|
2000
|
|
|
Novela de la Resistencia Vasca, 1940» Ediciones Libertarias. Gauza latzak esaten ditu komunista eta sozialisten kontra bereziki sozialista frantsesen aurka; «demokrazia» europar batzuen aurka
|
esandakoak
ere ez dira goxoak, bereziki ingelesek gerra zibilean harturiko jokaera jakin ondoren, eta abar.
|
|
|
Zaharrenek euren esperientzia propioa kontatu dute. Gazteenek, aldiz, aiton amonek
|
esandakoak
ekarri dituzte gogora. Guztiek galtzear ziren sendabideak jasotzen lagundu dute
|
|
|
Zentsuraren testu esanguratsuak biltzen ditu liburuak. Adibide gisa, Saizarbitoriaren" 100 metro" ren inguruan
|
esandakoak
: " Critica ofensiva e inaceptable hacia el Gobierno y su actuacion en el Pais Vasco; ofensas hacia la Policia y Fuerzas del Orden Publico, y velado espiritu separatista..."
|
|
|
Honen haritik ez dira batere zuzenak eta are gutxiago lagungarriak PNVko bozeramaile batzuk
|
esandakoak
(nahiz eta Mayor Orejak eskertu mota honetako laguntzak): " presoen gaiaren giltza Madrilen dago, eta egoera orokorrean aldaketarik ematen ez den bitartean ez dira mugituko".
|
|
|
Agur esaten jakitea garrantzitsua da". Joxe Ripiau laukotearen buru Iñigo Muguruzaren hitzak dira, eta ez gaur goizean
|
esandakoak
. Taldea desegiteko erabakia eta data iazko urte amaieran hartu omen zuten; hitzok, ordea, duela hiru urte baino gehiago, 97ko ekainean, esan zizkion Muguruzak ARGIAri.
|
|
|
Esaterako,, beraz?: perpaus amaierandagoenean, pausaldi baten ondoren, aurretik
|
esandakoak
ondorioak direla adieraz tekoedo solaskideari hitz egiten hasteko bere txanda dela adierazteko balio dezake:
|
|
|
Testuaren ondoko lerroetan, lehendik
|
esandakoak
garatu zituen, eta irizpidedemografiko hutsen arabera banatu hizkuntzen erabilpen lurraldeak. Hasteko, hiriaketa herri handiagoak jarri zituen alde batera (gaztelaniaren erabateko erreinua), eta, bestera, herri txikiagoak:
|
|
|
Baina
|
esandakoak
galdera bat sorraraz dezake: zergatik Estatua?
|
|
|
Diktadura jakobinoak ez zuen plan hori burutzeko behar adina indarrik izan, baina
|
esandakoak
, neurri handi batean bederen, hezkuntza sistema frantsesaren eraikitze prozesuak izango zuen norabidearen arrastoa erakusten du. Hala,. Terrorearen?
|
|
|
Komertzialtasuna eta merkatua tartean dauden bitartean, literaturaren kalitatea ezin da neurtu best seller zerrendaren arabera. Baina gorago
|
esandakoak
balio du hala ere: irakurzaletasuna pizteko biderik hoberena, irakurleari kalitatezko lanak eskaintzea da, arloa edozein dela ere.j
|
|
|
Gero Iharrak eta Pititak izan zuten solasetik Xanek ez zuen ezer aditu; diskretuki, bolloa kafesnetan beratu, jan egiten zuen. Iharra berbetan, Pitita adi adi zegoen; ezagun zen lagunak
|
esandakoak
gogotik asimilatzen ari zela edo, haiek ordenak baziren, lehiaz eta txintik atera gabe beteko zituela. Neska:
|
|
2001
|
|
|
Ez pentsa erraz egin zezaketen lana zenik. Irakurri, irakurri, zenbaki berean Jesus Gaztañagak Plazido Mujikaren hiztegiaz
|
esandakoak
!
|
|
|
Beste honako hau, ordea, nahikoa bere kabuz erabaki zuela esango nuke: " Atxis, irurogeita amar bat eratara azaltzen da plazara eta,
|
esandakoak
esan, Pakistan aldeko atxisak opioa dauka eta oso gogorra da. Opioa arrisku aundiko droga da; eroina, opiotik sortzen da.
|
|
|
Teorian bai behintzat. Orain,
|
esandakoak
zein teoria hutsean zehaztu diren egitasmoak abian jartzea eta bideratzea da helburua. Ideia gazteak baditugu.
|
|
|
Ekar ditzagun gogora, berriro ere, 1991n Saizarbitoriak Iruñean bere belaunaldiak ezagutu zuen giro literarioaz
|
esandakoak
. Argi dago garai haietan euskal irakurleriak etendura nabarmena ikusiko zuela ordura artean eskainitakoaren eta Saizarbitoriaren nobelek eskaintzen ziotenaren artean.
|
|
|
Nobela esperimentala, zientifikoa edo estrukturala deitu izan zaionaren garaia da. Literaturaren, eta orokorrean artearen, ezaugarririk berezkoena" forma" (egitura) dela onartuz, adierazbide berriak ematen dira (Roland Barthes ek
|
esandakoak
gogoratuz," L" être de la littérature n" est rien d" autre que sa technique", baiezta genezake). Garaiko irakurleek ordura artean nobelaren tasun edo ezaugarri berezkoenak zirenen iraulketa ezagutu zuten.
|
|
|
Hizkuntzak ezer izenda ez dezakeenean, denborak eta espazioak ere ezin dute ezintasun horretatik ihes egin. Hasierarik eta bukaera18 Gogora ditzagun objektuekiko zaletasunaz Nouveau Roman-i buruz
|
esandakoak
. rik ez dagoenean, zehazgabeko eremuan murgiltzen da protagonista. Hizkuntzak bere egoera definitzeko balio ez duen bezala, denbora eta espazioa ere definigaitzak dira.
|
|
|
Bere hurrengo nobela noizko zen galdetuz behin eta berriro gogaitu dugun nobelagile honek, urteak daramatza ditxosozko liburuaren gaineko espekulazioei aurre eginez. Lagun batek gogorarazten zidanez, dagoeneko 1984ko Durangoko Azokan nobela honen argitalpenik ezak sortutako hutsuneaz hitz egiten zitzaigun (edo gogoratu, bestela, autoreak berak telebistako programa batean iragarritakoak edota, adibide bakar bat aipatzearren, 1986ko elkarrizketa batean (Argia, 1100 zb, 1986ko apirilaren 20koa argitaratzear zegoen nobelaz
|
esandakoak
).
|
|
|
Horrelako baieztapenen atzean nobelagintza mota honek bere hastapenetan Frantzian izan zituen arazoen oihartzunak entzuten ditugu. Nouveau Romaneko idazle eredugarriena kontsideratu izan den Alain Robbe Grillet (1922) idazleak bere kritikariei
|
esandakoak
, gure artean sortutako hainbat eztabaidari erantzuteko egokiak suerta daitezke: " Le Nouveau Roman s´adresse a tous les hommes de bonne foi" 5.
|
|
|
de la mímesis al símbolo (Madril: SGEL, 1978) liburua erreferente literario bilakatuz, egileak heriotzaren aurreko beldurraz"
|
esandakoak
" transkribatzen zaizkigu (ez dugu puntu hau ziurtatu, azken batean, ez baitu garrantziarik. Garrantzizkoena Lasagabasterrek" esan zitzakeela" da).
|
|
|
Elementu errekurrente hauen adibide gertuena Claude Simon-en Les corps conducteurs (1971) nobelan dakusagu. Egile honi buruz Tom Bishop-ek
|
esandakoak
teknika honen nolakotasuna ulertzen lagun diezagukete:
|
|
|
Guztiarekin, ahula zen benetan garaiko argitaletxeen egitura, eta momentuko kezka eta aldarrikapenen adibide ditugu 1969an R. Arregik argitalpen politika sendo baten beharraz
|
esandakoak
(ik. Jakin 34, 1969, 7). 1
|
|
|
Rossettiri dagokionez, artelana edozeren gainetik jartzeagatik; psikoanalisiari dagokionez, berriz, nobelan hainbestetan aipatzen den S. Freuden hainbat teoria sexistarengatik. Zakilaren enbidiaz, emakumezkoen masokismoaz, sexualitatate femeninoaz,... vienarrak
|
esandakoak
gogor kritikatu dituzte psikoanalisiaren irakurketa feminista gaurkotuak planteatu dituzten H. Cixous, L. Irigaray8 edo J. Kristevak. Feminismo frantsesaren ordezkari nagusitzat jotzen diren emakumezkoen lanetan, mendebaldeko diskurtso maskulinoaren falozentrismoa, logozentrismoa, izan dira kritikatuak.
|
|
|
Pena ematen zidan 100 metro ren bitartez nire pertsona eta literaturarekin kongraziatu nituenei huts egiteak. Nik,
|
esandakoak
esan baditut ere, literaturak (sensibilitateak edukatzen dituen neurrian behintzat), funzio inmediato bat ere baduela sinesten baitut. Funzio hau betetzeko beharrezkoa zait irakurleak ez dezala pentsa modernoarena edo artistarena egiten nabilenik, edo epatatzeko, norbait harriturik uzteko ari naizenik Becketeriak egiten". (142.or.)
|
|
|
Guztiarekin, ahula zen benetan garai hartako argitaletxe egitura, eta momentukokezka eta aldarrikapenen adibide ditugu 1969an R. Arregik argitalpen politika sendo baten beharraz
|
esandakoak
(ik. Jakin 34, 1969, 7) 2.
|
|
|
Zapuztu egin zen Lucas. Garrantzi handia zuen berarentzat Mariari
|
esandakoak
. Mariarentzat ez ordea.
|
|
|
Ordura arte
|
esandakoak
, berak esandako neska errubia harekin edo bestearekin egindakoez, gehien gehienak harrokeriak zirela aitortu zuen. Gauza batzuk ikusiak zituela, halakori titia ukitua ziola, beste halakori musu bat emana ziola, baina gainerakoa gezurkada galanta zela.
|
|
|
Baina, orduan, nola da posible trebetasuna unibertsala ez izatea? lonek Homerori buruz asko badaki, horrek Homerok hainbat eta hainbat gauzei buruz
|
esandakoak
ulertzen dituela esan nahi du, bestela esanik, Homerok haiei buruz esandakoak egiazkoak ala faltsuak diren erabakitzeko trebetasuna duela. Eta berdin luke gainerako olerkariekin, hauek gauza berei buruz hitz egiten baitute.
|
|
|
Baina, orduan, nola da posible trebetasuna unibertsala ez izatea? lonek Homerori buruz asko badaki, horrek Homerok hainbat eta hainbat gauzei buruz esandakoak ulertzen dituela esan nahi du, bestela esanik, Homerok haiei buruz
|
esandakoak
egiazkoak ala faltsuak diren erabakitzeko trebetasuna duela. Eta berdin luke gainerako olerkariekin, hauek gauza berei buruz hitz egiten baitute.
|
|
|
Olerkigintza ez da ezagutza: olerkariak ez ditu adierazten dituen hitzen esanahiak ulertzen; rapsodak ere ez ditu olerkariaren bitartez jainkoak
|
esandakoak
ulertzen. Egoera honetan, zerk hartu luke olerkigintzaren lekua?
|
|
|
Sok. Orduan, gai hauei guztiei buruz, Homerok
|
esandakoak
ala Hesiodok esandakoak, zein azal zenitzake hobekiago, lon.
|
|
|
Sok. Orduan, gai hauei guztiei buruz, Homerok esandakoak ala Hesiodok
|
esandakoak
, zein azal zenitzake hobekiago, lon.
|
|
2002
|
|
|
" Tempo politikoari erreparatu behar zaio" esan zuen. ' Tempoa', bai, baina 17 urte beranduago guk
|
esandakoak
esatera. Berak beste zerbait esan nahiko zuen," gauza bakoitza bere garaian" edo holako zerbait.
|
|
|
Liburu honen lehenengo kapituluan Erzensbergerrek
|
esandakoak
gogora ekarri ditugunean adierazi bezala, beldur gara zientziaren teorian P. Feyerabendek behiala defendatutako" denak balio du" aldarria hertsiegi ez ote den jarraitu gaur egun, eta literatura onaren eta txarraren arteko mugak ez ote diren errazegi deuseztatu. Merkatuaren legeetara errenditzeak sorkuntza literarioari kalitate irizpideak leuntzea erakarri badio, genero guztien artean komertzialena denari, eleberriari, ondorio kezkagarriak ekarri dizkio.
|
|
|
Aspalditik ezagutzen dira gurean euskal kritikaren urritasunaren ingu19 Edonola ere, bada kritikariaren aldeko jarrerarik erakutsi duen sortzailerik. Hauen artean, ezagunak dira Juan Benetek gai honi buruz
|
esandakoak
, izan ere, Benetentzat kritikari frakasatu bat baita funtsean idazle oro:
|
|
|
Euzkadi eta gisako aldizkariak erabili zituzten eztabaidak bideratzeko. Ordukoak ditugu, esaterako, Ramon Etxezarretak kritika zientifikoaren aurka
|
esandakoak
(ik.: " Ez du Jon Kortazarrek zure plazerraren sentsazioa neurtuko, Tere", 1981) edo Mikel Hernandez Abaituak kritika zientifikoaren alde eta inpresionistaren aurka kaleratutakoak (ik.:
|
|
|
Ordukoak dira, halaber, Jon Juaristik Antología de la narrativa vasca actual liburuari egindako kritikak; Antton Azkargortak Atxaga, Iturralde eta Ordorikaren Henry Bengoa Inventariumi egindakoak; Pako Aristik A. Urretabizkaiaren Saturno nobelari egindako kritika misoginoa; Joxerra Garziak Laura Mintegiren Bai... baina ez! nobelaren idazkerari buruz
|
esandakoak
; Verines en egiten diren topaketen ostean Mikel Hernandez Abaitua eta Jon Juaristiren artean sortutakoak; Valentziako Galeuzcan sortutakoak... 1987ko urte zurrunbilotsu haren ostean, 1989an (ik.
|
|
|
" Euskal nobelaren gizarte kondairaren oinharriak" (ik. Lasagabaster, J. M.: 1981). Lasagabasterrek euskal eleberrigintzaren bilakaeraz
|
esandakoak
abiapuntu funtsezko bihurtu dira ondorengo kritikarientzat. Berari zor diogu euskal eleberrigintzaren sorrerari buruzko lehenengo zehaztapena eta XX. mendearen 70eko hamarkada artean nagusitu ziren poetika desberdinen deskribapena.
|
|
|
30 Literaturaren ikerketa akademikoek gurean izan duten garapenari buruz esango ditugunak 2000ko martxoaren 11n Gasteizko Filologia Fakultatean" Euskal Kritikari buruzko I. Jardunaldiak" direlakoetan
|
esandakoak
laburbiltzen dituzte. Jardunaldietako txosten guztiak aurki emango ditu argitara Eusko Ikaskuntzak.
|
|
|
Dela gizonezkoen lanetan emakumezkoen irudia aztertuz, dela emakumezkoek idatzitako lanak komentatuz, gurean gehiegitan ahazten diren idazleez, emakumezkoez, dihardu argitalpen honek ere. Euskal kritika feministari dagokion atal honetan bereziki nabarmendu nahiko genituzke Nevadako Unibertsitateko ira34 Bibliografia zehaztuagoa nahi izanez gero, lehenago aipatu dudan" Euskal Kritikari buruzko I. Jardunaldiak" direlakoetan
|
esandakoak
kontsulta daitezke. kasle den Joseba Gabilondok argitara emandako lan interesgarriak. Gure bibliografian bildu ditugun bere artikulu gehienetan (bereziki, 1998b, 1999a, 1999b, 1999c, 2000a eta 2000b), azken urteotan Estatu Batuetan indar handiz kaleratu diren teoria feminista eta poskolonialak euskal literaturara aplikatu ditu.
|
|
|
Azken batean, literatura komunikazio bide eta gizarte instituzio gisara ikusten dute ikerlariok eta teoria sistemikoak deritzoten hauetan, oinarri teoriko desberdinak dituzten ekarriak barneratu izan ohi dira. Hortxe geneuzkake, esaterako, I. Lotmanen kulturaren semiotika, P. Bourdieu soziologoaren champ littéraire kontzeptua, J. Duboisek instituzio literarioen inguruan
|
esandakoak
eta, bereziki, Alemanian sorturiko literaturaren teoria enpirikoa (Empirische Literaturwissenschaft), Siegfried J. Schmidtek bultzatua, eta polisistemen teoria (Polysystem Theory), besteren artean, Tel Aviveko Unibertsitateko Itamar Even Zoharek garatua.
|
|
|
Kubricken Laranja Mekanikoa (1971) film ospetsuan bezala, bizilagun batek Singing in the rain jotzen du txistuka eta arriskua gertu dugula iragartzen. Horregatik aipatzen dira Cioranen hitzak (159) edo Klaus Kinski aktore famatuak biolentziari buruz
|
esandakoak
(105): suntsipena," nevermore" ezaguna oihukatzen duten beleak eleberriaren gainetik hegaldatzen direlako (114).
|
|
|
Arrazoi horiekaipatzen dira, beraz, ekoizpenaren alde egiteko. Oso azaletik bada ere, finkatutagelditzen dira, bada, elebitasunaren eremutik orain arte
|
esandakoak
; hona hemendidaktikari begira atera diren ondorioak:
|
|
|
Azpiatal honetan
|
esandakoak
beste ataletan bildutakoekin bat egiten dutelaikusi da. Horrekin esan nahi dugu ez dagoela kontraesanik eremu ezberdinetatikdatozkigun mezuekin eta iturri guztietatik jasotakoekin funtzionatzeko modu zabalbat adostu genukeela, inoiz ahaztu gabe, ordea, teoria eta proposamen berriak sortzen ari direla, eta sortuko direla?
|
|
|
Azken herrialde horretan badira urte batzuk zenbait gairi buruzko kezka sakona zabaldu zela: hau da, ikerketaren nondik norakoeiburuzkoa11, historia lanen zabalkundeari buruzkoa eta irakaskuntzaren munduanbizi zen/ den giroari buruzkoa12 Bertako historiografiaren kalitatea ezagutzen dugunok harriduraz irakurri genituen Riquer rek
|
esandakoak
: Historiografia kataluniarra beste gizarte zientzietatik bakartuta zegoela, txokokerian erortzeko arriskuan, konparazio gutxi egiten zuela, ikerketa eremu nagusia bertakoa zela, atzerrikoberrikuntza metodologiko eta teorikoen onarpena berandu eman zela eta azalekoazela, ikerketaren eta zabalkunde lanen arteko urrunketa zegoela, eskuliburu zaharkituak erabiltzen zirela, ikerketek norabide garbirik ez zutela, eta abar13 Badirudi, dena den, azken urte hauetan, balorazio baikorragoa egiten ari direla Kataluniakohistorialariak, eta une honetako kritikak leunagoak direla, garai bateko eztabaidagarratzen emaitzen urritasuna ikusi ondoren14.
|
|
|
Agian, Julen berarekin txoratuta zegoela zekienez, lasai hitz egiten zuen. Bazekielako aintzat hartuko zituela berak
|
esandakoak
; ez ziola barrerik egingo edo tuntuntzat hartuko. Alexek, Alaznek esan bezala, morboa ematen zion.
|
|
|
Bat batean lasterka hasteko gogo zoro bat sortu zitzaion. Hurrena, ordea, Trauko eta Txantoi txikiak
|
esandakoak
gogoratu, eta bestelako hausnarketa egin zuen. Ez, guardia zibilek ez zekiten non zegoen Manuel.
|
|
|
hura ekarri nuen hizpidera. Aita ez zen akordatzen, baina nik
|
esandakoak
lotsatu egin zuela iruditu zitzaidan. Testamentua esaten ari balitzait baino serioago erantzun zidan:
|
|
|
arau ezberdinak dituzten generoak dira. Ezagunak dira Horacio Quirogak, Julio Cortázarrek, Augusto Monterrosok edo Joseba Sarrionandiak, besteak beste, ipuinaren berezitasunari buruz (eta horren alde)
|
esandakoak
; nik aipatutako horiei, John Cheever en hau erantsi nahi diet:
|
|
|
Hirugarren ataleko Pako Aristiren hitzak Putz aldizkariak egin zion elkarrizketakoak dira (14 zenbakia, 2002), eta Jon Kortazarrek saiakerari buruz
|
esandakoak
, El PaÃs egunkariko" Gaiak" gehigarrikoak().
|
|
2003
|
|
|
Interneten nabigatzen ari garenean litekeena da bigarren pertsona batek gu nondik nora gabiltzan jakiteak batere axola ez izatea. Gauza bera gerta dakiguke sarean hainbat datu pertsonal eman edota mezu elektronikoak bidaltzean ere, datu horiek berebiziko garrantzirik ez dutelako, eta guk
|
esandakoak
hartzailea ez den beste inorentzat ez direlako interesgarriak. Kasu horietan, norbaitek burutu ditugun operazioetan edo posta elektroniko bidez mantendutako komunikazioan muturra sartu eta guk idatzitakoak" lapurtzeko" aukera izateak ez digu loa galarazten.
|
|
|
Ez al da erregistro arazoa ere? Gai izango al zinen erdaraz
|
esandakoak
euskaraz esateko?
|
|
|
Baina horrek ez du esan nahi «diru erraza» denik. Emakundeko Txostenean elkarrizketatutako prostitutek ziotenak eta gurekin hitz egin dutenek
|
esandakoak
frogatzen du ez dela horrela. Honetan diharduten emakumezkoek (gizonezkoek neurri txikiago batean) sufrimendu ugari pairatzen dute.
|
|
|
Azkenean,
|
esandakoak
esan ondoren, eskari bero bero bat egiten deusku Eleizearen seme alaba guztioi: Eleizea maitatu, jarraitu eta egin daigula, San Agustinen berbok geureganatuz:
|
|
|
2 Otoitza: Atzo
|
esandakoak
gogora ekarteko, otoitz eder hau egingo deutsagu Jesukristori: " Hor zagoz, Jesus" (Gora Jainkoa, 53 zk.).
|
|
|
Ba ez, neuk be gogoko dot sexua, eta ez dakizu zein gogoko, gainera. Eta zuri erakusteko, egun baten, gura badozu, Arantxa gonbidatuko dot afaltzera Bibiot ezustean harrapatu zuen
|
esandakoak
, eta begiak altxatuz harrituta begiratu zion.
|
|
|
«euskal historiaren ezagutza eskasa, gizarte zientzien parzialtasuna eta globalizazioaren eza, hiztegi tekniko berezituaren premia, ikerlanen falta gorria, euskararen presentzia motza, gizarte zientzien irakaskuntza arazoak eta abar». Bigarren ahulezia hitzaldietan
|
esandakoak
testu idatzira eramateko ezintasuna zen, UEUren Giza eta Gizarte Zientzia sail gehienen arazo bera. Alde handia zegoen, kontu horretan, UEUko Zientzia Zehatzen alorrarekin.
|
|
|
Dudarik gabe liburu aurkezpen batek formazko hainbat baldintzapen ezartzen ditu, eta Zaldua irakasleak liburu aipamena bertan egin ordez idatziz eta aldizkari batera bidaltzeko xedez egin izan balu beste era batetara taiutuko zukeen (era osoago eta zorrotzagoan ziurrenik). Hala ere, Kondairazuzentzen duten UEUko Historia Saileko kideen iritziz ekitaldi hartan
|
esandakoak
bere hartan publikatzeko modukoak dira, bereziki ondo egokitzen baitira Kondairaaldizkariak plazaratu nahi dituen zenbait auzitara: historiaren egungo estatus labainkorra zientzien artean, Euskal Herriko historiografiaren egoera, euskaraz historia lantzearen erronkak, etab. Izatez, urte batzuk lehenago, Iban Zaldua (Pruden Gartziarekin batera) antzeko auziez arduratu zen beste liburu batean (Historia:
|
|
|
Arazoak, haatik, finantziazioa esleitzeko orduan azaltzen dira; sarritan txosteneta adierazpen ofizialetan
|
esandakoak
baino askoz argigarriagoa izan ohi da benetako lehentasunak non dauden ezagutzeko.
|
|
|
EHUrekin harremanak ez sakontzeko erabakia tirabira ugariren iturburua izan zen hurrengo urteetan. Horien aitzindari, 1980ko urtarrilean, Joseba Agirreazkuenagak Anaitasuna-n argitaratutako artikuluan
|
esandakoak
; Autonomia Estatutua onartzeak aukera berriak irekitzen zituela aitortu zuen eta, ondorioz, beste lan batzuen artean «hurrengo urteetan,, neguko, unibertsitatearen eraikitzeari eutsi diogu (la), udako ekintzak baztertu gabe(?) oraingo honetan, unibertsitate publiko, zientifiko, euskaldun izatea helburutzat eta herriko langileria ardatzat hartzen dugunoi, programa demokratiko eta bateratu baten inguruan biltzeko parada iritsi zaigu»152.
|
|
|
1974ko II. UEUren azken egunean, M. Ravel lizeoan egindako batzarrean
|
esandakoak
aintzat hartuz hasi zen III. UEUren antolaketa. Ikas ekin batera Jakin, EKT (Elhuyar), Euskalduntzen, EKM, Siadeco eta Euskaltzaindia arituko ziren UEUren idazkaritzan, nahiz eta beste talde batzuei irekita egon71 Ikas ek ofizialtasuna ematen zionez UEUri, berak mantendu zuen idazkaritzako taldeen koordinazioa.
|
|
|
Lehenengo helburuari dagokionez, honako hau aurreratuko dut: UEUn ia ia etengabea izan da erakundearen eta bere zereginen inguruko kezka; baina, era berean, egia da, maiz, kezka horiek zituztenak ez zirela zuzenean aritzen UEUren antolaketan eta, beraz, ez zirela
|
esandakoak
sortutako ondorioen erantzule zuzenak izaten. UEUren erakundetze prozesua dugu lan honen bigarren ardatza.
|
|
|
92 Nabarmena da ildo honetan Jaurlaritzaren lehenengo Hezkuntza Sailburuak, Pedro Migel Etxenikek,
|
esandakoak
1981eko otsailean egindako Unibertsitatearen inguruko sinposioan: «Euskale rrikoa eta euskerazkoa nahi dugun unibertsitatea agurtzen dut».
|
|
|
Ateak itxi baino hilabete batzuk lehenago, Andutz ezizenenarekin izenpetutako iritzi artikulua kaleratu baitzen28 Haren iritziz, UEUren zereginaren beraren kritika sakona falta zen. Uztaritzeko agirietan onartutako puntuak erreferentziatzat hartuta, UEU urrun zegoen haietatik, ez zelako definitu unibertsitate eredua, eta ez zituelako bete agiri horietan
|
esandakoak
. Batetik, ez zuelako lortu lanaren zatiketa soziala apurtzea, bestetik, ez zuelako erdietsi euskal gizartearekin izan beharreko lotura sendotzea.
|
|
|
Bigarren jarrera Koldo Mitxelenaren iritzietan oinarritu zen23 Lehenago ikusi dugunez, berak
|
esandakoak
toki berezia merezi du, irakasle horrek euskaltzaleen artean zuen ospeagatik, Salamankako Unibertsitateko Katedraduna zelako eta Unibertsitatearen aldeko kanpainaren bultzatzailea izan zelako24 Mitxelenaren ustez, unibertsitatea edukitzeak zuen lehentasuna25; Euskal Herri osoa hartuko zuen unibertsitate bakarra eta ofiziala. Barrutiaren aldeko kanpainaren bultzatzaile nagusia bera izan arren, bigarren mailan jarri zuen Nafarroa bertan sartzea, oinarrizkoa eta premiazkoa bertoko agintarien zuzendaritzapean egongo zen unibertsitatea izatea zelako:
|
|
|
Hirurogei bat lagun (ikasle eta irakasle) bildu zen bertara. Han
|
esandakoak
erabakigarriak izan ziren hurrengo urteko antolaketarako. Santamariak Kataluniako kasua azaldu zuen eta Euskal Unibertsitatea egingarria zela defendatu zuen; unibertsitate mailako irakaskuntzan Euskal Herrian izandako bilakaera izan zuen kontuan eta horren adierazgarri moduan Nafarroako Unibertsitatea, Deustukoa eta Bilbokoa aipatu zituen.
|
|
|
Editoreak azalpenak eskatu eta diskrezioa gomendatu zion, baina alferrik izan zen. Nire nobela bat eskuetan zuela, ilunabar batean literatura egiteak ez zirudiela hain zaila esan zidan, azken batean tik batzuk behin eta berriz errepikatu eta istorio batzuk elkarrekin ondo josteak ez zirudiela beste munduko gauza eta istorio horietako batzuk, gainera, bereak zirela eta nire pertsonaiek batzuetan berak
|
esandakoak
hitzez hitz errepikatzen zituztela esan zidan. " Nire baitan nobelak ditudala sentitzen dut eta zuk atera egiten dizkidazula", erantsi zuen amorru puntu batekin, nire nobela berria airean astinduz.
|
|
|
Amonak sekula ez zidan handik alde egiteko eskatu. Berdin zitzaion han
|
esandakoak
lapurreta, iruzur, gezur, inbidia, mendeku edo maitasunaren ingurukoak izan. Horiek denek bizitzaren sarea osatzen zutela esaten zidan eta, arrantzaleek bezala, sarean izurdeak, antxoak, legatza eta olagarroak, denetik harrapatzen zela.
|
|
|
Zailtasunak zailtasun, autore desberdinek
|
esandakoak
laburbilduz, badirudi euskararen interesa ziberespazioaren munduan nabarmena dela; modernitateak hala eskatuta gainera, gune berriak egunez egun irabazten dira. Baina dena ez da urregorri kolorekoa:
|
|
|
Baina ez ote dira kontuan hartu behar horretan maila eta alderdi asko? Ez ote du baliorik Euskal Herrian, israeldar goi kargudun hark
|
esandakoak
. Ez ote gauza nabaria, nahiz eta euskara menderatzera ez iritsi, nahiz eta erdi bidean gelditu, nahiz eta hasiera hasierako maila batean gelditu, jende askoren jarrera hobetzea lortu izan duela mugimenduak?
|
|
|
Nolanahi ere, Kulturaren Euskal Plana aurkezterakoan Ibarretxek berak eta Azkarate andreak
|
esandakoak
kontuan hartuz, adi jarraitu zaie planaren gorabeherei, plan erraldoi guztiek duten arrisku berbera baitu honek ere: alegia, gero praktikara ezin eramana, edo praktikara eramateko zailtasunak izatea.
|
|
|
— Ziurtzat jo ezazu, Sokrates —esan zuen—, gizakien ospe nahiari begiratu nahi badiozu, harrituko baitzinateke beren zentzugabekeriaz, nik
|
esandakoak
gogoan izan ezik, ospetsu bihurtu eta" betiko fama hilezkorra ezartzeko" maitasunak zein egoera harrigarrian ezartzen dituen pentsatuta. Eta horregatik umeengatik baino areago daude prest edozein arriskutan ibili, dirua gastatu, edozein neke jad san eta bere alde hiltzeko.
|
|
|
— Arrazoi duzu, Eriximako, eta ahantz itzazu, mesedez, nik
|
esandakoak
, eta ez nazazu zaindu beldur bainaiz esango ditudanak ez barregurazkoak izango ote diren (hori probetxua bailitzateke eta nire musaren alorrekoa), barregarriak baizik.
|
|
|
Eta Fedro, Agaton, Eriximako, Pausanias, Aristodemo eta Arisb tofanes bezalakoak ikusirik (Sokrates bera aipatu beharrik ba al dago?) eta gainerako hainbeste, denok baitaukazue komunean filosofoaren eromen eta eldarnio bakikoa. Horrexegatik denok entzungo didazue, bai orduan egindakoak eta bai orain
|
esandakoak
barkatuko baitizkidazue. Eta zuek zerbitzariak eta beste norbait iniziatu gabe eta arrunta baldin badago, ezarri belarriei ate guztiz handiak.
|
|
|
17 Bukatzeko, adierazi behar da
|
esandakoak
erakartzen duela legeak orokorrak izan eta ezinezkoa dutela etorkizunean dena xedatu, jazo daitezkeen gertakizun mugagabe oro aurreikusi eta ustezko kasu guztiak bakandu. Horratio, legegilearen zuhurtasun eta eginbeharrean sartzen da ohiko eta usuzko gertaeren aurreikustea.
|
|
|
Eta Damian bildumak gordetzen dituen gelara sartu zen bere atzean atea itxiz, bere atzean ezin
|
esandakoak
esan beharraren lanak utziz. Gero.
|
|
2004
|
|
|
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiko lehendakari berriak euskara jakin beharrari buruz ETBn
|
esandakoak
zalaparta piztu zuen. Azkarregi isildu zuen, ordea, Carod Rovirarenak.
|
|
|
Moratinosek esandakoa eta Aznarrek esandakoa alderatzen baditugu, oso bestelakoak dira. Aznarrek lehengo lepotik du burua, baina Aznarrek
|
esandakoak
ez ditugu bakarrik bere ahotik entzun, PSOEko zenbait kideren ahotik ere entzun ditugu. Lehen pausoak ematen ari dira, aldaketa ikuskizun dago, distentsiorako jokalekua oraindik oso zirriborrotsua dago.
|
|
|
Iragan Aste Santurako askok espero zuen ETAren halako keinuren bat. Andde Sainte Marie ABko bozeramaileak joan den igandean Berrian
|
esandakoak
dira sentimendu hauen lekuko: «Modu ez ofizial batez izan bada ere, Aberri Egunerako su eten egoera bat saldu zitzaigun.
|
|
|
Halaber, zure iritzia ez esateak aladurak edota erraietako mina sorrarazten dizkizu. Baita
|
esandakoak
zuk nahi ez zenuen moduan eta tokian mina egiten badu ere.
|
|
|
taldeek bakarrik ukatu diote biltzeari. Bi elkarrizketa txanda egin dituztela aipatu dute eta orain eragileek ahoz
|
esandakoak
idatziz biltzea nahiko lukete; idatzizko ekarpen horiek jasotzera bideratuko dute azaroa eta, ondoren, bi hilabeteko epean eztabaidarako gutxieneko edukiak bilduko lituzkeen agiri bat aurkeztuko dute. Nazio Eztabaidagunearen adarretakoa da batzorde hau eta bere bozeramaileen aburuz, euskal gatazkari buruz inoiz izan den mintzakidetza mailarik zabalena lortu dute.
|
|
|
Nik bere jarrera argi nuen hasieratik eta, beraz, ez dut uste erakusketa honetan eragin duenik. Berak
|
esandakoak
ez dit bere lanaz dudan ikuspegia aldaraziko. Eta beste maila batzuetan ere ez dut uste eragin duenik.
|
|
|
Izan ere, aipaturiko zinegotzi horren ideologiakoek askoz ere gero ago eta lasai aski el Dia de la Raza jarri zutela kontuan izanda, ez dirudi Sa binoren jarrera bereziki gaitzestekoa zenik, gure foru Iegislazioa galtzean Biz kaiko erakundeetara hable en cristiano esaka zetozen administrazio eta irakaskuntzako funtzionario kanpotar eta inperialisten aurka, urteak pasa aha Ja, orduko testuingurua aldatzean, haren hitzak, Iekuz eta tokiz kanpoan, maiz gogorregi irudi dakizkigukeen arren. Edonola ere, ez ziren gozoagoak izan, dakigunetik, Rizal filipinarrak edo Marti kubatarrak espainol okupatzaileen kontra
|
esandakoak
. Alde horretatik, ez legoke gaizki Aranaren esanak eta or duko politikarienak, frantses eta espainolenak bereziki, bildu eta Iiburu bate an argitaratzea, elkarren konparagarri.
|
|
|
Komunikabideetan entzun direnak eta alderdi batzuetako kideek
|
esandakoak
entzunda, badirudi batzuek borroka giro horretan jarraitzea nahi dutela.
|
|
|
Eskuindar batzuen ustez, hizkuntza folklorekeriaren aurpegi bat besterik ez da:
|
esandakoak
azaldu ondoren, ez du balio berriz ekiteak. Sasi marxista ezkerkoi batzuen ustez, berriz, hizkuntza ez da funtsezkorik ezer; edo okerrago oraindio," superestruktura" ren parte bat baizik ez da, hots, kapitalismoarekin erraztatu beharrekoa!...
|
|
|
–Jendeak guztiz sinistu ditik hik tabernan
|
esandakoak
.
|
|
|
–Zeeer...?! –esan zidan aitak, bere hitzaren indarraz nik
|
esandakoak
ahuldu nahi balitu bezala.
|
|
|
Eta bestalde, Newtonek zuen ospe handia ez zen oztopo izan Kantek hark grabitateari buruz
|
esandakoak
zalantzan jartzeko. Nola liteke erakarpena egotea urrunduta dauden bi gorputzen artean (actio in distans)?
|
|
|
Hala eta guztiz ere, eta
|
esandakoak
esanda, hasiera batean ez nion gaizki erizten nire barruko Setatsuari, eta arrazoi pittin bat ere ematen nien bere alde hitz egiten zidatenei. Aldika aldika, nire lagunik lagunena iruditzen zitzaidan, une atseginetarako adiskide ona eta garratzetarako hobea; hitz egiten zuenean, gustura entzuten nion.
|
|
|
Zenbat gogoratzen naizen zurekin! Zuregatik
|
esandakoak
entzunda askok esango dute, batek ezpada besteak, zein exageratuak diren animaliak eta batez ere behiak! Baina zuk badakizu, ene etxe!
|
|
|
Zeren bila jaisten diren, hori jakingo nuke gustura. Edo zergatik ematen diguten pentsua hemen hainbeste belar egonda —azaldu nion nik, Setatsuak
|
esandakoak
gogoan.
|
|
|
Bazirudien ez zitzaiola ezer inporta, bazirudien hutsean erori zirela Ferminek
|
esandakoak
, bazirudien ez zuela inoiz ikasiko; izan ere, beti bezain harro zegoen, bete, oparo," beti bezain Harakin" Mariak esanen lukeen moduan. Eta Maria, zertan ariko zen Maria?
|
|
|
Medikuak hitz haren ondoren
|
esandakoak
Marckek azaldu zizkion: aukera aunitz zituela sendatzeko, gogor egin behar ziola, berehala hasiko zirela kimioterapiarekin; gibelekoa zela, pasadan bezala aitatu zion, minbizia.
|
|
|
Zera baino ez dut esan nahi, oinarrian guretzat garrantzikoak diren oroimenak paratu behar ditugula, eta hona nire hitzaldi honen gakoa, errealitateari iruzur eginez". Hizlaria burua altxatzen ikusi zuen, azken
|
esandakoak
biltzarkideengan izan zezakeen eragina neurtzeko.
|
|
2005
|
|
|
Urte amaierako oporretatik bueltan gauden honetan, Juan ebanjelariak idatzi zuen" hitza haragi bihurtu zen" esaldia kasura datorrela otu zait. Hasieran politikoek eta gero kalean ere entzun eta
|
esandakoak
gauzatuz, haragituz, doazela pentsatzen hasia naiz. Eta horretan bai dela garrantzi berezikoa urte hasi berri hau.
|
|
|
Gaurkotasunak asko agintzen duelako, komedia politikoa da gurea eta politika egun batetik bestera aldatzen da, bereziki hemen. Orduan, beharrezkoa zen eszenatxo bat zabalik uztea azken asteetan gertatutakoa sartu ahal izateko, tira, gertatutakoa baino, jazoera horien inguruan
|
esandakoak
. Guk harreman zuzena dugu Javier Vizcainorekin, berak esaten digu astero zer duen.
|
|
|
Popularrek
|
esandakoak
ez dakar aldaketarik orain arte izan denarekin konparatuz. Europa orain arte estatuek osatutako egitura bat izan da eta orain estatuek osatutako egitura da gehi herritarrei egiten zaien erreferentzia berri bat.
|
|
|
Eta gai ugari aurkeztu dituzte: Oiartzungo Herri Musikaren txokoan aurki daitezkeen lehengo soinuak, hiztun egokiak izateagatik Abelino Barriola saria irabazi zuten gazte altzotarrak, Mertxe Allue dantzariari egindako elkarrizketa, inguruan geratzen zaizkien azken artzaiek
|
esandakoak
, Lausanne eta Kataluniara bidaiatzeko proposamenak, Altzon bizi izandakoen eta gaur egun direnen berri, alergiari eta biodibertsitateari buruzko lanak, Iñaki Murua eta Aitor Olano txirrindularien hitzak, Joxe Manuel Odriozola Izarreko Rubio Txikirenak...
|
|
|
Eta liburu bat erosteko, euskaldunek' buh, oso garestia da; mila pezeta' diote, bainan egun batetan futbolean mila pezeta pagatzea garestia ez da". Egun
|
esandakoak
diruditen arren, 80ko hamarkadan bota zituen hitzok idazle handiak.
|
|
|
Horrela, adituek jadanik eztabaida dezakete eleaniztasunaren plangintzari buruz. Eztabaida honetan parte hartu nahian, eta
|
esandakoak
kontuan hartuz, eztabaidagai izan daitekeen proposamena egitera ausartzen naiz. Adinaren arabera banatu dut proposamena:
|