|
2006
|
|
|
Hiztunen tipologia estatistikoa: Euskaldun alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu,
|
hitz
egin, irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu, hitz egin, irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez
|
hitz
egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa:
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez
|
hitz
egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak:
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere
|
hitz
egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez
|
hitz
egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo
|
hitz
egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Hau da, beharbada, sailkapenik hedatuena eta erabiliena, Soziolinguistikazko Mapan (1989): EUSKALDUNAK: euskaraz ondo ulertu eta
|
hitz
egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez
|
hitz
egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez
|
hitz
egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
Ikus daitekeenez funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra dena, mintzamena da. Euskaraz ondo
|
hitz
egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik. Testuinguru honetan aipagarria Ia euskaldunen multzoa da tipologia estatistikoan esanahi zertxobait nahasia bazeukan, eratorritako tipologia honetan are nahasiagoa da.
|
|
|
Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz
|
hitz
egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu dagokion sailkapenari eta orduan sekula baino argiago ikusiko dugu sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza komunitate baten barruan, adin talde eta beraz modu ezberdinak une berean baitaude. Gazteen hizkeraz
|
hitz
egiten delarik, hirietako eta hauzo zailetako hizkeraz mintzo da.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola
|
hitz
egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Horrekin batera, erabateko zuzenketa joera dago, batez ere publikoan
|
hitz
egiten delarik. Erabiltzen da erakusteko forma gramatikal, hitz ala esateko modu egokiak menperatzen direla, nahiz ez arau horiek ez ongi ezagutu.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola
|
hitz
egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko bi aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz
|
hitz
egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik. Adibidez, Frantsesa hizkuntza formal, ofizial eta prestigioduna den bitartean, euskara hizkuntza arrunta bezain gutxietsia lez ikusia da.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez
|
hitz
egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
2007
|
|
|
Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie euskaraz mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz
|
hitz
egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako. Gure ikasle gehienek eremu erdaldunetan duten arazo handiena, baita euskaldun izatea lortzen dutenean ere, erabilerarako joerarik ez edukitzea da, eta beraz, urte gutxiren buruan ikasitakoa galtzea.
|
|
|
• Ikasle kopuruetatik, ikasle euskaldunduetara; emaitzetaz
|
hitz
egiten ari naiz, argi eta garbi. Euskaltegietatik igaro diren ikasleak milaka dira, horietatik askok EGA atera arte ibili dira euskaltegian, beste asko, erdi bidean geratu dira baina euskaraz bizitzeko adina ikasi dute.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa
|
hitz
egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten lagunak, hitz egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz hitz egiteko ohitura duten lagunak,
|
hitz
egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi dituztenak ere. Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan
|
hitz
egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea,... azken batean euskaraz bizitzeko aukerak ugaritzea.
|
|
|
Talde txikiak harremana errazten du, parte hartzeko aukera ematen du, gustuko gaien inguruan
|
hitz
egiteko aukera, ekintza gustagarrien bidez (poteoa, kultur ekitaldiak, mendia, kirola,...) hizkuntza tresna bihurtu eta ikuspegi positiboak sortu egiten ditu.
|
|
|
Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan
|
hitz
egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke: sare berriak eskaintzea, harreman sare ez formaletan eragitea, zaletasunen inguruko erabilera guneak eratzea.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan
|
hitz
egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan
|
hitz
egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin zer ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Ibilbideak aurretik finkatuak izaten dira herriz herri eta, fitxan, entzundakoen hainbat ezaugarri jasotzen dira: adin taldea, generoa, entzundako taldearen ezaugarriak etab. Kale neurketetan, noski, ez da norbanakoaren hizkuntza erabilera jasotzen, baizik eta taldeen erabilera; izan ere kalean zehar taldeak baino ezin izango ditugu entzun, gutxitan entzungo dugu norbait bere buruarekin
|
hitz
egiten.
|
|
|
Kale Neurketan jasotako datuek zera adierazten dute: neurketa egin den tokian eta unean (egunean eta orduan) zenbat lagun ari den euskaraz (edo erdaraz)
|
hitz
egiten."
|
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
•" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz
|
hitz
egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
|
Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta gehiago erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin
|
hitz
egiten dutenak, etab.
|
|
|
Hegoaldeko beste hiriburuekin homologa dezakegun beste berezitasuna da sexuen arabera erabileran dagoen aldearena: euskaraz emakumezkoek gizonezkoek baino gehiago
|
hitz
egitearena, alegia. Hizkuntza erabilera ezberdin horiek behin eta berriz agertzen direla ikusita, horien azpian dagoen funtsa sendoaren susmoa berresten da.
|
|
|
Behaturiko solaskideen arteko euskararen erabileran asko eragiten du pertsona nagusiek eta haurrek elkarri
|
hitz
egiteak.
|
|
|
Taulako datuak, oro har, bat datoz goian aipatutako ikerketako emaitzekin. Hortaz, bada, Gipuzkoako gune soziolinguistikorik euskaldunenetan –euskaldunak %75etik gora direnean–, euskaldunek gehienbat euskaraz
|
hitz
egiten dute kalean: neurketetako indizea 0,70etik gorakoa da (2001eko indizea zertxobait txikiagoa da).
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %50 eta %75 bitartekoa denean, indizeak behera egiten du, baina, hala ere, euskaraz erdaraz baino gehiago egiten dute. Euskaldunen dentsitatea %25 denean, euskaraz erdaraz baino gutxiago
|
hitz
egiten dute euskaldunek kalean. Eta, azkenik, dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten da euskaraz baino.
|
|
|
Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran: euskal elebidunek ia beti euskaraz
|
hitz
egiten dute etxean eta lagunartean; elebidun orekatuek, berriz, euskaraz erdaraz beste egiten dute eta, azkenik, erdal elebidunek erdara erabiltzen dute nagusiki.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago
|
hitz
egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin
|
hitz
egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela
|
hitz
egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago
|
hitz
egiten dute euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan.
|
|
|
Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34). Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean
|
hitz
egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean
|
hitz
egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek
|
hitz
egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste
|
hitz
egiten dute, bai etxean bai lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten dute euskaraz baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz
|
hitz
egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki euskaraz
|
hitz
egiten dute, bai senideekin bai lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz gehiago egiten dute erdaraz baino.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere, denek euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz
|
hitz
egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
Asko
|
hitz
egin da aisialdiaz eta aisialdiko jarduerek euskararen erabileraren sustapenerako izan dezaketen eraginaz, baina asko aipatzen den arren, aitorpen gutxi duen esparrua da. Orain arte, euskara estandarraren erabilera formala izan da irakaskuntza sistemaren bidez normaltasunez hedatu den bakarra, instituzioetatik jarraitasun eta irmotasunez
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan
|
hitz
egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan
|
hitz
egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
|
Lau berba horiek, beste alde batetik, dira sistema orokor jakin baten osagaiak; modu horretara, adizkiak ezberdinak dira, andrazkoa edo gizonezkoa den berba egiten duena eta gizonezkoa edo andrazkoa den berarekin
|
hitz
egiten ari dena.
|
|
|
Fishmanek dimentsio makrosozialaren eta mikrosozialaren arteko harremanaz eta bi horiek norbanakoarengan duten eraginaz
|
hitz
egiten du (Fishman, 1979: 73).
|
|
|
Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan. Aldiz, umeekin
|
hitz
egiteko gaitasun nahikoa izan dezakete guraso batek edo biek, baina ez hizkuntza erregistro edota egoera guztietan hizkuntza hori baliatzeko bezainbeste; halakoetan ere, etxeetako erabileraren joera kontrajarria (etxekoan beherantz eta seme alabekin gorantz) ez litzateke motibazio faltagatik gertatuko.
|
|
|
Gizarteko maila makroaz
|
hitz
egiten dugunean, gizarteko jardunguneak3 ditugu hizpide; dimentsio orokor eta objektiboez ari gara, non egunerokotasuneko dimentsio mikrosozialak txertatzen diren. Adibidez, eguneroko lantokiko egoera lan jardunguneari dagokio; ikasgelako egoera, hezkuntza sistemaren jardunguneari; film baten emanaldia, kultura eta aisialdiko jardunguneari; irratsaio bat, komunikabideenari; e.a. Beste horrenbeste gertatzen da eguneroko edozein egoerarekin ere:
|
|
|
Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek osatzen dute multzoa askoz handiagoa da gune euskaldunenetako biztanleriarena baino eta, hortaz, kuantitatiboki garrantzitsua da. Euskaraz egin ohi ez duten euskaldun euskaltzaleek badute, definizioz, gaitasun eta motibazio maila txukuna eta, hortaz, erraz (erlatiboki,
|
hitz
eginez) bihur litezke euskaldun aktibo, baldintza eta bitarteko berri gutxirekin (erlatiboki, berriz ere). Horrek euskararen komunitatea hedatzea lekarke eta, horrela, euskaldunak agerikoagoak lirateke eta gizartean pisu gehiago irabaziko lukete.
|
|
2008
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka dena abagune bihurtu. hitzen forma idatzian oinarritutakoa, motz ari da geratzen. Alde guztietan web semantikoaz
|
hitz
egiten entzuten da. Bilaketak hitzen esanahian oinarrituta egitea beharrezkoa ikusten da.
|
|
|
Beraz, esango genuke nahiago dutela informazio inperfektua izatea, ezertxo ere ez izatea baino. Hori, jakina, informazio orokorrari buruz
|
hitz
egiten badugu. Argi dago, bestelako testuinguruetan, hau da testu ofizialen edota antzeko testuen kasuetan, kontu handiz erabili behar direla sistema horiek eta, azken bezeroari eman aurretik giza zuzenketa beharrezkoa dela.
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz, orain urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz
|
hitz
egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu:
|
|
|
" Informazioaren gizartea" kontzeptua entzun genuen, lehenengo aldiz, orain urte batzuk eta, horrekin batera," Teknologia Berriei" buruz
|
hitz
egiten hasi ginen. Internetek, hau da sareen Sareak, bizitza aldatu digu...
|
|
|
Erreferentzia corpusen garrantziaz ohartarazi gaituzte hainbat adituk (Leech 2002), eta, beharbada, alderdi hori da euskarazko corpusetan dagoen gabezia nabarmenena. Azken urteetan, maiz
|
hitz
egiten da euskararen erreferentzia corpusaren proiektua egiteko dagoen premiaz. Euskaltzaindiak eta Eusko Jaurlaritzak berak ere aipatu dute beren planetan, eta badirudi garaia heldu dela horrelako proiektu bati ekiteko.
|
|
|
• Chat moduko aplikazioetan ondo ezagutzen ez dugun hizkuntza batean
|
hitz
egin ohi den lagun bati mezuak bidaltzeko edo bere mezuak jasotzerakoan gurera itzultzeko.
|
|
|
n, engan, z. Itzulpen orokorrena n dela kontuan izango badugu ere (está en casa/ etxean dago), itzultzaile automatikoari zehazten zaio biziduna baldin bada ondoan duen hitza –engan hautatu duela (conf� o en mi amiga/ nire lagunarengan dut esperantza), eta hizkuntza baldin bada –z duela (ha hablado en euskara/ euskaraz
|
hitz
egin du). Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie:
|
|
|
Makinek euskaraz
|
hitz
egingo badute, azentuazioari eta transkripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioak eman behar dira euskara estandarrean. izan arren, oso urria da merkatuaren eskaria, eta horrek erabat baldintzatzen du halako sistemen aplikazioa.
|
|
|
Dena dela, bada teknologiarekin bainoago hizkuntzarekin lotutako kontu bat, konpondu beharrekoa: makinek euskaraz
|
hitz
egingo badute, azentuazioari eta transkripzio fonetikoari dagozkien arau eta gomendioak eman behar dira euskara estandarrean, zeren, nahi eta nahi ez, prosodia batean txertatu behar baitira makinak ebaki beharreko hitzak. Horrenbestez, ezinbestekoa da euskararen ahoskerari eta doinuari buruzko gomendio argiak izatea, gailu teknologikoen hizketa kalitatea nabarmen hobetuko bailitzateke hala.
|
|
|
Jendaurrean
|
hitz
egitea ez da ikasle askorentzat atsegin handikoa. Gehienak oso urduri jartzen dira, beste batzuk blokeatu egiten dira...
|
|
|
Edonola ere, nire ustez, eskolan landu beharreko ezinbesteko gaitasuna da. Bizitza honetan askotan suertatuko zaie gure ikasleei jendaurrean
|
hitz
egin behar izatea eta zenbat eta lehenago hasi, orduan eta hobeto. Jakintza Ikastolan saiakera ezberdinak egin ditugu alor honetan eta oraintsu ari gara jendaurreko azalpenetan lau hizkuntzetan jarraitu beharreko protokoloaren txosten bateratua prestatzen (etapa guztietan eta gai guztietan fisika edo matematikan, gizarte zein ekonomian mota honetako jardunetan jarraitu beharreko urratsak identifikatu eta zehazten).
|
|
|
Prozesu osoaren amaieran, ikasle bakoitzak 4 minutuz ondo egituratutako azalpen bat eman behar du gela osoaren aurrean horretarako prestatutako eskema baten laguntza bakarraz. Ikasle batek
|
hitz
egiten duen bitartean, beste guztiek adi egon behar dute, ondoren, txantiloi bat erabiliz, hitz egin duenaren balorazioa egiteko.
|
|
|
Prozesu osoaren amaieran, ikasle bakoitzak 4 minutuz ondo egituratutako azalpen bat eman behar du gela osoaren aurrean horretarako prestatutako eskema baten laguntza bakarraz. Ikasle batek hitz egiten duen bitartean, beste guztiek adi egon behar dute, ondoren, txantiloi bat erabiliz,
|
hitz
egin duenaren balorazioa egiteko.
|
|
|
Mota honetako gaitasunen lanketa hizkuntza irakasleen esku uzten badugu, ezer gutxi lortuko dugu. Hori gerta ez dadin, haurrak idazten edo
|
hitz
egiten hasten diren momentutik irakasle edota guraso guztiok, ahal dugun neurrian, hizkuntza irakasle bihurtu genuke; azken batean, hizkuntza da alor guztietan ezinbestekoa den bitarteko tresna.
|
|
|
Azkenaldian, web 2.0 edo Internet berriaz nonahi entzun dezakegu. Asko
|
hitz
egin da, halaber, irakaskuntzak internetera hurbiltzeko eta berau ulertzeko modu berri honi atera dakizkiokeen onurez. Jakintza Ikastolako IKT taldean, duela urte batzuk hasi ginen ohartzen onura hauez eta hausnarketa sakon baten ondorengo emaitza dira gaur egun abian ditugun hainbat proiektu.
|
|
|
Gure jomuga Hautaprobetarako prestakuntzara mugatzea ez zela azalduta ere, ez nuen beraien jarrera aldaraztea lortzen. Arazo hau abiapuntu eta IKT taldekoen artean hamaika aldiz
|
hitz
egindakoari eutsiz, nire gaiaren planteamendua iraultzea erabaki nuen: Euskara eta teknologia berriak uztartzeko asmoz, blog bat sortuko nuen.
|
|
|
Helburua material guztia guk geuk sortzea izanik, metodologia eta ikasleen jarrera erabat aktiboa eta parte hartzailea izatea ezinbestekotzat jo nuen. Ez dago zalantzarik, ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe
|
hitz
egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi hitz egiten hitz eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Ez dago zalantzarik, ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe hitz egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi
|
hitz
egiten hitz eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Ez dago zalantzarik, ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe hitz egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi hitz egiten
|
hitz
eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe
|
hitz
egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi hitz egiten hitz eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe hitz egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi
|
hitz
egiten hitz eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Ikasleen hizkuntza trebetasunak garatu ahal izateko, hauek etengabe hitz egitera eta idaztera bultzatu behar ditugula, idatzizko zein ahozko ekoizpenak erruz eginez. " Ongi hitz egiten
|
hitz
eginez ikasten da eta ongi idazten idatziz ikasten da".
|
|
|
Baina katalanerako itzulpen automatikoaz
|
hitz
egin behar zen; hizkuntza horri" valentziera" ere esaten zaio, besteak beste. Baina, eztabaidak alde batera utzita, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok hitz egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana.
|
|
|
Baina katalanerako itzulpen automatikoaz hitz egin behar zen; hizkuntza horri" valentziera" ere esaten zaio, besteak beste. Baina, eztabaidak alde batera utzita, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok
|
hitz
egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana. Informatikan,* ISO jarraituz, ca kodea ematen zaio horri eta, funtsean, hizkuntza bakar gisa erabili behar da.
|
|
|
Batetik, katalanerako itzulpen automatikoak erraztu egin dezake katalanez testuak egitea, dokumentuak, webguneak eta abar. Jatorrizko informazioa ere, beti, katalanez egon ahal izango litzateke itzulpen automatikoari esker; izan ere, katalanez
|
hitz
egiten ez dutenek irakurtzeko bitartekoak egongo lirateke. Baina, bestetik, gerta liteke batzuek pentsatzea" ez dutela katalana ikasi beharrik" testuak katalanez egiteko (gezurra:
|
|
|
Emaitza orokorrak eskaintzen dira: gurasoen" adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak euskaraz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo
|
hitz
egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen lehen transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko hizkuntza transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
|
Azken honek hori dio: "(...) herritar orok askatasunez
|
hitz
egin, idatz eta inprima dezake...". Gure ustez kontraesanik ez da, 1789ko adierazpenak zehazten ez baitzuen zein izan zitekeen hizkuntza.
|
|
|
Oro har aldea handia ez bada ere, handia da euskara lehen hizkuntza bakar gisa hartzen dutenak %76, 2 direla kontuan hartzen badugu eta, aldiz, euskara gaztelaniarekin batera hartzen dutenak %16, 2 direla. Beraz, transmisioaren portzentajea %90etik gorakoa izan dadin, bi bikotekideek euskaraz ondo
|
hitz
egin behar dute, eta gutxienez bietako batek lehen hizkuntza euskara izan behar du.
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo
|
hitz
egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza esan dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo
|
hitz
egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu (A+ taldea), orduan bai euskara bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera, izango baita bikote horien seme alaben %80k baino gehiagok (%81, 5) jasoko duten lehen hizkuntza (bakarrik %46, 9 edo gaztelaniarekin batera %34, 6). A motako gurasoen kasuan, euskararen transmisioaren ehunekoa %32, 9koa da (bakarrik %11, 6 edo gaztelaniarekin batera %21, 3).
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo
|
hitz
egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu (A+ taldea), orduan bai euskara bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera, izango baita bikote horien seme alaben %80k baino gehiagok (%81, 5) jasoko duten lehen hizkuntza (bakarrik %46, 9 edo gaztelaniarekin batera %34, 6). A motako gurasoen kasuan, euskararen transmisioaren ehunekoa %32, 9koa da (bakarrik %11, 6 edo gaztelaniarekin batera %21, 3).
|
|
|
Euskaraz ondo gurasoetako batek ere ez duenean
|
hitz
egiten (X), ez dugu aurkitu lehen hizkuntzaren araberako alderik, beraz gurasoen tipologiaren araberako balioak bat datoz hizkuntza gaitasunaren balioekin.
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo
|
hitz
egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu.
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo
|
hitz
egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu.
|
|
|
Euskara lehen hizkuntza gisa transmititzen zaien semealaben portzentajea nahiko handia da: %74, 4 euskaraz ondo
|
hitz
egiten duena aita bada eta %81, 6 ondo hitz egiten duena ama bada.
|
|
|
Euskara lehen hizkuntza gisa transmititzen zaien semealaben portzentajea nahiko handia da: %74, 4 euskaraz ondo hitz egiten duena aita bada eta %81, 6 ondo
|
hitz
egiten duena ama bada.
|
|
|
Maila desberdineko hizkuntza gaitasuna duten bikotekideek osatutako hiru bikote mota daude, eta horietako bakoitzean hizkuntza transmisioa nolakoa den aztertuko dugu. Gainera, bikote mota bakoitzean euskaraz
|
hitz
egiten duena, edo ez duena, aita ala ama den kontuan hartuz, seme alabenganako hizkuntza transmisioan dauden aldeak ere zehazten saiatuko gara (5 irudia).
|
|
|
Lehen taldeak bikotekideetako batek euskaraz ondo
|
hitz
egitea eta besteak nekez egitea du bereizgarri. Bikote mistoetatik datozen seme alaben %27 dira9 (30.788).
|