosfera serio bat. Niretzat, argazki bat ona den jakiteko, aski da behatzea ikusle batek zenbat denbora pasatzen duen hari begira.
|
|
|
Ate ondoko koplariaren lana saltsa jartzea izaten zen. Aitonaren bat egoskorra eta serioa baldin bazegoen, hari suabe suabe kantatu behar zitzaion; beste bat umore onekoa bazen, hari adarra jo; neska gazterik baldin bazen, haren ibileren berri
|
jakin
behar izaten zen, lotsarazteko. Bakoitzaren izena aipatuz kantatu behar izaten zen, noski”.
|
|
|
Etxe bakoitzari errepasoa ematen zioten. Gogoratzen dut behin gure anaia zaharraren kuadrillakoek Joxe Lizaso nahi eta hau beste batzuei hitza emanda zegoelako Oiartzundik ekarri zutela koplari bat, Joxe Mari Frantsesa esaten zioten bat, eta ez zuen asmatu, ez zuen
|
jakin
hemengo kopletako giroan sartzen.
|
|
|
Larrañekoei eske kantuei albadak deitzen zaie. Nik ezagutu ditut lehengusuak albadak egiten, 1952an, eta Larranduburuk
|
jakin
zuelarik ohitura hori berritu zutela, berak antolatu zituen eske bertsu horiek bizpahiru urtez.
|
|
|
Nola kantatu zuten kontsolatzeko? Hori zen batzar hartan
|
jakin
behar nuena, eta zuei adierazi nahi nizuekeena. Ea, bada!
|
|
|
Orain, nork bota zezakeen bertso hori lehenengoz? Jakin egin behar,
|
jakin
.
|
|
|
itsasertza ikusten duena itsasertzetik ikusia ere bada. Eta urruneko itsasoetatik zer etor litekeen
|
jakin
ezinik, hobe Ibaizabal itsasadarrean gora egitea.
|
|
|
Katolikuok
|
jakin
dagigun
|
|
2018
|
|
|
Maialen Lujanbio da publikoak gustukoen duen bertsolaria, eta harekin batera Amets Arzallus eta Andoni Egaña dira hiru izen aipatuenak, eta haien ondoren beste ia hogeita bost izen daude aipatuenen artean. Izen zehatzaren
|
jakin
mina asetzeaz gain, sailkapen hauek gustuen aniztasuna iradokitzen dute.
|
|
|
Baina, aldi berean, ikusten da goiko alde horretan gero eta polarizazio handiagoa dagoela, eta bertsolari batzuk entzule gehienentzat ezagunak izan arren, beste batzuk bere publikoarentzat izango direla ezagunak. Fragmentazioak espezializazioa ekarriko du, eta publiko
|
jakin
bat mugituko du espezialitate bakoitzak, eta beste zirkuitu bat egongo da ezagunagoa izango dena, estandarragoa, espektakularizazioaren bidetik joko duena. Egongo dira batzuk arlo batetik bestera saltoka ibiliko direnak, nolabait esateko, bi autobusetan ibiliko direnak.
|
|
|
Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako. Badakigu orain arte gizarte mugimendu gisa funtzionatu duela, gizarte mugimendu horrek eraberritu egin duela, merkatu ezberdinei erantzun bat ematen
|
jakin
izan duela, jakin duela, hein berean, kontsumoak zatikatu egiten duela, eta hainbat produktu eskaini dira bertsozale tipologien araberakoak.
|
|
|
Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako. Badakigu orain arte gizarte mugimendu gisa funtzionatu duela, gizarte mugimendu horrek eraberritu egin duela, merkatu ezberdinei erantzun bat ematen jakin izan duela,
|
jakin
duela, hein berean, kontsumoak zatikatu egiten duela, eta hainbat produktu eskaini dira bertsozale tipologien araberakoak.
|
|
|
Pierre Lasserre eta Philippe Mitron Le Vaineur zerbitzariak, lapurreta helburu, izan ziren hiltzaileak eta jauregiari su eman ziotenak. Poliziak Lasserrerena zen zurgin metro bati jarraiki
|
jakin
zuen nortzu ziren hiltzaileak. Heriotza eguna iritsi zenean, 1874ko martxoaren 5ean, Levaineur lasai dago eta ardoa eskatzen du lukainka bustitzeko; Laserrek, aldiz, oso urduri, ezin du hitzik atera.
|
|
|
Halaber, Daniel Giraudon [48], Bretainian hiltzaileen inguruan sorturiko baladak ―berrogeita hamarren bat― arakatuta, honako ondorioetara iristen da. Alegia, ikus dezakegula nola bertso-paper horiek erantzun ahal izan dioten frantsesez gutxi alfabetatua den entzule eta hartzaileari, baina bere txokotik eta bakardadetik irten eta kanpoan zer gertatzen den ere
|
jakin
nahi duenari. XIX. mendean erruz eta modu nabarmenez zabaltzen ari den prentsa, egunkari eta astekarietan elikatzen dela koplakaria.
|
|
|
Tamalez, ikerketa lan hori egiten ari zirela ez zituzten Patxi Erauskinen bertsoak topatu, eta ondorioz ez dira pelikulan agertuko (gerora
|
jakin
dute Pio Barojak ere Beizamako krimena aipatu zuela bi liburutan).
|
|
|
Frogetara jotzen badugu, dakiguna da froga mordoxka batek Lizardikoak jartzen zituztela jo-puntuan. Ikertzen aritu eta gero
|
jakin
dugu Lizardikoak boteretsuak zirela, dirudunak eta elizkoiak (baserri jabeak, ganadu asko, zerrategi bat zabaldu zuten, ermita bat konpontzeko dirua eman…); jakin dugu, halaber, Korosagastiko emakumeak liberalagoak zirela, gorriagoak. Errua Itziarkoari bota zitzaion, baina guk gure susmoak dauzkagu.
|
|
|
Frogetara jotzen badugu, dakiguna da froga mordoxka batek Lizardikoak jartzen zituztela jo-puntuan. Ikertzen aritu eta gero jakin dugu Lizardikoak boteretsuak zirela, dirudunak eta elizkoiak (baserri jabeak, ganadu asko, zerrategi bat zabaldu zuten, ermita bat konpontzeko dirua eman…);
|
jakin
dugu, halaber, Korosagastiko emakumeak liberalagoak zirela, gorriagoak. Errua Itziarkoari bota zitzaion, baina guk gure susmoak dauzkagu.
|
|
|
Nahiz eta poesia birak ez diren duela hamarkada gutxi batzuk bezain ohikoak, gehienetan lanaldi osoko enpleguarekin lotuta ez dauden poeta gazteek ematen dituzte. Azkeneko bira batek (beren hitzetan) “nola jokatuko duten
|
jakin
ezin den emakumezko talde gazte eta desiragarri bat, artista, abeslari eta poeta nahasketa” azaldu zuen, adibide bikaina da. Cywion Cranogwen Sarah k bere izena, Jane Rees marinel, eskolako zuzendari eta poetaren() bardiko izenaren ondoren bereganatu zuen, modu zabalean, XIX. mendeko galesko emakumerik nabarmenena bezala.
|
|
|
Aitzinxeago ikusiko dugunez, bertsoetan kontatzen zaigu zer motibo zuten legasar batzuek herriko alkatearekin haserre egoteko. Horrela
|
jakin
genuen urte pare bat lehenago ere izan zela demanda eta auzia pertsona horien artean, eta hori ere ikertuko genuen, behin hasita dena jakin nahi genuelako.
|
|
|
Aitzinxeago ikusiko dugunez, bertsoetan kontatzen zaigu zer motibo zuten legasar batzuek herriko alkatearekin haserre egoteko. Horrela jakin genuen urte pare bat lehenago ere izan zela demanda eta auzia pertsona horien artean, eta hori ere ikertuko genuen, behin hasita dena
|
jakin
nahi genuelako.
|
|
|
Hilabeteak generamatzala plazan gai horri kantatuz, Lance Amstrongi buruz, biagraren gainean edo kale garbitzaile paperean bezala. Ea guztiari buruz genekien galdetu zigun epaileak, eta guk, xalo, baietz erantzun genion, gutxi baina denetik zerbait
|
jakin
beharra zegoela plazaz plaza ibiltzeko. Epaia etorri zen gerora.
|
|
|
Oi, Pierre, Pierre, hik bai
|
jakin
bururik gogorrenari bihotza biguntzen! Geroztik, euskara batua daukagu, h eta guzti.
|
|
|
Eta zuk ez duzu batua euskalkia eztabaidan sartu nahi, guztiz logikoa deritzozulako bertsotan nork nahi duen erregistroa aukeratzeari, pentsatzen duzulako hamaika faktore hartu behar direla aintzat, beste deusen aurretik komunikazio ekintza bat iruditzen zaizulako errima eta doinuak josteko saiakera hori, eta areago, zuk bertsoei esker ezagutu dituzulako euskalkiak, eta
|
jakin
badakizulako euskalkidun horientzat erosoa, naturala, xarmaduna hori dela, eta ez duzulako ezbairik egiten inork galdetzekotan.
|
|
|
Baina aretora sartzen hasi nintzenean isildu egin nintzen, gelditu egin zitzaizkidan ahots kordak eta nire gorputzetik joan egin nintzen. Gerora
|
jakin
nuen Unai Agirrek Puigdemonten paperetik osatu zuela ariketa, eta BEC lehertu egin zuen (abenduaren 17 hartan behin baino gehiagotan lortu zuen). Baina leherketa olatu bilakatu zen, eta ni oholtzara igotzen ari nintzela eztanda horrekin egin nuen topo.
|
|
|
Azterketa batean bezala, ziur sartuko diren gaiak daude. Azken urteetan, nahiz eta kirolari edo ehizari buruz ezer gutxi
|
jakin
, bagenekien jakin beharrekoetan sartzen zirela eta ahots horietatik nola abestu jakin behar genuela. Zer gertatu da?
|
|
|
Azterketa batean bezala, ziur sartuko diren gaiak daude. Azken urteetan, nahiz eta kirolari edo ehizari buruz ezer gutxi jakin, bagenekien
|
jakin
beharrekoetan sartzen zirela eta ahots horietatik nola abestu jakin behar genuela. Zer gertatu da?
|
|
|
Azterketa batean bezala, ziur sartuko diren gaiak daude. Azken urteetan, nahiz eta kirolari edo ehizari buruz ezer gutxi jakin, bagenekien jakin beharrekoetan sartzen zirela eta ahots horietatik nola abestu
|
jakin
behar genuela. Zer gertatu da?
|
|
|
Baina lehenengo aldiz eduki dut sentipena sareko plaza paralelo batean esponituta egotearena. Nahiz eta denok daukagun barneratuta, txaloak jasotzeko pribilejioa daukagun une beretik, kritikak onartzen ere
|
jakin
behar dugula, kasu batzuetan, muga batzuk pasatu egin dira eta interesgarriak izan zitezkeen eztabaida asko desbirtuatu, tamalez.
|
|
|
Gero, herriak bere egin ditu eta, geroztik, inorena ez baizik denona da. Eta, industria iraultza etorri zitzaigunean ere
|
jakin
dugu —harrigarriro, historian zehar—, gure herri musika galtzera zihoala ikusita, kantutegi eta bertso liburutara jaso, mantendu eta zabaltzen. Asko eta askoren lan isilari zor diogu kultur aberastasun horren iraupena, gerrak gerra, gizalditako aldaketaz aldaketa.
|
|
2019
|
|
|
Beti ari zen miatzen, beti ikasten, beti inguruari so. Jakingura handiko gizona
|
jakin
min handikoa, edozer zela ere gaia. Gogoetari emana bizi zen gure Rufino, eta ez soilik azkenaldian, nik uste bizitza osoan izan dela horrelakoxea, gizon kritikoa inondik ere.
|
|
|
Baloratzen
|
jakin
ezik!
|
|
|
Datoz nahiz ondo ez
|
jakin
|
|
|
Ilustrazioez gozatzen segi eta bertsolari emakumeen historiari buruz gehiago
|
jakin
nahi baduzu, eskuratu gure alea administrazioa@bertsolari.eus helbidera idatzita, harpidetu gure webgunean edo jo Elkarreko dendetara.
|
|
|
gozatzen segi eta bertsolari bertsolaritza garaikideari buruz gehiago
|
jakin
nahi baduzu, eskuratu gure alea administrazioa@bertsolari.eus helbidera idatzita, harpidetu gure webgunean edo jo Elkarreko dendetara.
|
|
|
Zapalduta sentitu nintzen, txiki. Nik beti
|
jakin
dut lodia naizela: ez naiz inoiz argala izan.
|
|
|
Zergatik? Ez dut inoiz erantzuten
|
jakin
. Neu ito nintzaten baino lehen, beste guztia lehertzeko prest nengoen:
|
|
|
Zenbatetan etiketatu dugu “emakume bertsolaria” sei laguneko saioetan, emanaldirako deitutako eme bakarra izanagatik? Zergatik ez gara larritzen plazetan kantari dabiltzan neskak asko direla
|
jakin
, eta mikrofono aurrean %100 edo %80 arrak direnean. Zer egin genezake jarrera matxistez jabetu eta bertsolaritza ikuspegi feministarekin eraikitzeko?
|
|
|
Segituan ulertu nion ezertarako ez zela gai, ikusi zutenak esanda banekien. Norbait ikusteko ere ordu
|
jakin
eta une laburrez baino ezin zuen.
|
|
|
Nik ez, ni Jonen ezkerreko eskuari begira geratzen nintzen. Horrela
|
jakin
zuen Jonek ni ere txirularia nintzena, eta txirula bat oparitu zidan.
|
|
|
Ez nuen denbora luzerik behar izan haizeak harrapatzen eta honaino ekartzen uzteko. Argi nuen aukera bat eman nahi niola Euskal Herriari, luzerako izango zen edo ez
|
jakin
gabe. Munduko nire bazterra agian hemen ezkutatzen zela esaten zidan barneak, eta ezin nuela egiaztatzeko aukera pasatzen utzi.
|
|
|
(eta oraindik ere oso urrun ikusten dut Mirenek egiten duena egiteko gai izatea). Miren izan zen, kontziente izan gabe, bertsoa aurkeztu zidan pertsona, bertsolaritzaren lehenengo atea aurrean jarri zidana eta irekitzeko
|
jakin
mina piztu zidana. Une hartan ez nekien urte batzuen buruan ate hori hainbeste zabalduko zitzaidanik.
|
|
|
nahiz hasieran bakarrik
|
jakin
|
|
|
Mikel Artola, Unai Mendizabal, Oihana Iguaran… Ruben Sanchez bertsolariarekin hainbat giro oneko plaza: bertso afaria, bertso sagardotegia, bertso ardo dastaketa… guk bai
|
jakin
! Araba Euskarazen ere kantatzeko aukera izan dut, zalantzarik gabe orain arte bertigo handien eman didan plaza, Otamendi, Juaristi eta Aroa Arrizubietarekin.
|
|
|
Sorlekura joaten naizen bakoitzean, esaterako, hilerrira joaten naiz amonari bertsoak kantatzera. Ezin dut
|
jakin
non arituko den, eta mundu honetan euskaraz tutik entzun ez zuen arren, orain zerbait iristen zaiola pentsatzea gustatzen zait. Gainera, orain hango familia eta lagunak jada ohituta daude bertsoak entzuten, gutxienez nire ahotik eta itzulpenarekin bidalita.
|
|
|
Aste honetan
|
jakin
dut aurtengo Gipuzkoako Txapelketarako ia 100 direla izena emandakoak. Ez dago orain hain urrutira joan beharrik bertsolariak aurkitzeko.
|
|
|
Mila ehun eta laurogeita hamazortzi pertsona hil zituzten, zeinetarik 124 iparramerikarrak ziren. Zazpiehun eta laurogeita bost bidaiari hiletarik berrehun eta laurogeita hamaika emakume eta laurogeita hamalau haur. Bidaiarien artean Vanderbilt milionarioa ere bazihoan, eta ingelesa ez
|
jakin
arren Bizente Egañak, Olabeagan jayota/ Abandon bataiatua/ Mejikoa juan zan oso gaztia…, bertsopaperak dioen bezala, asko eta asko salbatu zituen garaiko kronika zenbaitek azpimarratu zutenez. Enbaxada alemaniarreko batek gertaera tragikoaren gainean hitz itsusiok esan zituen:
|
|
|
Lagun behar huke
|
jakin
|
|
|
Saioa bukatzean, egindako lanaren poz edo penarekin itzuliko da etxera. Une batez bada ere, ihes egiteko gogoa sentituko du;
|
jakin
bai baitaki jendearen ahotan dagoela. Bertsolariak ez du publikoa indibidualki ezagutzen, eta kontrara, entzuleari oso gertuko izango zaio bertsolaria.
|
|
|
Hiru lagun zeuden bertan, bi guardia zibil eta gizonezko dotore bat, traje ilun batekin. Trena noiz irteten zen
|
jakin
nahi nuen, eta guardia zibilak utzi eta gizon dotore harengana joan nintzen.
|
|
2020
|
|
|
Gutxi gorabehera esan zuen mamu bat ikusi zuela tximista bezala bere aurretik igarotzen eta bera etxera zihoala. Saioren ondoren komentatu zioten ondo
|
jakin
zuela baliatzen emakumearen erorketa, eta horrelako gertaerak berez etortzen ez badira sorrarazi egin genituzkeela erantzun zuen Egañak.
|
|
|
Bateratsu hasi eta bateratsu isildu ginen Jon eta biok. Bakoitzak bere zidorra segitu du, baita bertsotan ere, baina beti
|
jakin
dugu eupada bat aski zela elkarren bidera irteteko.
|
|
|
ETBk bere kasa, alegia, Elkartearekin akordio batera iritsi gabe, programa berriro martxan jarri nahi izan zuen nonbait, eta niri proposatu zidaten gidaritza. Zarraoa zuzendari nagusiak proposatu zidan hori, eta ezezko borobila eman nion, ez nuela ezer
|
jakin
nahi saltsa hartan. Biharamunean, ordea, Correo Españolen eta Deian programa berria nik aurkeztuko nuela argitaratu zuten.
|
|
|
Eguneratu egin da,
|
jakin
du pausoak ematen. Nik uste, gerra aurretik egin zen ahalegina funtsezkoa izan zela.
|
|
|
Martxan jarri eta bost hilabetera lehen oposizioak egin ziren. Ni Tolosako ikastolan nenbilen filosofia irakasten, kasualitatez
|
jakin
nuen oposizioen berri, aurkeztu eta atera egin nituen.
|
|
|
Malen Amenabar Larrañagak Perura egindako bidaia bateko maletan ekarri zuen yogarekiko
|
jakin
minaren harra. Azpeitiar bat ezagutu zuten mendi ibilaldi batean eta hark izugarri ongi hitz egin zion yogaz, kristorena zela eta probatu egin behar lukeela esan zion.
|
|
|
“Bertsolariaren figura hain da zurruna, arrazionala, harrizkoa… Azken batean, bertso eskolatik ikasi duguna hori da, ozen kantatzen eta aurrera egiten. Orain arte ez dut alde hau landu eta horregatik pasatu dut askotan gaizki, egoera kudeatzen ez dudalako
|
jakin
. Ez dut aztertu nire gorputza nola sentitzen den jende aurrean… Asko mugitzen nintzen eta ez nekien horrek nire zein irudi proiektatzen zuen…”.
|
|
|
Umetan ere halaxe egoten nintzen, sofan buruz behera askotan. Gerora
|
jakin
dut horren atzean teknika bat eta esanahi bat badagoela. Lepoko pisua arintzeko ariketa ederrak dira”.
|
|
|
Zauden tokian zaude, beraz, hasi zaitez leku hori onartzen. Hori ez baduzu onartzen, hasten zara Habaneran kantatzen, zortziko txikian aritzen
|
jakin
gabe… Onartzea, gainera, ez da hor geratzea. Lurrak aukera ematen dizu hortxe geratzeko, baina bide bat ere ematen dizu, nahi izanez gero, abiatzeko”.
|
|
|
Bertsolaritza bidegurutzean zenbat aldiz egon den
|
jakin
nahi duenak, Antxoka Agirreren doktore tesira jo dezake. Azken hamarkaden analisia ez ezik azken 200 urteen errepasoa ere aurkitu daiteke bertan.
|
|
|
Europa Erromantikoan
|
jakin
min handia piztu zuen euskarak, kontinenteko hizkuntza zaharrena izanik jatorrizkotzat har zitekeelakoan. Atzerriko antropologoen eta hizkuntzalarien lanek, pixkanaka, oihartzuna izan zuten bertako zenbait figura interesagarrirengan.
|
|
|
“Eskaparateko” bizitza horrek ez zidalako jadanik ematen galdu nuen beste bizitza hartaz ez oroitzeko behar adina poz. Baita Euskal Herrian aldaketa garaia zelako ere, agerikoa zen mundu berri bat zetorrela gurera, eta mundua nolakoa zen
|
jakin
arte… isilik hobe.
|