|
2006
|
|
|
Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da. Horretarako, euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko gai izan dadin, euskararen egoera ondo ezagutu du, soziolinguistikaren printzipio eta metodologiez jantzita
|
egon
du eta aniztasunari begira errespetuz eta tolerantziaz jokatu du. Datozen gaitasunak dira, beraz, Soziolinguistika irakasgaian lantzen direnak:
|
|
|
Soziolinguista gehiago ez kontratatzea eta ikerketa lerroa ez indartzea dira mehatxu nagusiak soziolinguistika arlorako Deustuko Unibertsitatean. Soziolinguistikan interes berezia duten irakasleak
|
egon
ezik gaitza da talde lana sortzea eta ikerketa ildoa indartzea.l
|
|
|
Soziolinguistikan interes berezia duten irakasleak
|
egon
ezik gaitza da sortzea eta ikerketaildoa indartzea.
|
|
2007
|
|
|
Duda barik, ikasle gehiago lortzea da bat. Gaur egun dugun ikasle kopuruarekin, Euskal Herria euskalduntzeko beste ehun bat urte genituzke, eta ezin gara horren zain
|
egon
. Horixe, beraz, geure erronkarik handiena, geure ustez" prestigio" eta sustatze kanpainekin batera lotu (eta lortu) behar dena; jendea erakarri egin behar dugu, eta konbentzitu egin behar dugu:
|
|
|
Baina honako hau ere esan beharra dago: gaur baino hobeto sekula ez garela
|
egon
. Eta gaur, gainera, badaukagula diagnosi bat, batasun bat, eta, batez ere, borondatea, oso benetakoa, honekin aurrera egiteko.
|
|
|
Nafarroako AEK ia lurralde osoan aritzen da helduei euskara eskolak ematen. Urteetan barrena, ordea, ez dira berdinak izan euskaltegiak
|
egon
diren guneak edota euskaltegietatik eskolak eman izan diren herriak.
|
|
|
Oro har, gure betiko oinarriei jarraiki, ikasleak
|
egon
izan diren lekuan eman izan ditugu eskolak. Lehentasunez, oso garrantzitsua izan baita eta izaten jarraitzen baitu ikasleak non AEK bertan izatea.
|
|
|
Gero eta mugikortasunerako joera gehiago dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela. Joerak joera, urte batetik bestera oraindik ere aldaketa handiak dira, herri batean urte batean euskara taldea
|
egon
baina hurrengo urtean taldea osatzeko jende nahikorik ez, eta halakoak maiz errepikatzen baitira.
|
|
|
Egitasmoa bultzatzen dutenak herrian edo eskualdean erreferenteak izatea garrantzitsua da eta Mintzapraktika egitasmoetan interesa izan dezaketen guztiek
|
egon
lukete: euskara elkarteak, euskaltegiak, ikastetxeak, administrazioa,... Guztion artean egitasmoa elkarlanean antolatzeak interes handia du, bakoitzak bere ekarpena egiten baitio programari bere ikuspegitik.
|
|
|
Ez da galdera berria, eta erantzun batzuk
|
egon
dira dagoeneko. balioaz ohartu eta sustapen serioagoa garatzeari ekin diotela. Hala ere, praktika jarduera hauetan hizkuntzaren normalizazioan aurrera egiteko hutsune batzuk sumatu daitezke:
|
|
|
Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik? Ez da galdera berria, eta erantzun batzuk
|
egon
dira dagoeneko.
|
|
|
Helduaroan euskara ikasi duenik beti
|
egon
da, XVII. mendean Mikoletak zerbaitengatik emango zuen argitara Modo breve de aprender la lengua Vizcayna hura, euskara erabili beharragatik ikasi batzuek, edo interes zientifikoagatik beste batzuek, bistan da euskararen egoera" normal" batek jartzen zuela jendea ikasten, eta ikasitakoa non erabili ez ziren kezkatuko.
|
|
|
Aldiz, adin talde ezberdinekoen artean hiru egoera zehaztu dira: haurren presentziarik gabeko elkarrizketak (fitxako" haurrik ez" kategoria), haurrak presente
|
egon
baina parte hartzen ez duten elkarrizketak(" haurrak ez dira mintzakide"), eta azkena, haurrak presente egon eta parte hartzen dutenak(" haurrak mintzakide").
|
|
|
Aldiz, adin talde ezberdinekoen artean hiru egoera zehaztu dira: haurren presentziarik gabeko elkarrizketak (fitxako" haurrik ez" kategoria), haurrak presente egon baina parte hartzen ez duten elkarrizketak(" haurrak ez dira mintzakide"), eta azkena, haurrak presente
|
egon
eta parte hartzen dutenak(" haurrak mintzakide").
|
|
|
• Adin taldeei dagokienez, hizkuntza normalizazio prozesu batean
|
egon
daitekeen hurrenkerarik onena lortu dute: zenbat eta gazteagoak izan, orduan eta euskararen erabilera altuagoa.
|
|
|
97tik 2006ra 3itarteko 4 neurketaldiak %10 arteko proportzioetan kokatu dira. Atzerakadarik
|
egon
denik ezin esan genezake, baina garbi ondoriozta genezake azken hamarkada honetan aurrerapen nabarmenik ere ez dela izan.
|
|
|
Izan ere, eskura ditugun datuek errealitate berri eta konplexuago bat erakusten digute. Gurean, jaramon gutxi egin ohi bazaie ere,
|
egon
badaude euskara eta gaztelania ez diren beste hizkuntza batzuk ere. Hori horrela dela frogatu digute, argi eta garbi, 2006ko hizkuntza erabilerako datuek.
|
|
|
Beste muturrean, hots, haurrik tartean
|
egon
ezean, helduen arteko erabilera apalagoa da (%2, 6) harreman horietan haurren bat tartean dagoZalantza izpirik ez dugu heldu haurren arteko erabilera altuago horren atzean dagoena zer den: azken hamarkadetan, euskara ondorengotaratzeko
|
|
|
Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001). Kontuan hartuak balira erabileraren ehunekoa gorago litzateke, baina, dakigun bezala, Idauzeko edo Ibarlako plazan adibidez egun osoan nehor ez entzunez ere
|
egon
ginateke. Eta beraz biztanle gutxirekiko herri horiek aztertuak ez dira, kalean jendearen hizkuntza erabileraren jasotzea ezinezkoa baita.
|
|
|
Ikusi dugu deixonne legearen bidez (1951) euskara eta euskal kultura eskola publikoan sartu zirela. 20 urtez legea aplikazio ofizialik gabe
|
egon
zen, baina anartean euskalgintza bizkortu zen eta ofizialtasunaren eskaera eraman zuen: Deiadar (6 aldiz), Batera (4 helbururekin:
|
|
|
Bururatzean aldarrikapen bat egin zen" Lehentasuna duten norabide hauei esker, euskararen aldeko hizkuntza politikarako zutabeak eraik daitezke, ofizialki onartuz nortasun hizkuntzak hartze duen oinarrizko estatutua: " Euskal Herriaren hizkuntza euskara da". zorigaitzez ez zen diru laguntza berririk bozkatu eta gauzak geldirik
|
egon
ziren. herritarrak ziren mugitu 10.000 manifestariko Deiadar batean.
|
|
|
3. Faktore teknologiko komunikatiboak. Esan bezala, beti
|
egon
dira kulturak harremanetan, baina ez dira sekula egon gaur bezain eskuragarri. Pertsona gehienek bi edo hiru hizkuntza ikasi eta gutxieneko maila batean erabiltzeko gai garen egunotan iturri asko dago edateko.
|
|
|
3. Faktore teknologiko komunikatiboak. Esan bezala, beti egon dira kulturak harremanetan, baina ez dira sekula
|
egon
gaur bezain eskuragarri. Pertsona gehienek bi edo hiru hizkuntza ikasi eta gutxieneko maila batean erabiltzeko gai garen egunotan iturri asko dago edateko.
|
|
|
Lerro hauen oinarrizko erreferenteak diren ikerlanek irakasten digutenaren arabera, euskararen bilakaerari buruz dauden lurraldeen arteko aldeak bat datoz lekuan lekuko hizkuntza politika eta hizkuntzaplangintza motekin; baita ere euskalgintzak eta, oro har, gizartearen atxikimenduak euskara elikatzeko egin duten ahaleginaren tamainarekin ere. ...re, Euskal Herriko hiru lurraldetatik, EAE da interbentziorik sendoena izan duena azken 30 urteotan, eta bertan erabilera beste inon baino gehiago hazi da; Nafarroan, dagoen hizkuntza eremuen banaketak oztopo handiak jartzen ditu zonalde misto eta erdaldunetan, eta, horren ondorioz, euskararen erabilera zertxobait baino ez da areagotu; Iparraldean euskarak aitorpen ofizialik ez du eta atzerapausoa
|
egon
da (ondorioen III.6 eta IV.11 puntuak), nahiz eta azken urteotako herritarren eta instituzioen ahaleginek gainbehera geldiarazi duten.
|
|
|
Erabileraren sigi sagako bilakaerak zapore gazi gozoa utzi badu ere, interbentzioaren eskutik jaso den ekarpenak argi utzi du: a) euskararen egoera hobetzeko eta hizkuntza hori biziberritzeko aukera
|
egon
badagoela; b) horretarako, hizkuntza politika eta neurri eraginkorragoak abian jartzea eta eremu berrietara hedatzea dela bidea. Aurrerapausoak egon badaude, nahiz eta denborak ekarri dituen zenbait aldaketa aldekoak ez diren; adibidez, globalizazioa edota bilakaera demografikoa:
|
|
|
a) euskararen egoera hobetzeko eta hizkuntza hori biziberritzeko aukera egon badagoela; b) horretarako, hizkuntza politika eta neurri eraginkorragoak abian jartzea eta eremu berrietara hedatzea dela bidea. Aurrerapausoak
|
egon
badaude, nahiz eta denborak ekarri dituen zenbait aldaketa aldekoak ez diren; adibidez, globalizazioa edota bilakaera demografikoa: belaunaldi erdaldun zaharrek duten pisu demografiko handiagatik, etorkin berrien ugaritzeagatik eta gune euskaldunenetarantz izandako barne migrazioengatik, batez ere.
|
|
|
1 Euskal Herriko lurraldeen artean alde nabarmenak daude euskaEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna raren bilakaeran: EAEn, erabilerak gora egin du esparru formaletan zein informaletan; Nafarroan ere zertxobait gehixeago erabiltzen da euskara, etxeko salbuespenarekin, non atzera egin duen; Iparraldean, atzerapausoa
|
egon
da eremu guztietan.
|
|
2008
|
|
|
EABko IKT Batzordea oraintsu jarri da martxan eta momentu honetan 2008ko Jarduketa plana finkatzen ari da. Batzordearen lanaren abiapuntua IKTen Inbentarioa da, Inbentarioko informazioa oso baliotsua baita euskarazko IKTetan hutsuneak non
|
egon
daitezkeen jakiteko eta, hortaz, zeintzuk diren arlo horretako lehentasunak. Hauek dira abiapuntutzat Batzordeak aztertuko dituenak:
|
|
|
Planak hurrengo hamar urteotarako honako helburu hauek ezarri zituen: euskararen ingeniaritzaren industria bultzatu; merkatuan zabalkunde handia duten produktuen lokalizazioari lehentasuna eman; erabiltzaile komunitate prestatua eta aurreratua sortu; edizioeta itzulpen plataforma edo sareak sortu, baita denen eskura
|
egon
daitezkeen hiztegi elektronikoak ere; euskara ikasteko multimedia sistemak garatu; eta hizkuntza analisirako oinarrizko tresnen azpiegitura sortu.
|
|
|
Urtetan geldi
|
egon
ondoren, badirudi laster etorriko dela M. Urkiaren proposamenei eta egi beri ditugun galderei erantzuteko garaia. Sagarnak behintzat horrela iragarri du Euskaltzaindian sartzeko hitzaldian:
|
|
|
Informatikaren hasiera haietatik pasa diren berrogeita hamar urte baino gehiagotan denetarik
|
egon
da komunitate zientifikoaren barruan eta hainbat euforia depresio zalantza ziklo bereizi izan dira. Ikuspuntu komertzialetik Systran izan da enpresen artean gailendu dena, sistema sendoak eta garestiak eskainiz 35 bat hizkuntza bikotetarako.
|
|
|
Lehenik eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa. Lehenean pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultze prozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza
|
egon
daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). Lehen arloan aurrerapen handiak egin dira azken urteetan eta egun itzulpen memoriak erabat hedatuta daude itzultzaile profesionalen artean [5].
|
|
|
Lehenik eta behin funtsezkoa da bereiztea konputagailuz lagundutako itzulpena eta itzulpen automatikoa. Lehenean pertsona da prozesuaren gidaria, itzultze prozesuan hainbat tresna lagungarri dituen arren; itzulpen automatikoan, berriz, makina da itzultzeprozesuaren ardatza nahiz eta giza laguntza
|
egon
daitekeen itzuli aurretik testua prestatzeko (aurreedizioa) edo itzuli ondoren txukuntzeko (postedizioa). honetan, hala ere, itzulpen automatikoa dugu hizpide, gure ustez arlo soziolinguistikoan duen eragina askoz ere handiagoa izan daitekeelakoan.
|
|
|
mikrofono bidez esandakoa testu bihurtzeko aplikazioak. Oraindik ez dago garaturik hiztunarekiko askea den eta hiztegi handia (50.000 hitzetik gorakoa) baliatzen duen sistemarik, ezta atzerriko hizkuntzetarako ere; izan ere, errore tasa onargarria izateko, hiztunen ahotsera egokiturik
|
egon
behar dute sistemek. Hiztegi ertain edo txikiko sistemak egiteko, aldiz, prest dago euskarazko teknologia.
|
|
|
Prozesu osoaren amaieran, ikasle bakoitzak 4 minutuz ondo egituratutako azalpen bat eman behar du gela osoaren aurrean horretarako prestatutako eskema baten laguntza bakarraz. Ikasle batek hitz egiten duen bitartean, beste guztiek adi
|
egon
behar dute, ondoren, txantiloi bat erabiliz, hitz egin duenaren balorazioa egiteko.
|
|
|
• Irakasleak proiektuetan banatutako ikaskuntza irakaskuntza prozesua gidatzen du, proiektu horiek errealitatetik ahalik eta gertuen
|
egon
daitezen ahaleginduz, errealitatean ematen diren egoerak abiapuntutzat hartuz, alegia. Ikasleen eskura baliabide mordoska jartzen dira eta helburua da, hauek arazo edo egoera bati aurre egiteko, tresna horiek erabiltzen jakitea.
|
|
|
Batetik, katalanerako itzulpen automatikoak erraztu egin dezake katalanez testuak egitea, dokumentuak, webguneak eta abar. Jatorrizko informazioa ere, beti, katalanez
|
egon
ahal izango litzateke itzulpen automatikoari esker; izan ere, katalanez hitz egiten ez dutenek irakurtzeko bitartekoak egongo lirateke. Baina, bestetik, gerta liteke batzuek pentsatzea" ez dutela katalana ikasi beharrik" testuak katalanez egiteko (gezurra:
|
|
|
Zu irakasle zinen Québec probintzian, eta askotan etortzen zinen CIRB erakundera, bertasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain ko mintegietan parte hartuz; nik ere bertako mintegietan parte hartzen nuen, horrela gure artean topo egin eta ezagutuz. Zuk agian asko ikasiko zenuen mintegi horietan, baina ziur
|
egon
nik asko ikasi nuela; gainera, nik badut zer eskertu Québec eko Unibertsitateari, besteak beste bertan lauhilekoan egoteko dirulaguntza eman zidalako eta bertan neurri handian burutu nuelako ere nire doktorego tesia, W. Mackey irakaslearen laguntzarekin, gero Unibertsitate Complutensean 1982 urtean aurkeztu nuena.
|
|
|
Ardura asko ditu kultur elkarteetan, eta askotan
|
egon
behar izan du harremanetan botere publikoekin" (Ixabel Etxeberria, Argia, IV)
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta
|
egon
liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu (A+ taldea), orduan bai euskara bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera, izango baita bikote horien seme alaben %80k baino gehiagok (%81, 5) jasoko duten lehen hizkuntza (bakarrik %46, 9 edo gaztelaniarekin batera %34, 6). A motako gurasoen kasuan, euskararen transmisioaren ehunekoa %32, 9koa da (bakarrik %11, 6 edo gaztelaniarekin batera %21, 3).
|
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta
|
egon
liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen hizkuntza euskara badu.
|
|
|
Eredua eremu mugatuan aplika daiteke hizkuntza komunitate jakin batetarako edota, eremu zabalagoan, estatu eleaniztun jakin batetarako. Aplikatzeko modua, behean aipatzen den moduan, taldea barne hartzen duen gobernu egitura motaren eta haren izaeraren baitan
|
egon
liteke. Taldearen identitate kolektiboa da komunitate— edo taldeproiektuen izaeraren eta helburuaren oinarria (Breton, 1983).
|
|
|
Hortaz, lagitimitate ideologikoa ez dago gobernuaren babes instituzionalarekin soilik lotuta; talde barruko eta kanpoko hiritarren babesarekin ere lotuta dago, hau da, hiritar horiek gutxiengoaren hizkuntzarekiko jarrera positiboa izatearekin eta gutxiengoaren hizkuntza ikasi eta erabiltzearekin ere lotuta (O’keefe, 2001). Gizarte zibilean, enpresa taldeek eta negozio pribatuek ere babes ditzakete gutxiengoen hizkuntzak; esaterako, lantokian eta establezimendu industrial eta komertzialetan hizkuntzaren erabilera sustatzearen bidez. Gutxiengoaren hizkuntza esparru publikoetan erabiltzea, paisaia linguistikoan barne, aurrez aipatu dugun moduan, oso lotuta
|
egon
daiteke taldeko kideek duten bizindar subjektiboarekin. Hori gai eztabaidatua izan da Quebecen, batez ere Montrealgo paisaia linguistikoaren gaiarekin lotuta (Bourhis eta Landry, 2002).
|
|
|
Ez da nahikoa hizkuntza eskubideak lortzea (Bourhis, 2003b). Taldeak identitate kolektiboaren nolabaiteko maila izan beharra du gutxienez ekintza kolektiboari ekiteko (Breton, 1983), eta ekintza horrek era estrategikoan antolatuta
|
egon
behar du eta bizindarraren alderdi garrantzitsuenetan jarri behar du arreta (Fishman, 1991, 2001). Baliteke taldeak komunitate mobilizazioak antolatu behar izatea, bai eta partaide garrantzitsu guztien lankidetza osoa hobetuko duen gobernamendu egitura asmatu behar izatea ere.
|
|
|
Eta norgehiagoka horretan, euskarazko kanala kaltetuta geratzen da; batetik, gaztelerazko telebistak euskaldun guztiak erakar ditzakeen bitartean (elebidunak direlako) euskarazkoak ezin ditu gazteleradun gehienak erakarri (elebakarrak baitira); bestetik, nahikoa da etxean telebista ikusten ari direnetako bakarra euskalduna ez izatea, euskarazko kanala alboratu eta hizkuntza komunekoa aukeratzeko. Horrela, gaztelerazko kanalak lortu ditu proiekzio sozial eta audientzia handienak, euskarazkoaren kaltetan. c) Kanal bien arteko sinergia eza
|
egon
den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da. Telebista hauekiko inolako harreman seriorik ez eta lankidetzarik ez da jorratu, nahiz printzipioz guztiek helburu bera izan (tokiko euskarazko telebistak ez baitira etekin bila doazen kanalak, euskararen aldeko mugimendu sozialen adierazpenak baizik). d) Sozialki oso garrantzi handikoak diren funtzioak (partehartze politikoa eta integrazio soziala, biak informazioaren bitartez) gazteleraz burutzen dira, euskararen aurkako egoera diglosikoa birsortuz:
|
|
|
Praktikak ordea beste bide batetik eraman du ETB, erakusten saiatu garen moduan. Gaur egun, orduko indar soziala neurri batean apalduta, hasierako helburuak berrartu eta praktika helburuetara moldatu beharrean, lege berria orain arteko praktikara egokitu eta hori finkatzeko arriskua
|
egon
liteke. Alegia, lege berriaren bidez eredu dikotomikoa (bi hizkuntza, bi target, bi eginkizun) berretsi, edozein izanik ere eskaintzen duen kanal kopurua.
|
|
|
Kanal bien arteko sinergia eza
|
egon
den bezala, tokiko euskarazko telebistekin ere antzera gertatu da.
|
|
|
Estatu frantziarrean, 1989an, CSA (Conseil Supérieur de l’Audiovisuel) sortu bazen ere, espainiarrean ez da inoiz
|
egon
ikus entzunezko panorama orokorra arautuko duen erakunderik, eta beraz, ez da martxan jarri telebista kateen (izan estatu mailakoak, autonomikoak ala tokikoak) helburuak, finantziazioa, kudeaketa eta edukiei buruzko irizpideak markatuko eta berauek bete izanaren jarraipena egingo duenik.
|
|
|
Lurrak eta Eguzkiak bezalako binomioa osatzen dute horiek guztiek, ez baitu Lurrak bizitzarik mamituko Eguzkiaren berotasunik gabe. Hizkuntzarik gabe, zail du hedabideak ezer kontatzea, aipatzea edo kritikatzea; bestelako kode komunikatzaileak
|
egon
badaude ere.
|
|
|
Ezer baino lehen, argitu dezagun, haurren eta gazteen artean kontsumo euskaldunean dagoen alde izugarri horren arrazoia ez dela gaurko haurrak gaurko gazteak baino euskaldunago datozelako. Izan ere, Zarauzko haurren eta gazteen artean
|
egon
badaude aldeak batzuen eta besteen hizkuntza gaitasunean, ama hizkuntzan, etxean erabiltzen duten hizkuntzan eta eskolako hizkuntza ereduan. Eta egia da, oro har, haurrak euskaldunago datozela.
|
|
|
Guk ez dugu horri buruzko iritzi sendo bat izateko moduko elementurik. Telebista eta prentsa idatziaren datu guztiak irakurrita, ordea, badugu aski arrazoi pentsatzeko, programazio eta eskaintzaz gain, bestelako arrazoi batzuk ere
|
egon
daitezkeela. Zoru soziolinguistikoarekin harremanetan jarrita ez bada (belaunaldi berrien euskara mailarekin edo), guri zail egiten zaigu datu horiek interpretatzea.
|
|
|
Aldagai soziolinguistikoek hedabideen kontsumoan izan dezaketen eragina aztertzen jarraituz, honako galdera sortu zaigu: zer harreman
|
egon
daiteke euskarazko hedabideen kontsumoaren eta, oro har, euskaraz egiteko jendeak duen ohituraren artean?
|
|
|
Hizkuntz eskakizuna kreditatzeko bi modu
|
egon
daitezke: bata agiria, hizkuntza eskola ofizialeko gaitasun agiria edo baliokidea, —honek balioko luke 1, 2 eta 3 hizkuntz eskakizunak kreditatzeko—; edo, hori ezean, hizkuntz eskakizuna egiaztatuko duen euskarazko proba egin da.
|
|
|
Funtzionamendu zibernetikoaren ideiak berak etengabeko ziklo baten irudia iradoki badezake ere, eredua mugikorra eta dinamikoa da berekin dakarrelako gizarte inguruneak egokitu eta erreakzionatu beharra. Hori dela-eta, tentagarria da ereduaren alderdi deskribatzailetik eragiteko ahalmenera aldatzea; gainera, eztabaida
|
egon
daiteke, ea eredua bi erabilera horietara egokitzea onartu behar den ala ez, bigarren erabilerak lehenean ezinbestean eragin behar izan gabe. ziazio bidezko oreka lortze aldera jarduten duen kudeaketa dagoela adieraz dezake zirkulu funtzionalak. Sistema desorekatu daiteke, eta mantentze jarduerara mugatu, hizkuntza bakar bat erabiltzera, eta hizkuntza horrentzako eskaintza eta eskaria negoziatu beharrik gabe agertuko lirateke.
|
|
|
Bestetik, diglosiak ez dira beti zoriontsuak. Ezegonkorrak eta gatazkatsuak izan daitezke, edo post diglosia bihurtzeko zorian
|
egon
—post diglosia horietan, gainera, baliteke hizkuntza ordezkapena izatea prozesuaren azken emaitza, batzuetan gaizki onartua edo ez hautatua8— Hizkuntzak, halaber, modu askotan desager daitezke; besteak beste, hiztunek jakinaren gainean utz diezaiokete hizkuntza erabiltzeari. Bistakoa da horrela baztertzea gutxitan izaten dela gogozkoa; hein batean, merkataritza negoziazio batean edo burtsa eragiketa batean ordaindu beharreko prezioaren parekoa izan daiteke, merkatuaren egoera gardena ez denean edo erabakiak oso azkar hartu behar direnean, nahiz eta hartutako erabakiez berehala damutu.
|
|
|
Bistakoa da horrela baztertzea gutxitan izaten dela gogozkoa; hein batean, merkataritza negoziazio batean edo burtsa eragiketa batean ordaindu beharreko prezioaren parekoa izan daiteke, merkatuaren egoera gardena ez denean edo erabakiak oso azkar hartu behar direnean, nahiz eta hartutako erabakiez berehala damutu. Hizkuntza alde batera uztearen atzean ere, hizkuntza merkatuaren joerek eragindako aukeraketak
|
egon
daitezke; hain zuzen, komunikazio gaitasuna eta botere erlazioak uztartzen dituzten joerak. Baina ondo komunikatu behar da, kode eraginkorrak eta errentagarriak erabiliz, komunikatzea gizartean lan egitea, bizitzea eta elkartrukatzea delako.
|
|
|
Hizkuntza kontrolaren kontzeptu horrek kodetzearekin edo arautzearekin —eta beraz, estandarizazioarekin— lotutako kontzeptu operatiboak hartzen ditu, printzipiuoz hizkuntza sistemako berezko jarduerekin zerikusia dutenak. Ikuspegi horren arabera, hizkuntza sistemak, haren balizko boluntarismoaren baitan, kontuan hartzen du" hizkuntza kontzientziako" (eskaria) gutxieneko dosi bat, edota hizkuntza sistemak nagusi bakarra balitz modura jokatzen du, hizkuntza merkatuko berehalako joerak kontuan izan gabe, bai eskariari uko eginez, bai eskaria egon gabe
|
egon
balitz bezala jokatuz.
|
|
|
Ezegonkorrak eta gatazkatsuak izan daitezke, edo postdiglosia bihurtzeko zorian
|
egon
–postdiglosia horietan, gainera, baliteke hizkuntzaordezkapena izatea prozesuaren azken emaitza, batzuetan gaizki onartua edo ez hautatua.
|
|
|
Hizkuntza alde batera uztearen atzean ere, hizkuntza merkatuaren joerek eragindako aukeraketak
|
egon
daitezke; hain zuzen, komunikazio gaitasuna eta botere erlazioak uztartzen dituzten joerak.
|
|
|
Funtzionamendu zibernetikoaren ideiak berak etengabeko ziklo baten irudia iradoki badezake ere, eredua mugikorra eta dinamikoa da berekin dakarrelako gizarte inguruneak egokitu eta erreakzionatu beharra. Hori dela-eta, tentagarria da ereduaren alderdi deskribatzailetik eragiteko ahalmenera aldatzea; gainera, eztabaida
|
egon
daiteke, ea eredua bi erabilera horietara egokitzea onartu behar den ala ez, bigarren erabilerak lehenean ezinbestean eragin behar izan gabe. Eztabaida horretan," azalpeneko" adjektiboa erabiltzen du L. V. Aracilek hasierako eskema kalifikatzeko.
|
|
|
L. J. Calvetek eginkizun hori onartzen dio ereduari. Baina, uste du, tamalez, eredua ez dela azalpenak egiteko sortu zentzu hertsian, nahiz eta eskema zibernetiko batean oinarrituta
|
egon
—eskema zibernetiko oso oso oinarrizkoa, egilearen esanetan11—, eta funtzionamendu zibernetikoa, eta hizkuntza sistema homeostatiko eta autoerregulatzailearen artekoa izan (Calvet 1993: 179).
|
|
|
Bestalde, norbanakoaren aldagai disposizionalek hainbat arlori egiten diete erreferentzia; esaterako, hiztunaren hizkuntza gaitasunari, adierazteko gaitasunari, trebetasun psikologikoei, edo hizkuntza baten erabileraren historia partikularrarekin lotutako zenbait datu biografikori (bere ikaskuntza historia). Hizkuntza bat edo bestea erabiltzeagatik jasotako indartzaileen eta zigorren arteko harremanak norbanakoen hizkuntza jokabidea baldintzatzen du inolako zalantzarik gabe Azken mendeetan zehar, berariazko zigorren mende
|
egon
da euskararen erabilera, eta legeen bidez ere zigortu da, eremu jakinetan euskararen erabilera berariaz debekatzen zuten legeen bidez; horrek kalte nabarmena egin dio hizkuntzaren gizarteprestigioari. Eta, bereziki hiri handietan, modu negatiboan eragiten dio prestigio horri agintariek eta pertsonaia publikoek euskara apenas ez erabiltzeak.
|
|
2009
|
|
|
Bestalde, Konstituzioko 3.2 artikuluaren arabera," gainerako hizkuntza espainiarrak ere ofizialak izango dira dagokien Autonomia Erkidegoan, bertako Estatutuen arabera". Beraz, gaztelaniarentzat ezarritako ofizialtasun bera aitortzen zaie gainerako hizkuntza espainiarrei, nahiz eta Autonomia Erkidegoaren lurralde eremura mugatuta
|
egon
.
|
|
|
Hizkuntza alorrean Konstituzioan lehenengo nabarmentzen den alderdia da, gaztelaniaren eta Espainiako gainerako hizkuntzen ofizialtasunarekin batera esplizituki derrigorrez gaztelania jakin beharra agintzen dela. Konstituzioa egin zenean klausula hori ez zen ustekabean pasa, nahiz eta aurre egitasmoa ez zen aldatu, eta esan daiteke gaia oso eztabaidatua izan zela, izan ere, batzuk kentzea eskatu zuten, beste batzuk ordea gainerako hizkuntzetara ere jakin beharra hedatzea eta azkenik, espainiar guztiek gaztelania jakiteko obligazioa hizkuntza horren erabilerara zabaldu nahi izan zuenik ere
|
egon
zen, koofizialtasunak bidezko egiten duen aukeraren aurkako jarrera agertuz. Dena den, proposamen horiek ez ziren onartu eta, ondorioz, Konstituzioak gaztelaniari dagokionean soilik agintzen du jakin beharra, nahiz eta edozein hizkuntza ofizial erabateko balio eta eragin juridikoz erabiltzeko eskubidea ere ezartzen duen.
|
|
|
printzipio hori inplizituki sartuta ote dagoen. Erantzunak baiezkoa dirudi, izan ere oso urruti joan gabe, tipifikatzeko borondate itxirik ez dagoela ikus baitaiteke Konstituzioko 14 artikuluan beste baldintza edo zirkunstantzia pertsonal edo sozialak aipatzen direnean, zeintzuk logikoki hizkuntzari lotuta
|
egon
daitezkeen Konstituzioko 10.2 artikuluaren eragin zuzena dela-eta. Aipatu artikuluak, jakina denez, funtsezko eskubideei buruzko arauak alor horretan eman diren eta Espainiak berretsi dituen nazioarteko akordioen arabera interpretatuko direla dio.
|
|
|
Edozein kasutan, kontuan izan behar dena da, etorkizunean, euskarari buruzko Foru Legearen edukia alda daitekeela Parlamentuko gehiengoen arabera. Aitzitik, juridikoki egin ezin zitekeena —372/ 2000 Foru Dekretua eta bere hiru garapen planak onartu zirenean—, eta gaur egun, egin ezin daitekeena —otsailaren 10eko 29/ 2003 Foru Dekretua indarrean
|
egon
arren—, zera da: euskarari buruzko Foru Legea garatzen duen Dekretu bat per saltum NFBHLOri lotu.
|
|
|
L Nafarroako eremu euskaldunean jaio zenez, Nafarroako Gobernuak hizkuntza eskubide osoak aitortu zizkion; eremu horretan erroldatuta
|
egon
zen bitartean, bederen. Gaur, Iruñean bizi da eta Gobernuak eremu mistoko herritarren hizkuntza eskubide berberak aitortzen dizkio.
|
|
|
2002ko eguberrietan Iruñera joan zen bizitzera. Urte horretako udan Nafarroako Auzitegi gorenak 372/ 00 FD31 baliogabetu zuen; epaiaren arabera, dekretua onesteko prozeduran funtsezko forma akatsak
|
egon
ziren.
|
|
|
Esan behar da sistema eragile zaharretan ez dela inoiz
|
egon
nabigazio osorik euskaraz, eta une ugari azaldu ohi dela trakets euskaratuta edo besterik gabe gaztelania hutsean. Eta ez da lan sistematikorik egin adierazle hori zaindu eta hobetzeko.
|
|
|
Web hura katalanez eta ingelesez zegoen. Beraz, katalana lehenbiziko 100 orrien artean
|
egon
zela esan dezakegu. Inork ez daki zenbatgarrena izan zen, 100 zeudenean zenbatu baitzituzten; ez dakigu 70.a edo 90.a izan zen.
|
|
|
Garrantzi handiko bi kanpaina
|
egon
ziren orduan. Bat oso xumea izan zen, denbora askoan funtzionatu duen logo bat sortzea, eta Kalananez indexatu gaitzatela.
|
|
|
Hori dena gezurra da; zuek katuentzako domeinu bat egin nahi duzue, katuen jabeek beren katuen webak eduki ahal izateko (cat)". Baldintza bat jarri ziguten, puntu cat orrietan ezin zela katuen argazkirik
|
egon
, ziberokupaziorik ez gertatzeko. Baina hori problema bat zen, katalanez hitz egiten zuten katuen eskubideak urratzen baitziren.
|
|
|
Hasieran esan dugunez, historia soziala ez da historia intralinguistikoa. Hizkuntza baten barneestrukturak, hiztegia, morfologia e.a nola aldatu diren azaltzea ez da historia soziala, nahiz eta neurri batean aldaketa gehienen zergatia aski lotuta
|
egon
gizartearen garapenarekin eta beraz linguistek azaldutako zergati horiek ere beren historia soziala izan. Hiztunen kopuruaren garapena historian zehar aztertzea ere, Fañch Broudic ek10maisuki egin duen bezala bretoiaren kasuan, ez da berez historia soziala:
|
|
|
Hizkuntza baten barneestrukturak, hiztegia, morfologia e.a nola aldatu diren azaltzea ez da historia soziala, nahiz eta neurri batean aldaketa gehienen zergatia aski lotuta
|
egon
gizartearen garapenarekin.
|
|
|
Horrelako ikersaio anitz dugunean, bildutako informazioa lekuz eta jakin iturriz anitza denean, euskararen historia sozial orokorra egiten saiatu ahal izango gara. ruak irakurri, informazioa identifikatu, diskriminatu, sailkatu eta prozesatzea) EHS proiektuaren lan-talde teknikoak egingo du. Aurretik esan dugunez, esparru horretan ari diren espezialistei edo hartan jarduteko informazioa, gaitasuna eta asmoa duten ikertzaileei zabalik
|
egon
nahi du egitasmoak. Ikertzaile edo aditu batek gai honetan interesa izango balu, hortaz, proiektuaren arduradunekin bildu luke lehenik eta behin.
|
|
|
2 Sarasolaren arabera bi arrazoi
|
egon
daitezke Googleren aplikazio horrek euskara aintzat ez hartzeko: hizkuntza oso diferentea izatea, batetik, eta Googlekoek eurek testu elebidun gutxi edukitzea, bestetik.
|
|
|
Jende multzo batek bere burua talde gisa definitzen badu, orduan berariaz ekin diezaioke bere kultura babestu eta garatzeari, horrek talde gisa indartu egiten duelakoan. Areago, talde gisa definitu den horretan
|
egon
daitezkeen beste kulturak ezabatu egin ditzake, horrekin nortasun lehiakideak baztertu nahirik. Estatu nazio gehienen historia horrelakoxea da, estatuak nazioa definitu ostean kultura bakarra ezarri nahiaren historia alegia, horren bitartez nortasuna ere bakarra izango delakoan.
|
|
|
Arrakastaz berriro ere, mundu guztiak, ezker eta eskuin izan, abertzale nahiz jakobino, aniztasunaren alde. Aniztasuna
|
egon
badago, gero eta gehiago, merkatu globalaren eratzeko prozesuaren ondorioa eta eragilea izanik, jakina, denon lankidetzarekin, betiko legez, hemen ez baitago bihotz eta pentsamendu oneko ez denik.
|
|
|
Horren guztiaren ondorioz esango nuke aurreiritziak alde batera utzi eta ausardia handiagoz beste diskurtso bat eraiki behar dela euskal intelligentsiaren laguntzarekin, erkidegoari eutsi eta sendotzea ahalbidetuko duten baloreak, euskal hiztun herriak iraungo badu behintzat. Gizabanakoaren askatasuna eta erkidegoarena beti egongo dira kontrajarrita, askatasuna eta sozialismoa dauden bezala, baina elkarrekin ere
|
egon
daitezke, eta daude.15 Tentsio batzuk sortuko dira, noski, eta orekak aurkitu, baina komunitatearen aldeko orekak hain justu. Konplexurik ez.
|
|
|
Diskurtsoak egokia izango bada, lagundu behar digu geure buruarenganako konfiantza, harrotasuna, autoestimua berreskuratzen eta baieztatzen. Gu geu izanda bakarrik
|
egon
gaitezke gainerakoengana irekita; baldintza hori gabe, hurbiltze horri asimilazio deritzo. Gure modernotasunari forma ematen lagunduko diguten baldintzak lortzearen alde borrokatzea da alternatiba:
|
|
|
Horixe da, hain justu, globalizazio neoliberalaren estrategia ezagun bat: botereek nahi duten ildotik gidatzen dute mundua, baina herritarren ardura da biodibertsitateari eta norberaren hizkuntzari eustea.2 Botere sareen guneak herritarragandik zenbat eta urrunago
|
egon
, orduan eta gehiago esaten zaio herritarrari berea dela erabakia eta ardura.
|
|
|
Bakardadetik ihesi, hiritarrok askotan talde bitxietan biltzen dira psikologikoki bizirauteko (Star Trecken nazioarteko jarraitzaileen fundazioa, esate baterako), edozein aukera zirtzil egokia baita etsipenari itzuri egiteko. Azken finean, herririk ez bada, gutxienez leinu txikia eta horda
|
egon
daitezke hutsunea halako moduan ordezkatzeko. Hiritar horiek denbora guztia lanean eta kontsumitzen pasatzen dute.
|
|
|
Helburu askotarako blogak eta mota askotako blogariak daudenez, blogen kopurua gero eta handiagoa da, eta blogek eskaintzen dituzten aukerak gero eta interesgarriagoak dira irakasleontzat. Blog bakar batean hainbat blog mota
|
egon
daitezke, eta baliabide guztien nahasketak bitakora dinamiko eta erakargarria sortzen du:
|
|
|
" Marxismoa modan
|
egon
zan. Rikardo Arregi’ri erantzunez".
|
|
|
Txepetxek esango zukeen moduan, biziberritze horren zinezko protagonisten ordez, herritar arroztuek hartu dute nazio askapenaren lema eskuetan. Galestar herri historikoaren subjektu nagusiak, jatorrizko hiztunak, biziberritzeko prozesuaren bihotzean jardun ordez, periferian daude, eta hizkuntzazko eta kulturazko mundu sinbolikoaren ertzetan
|
egon
behar luketen abertzale alienatuak, berriz, buruzagi dakuskigu.
|
|
|
Beldur garelako, inondik ere, kalkuluak eginda zer aterako zaigun jakiteko beldur. Ez da matematika kontua, jakina, baina nekez
|
egon
daiteke adierazle hori baino zantzu esanahitsuagorik.
|
|
|
" Elite mailan, ez da
|
egon
izan irlandar arazoaren identifikazio objektibo eta eraginkorrik, irlandar kultura bereganatuz eta ingelesa benetan zapuztuz, organizazio mailan behinik behin; baizik eta badirudi gaeleradun herria giro irlandazaleetan komunitate arrotz bat bezala hartua izan dela. Begi onez ikusia, baina berarekin identifikatzeko erabaki sendorik gabe" 4.
|
|
|
Hala ere lehenagotik ere ikusia behintzat bazuen seguruenik Arantzazun bertan, han egonaldiak egina baitzen Txillardegi, berak 1965ean idatzitako gutun batetik dakigunez"" Zer ez nuekan emango ‘Sindika’enean edo ‘Hosteler� a’enean [sic] berriz ere, aspaldian bezela, egunsentietan ardien arranak entzun ahal izateagatik!! Baiña hemen
|
egon
behar..." Bruselatik ari zen idazten Jakin aldizkariko zuzendaritzako bati.
|
|
|
Eta ildo horietatik" eginkizun praktikuak" ipini zituen: — nork bere aldetik euskara landu, euskal klasikoak ikasiz; —" ba dauden eskolak tajutu, alkartu ta eratu"; — euskaltzaleen elkarrekiko ezagutza" biziagotu"; —
|
egon
dauden euskal aldizkariak eta erakundeak indartu; — euskal jaiak antolatu eta antzerkia suspertu.
|
|
|
Gazte gaztetatik mugimendu politiko eta kulturaletan konprometitua
|
egon
den eta dagoen pertsona izan da; euskaldun berria, frankismoko garai gogorretan euskaldundua eta euskara bere bizitzako ardatzetako bat bilakatu du, hizkuntza normalizazioa bere kezka nagusienetakoa izanik, teoria berrizale eta aberasgarriak ekarri dizkigu beti. Hizkuntzalari gisa, euskara batuaren defendatzaile sutsuenetakoa izan dugu, ahoskera, aditza eta abar luze bat izan ditu aztergai.
|
|
|
Halaber, subjektu elebidunen jokabidea baldintzatzen duten gizarte indarren garrantzia ere aztergai izan da sarritan. Askoren baitan Fishman (2001); Lambert (1980); Gardner (1985); eta Sigüan (2001), hizkuntzen izen ona eta erabilera haiek ikasteko motibazioekin
|
egon
daitezke lotuta. Beste zenbaiten ustez, berriz (Garcia, O; eta Baker C.1995); gizarteeta kultura testuinguruak ezinbesteko elementuak dira garapen elebidunerako.
|
|
|
Hona hemen testu horiek: ...v) [M%] artesen segidute (v) [H $] ba (v) [M%] eskerretara dekosu (v) [L $] ba (v) [M $] bengon [L%] areatara bije (v) [L%] goixeko bostatarditten altza (v) [H%] seiretako trena koxu ba (v) [M $] seirek eta pikuko trena koxi urdulisen (v) [H%] areatara yon (v) [H%] tartu asunbrerdiko a (v) [M $] tankea (v) [H%] bere astatxutik (v) [H%] eta kantiñe besartean (v) [H%] ta pisuri pisu [L%] ordun esan
|
egon
asensorik [L%] bosgarrenerarten edon siren etzek ordun aurki bos [L%] bosalturedolantxe [L%] asunbrerdiaittik igwal a (v) [M $] akaburengo pisure ien ber [M%] emeti alboti a (v) [M $] ba (v) [M%] gasta erropak (v) [H%] tankiñen a (v) [M $] eskiñeas [L karmeloti bajatu dana [L $] berantza [L%] eskiyerak eta aldatze ta dana [L%] plasa batera allegarte [L%] e (v) [M $] plasa orretatik (v) [H%] e (v) [M%] osea metron alboko (v) [M $] kaletik (v) [M%] sartu (v) [H%] plasa barrire [L%] ta plasa barri (v) [M%] sau [M%] gurutzatu (v) [M%] bestealderarte [H%] ta bestealdetik urten (v) [H%] eta urteten da (v) [L%] arenalera [L%] arenaletik (v) [H%] pasa (v) [M%] arrjagan ondoko (v) [M%] e (v) [M $] subi (v) [H%] arik eta allegarte (v) [M $] abandora (v) [H%] etabandon (v) [M $] ikuskosu (v) [M $] bebeube (v) [M $] a (v) [M%] edifisio andi (v) [H%] ta (v) [M%] ortik aurrera segidute (v) [M%] eskerretara [L%] emetik in berdosune da (v) [L%] e (v) [M $] santutxu kaleraño (v) [M $] yon (v) [H%] eta kale ori artu te (v) [L%] beraño (v) [L%] bera bera bera bera (v) [H%] arik eta (v) [L%] erreka ondon edo pararte (v) [H $] anikuskodosu (v) [M%] eskerralden ikusiko dosu (v) [M $] merkadu (v) [H%] e (v) [M $] kale orretati (v) [H $] merkadun kale orretatik [H $] errekaskiñako (v) [M $] kale orretatik (v) [H%] e (v) [M $] yon ber dosu (v) [H%] arrjaga ikusi arte (v) [L%] arrjagan (v) [M%] ondoko (v) [M $] subitti pasa (v) [H%] e (v) [M $] subi pasa ta osten kale txiker ba tau eta (v) [M%] plasa biribille [L%] e (v) [M%] andik [M%] e (v) [M%] artesen segidute (v) [H $] ba (v) [M%] eskerretara dekosu (v) [L $] ba (v) [M $] bengon [L%] areatara bije (v) [L%] goixeko bostatarditten altza (v) [H%] seiretako trena koxu ba (v) [M $] seirek eta pikuko trena koxi urdulisen (v) [H%] areatara yon (v) [H%] tartu asunbrerdiko a (v) [M $] tankea (v) [H%] bere astatxutik (v) [H%] eta kantiñe besartean (v) [H%] ta pisuri pisu [L%] ordun esan egon asensorik [L%] bosgarrenerarten edon siren etzek ordun aurki bos [L%] bosalturedolantxe [L%] asunbrerdiaittik igwal a (v) [M $] akaburengo pisure ien ber [M%] emeti alboti a (v) [M $] ba (v) [M%] gasta erropak (v) [H%] tankiñen a (v) [M $] eskiñeas [L%]
|
|
|
karmeloti bajatu dana [L $] berantza [L%] eskiyerak eta aldatze ta dana [L%] plasa batera allegarte [L%] e (v) [M $] plasa orretatik (v) [H%] e (v) [M%] osea metron alboko (v) [M $] kaletik (v) [M%] sartu (v) [H%] plasa barrire [L%] ta plasa barri (v) [M%] sau [M%] gurutzatu (v) [M%] bestealderarte [H%] ta bestealdetik urten (v) [H%] eta urteten da (v) [L%] arenalera [L%] arenaletik (v) [H%] pasa (v) [M%] arrjagan ondoko (v) [M%] e (v) [M $] subi (v) [H%] arik eta allegarte (v) [M $] abandora (v) [H%] etabandon (v) [M $] ikuskosu (v) [M $] bebeube (v) [M $] a (v) [M%] edifisio andi (v) [H%] ta (v) [M%] ortik aurrera segidute (v) [M%] eskerretara [L%] emetik in berdosune da (v) [L%] e (v) [M $] santutxu kaleraño (v) [M $] yon (v) [H%] eta kale ori artu te (v) [L%] beraño (v) [L%] bera bera bera bera (v) [H%] arik eta (v) [L%] erreka ondon edo pararte (v) [H $] anikuskodosu (v) [M%] eskerralden ikusiko dosu (v) [M $] merkadu (v) [H%] e (v) [M $] kale orretati (v) [H $] merkadun kale orretatik [H $] errekaskiñako (v) [M $] kale orretatik (v) [H%] e (v) [M $] yon ber dosu (v) [H%] arrjaga ikusi arte (v) [L%] arrjagan (v) [M%] ondoko (v) [M $] subitti pasa (v) [H%] e (v) [M $] subi pasa ta osten kale txiker ba tau eta (v) [M%] plasa biribille [L%] e (v) [M%] andik [M%] e (v) [M%] artesen segidute (v) [H $] ba (v) [M%] eskerretara dekosu (v) [L $] ba (v) [M $] bengon [L%] areatara bije (v) [L%] goixeko bostatarditten altza (v) [H%] seiretako trena koxu ba (v) [M $] seirek eta pikuko trena koxi urdulisen (v) [H%] areatara yon (v) [H%] tartu asunbrerdiko a (v) [M $] tankea (v) [H%] bere astatxutik (v) [H%] eta kantiñe besartean (v) [H%] ta pisuri pisu [L%] ordun esan egon asensorik [L%] bosgarrenerarten edon siren etzek ordun aurki bos [L%] bosalturedolantxe [L%] asunbrerdiaittik igwal a (v) [M $] akaburengo pisure ien ber [M%] emeti alboti a (v) [M $] ba (v) [M%] gasta erropak (v) [H%] tankiñen a (v) [M $] eskiñeas [L ...v) [M%] artesen segidute (v) [H $] ba (v) [M%] eskerretara dekosu (v) [L $] ba (v) [M $] bengon [L%] areatara bije (v) [L%] goixeko bostatarditten altza (v) [H%] seiretako trena koxu ba (v) [M $] seirek eta pikuko trena koxi urdulisen (v) [H%] areatara yon (v) [H%] tartu asunbrerdiko a (v) [M $] tankea (v) [H%] bere astatxutik (v) [H%] eta kantiñe besartean (v) [H%] ta pisuri pisu [L%] ordun esan
|
egon
asensorik [L%] bosgarrenerarten edon siren etzek ordun aurki bos [L%] bosalturedolantxe [L%] asunbrerdiaittik igwal a (v) [M $] akaburengo pisure ien ber [M%] emeti alboti a (v) [M $] ba (v) [M%] gasta erropak (v) [H%] tankiñen a (v) [M $] eskiñeas [L%]
|
|
|
4
|
egon
soan lenau (v) $ markak badaus oin be
|
|
|
Hamaika andrazko eta bederatzi gizonezko izan ziren eta lau adin bloketan paratu genituen; lehen blokean umeak, bigarrenean gazteak, hirugarrenean helduak eta laugarrenean zaharrak (1 irudian zaharren taldea agertzen da). Argazki bakoitzaren azpian lekua
|
egon
zen idazteko.
|
|
|
Eragile ezberdinen arteko lankidetza areagotzeko balio lezake, gurasoengana beste sinesgarritasun batekin iristeko, hizkuntzatransmisioari zentzua bilatzen lagunduz; hezkuntza komunitatea indartzen joateko eta seme alaben heziketan, baita hizkuntza heziketan ere, eraginkorragoak izateko. Dimentsio emozionalaren lanketak elkarlanerako aukera berriak eskaintzen dizkigu baina prest
|
egon
behar dugu, era berean, besteon emozioak gure lanean integratzeko. Hortxe erronka.❚
|
|
|
Dimentsio emozionalaren lanketak elkarlanerako aukera berriak eskaintzen dizkigu baina prest
|
egon
behar dugu, era berean, besteon emozioak gure lanean integratzeko.
|
|
|
Haserretzean geure barne eragina adierazteaz gain besteen jokaeran eragiteko asmo garbia dugu gehienetan: zer balio du haserretzeak, solaskidea geure nahira makurraraztea ez bada?, Norbaiti sinpatia edo maitasuna adierazterakoan ari gara, aldi berean, erakusten gure ondoan onartzen dugula, gurekin
|
egon
dadila nahi dugula, atsegin dugula harekin egotea. Pertsona bat triste dagoenean, gogoeta mota batzuk datozkio gogora eta ez beste batzuk, ingurukoekin modu jakin batez jokatzen du eta ez beste modu batez, eta inguruko lagunek gauza batzuk esango dizkiote eta ez beste batzuk.
|
|
|
Elkarrekintzaren dinamikak berak, bere egite horretan, egitura finko samarrak sortzen ditu (De Bono 1996). Sistema batean
|
egon
daitezkeen aukera guzi guziak ez dira era berean gauzatzen; aitzitik hierarkia bat sortzen da, non harreman mota batzuk lehenetsiko diren, beste batzuk osagarri gisa agertuko diren, eta baita beste batzuk zokoratuta geldituko diren. Hala bada, elkarrekintzaren joan etorri askeak zerbait lotua sortu ohi du:
|
|
|
Gero eta errazago ibiltzen gara lehendik ibilitako bideetan barrena ibiliz gero. Gero eta indar handiagoz erakartzen ditu horrek bazterretan
|
egon
daitezkeen jario guztiak. Egonkor den sistema batek ez du bere burua aldatzeko inongo beharrik, ez barne beharrik behinik behin.
|