|
2000
|
|
|
Gauza da zein hizkuntzaatik zein hizkuntzara itzultzen den. Edozein
|
hizkuntzatik
euskarara itzultzen denean, jauzia beti handiagoa izaten da. Ez da gauza bera portugesetik espainolera itzultzea; errespetu guztiarekin baina oso erraza da, antzekoak direlako.
|
|
|
Agian, Euzko gogoa aldizkarian irakurtzen nuen Andima Ibiñagabeitia izan nuen euskaltzaletasunaren eredugarri eta bultzatzaile, zeinak gomendatzen baitzigun euskal idazleoi norberaren euskalkian eta euskara batuan lanak burutzeko. Neurri batean horregatik aritu izan naiz, nire
|
hizkuntzatik
eta nire herritik mundu zabalera begira beste inori ukorik egin gabe. Eta Andima Ibiñagabeitiaz ikus Pako Sudupek eta biok 1999 urtean Jakin aldizkariaren 112 zenbakiaren 83 orrialdeetan idatzi genuena.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera kontuak besterentzat gelditu dira: psikologialari, soziologialari, dialektologialari, neurologialari, hizkuntzarenhistorialarientzat, eta abarrentzat. Hizkuntza egituratik eta hizketa
|
hizkuntzatik
ulertzea hautatu da. Erabilerak egituran izan dezakeen eragina aztertzeaez da mende honetako eskola handienen paradigmetan sartu.
|
|
|
Zeren honako honek baitio ezen hebraitarrena izan zela, horrako horrek grekoa, eta harako hark euskara. Handik harat, haatik, eta paradisuko
|
hizkuntzatik
eta Babelgo historietarik harat, anitzetan erran izan dizut ezen izen emaite hori, ene idurikotz, lehen gizonen arteko abenikoa eta egokitzapena izan zela, tokian tokikoa, zeren eta mintzaira guztiak baitira, oro har, diferent. Erran nahi baita ezen lehen izen emaite hartan eta izenen asmatze hartan sortu zituela gizonak lehen metaforak, zeren izen haiek ez baitziren paradisuko izenak eta ez baitzeuden, ondorez, izanari lotuak.
|
|
2001
|
|
|
Hiru lerrotan banatu ditugu helburuak, autonomiatik egokitasunera, onargarritasunetik normaltasunera eta tarteko
|
hizkuntzatik
norberaren hizkerara. Hau da, hizkuntzan ondo, konpontzetik?
|
|
|
alde batetik (Orixerekin batez ere), basaki eten zuten mugimenduaren jarrai  tzaile izanik, eta bestetik, joera berrien aitzindari. Era berean, negu luzearen ondoan bere lanak herabe berrasten dituenean, zerbait berri bezala agertzen da Euskaltzaindia âez barnean hartu behar izan zuen komisario politikoarengatik, bere gelditasunean gorespen handiagoen duinaâ, langai duen
|
hizkuntzatik
beretik hasita.
|
|
|
Berrehun liburutik gora idatzi ditut, zazpi hizkuntzatan, eta beste hainbeste itzuli. Horietako bat, nik idatzia zena, ingelesez idatzi eta frantsesera itzuli nuen; gero frantsesezko bertsioa hartu eta alemanera; halaxe egin nuen,
|
hizkuntzatik
hizkuntzara, zortzi aldiz, azkeneko bertsioa, jada zer hizkuntzatan zegoen gogoratzen ez dudana berriz hasierako ingelesez jarri nuen arte. Inork ez zuen emaitza hasierako liburuarekin identifikatu; hortaz, beste jatorrizko liburua bailitzan pasa nuen merkatuan, baina geroztik itzulpenak egiteari utzi nion.
|
|
2002
|
|
|
Guk erdaraz esan dezakegu «euskaldunak gara eta hizkuntza berezi bat hitz egiten dugu». Gizartearen legitimitatea, nolabait,
|
hizkuntzatik
sortzen da. Ez da corpus problema bakarrik.
|
|
|
Aipatutako arrazoiak nahikoa izan zukeen. Euskararen presentziaEuskal Herriko unibertsitateetan erdararen parekoa izan behar du, garapen osoaeta eutsigarria lortzeko bide bakarra delako, unibertsitate barruko bizimodua, sortzen diren aukerak eta ezartzen diren baliabide berriak
|
hizkuntzatik
apartekoakez direlako. Adibide bakarra aipatuko dut:
|
|
|
Eta horrek garrantzi handia du, badakigu-eta irakaste/ ikaste prozesuak harreman estuan daudela zientzia bakoitzaren izaerarekin, alegia, diziplinaren didaktika bakoitzak espezifikotasun handiakdituela: zehazpen kurrikularrak jakintzatik egiten dira(
|
hizkuntzatik
, matematikatik...) eta ez pedagogia edo psikologiatik. Beraz, jatorrizko zientziaren parametroetan formulatzen dira ikasgaien edukiak, ikasleek dituzten lorpenak eta hutsegiteak.Horrela, esango dugu ikasle batek testu jakin bat ongi antolatzen duela, lexiko egokia erabiltzen duela, hartzaileari eta helburuari ongi egokitzen dakiela, hizkuntza unitate egokiak erabiltzen dituela, etab.
|
|
|
Nik ez dut zalantzarik, globalizazio mundu honetan, Ameriketako Estatu Batuetako bizimodua gainbehera nahitaez datorkigun honetan,
|
hizkuntzatik
hasirik denak berdindu nahi gaituela, ez dut zalantzarik, diot, horren aurrean euskalduna sentitzea, euskalduna izatea eta euskaraz mintzatzea dela gure nortasunari egiten diogun ordaindu ezineko opari eder bat. Euskara da, horrenbestez, gure nortasunaren ezaugarri funtsezko bat, desberdin egiten gaituena, eta bereizi, denak berdindu, berdinak izan gabe, nahi gaituen mundu honetan.
|
|
2003
|
|
|
Espainiako arduradunak adierazi duenez, minusbaliatuek sentitzen dutena esperimentatzeko modurik onena da gurpil aulki batean eserita edo begien gainean salduta ezgaitasun fisikoa duten pertsonak direla simulatzea. Hala, gaineratu du jende askok ezagutu ahal izan duela oztopo arkitektoniko bat zer den, gizarteak baztertu egiten duela eta braille lengoaiatik edo zeinu
|
hizkuntzatik
zerbait ikasi dutela. Laura Bajaren arabera, harrigarriena pertsona osasuntsu batzuek gurpil aulkian arrapala bat igotzea lortzen ez zutela ikustea izan da, edo elbarriek simulazioetako parte hartzaileei nola laguntzen zieten ikustea.
|
|
2004
|
|
|
Esnea da batean, behia bestean. Hizkuntza politika dela eta, gehiago du politikatik,
|
hizkuntzatik
baino...
|
|
|
Estatu totalitario honen mugarrien barruan bestelako lurralde, historia, hizkuntza eta kulturarik baldin bazegoen, ez dezagun ahantzi Nazio estatu gehien gehienak nazio askotarikoak direla (sei mila hizkuntza, berrehun estatu; atera kontuak!), hauek berezko espaziotik eta historiatik egotziak izan dira. Etxetik, identitatetik,
|
hizkuntzatik
, kulturatik... erauziak. Inoiz jazarpenaren bidetik, inoiz demokraziaren ildotik.
|
|
|
Lotura horren argigarri dator, nik uste, Wittgenstein-en gidaritzapean datorkigun ekarpen berria: ezagumenaren mugarriak ere hizkuntzaren eremuan sustraituak daudela, alegia, eta errealitatearen izaria bera ere ezkutatu egiten zaigula
|
hizkuntzatik
haratago abiatu orduko. Horiek horrela, barrenak agintzen digu galdera hau egitea:
|
|
|
oztoporik ezartzen. Bigarren, trebetasun akademikoen transferentzia ikus daiteke
|
hizkuntzatik
hizkuntzara eta hala adierazi da berriki egindako azterlanetan?. 471
|
|
|
Baina behetitzen batere arrazoirik gabe. Kan pionen ustez, herriek beren izena beraiei dagokien ezaugarri berezi batetik hartzen dute eta belaunez belaun eusten diote, nahiz elementu bereizgarri hori ez bat etorri adierazten duen errealitatearekin. lngalaterrari, adibidez, «anglo en lurra» izatetik datorkio izen hori, orobat, «frankoena» izatetik Frantziari, nahiz horien
|
hizkuntzatik
frantsesak ez dituen ehun hitz baino gehiago hartu. Nafarroa, era berean, Euskal Herriko beste herri gehienen antzera, hitz topo grafiko bat da, horixe soilki, etimologiaren aldetik honela zatitzen dena:
|
|
|
Euskal Herriaren historia ere motibo beragatik lantzen da: euskal nortasuna (adibidez
|
hizkuntzatik
abiatuz defini daitekeena) gure identitateetako bat delako. Zer funtzio ote dute iragan horiek (norberea, adiskideena, kirol taldearena, nazioarena...) ezagutzeak edo urtemuga bidez ospatzeak?
|
|
|
Hizkuntzaren onespena berau mintzatzen den lurralde eremuaren ezagutzara hedatzea ere ez dirudi eskari handiegia denik (inork imajinatzen al du gaztelaniaren berri ematean Hego Amerika aipatu gabe uztea?). ...zkuntzako arduradunek konplexurik gabe onartu eta aitortu lukete historiaren euskal dimentsioak bultzatzen dituen balioen artean (historia ikerketei lotutako beste balio orokorrez gain) euskara, euskaldungoa eta Euskal Herriaren ezagutza sustatzea ere badagoela, horrek ez duelarik inplikatzen adoktrinamendu nazionalik, ezta beste ezein ikuspegiren bazterketa esklusibistarik ere, baizik soil soilik
|
hizkuntzatik
ab iatuz definituriko mundu baten aintzat hartzea.
|
|
|
Aukera horiek bezain zilegia da norbere
|
hizkuntzatik
abiatuz definitzea euskal subjektua. Azken finean euskal subjektuaren inguruko definizio propio bat gura bada zer egokiagorik abiapuntua hizkuntza propioan kokatzea baino.
|
|
|
Kopuru horiek gorabehera, Hizkuntzen Europako Urtea zela eta egindako Europako Eurobarometroaren arabera, 2001ean, espainiarren %72 ez da gai ama hizkuntza ez den beste hizkuntza batean hitz egiteko; Europar Batasuneko (EB) gainerako biztanleen %56, berriz, gai da. Bost nazionaletik batek bakarrik dio beste hizkuntza bat hitz egiten duela —nagusiki ingelesa—, eta Europako Erkidegoaren batezbestekoa ia bi
|
hizkuntzatik
batean dago. Alde handia da, eta areagotu egiten da Espainia oso kasu zehatzekin konparatzean, hala nola Luxenburgokoarekin, non biztanleen %95ek ezin hobeto komunikatzen baitu berea ez den beste hizkuntza batean, gutxienez.
|
|
|
Zientzia eta teknika ziren, hortaz, ordura arte ‘filosofia’ deiturikoaren amaiera, azken burutzapena. Hau da, Platonekin hasitako eta Nietzscherekinbukaturiko mendebaldeko pentsamenduaren tradizioaren azken muga;
|
hizkuntzatik
eta gogamenetik kanpoko ‘zerbait’ horren errepresentazioen gainean eraturiko diskurtso filosofiko zaharkituaren bukaera (Heidegger 1976). Alternatibak, beraz, bi bide zekartzan Heideggerren aburuz:
|
|
|
Gauza banako bakoitzari izen berezi bakar eta ezberdin bana legokiokeen zeinu sistema, materialki ezinezko izateaz gainera, ez litzateke egun giza hizkuntza deritzaguna izango. Areago, ezin esan (ezin adieraz, ezin irudika) dezakegu nola litzatekeen zeinu sistema hipotetiko hori,
|
hizkuntzatik
aterako baikinateke. Errealitateko objektuak (objektutzat har daitezkeen gertakariak barne) zer diren ezin baitezaket esan; nola diren adieraz dezaket soilik.
|
|
|
Gizakiaren kontzientzia eta inkontzientea hizkuntzak egituratzen ditu. Ezin gaitezke
|
hizkuntzatik
atera, edo zehatzago mintzatuz," hizkuntzaren bidez ezin naiz hizkuntzatik atera!", Wittgensteinek idatzi zuen bezala (Philosophische Bemerkungen, 54). Filosofoa hizkuntzaren sareetan harrapaturik dago, ongi harrapaturik ere, arraina uraren sareetan bezalaxe. j) Izendapen oro perpaus baten bidez egiten da, perpaus kopulatibo edo atributibo baten bidez funtsean, perpauseko hainbat elementu eliptikoak izan daitezkeelarik.
|
|
|
Gizakiaren kontzientzia eta inkontzientea hizkuntzak egituratzen ditu. Ezin gaitezke hizkuntzatik atera, edo zehatzago mintzatuz," hizkuntzaren bidez ezin naiz
|
hizkuntzatik
atera!", Wittgensteinek idatzi zuen bezala (Philosophische Bemerkungen, 54). Filosofoa hizkuntzaren sareetan harrapaturik dago, ongi harrapaturik ere, arraina uraren sareetan bezalaxe. j) Izendapen oro perpaus baten bidez egiten da, perpaus kopulatibo edo atributibo baten bidez funtsean, perpauseko hainbat elementu eliptikoak izan daitezkeelarik.
|
|
2005
|
|
|
5.895 metroko altuerak Afrikako mendirik altuena eta munduko sumendi altuenetako bat bihurtzen du sumendia. Haren izena swajili
|
hizkuntzatik
datorrela dirudi, hau da, “distira egiten duen mendia” esan nahi du. Hala ere, beste teoria batzuek diote “njaro” esamoldea Zanzibarreko saltzaile arabiarren esklabo karabanei dagokiela, eremu hartan geldialdi bat egiten baitzuten.
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza bat bere kabuz eta irakaslerik gabe ikasteko adorea duenak, beti, hizkuntza horren gramatika osoa zehazki irakurriz eta beronen lexikoa gutxienez sarritan miatuz hasi du bere jarduera. Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen,
|
hizkuntzatik
bertan hartzen dituen formak; orduan, eta bere berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik. Ze gizabanakoak, hizkuntzaren kasuan bederen, ez bakarrik oroimenean baizik eta gehiago sormenean oinarritzen den haur batek bezala jokatzen du; hizkuntza arrotz batean sartzeko, beraz, batek espontaneoki edo aktiboki jokatu behar du beti eta aldi berean, eta ez bakarrik pasiboki edo hartzaileki.
|
|
|
nolabait eta mirari moduko baten bitartez tonu jakin batzuetan gordetako energia, forma honetan eta soinu hauen barne loturari esker besteentzat ulergarria den energia eta, aldi berean, hauengan —eta bakoitzarengan era berezi batean— antzeko indar bat iratzartzen duen energia. Gizakiak, egiaz, bere
|
hizkuntzatik
alde egiten du: bera gehiago da, berez, berak hitzetan ahoska dezakeena baino; hala ere, hitzetan hartu eta finkatu behar du espiritu iheslaria edota hitzak sostengu bezala erabili behar ditu hauetatik ere ihes egiteko.
|
|
|
Gure aldetik zera esango dugu bakarrik: ...t; Bildung", gure autorearentzat, gizakiari bere indibidualitatea garatzen eta bere idealitatera hurbiltzen laguntzen dion disposizioa edota prozesua da, bertan gizaki honen ahalmenen joko harmoniko eta proportzionatua ematen delarik119 Definizio orokor moduko honen baitan, hala ere, kontuan hartu behar dugu gizakia berez dela izaki linguistiko bat eta, honengatik, bere humanizazioa ezin dela
|
hizkuntzatik
eta hizkuntzetatik at bideratu. Horrela, bada, haren pedagogia antropologikoak edota antropologia pedagogikoak, gizakiaren formazioa eta hezkuntza bultzatzeko helburua duen unetik, ezinbestean hartzen du hizkuntza bere oinarri esanguratsuenetako bat bezala.
|
|
2006
|
|
|
4 Kreolizazio gertaeren eta kreoloen ikerketa. Kolonialismoaren eraginez, hizkuntza komunitatearen eta hizkuntza berriaren sorrera (esklabuena alegia) jorratuak dira, kolonoen
|
hizkuntzatik
habiatuz.
|
|
|
Erratekoa da borroka armatua epikoa dela. Badu kasik bi mende frantses etaespainol estatuek dugun guztia galarazten digutela,
|
hizkuntzatik
abiatuz.Hizkuntza garrantzitsua da, horrek baikaitu nolabait euskalduntzen. Zenbaitetanetsaiez gain, denak gure zoritxarraren hobendun direla iruditzen zaigu:
|
|
|
dirua eta boterea. Bi bitarteko horiek pertsonen arteko ekintza instrumental eta estrategikoak koordinatzen dituzte, eta
|
hizkuntzatik
aparteko koordinazio bideak dira. Bi mekanismo horiek indarra hartzearen ondorioak ondokoak dira:
|
|
|
Jatorria Zelaia ordaintzeko guanoa antzinatik erabiltzen da. Guano hitza kitxutik dator, Peruko hizkuntza indigenetako batetik eta inken
|
hizkuntzatik
, eta “itsas txorien gorotzak” esan nahi du. Inken aurretik ere, kostako kulturek nekazaritzan zuten erabilgarritasuna aurkitu zuten.
|
|
|
1901eko Bilboko hitzaldian hizkuntza ez da jada arrazaren arima edo izpiritua; aitzitik, arrazak bere izpiritu propioa du,
|
hizkuntzatik
aparte(" nuestra alma es más grande ya que su vestido secular: el vascuence nos viene ya estrecho"); eta, bitxiki, hizkuntzak ere bere gorputz bat eta bere izpiritu bat dizkizu, non hizkuntza/ gorputzetik bereizi eta jarea baita hizkuntza/ izpiritua (berau arrazaren izpirituarekin identikoa dela suposatu da; ondorioz, euskara izango da hizkuntza/ gorputz bat izpiriturik gabekoa):
|
|
|
243 Hau dena kontsideratzen da orain, hortaz, herri edo arraza batek bere berea
|
hizkuntzatik
menpegabeki duena.
|
|
|
Arrosa eta kamelia aparte, lore ederrak dira tulipak, beren koloreak miresgarriak eta argizari antzekoak lore hostoak; lorategietako ederrenetakoak udaberrian makilatxo xutaren gainean garatzen direnean. Tulipa hitza turkiarren
|
hizkuntzatik
omen dator, dulband hitzetik, hain zuzen, zeinak esan nahi baitu durbante edo turbana, lurralde haietako musulman gizonezkoek burua estaltzeko eraman ohi duten txapel antzekoa, zeinaren nolabaiteko antza duen loreak. XVI. men dean urrutiko lurraldeetatik etorri eta ospe ikaragarria izan zuen Herbehereetan, eta oraindik ere hala jarraitzen du, neurri batean:
|
|
|
Lehen orria izan nuen oztoporik handiena. Han adierazten zen Nicolas de Herberay delako batek liburua Gaztelako
|
hizkuntzatik
bihurtu zuela frantsesera. Puntu hartan uztekotan egon nintzen.
|
|
2007
|
|
|
Iruditzen zitzaidan erronkariera ere ikasi behar nuela. Idazteko zaletasuna
|
hizkuntzatik
etorri zait, ez neurri berean literaturatik beretik. " Neuk ere nahi dut Borgesek bezala egin...", ez.
|
|
|
Pilotari hitza bilatzean, adibidez; izan ere, pilota hitzaren datiboa ez ezik, pilotan jokatzen duen pertsona ere bada pilotaria. Beste desabantaila bat da orraztu gabea dela neurri handi batean blogak, foroak, eduki pertsonala eta horrelakoak, batez ere; abantaila gisa ikus badaiteke ere (ahozko
|
hizkuntzatik
hurbil dagoen eredua ematen delako), desabantaila ere bada, kalitatez txarragoa eta akastuna izan baitaiteke.
|
|
|
Espainiarra edo frantsesa izatea hizkuntza horretan bizitzearekin lotzendugu guk nahigabe ere. , hizkuntza batean bizitzea delako, hizkuntza batenbaitan bizitzea, giza bizitzarik ez dagoelako giza
|
hizkuntzatik
at.
|
|
|
OC, VII, 250 Beraz, badaude pentsamenduak
|
hizkuntzatik
landara. Testuinguruagatik (Meillet ekin polemika), beharbada, susmatu behar da Ortega-k ezin duela onartu edozein hizkuntza primitibok ere edozer gauza adierazteko gaitasuna duena.
|
|
|
Mundu ikuskera hori abiapuntua da hausnarketarako: horrek,
|
hizkuntzatik
hara, hizkuntzaren bitartekotzaz, gauzei berei so egiten die. Hizkuntza, horrela, gauzetarako sarbidea dugu eta pentsamendu objektiboarentzat aurrebaldintza1374 Honaino Coseriu.
|
|
|
ikusten dugu doiago zertzelatzeko «adimenaren aktoan» («Verstandesact») adigaiaren eta hitzaren (hotsaren) arteko harremana, hurbiltasuna baino ez baita oraindik, bigarrentiarki erantsiaren itxura guztiz197, eta gainera hizkuntzaren mendetasunetik libre funtzionatzen suposatzen baita gutxienez pentsamendu hutsaren esfera (matematikakoa, adibidez) 198 Konferentzia horretan bertan objektibotasunaren arazo erabakigarria, Kant-ek forma apriorizkoen unibertsaltasunarekin giza adimen eta sentimenean soluzionatu duena, Humboldt hizkuntzaren bitartez ikusten dugu askaeratu nahita199, eta beraz guztiz adiera ezkantiarrean ulertzen (erlatibo eta historikoan!) objektibotasunaren kontzeptua bera, hizkuntzaren menpekoa jada200 Haatik Leitzmann ek 1822an dataturiko «Über den Nationalcharakter der Sprachen» fragmentoan berriro «bitarteko soil» («nur Mittel») bezala hitz egiten da hizkuntzaz, hizkuntza baino haragoko espazioak irabazteko hiztunak hizkuntzarekin egin behar izaten duen gatazkari erreparatuz, hizkuntzaren desegokitasun bat beraz pentsamenduarekin201 «Über die Buchstabenschrift» (1824) konferentzian berriro baiesten da («da das Denken ohne Sprache einmal unmöglich ist») 202, pentsamendua ezinezkoa dela hizkuntzarik gabe, baina geroxeago hizkuntzaz neurri eta modu ezberdinetan baliatzen diren jardun intelektual diferenteak aipatzen dira, hala nola artea eta matematika. Eskultura bat egiteko ekitaldia, esaterako, jarduera intelektuala baita ezbai gabe, baina apenas
|
hizkuntzatik
zuzenean menpekoa (nahiz eta arte obra den bezainbatean ez den posible, orokorki hizkuntza suposatu gabe) 203 «Über den Dualis»en, halaber (1827), hizkuntzako dualaren erroak barnagoko kategoria edo «pentsamenduaren lege» apriorizkoren batzuetan sumatzen dira204, hizkuntza baino lehenagoko «hizkuntza» batean hortaz.
|
|
|
Hautemapen (subjektibo) horretatik sortzen baita hitza; hori «ez da erreprodukzio bat zerkiarena bere baitan, ezpada honek ariman piztarazitako irudiarena («Bild»). Hautemaketa objektibo orori erremedio barik nahasten baitzaio subjektibotasuna, horrela,
|
hizkuntzatik
aparte ere, giza banakotasun bakoitza mundu ikuskerako ikuspuntu propio bat kontsidera daiteke. Baina hizkuntzarekin are gehiago bilakatzen da hori, hitzak, arimaren begiz begi(...), autosignifkazio eraskin batez berriro objektu bihurtu, eta berekitasun propio bat gehitzen baitu»236.
|
|
|
eta, hizkuntza? bere baitan sakonago hondoratuz bakarrik ateratzen da izpiritua
|
hizkuntzatik
harago) 387, «zenbat eta gehiago han berak isuria duen, hainbat gehiago ahal duela berak handik zurgatu»388.
|
|
|
Bestalde, bada, geure baitan bildu eta itxi egiten gaituen hizkuntzak berak, beste hizkuntza eta jendeetara zabaltzen gaitu. Askotan gure
|
hizkuntzatik
irten ere gabe. «Zerbait ustela dago Danimarkan» ingelesez esan beharrik ez dago, edo «ez egin besteri, zeuri egitea nahi ez duzuna» grekoz edo latinez, horiek behar bezala erreferentziatzeko euskaratik landako munduetan.
|
|
|
Tradizio honetan guztian hizkuntza, harengandik menpegabe eta beregain dagoen eduki izpiritual baten zeinu adierazlea bainoago, komunikaziorako bitartekotzat hartzen da. Pentsamendu edo arimako afekzioek, beren errealitate propioa
|
hizkuntzatik
menpegabeki dute osoa. Hizkuntza, barneko errealitate haren (pentsamendua) kanpoko ontzi baten gisara begiesten da, pentsamenduaren forma kanpotiko bat, filosofian Logikak estudiatzen duena?, berak balio ezagutzaile edo ezagutza eratzailerik eduki gabe.
|
|
|
Platon eta Aristoteles-engandik zetorren tradizio filosofiko honen alboan eta aurka, Ernazimentuan indar handia Erretorikak hartu dizu47 Lorenzo Valla k (Disputationes dialecticae), hastandu ordura arte filosofian kontzeptu tradizionala hizkuntzarena, pentsamenduen errepresentaziorako eta komunikaziorako abes soilarena bezala, eta ikuspegi berri batekin ordeztu du, horren arabera hizkuntzak arimako afekzioak ez agerian ipini, baizik sortu egiten baititu, gauzak ez errepresentatu, berak eratu baizik. Hizkuntzatik landa edo
|
hizkuntzatik
menpegabe ez dago pentsamendurik; ez errealitaterik, hizkuntzaren aurretik edo lehenago. Horrela hizkuntza, errealitatearen kreatzaile, moldatzaile bilakatzen da; ezagutzaren zeinu adierazle ordez, bera ezagutzako tresna48 Horrek esan nahi du, hizkuntzaren kontzeptuagaz batera, aldatu egin direla errealitatearen eta ezagutzaren kontzeptuak ere.
|
|
|
ikusi norberak egin behar du, eta are gehiago ikusitakoa interpretatu eta ulertu. Zientziak eta filosofiak,
|
hizkuntzatik
hara, hizkuntzan ikus arazitako, adierazitako errealitateari so egiten diote, eta begiratu ere, «egiaren» eta «faltsuaren» bereizketa aurresuposatuz. Egiazkoa edo faltsua esaldi bat errealitateari buruzkoa bakarrik izan liteke, hots, gauzen eta erlazioen gaineko baieztapen bat; gauzen zedarriketa huts hizkuntzazkoa ez egiazkoa da eta ez egiagabekoa berez.
|
|
|
...ioa bereziki erliebatzen du hizkuntzen eraldakuntzaren historian, literatura horien artean ere nabaria baita elkarren eragina; bestalde, historia literario horretan historia politiko, erlijioso, kulturala barnebiltzen da659, oroz gain Europako hizkuntzen garapenean autore greko eta latinoen ereduzkotasunari zor zaiona660 Zenbait hizkuntzaren historiak, dio?, emigrazio bat ematen du herriaren ahoko
|
hizkuntzatik
hizkuntza literariora: erkatzen dira Montaigne eta Voltaire, esango litzateke, nazio batena zen hizkuntza, hiri auzo batekoa bihurtu dela661 Bere hizkuntza alemana egun haietantxe nola trasformatzen ari zen literaturaren bultzadaz (literaturaren zentzu zabalean, jatorrizkoan), Humboldt-en kontzientzia bizia behin baino gehiagotan aurkitzen dugu testuetan islatua.
|
|
|
Ohar bat hemen. Kant ostean, filosofia alemana indarrean hasi denean, Fichte eta Hegel-engandik Heidegger ganaino, ez eskolatik, baizik eta
|
hizkuntzatik
egin gura da filosofia, filosofiaren garapena berdenboran hizkuntzaren garapena dela, grekoek ere euren hizkuntzarekin egin duten bezalaxe. J. M. Ripalda, Hegelengan aditua, honela mintzo zaigu:
|
|
|
Kontu egiten da gehienetan, hitz batek gauza bat esan nahi duela (edo kontzeptu bat). Hau da, suposatzen da gauzak hor aurrean beren buru daudela, pentsamendutik(
|
hizkuntzatik
) menpegabeki direla direna, eta hitzak islatu baino ez duela egiten errealitatea, gauzak munduan (konnotazio emozional batzuekaz apika). Baina gauzak, pentsamenduaren orobatean eta unibertso edo hedaduraren orobatean, hizkuntzarekin hasten dira hasi bat bera izaten (kontzeptuarekin), arruntasunetik bereiz.
|
|
|
Whorf-en konklusioa da, denbora, materia (horiek ez baitira hautemapen soileko datuak), gizon emakume guztiei ez zaizkiela ematen modu berean, baizik eta esperientzia horren modua mintzo diren
|
hizkuntzatik
dagoela. Baina Whorf aski zuhurra da berriro, gehitzeko:
|
|
|
Kant-ek eraiki duen ezagutzako aparailu logiko transzendentala, bere kategoria edo adimenaren kontzeptu hutsekin eta hautemaketaren apriorizko formekin, hizkuntza bakoa da goitik behera, hau da, hizkuntza suposatuz baino pentsaezinak diren, Kant-ek hor ezartzen dituen kontzeptu eta izenek batere zerikusirik ez dute hizkuntza errealarekin; pentsamenduari hizkuntzarik gabe funtzionarazi gura zaio. Esperientzia irakasten doakion neurrian, adigaiak hizkuntzan eta
|
hizkuntzatik
eta hizkuntzarekin bakarrik uler daitezkeela, hizkuntzatik at adigaiek inon ez dutela lekurik, eta egiazko hizkuntzan, mintzatuan, kontzeptuei herri bakoitzaren barne hautemapen eta sentsazioen, fantasiaren, sentimenduen kerua itsatsi zaiela, Humboldt-ek ez du izango bere konklusioak atera beste erremediorik.
|
|
|
Aldi honetan arrazoimen filosofikoa batez ere hizkuntzaren kritikoa izan da, «ideia garbi»en alde: arrazoimenak (pentsamendu hutsak)
|
hizkuntzatik
mendegabetu egin gura du. Hirugarren aldia, Humboldt-ekin hasi eta gure oraingoa, izatearen pentsatzeko hizkuntzarena izango genuke:
|
|
|
Irudipen gurutzatu horiei esker, frantses edo espainol, euskaldun gisa tematzen ahal ginen. Eta ez zuen ahalkerik hazi behar frantses edo espainol izateak, ardurenean, ohartzen nintzenez, Iparraldekoek zutela beraien frantsestasuna gordetzen, frantseskeria erraten zen mespretxu pixka batez, Iparraldekoek zuten Hegoaldekoekin biltzean, rrr lakarrez eta aditz zein hitz bereziz hanpatu euskalkia baztertzen,
|
hizkuntzatik
beretik frantsesak zirela susmatzen zelako. Muga mentala ezabatuko bide zen nortasunen arteko tratamenduen berdintasuna erdietsiko genuenean, hau da, espainoltasuna eta frantsestasuna biak, euskal nortasunaren zatitzat kontsideratuko zirenean, biak hein berean, bata bestea baino apalgarriagoa izan gabe eta alderantziz.
|
|
2008
|
|
|
Filmaren izena ez da SPrako tranbia, ezta Kirmen Uribe idazleak filma euskaraz balitz izenda zezakeen Ontza bat txokolate ere. Kirmen Uriberi ondo ulertzera, eta egia bada, jatorrizko
|
hizkuntzatik
poesia denean behintzat beste hizkuntzara itzultze jardunbidean beste obra bat sortzen dela, kasuon, euskarazkoa eta gaztelaniazkoa, bi liburu dira. Eta, izan ere, SPrako tranbia literatura poetikoa da.
|
|
|
Gaur egun, lan hori automatikoki egiten da normalean, LNPko tresnen bidez, eta gero, batzuetan, eskuz berrikusi edo desanbiguatzen dira analisi automatikoak. Tresna horiek hizkuntzaren araberakoak izaten dira, baina badira
|
hizkuntzatik
independenteak direnak ere, hizkuntzaren lexikoia eta eskuz etiketatutako testu multzoa edukita betiere (TreeTagger, adibidez). Bestetik, ez dira berariaz corpusak egiteko garatutako tresnak, beste erabilera anitz dituzten tresna linguistikoak baizik.
|
|
|
• Ahozkoaren tokia: corpusetik zenbat izango da ahozko
|
hizkuntzatik
lagindua. Zein erregistro eta diskurtso mota corpuseratuko da?
|
|
|
Azken eragozpen hori saihesteko oso interesgarriak dira Interlinguan oinarritutako sistemak. Interlingua erakargarria da ikuspuntu teorikotik ere,
|
hizkuntzatik
independentea den adierazpide unibertsala bilatzea oso erronka zaila bezain interesgarria baita hizkuntzalarientzat. Interlingua bidezko sistemetan ez dago transferentziarik, eta beraz, analisiak oso sakona izan behar du, hizkuntzatik independentea den adierazpidera pasa behar baita jatorri esalditik erauzten den informazio guztia.
|
|
|
Interlingua erakargarria da ikuspuntu teorikotik ere, hizkuntzatik independentea den adierazpide unibertsala bilatzea oso erronka zaila bezain interesgarria baita hizkuntzalarientzat. Interlingua bidezko sistemetan ez dago transferentziarik, eta beraz, analisiak oso sakona izan behar du,
|
hizkuntzatik
independentea den adierazpidera pasa behar baita jatorri esalditik erauzten den informazio guztia. Oso analisi automatiko sakona behar denez erroreak (morfologia, sintaxia, semantika, pragmatika,...) ere ugari izango dira.
|
|
|
Beharrezkoa zertarako? Komunikatzeko, trukatzeko, hizkuntza ideiak berekin dakarren berezko funtzioa betetzeko, eta baita giza
|
hizkuntzatik
harago doan komunikazio funtzioa betetzeko ere. Edo, halaber, hizkuntza beharrak gabezia baten sentimendua adieraz dezake, gabezi hori ohiko komunikazio funtzioen bitartez adierazi ezin denean.
|
|
|
Osagarritasunaren auzi hori, ordea, ez da norbanakoen arteko kontu hutsa, herri nazioen arteko botere kontua baizik. Osgarriak izango badira, izan ere, Axularren herriak bere buruaren jabe izan luke, Cervantesen
|
hizkuntzatik
eta kulturatik nahi duena nahi duen moduan beregana dezan. Kulturen arteko harremanak ez dira gizabanakoaren esparruan mugatzen, herrian arteko hartu emanen nolakotasunean baizik.
|
|
|
Ibai ertzeko Elinkin era doan bidea arteza da, tarteka etxeak, palmondoak eta zeibak, eta oso giro tropikala beti. M, lomp oso herri sakabanatua da, ia ezer ez daukan eta mila sekretu gordetzen dituen bazterra,
|
hizkuntzatik
hasita: diolera orokorretik oso desberdina da M, lompera, eta hamar mila hiztun baino gutxiago ditu.
|
|
|
Jatorrian pertsona izena ez duten unitateen izenak, batzuk behintzat, aldatu egi ten dira
|
hizkuntzatik
hizkuntzara, baina jatorrian pertsona izena duten unitateen ize nak ez. Euskaltzaindiak volt eta watt eman ditu, baina anpere erabaki du, hau da, jato rrian pertsona izena duen unitatearen izena egokitu egin du, sistema osoaren nomen klaturaren koherentzia bortxaturik (Espainian bertan, Errege Dekretu baten aginduz1, ampere da forma ofizial bakarra, ez amperio).
|
|
|
Dantzetara jotzen du, euskara idazketaren iragazitik iragazi izanak so rrarazi duen transformazioa adierazteko: herri
|
hizkuntzatik
hizkuntza lan durako jauzia. Jaio berriak eragindako ospakizuna da:
|
|
|
Lehen zalantza argitzeko, argiagoak lirateke eraiteko> edo erailtzeko> formak, eta bigarrenerako jantziriko> edo jantzitakoa. Ondoriozko Eraiteko> jantzirikoa> edo Erailtzeko> jantzitakoa, ordea, oso artifizialak eta ohiko
|
hizkuntzatik
urrunak lirateke. Horregatik, euskararen aldetik, askoz ere normalagoak lirateke, askatasun pittin batez jokatuz, Hiltzailearen> jantzia, > Erailearen> jantzia> edota Erailtzeko> jantzirik> bezalakoak.
|
|
|
Auzi honi zorrotz antzeman zion Itziar Lakak1 Izatez orain arte berea izan da gaiaren inguruko hurbilketarik onena. Laka bizkaiera idatziaren eraikuntza prozesuan zentratu bada ere, bere tesi nagusiek
|
hizkuntzatik
haratago doan botere eta autoritate lehiaz aparteko argia ematen dute. Horregatik berari segituko diot aztertu duen auzian, ondoren, Lakak aipatu gabeko puntuak erantsi eta katedrak Azkuerentzat gainerako alorretan izan zuen garrantzia ikusteko.
|
|
|
Bestela errateko, poema guztiek Unibertsoaren kontingentziaren «lekuko» («témoin») izan behar dute (Poésies, op., 56 or.), «Beraren alegoria den soneto» enblematikoa bezala («Sonnet allégorique de lui même», Poésies, op., 59 or.): «zazpikote» («septuor») izartsua poetikoki ezeztatua da («aboli») giza Espirituaren birtualitate baten seinale soil gisa; testuak, bere buruari itzulia eta hutsean murgiltzen denak, Hartz Handiko ipar izar multzoa irudi mentala baizik ez dela, «Septentrioa» giza
|
hizkuntzatik
kanpo existitzen ez dela frogatzen du. Ezen, a priori irudi baldin badu ere Poesia ez dela Unibertsoaren menturazko jokoa islatzeko gai («un coup de dés jamais n, abolira le hasard»/ «dado botatze batek ez du nehoiz zortea ezeztatuko»), ahal bat gelditzen da beti, zernahigatik ere, hain zuzen giza Espirituaren mentura eta, beraz literatura, kosmosaren menturazko antolaketaren barne baitira:
|
|
|
Hain zuzen, «Liburu» izan ezina Menturaren baieztapena eta ezeztapena da ber denboran («il y a et il n, y a pas de hasard»/ «mentura bada eta ez da»,, uvres complètes, op., 442 or.), bi jarrera horiek gauza bera erran nahi dutelarik: Menturaren Ideia baizik ez dugu lortzen ahal,
|
hizkuntzatik
harat ez baikintezke joan gure «bisioek» («visions») errepresentatzen duten izaeraren edo izaera ezaren arrazoia osoki ulertzeko («bisio» horiek zuzenean «bistan» ager dakizkigun nahi genukeelarik? «vues»?, Mallarmé k dioen bezala «Prose (pour des Esseintes) »en, Poésies, op., 45 or.), «bisio» horiek «zerbait» edo «ezer» edo ahoskaezina den beste zerbait izan daitezen. Gizakiarentzat existitzen den errealitate bakarra da beraz «Jokoaren» («Jeu») «tokia» («lieu»), Poesia; gure ideien erreferente posibleak erdiesteko dugun ahalmen eskasaren konzientziari buruz norabidetzen gaituen «toki» horretatik harat, hondoratzea da, «galtzea» («perdition»):
|
|
|
Mallarmé ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio bi liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen: bere Zentzu bilaketan, gizakiak ez ditu liburu hatzak, hitz hatzak baizik aurkitzen,
|
hizkuntzatik
haraindiago ezin joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz. Hain zuzen, mitoak, a priori literarioak ez diren artxibo dokumentuak, zinez biziak izan diren esperientziak eta egiazko poesiak maila berean agertzen dira:
|
|
|
Varekai hitza ijito edo buhameen
|
hizkuntzatik
hartu dute; «edozein lekutara» esan nahi du. Hain zuzen ere, horixe da munduko herri ibiltarietako bat.
|
|
2009
|
|
|
Gizona sartu zen lehenengo ustiapen eredu berrian, industri sisteman. Horrek etxetik, etxekoengandik, bertako arau juridikoetatik, sinismenetatik, ohituretatik eta bere
|
hizkuntzatik
, euskaratik, asagotu egin zuen. Eta bizimodu berriaren abantailek (lanaldi mugatua, erosteko ahalmen handiagoa, gizartean onarpen handiagoa izatea baserritarra izateak baino...) erakargarritasuna galdu arazi zion bizimodu tradizionalari.
|
|
|
Ezin ahantzi erakustazoka hau mundu mailan bere alorreko erakusketa garrantzitsuena dela, 25.000 bisitari baino gehiago bertaratuko dira, horietatik erdia baino gehiago hizkuntza alorretako profesionalak. Erakusleak, aldiz, 200dik gora izango dira eta 20 herrialde eta 60
|
hizkuntzatik
goiti egongo dira ordezkatuak.
|
|
|
Erosi den alea, gainera, Edward Spencer Dodgson() jaunarena zen eta Charencey beraren txarteltxo bat du itsatsita, Dodgsoni zuzendua. Testua maia
|
hizkuntzatik
latinera itzulia da.
|
|
|
Hots, zientzialarien ustez, ezinezkoa da berariazko hizkuntzaerabili gabe zientzia kontzeptuak zuzen azaltzea. Baina, ingelesetik euskararatestuak itzul daitezkeen moduan, zientziaren
|
hizkuntzatik
hizkuntza arruntera ereegin daitezke itzulpenak, eta, egin egin behar ditu zientzia kazetariak, bere lanagizarte osoari zuzentzen baitzaio.
|
|
|
Tira, ulertzekoa da, azken finean gaztelania uharte hartan ikasi zuen eta. Baina
|
hizkuntzatik
haratago, bikotearen kultur nahasketa esplosiboa iruditu zait.
|
|
|
Legearen atarikoan proposatu zuten, besteak beste, jarduera eta ez indarkeria gaitzesten den edo ez egiaztatzea, eta behin eta berriz eta ez zantzu hutsik gertatu den frogatzea. Alabaina, 9 artikuluan politika
|
hizkuntzatik
mailegaturiko kontzeptu lausoak ageri ziren indarkeriaren estaldura, osagarritasuna edo indarkeria legezkotzea, interpretazio arbitrarioa hauspotzen zutenak, eta Auzitegi Gorenak ezin bikainago baliatu dituenak. Automatismoaren bidetik baliatu ere, Batasuna ETA delako doktrina faltsua ezarrarazi zutenez geroztik.
|
|
|
Unescok ohartarazi digu: munduko 6.000
|
hizkuntzatik
2.500 galtzeko arriskuan daude; eta horietako bat euskara da. Munduko sistema politikoak, ordea, ez du hizkuntza horiek babesteko politika efizienterik, hizkuntz aniztasuna bermatzeko legeriarik.
|
|
|
Inuit
|
hizkuntzatik
dator kayak hitza. Uretara eroriz gero, buelta erraz eman ahal izateko aukera ematen du, eta hori oso garrantzitsua da inuitentzat; izan ere, bizi diren lurraldeetan ezin da uretan denbora asko pasatu, hotzez hiltzeko arrisku handia baitago.
|
|
|
Atentatuan hil duten bizkartzainaren hiletarekin abiatuko da nobela sarituaren bigarren partea. Etengabe izaten ditugun emozioak kontatzen ditu nobelak, eta hedabideetako eta kaleko
|
hizkuntzatik
gertu ere badago. Horrek guztiak nobela bat dela ahantzaraziko zuen beldur nintzen, azaldu du Etxenikek.
|
|
|
erbesteratuak zein neurritan asimilatzen duen bera onartu duen erkidegoko hizkuntza, bere ama hizkuntzaren kaltean. Idazle batentzat, ordea, horrek ez du arazo izan behar, zeren ama
|
hizkuntzatik
urrundu eta atzerriko hizkuntzan idazten saiatzen bada, zilbor hestea moztuko du, eta baita bere kontzientzia eta ahalmen sortzailea bizirik gordetzen zizkion hizkuntzarekiko harremana ere. Pertsona batek idazten duenean atzerriko hizkuntza batean, espresa ditzake ideiak, baina idatzi, hau da, sortu, bere ama hizkuntzan bakarrik lor dezake.
|
|
|
Beste hizkuntza batetik neurera txango etengabea egitea zen, neurri handi batean, idaztea. Orain, ordea, askoz ere sarriago egiten dut txango neure
|
hizkuntzatik
neure hizkuntzara, eta ez da soilik euskal idazleen, eta obren, panoramika zabaldu delako.
|
|
|
Oinarri horien gainean eraiki zuen Erromantizismoak lehen adierazpen nazionalista: musika oro nazionala da, eta haren lehen ezaugarria berezko
|
hizkuntzatik
sortzen da; hizkuntza horren prosodiak ematen dio irmotasuna" [7].
|
|
|
Wittgensteinen adiera," Les limites de ma langue sont les limites de mon monde", edo Bakhtinen" Ce n’est pas tant l’expression qui s’adapte a notre monde interieur que notre monde interieur qui s’adapte aux possibilites de notre expression, a ses voies et orientations possibles", oso interesgarriak dira eta kontuan hartzekoak, baina horien testuinguruak ezagutu behar dira eta beste eztabaida bat suposatzen dute. Determinismo linguistikoa
|
hizkuntzatik
hiztunak hizkuntza erabiltzeko duen gaitasunera igarotzen da. Hiztegi pobrea duenak kontzeptualizatzeko arazoak izan ditzake ikuspuntu horren arabera, baina modu berean bere kontzeptualizatzeko gaitasuna landu ez duenak adierazle (signifiants) batzuen existentzia ere du onartu.
|
|
2010
|
|
|
b) Enuntziazio operazioak, hau da, Saussuren
|
hizkuntzatik
hizketara pasatzeko erabilitako operazioak dira. Bi nozio horiek ez dira jada bi entitate ezkonezin, ezpada operazio berberaren elementu aldi berean osagarri eta osakin:
|
|
|
Bi nozio horiek ez dira jada bi entitate ezkonezin, ezpada operazio berberaren elementu aldi berean osagarri eta osakin:
|
hizkuntzatik
diskurtsora (Benvenisteren terminologian) jauziarena. Diskurtsoan eta berbaldian jartzea da (la mise en discours) operazio hauen egitekoa.
|
|
|
Orain arte nagusitu den ikuspuntua, enpresa mailan, neoliberalen artean eta baita hainbat progresisten artean ere, elebitasun unilaterala da. Alegia, mundu mailan hizkuntza bat egotea, norberaren jatorrizko
|
hizkuntzatik
aparte, denon arteko komunikazioa ziurtatuko duena.
|
|
|
Garai batean progresista eta komunista batzuek ikuspuntu hau bultzatu eta teorizatu zuten: munduko langileria alienatua eta zapaldua askatzeko, langileen eta mugimenduen arteko komunikazioa bermatu behar zen; gainera, hizkuntzak ere alienazioa suposatzen du, menperatzaileek sortutako
|
hizkuntzatik
aterata ere askatasuna lortuko litzateke. Esperantoa, adibidez, izan zitekeen hizkuntza egoki bat horretarako.
|
|
|
Bata kulturatik hizkuntzara doan bezala, bestea
|
hizkuntzatik
kulturara. Baina bien arteko lotura, honela Duranti, ukaezina da:
|
|
|
246 Ikus M. Siguan & I. Vila, 1991: 754 Lehen eta bigarren hizkuntzen egiturak antzekoak badira, bada, erraztu egiten da bigarren hizkuntzaren jabekuntza ikaskuntza prozesua, hain zuzen, lehen
|
hizkuntzatik
bigarren hizkuntzarako" transferentzia positiboak" errazago gertatzen baitira. Egitura horiek ezberdinak badira, aldiz, zaildu egiten da jabekuntza ikaskuntza," interferentzia fenomenoak" errazago gertatzen direlako.
|
|
|
Azken hamarkadetako eztabaidak behatu dituenak jakin badaki zer paper jokatu duten honelako beste galderek: zer modutan da posible herriaren definizioa
|
hizkuntzatik
abiatuz epaitzea?, zer puntutaraino da parekatze hori —pentsamendu orokor inozoak erabiltzen duen eta pentsamendu politiko zientifikoak zatika onartzen eta zatika arbuiatzen duen parekatze hori— posible, zuzena, nahikoa, e.a.. Arazoa, neurri batean bederen, biziki asaldatutako iritzi borroken kontua da, horiek ere itxura politikoa erraz hartzen dutelarik.
|
|
|
pragmatika —Muguerzak gogorarazten digun bezala—" iraultza postchomskyarraren" baitan sortzen da, zeinen ondorioz" hizkuntza" nagusiki" komunikazio bitarteko" bezala aztertu beharra ikusten den74 Horrenbestez, pragmatikak —eta horrekin baita hizkuntzalaritzak berak ere— lotura estu bat erakusten du semiotikarekiko: Morrisek, zentzu horretan," semiotikaren atal" bezala kontsideratzen ditu" zeinuen arteko erlazioa aztertzen duen sintaxia"," zeinuen eta esanahien arteko erlazioa aztertzen duen semantika" eta" zeinuen eta zeinu erabiltzaileen arteko erlazioa aztertzen duen pragmatika" 75 Hizkuntzaren ikerketak, finean,
|
hizkuntzatik
harantz eramaten gaitu. Bestela ere, esan behar da pragmatikak —eta orain hizkuntzalaritzaren baitan bertan— kolokan jartzen duela semantikaren beraren autonomia.
|
|
|
" Euskalduntasunaren kontzientzia etafiertasuna
|
hizkuntzatik
sinboloetara joanak dira, eta, militanteek mantentzen duten gutxiengotik apartez, Ipar Euskal Herria" baskoa" izanen da, baina ez haboro euskalduna.
|
|
|
Gogoangarria da, esate baterako, saxoien eta normandoen arteko harremanen historia, eta menperatze lotura haiek ingeles modernoan utzitako arrastoak. Walter Scotten Ivanhoe nobelaren hasieran oroitarazten denez, ingeles modernora saxoieratik datoz animalien izenak eta normandoen
|
hizkuntzatik
okelenak: caf txahal’, baina veal ‘txahalki’ (frantsesez, veau); sheep ‘ardi’, baina mutton ‘ardiki’ (frantsesez, mouton); ox ‘idi’, baina beef ‘behiki’ (frantsesez, buf); pig ‘zerri’, baina pork ‘zerrikia’ (frantsesez porc). 822 Zantzua da, Erdi Aroko Ingalaterran, saxoiek animaliok hazi eta gobernatu baina normandoek jaten zituztela.
|
|
2011
|
|
|
Bada, euskal hiztun garen aldetik, bereziki, uste dut bentaja handia genukeela hizkuntzak identitatearentzako zer esan nahi duen galdetu ordez, eztabaida abiarazten deneko hurrenkera norantzaz aldatu eta euskararen erabilera normalizatzerako garaian identitateak zein eginkizun duen planteatzea. Alegia, gogoeta
|
hizkuntzatik
–eta ez identitatetik, abiarazteak euskal hiztunoi gauzak argiago ikusten lagunduko ligukeela uste dut.
|
|
|
argitaletxe edo ekimen publiko bidez egindako itzulpenek klasikoak argitaratzera jotzen duten artean, ekimen pribatuek, oro har, salgarriak eta komertzialak diren obretara jotzen dute. Badirudi helduen literaturan jatorrizko
|
hizkuntzatik
egin direla itzulpenak; haureta gazte literaturan, ordea, zubi hizkuntzak ere erabiltzen dira. Jatorrizko izenburuak edo itzultzaileen izena kredituetan agertzeari dagokionez, ez dago uste bezain zabalduta.
|
|
|
Testu jakin bat, jatorrizko hizkuntza edozein izanda, euskaraz emateko jarraitutako prozesua eta euskaraz nola eman den; horixe izan da orain arte aztertu izan dena. Itzulpena, baina, ez da soilik testu jakin bat jatorrizko
|
hizkuntzatik
xede hizkuntzara igarotzen deneko prozesua; itzulpenean badira hizkuntzaz kanpoko eragileak, ezen itzulpena ekintza kulturala baita, hots, literatura eta kultura jakin batetik bestera egindako zubi lanean parte hartzen duten eragile guztien emaitza, zelanbait esateko. Eragile horietan jarriko dugu, hain zuzen ere, lan honetan arreta.
|
|
|
–Zurdadun otsoa? deitzen zaio normalean baina baita aguará guazú ere, guaraniarren
|
hizkuntzatik
hartutako izen dotore eta exotikoarekin. Esan nahi omen du azeri handia:
|
|
|
Zenbaitek esan dezake, hiztunak (eta hiztun elkartea, beraz) ez direla galtzen. Euskaraz egitetik erdaraz egitera (oro har, X
|
hizkuntzatik
Y hizkuntzara) pasatu arren, hor segitzen dutela hiztunek bizirik: hiztun horiek edo, denboraren harian, beren ondokoek.
|