|
2000
|
|
|
Ez da edonolakoa izan bere erronka: Axularren euskara gozoaren estiloa oinarri hartuta, gaur egun edonork inolako zailtasunik gabe ulertuko
|
duen
euskara sortzea. Otto Pette eleberrian Anjel Lertxundik denok harritu (lehertxunditu, Joxerra Garziaren eran esateko) gintuen euskara berri bat sortu zuen eran sortu ei du Irigoienek berea nobela honetan.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herria euskalduntzeko helburuaren alde lan egin behar
|
duen
euskara irakaslearentzat asko dira jokamolde komunikatiboak eskaintzen dizkion abantailak.Bigarren hizkuntzen irakaskuntzan aritzen diren irakasleen kezka nagusia, ikasleakikasten ari diren hizkuntza erabateko zuzentasunez eskuratzea da, eta, gainera, ahalik eta denbora eperik laburrenean. Gure kasuan, ordea, bigarren kezka nagusibat ageri da, ikas prozesuaren amaieran euskara erabiltzen duen euskalduna lortunahi dugulako.
|
|
|
Espainiako historia, otoitz liburu bat, biografiaren bat... Tartean, apartatudu Larramendiren gramatika ere, baina ez haren balio bibliografikoaz ohartu delako, lubakiz lubaki nahikoa urri entzuten
|
duen
euskara hauspotzeko baino. Biharamungoizean, etxe tzarretik alde egin dutenean, gure gizonak sei bat liburu daramatzamotxilan, tartean andoaindarraren gramatika eta Espainiako historia.
|
|
|
Azkenik, laugarren aldagai latentea (F4) eta menpeko bezala funtzionatzenduena, portaerari dagokiona da. Hori subjektuek lortutako euskara maila edo urratsak (X19) eta subjektuek euskaran dituzten trebetasunek (X20) osatzen dute (zenbaterainoko trebetasuna
|
duen
euskaraz irakurtzen, ulertzen, idazten eta hitz egiten).
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuz, hauxe ikustendugu: 1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak
|
duen
euskararen ezagutza maila), eta aspektu horiek subjektuaren sare sozialari ematen diote bide, hau da, subjektuak gertuko nahiz urrutiko sarean eta erabilpen indibidualetan egiten dueneuskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sarehorrek, aldi berean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetaneragingo du, eta sarearen arabera, identitate bat, jar... Horrela, orduan eta euskara ezagutza handiagoa izan subjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitate euskaldunagoa garatuko du, eta euskaldunekiko jarrera positiboagoaeta orientazio motibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, saresozialak eta aspektu psikosozialek subjektuaren portaeran, edo, bestela esanda, euskararen jabekuntza mailan eragingo dute.
|
|
|
Bigarren aldagai latentea (F2) sare sozialak osatzen du, eta aldagai horisubjektuaren gertuko sareak
|
duen
euskararen ezagutza mailak (X6) eta subjektuakgertuko nahiz urrutiko sarean egiten dituen euskara erabilpenek eta norbanakoarenkanpo nahiz barne erabilpenek (X7) osatzen dute. Kasu horretan programakproposaturiko aldaketa, subjektuaren gertuko sarearen euskara maila lehenengoaldagai latentean ere sartzea izan da.
|
|
|
Sareak
|
duen
euskara ezagutzak: 1) lagin orokorrean orientazio integratzailean bakarrik eragiten du, eta tendentzialki.
|
|
|
Bi laginen arteko konparaketa eginez: ...erabili dugu eta, beraz, ez da beste populazioarekiko konparagarria), taldeen arteko ezberdintasunakhobekien adierazten dituzten aldagai psikosozialak euskararekiko eta euskaldunekiko jarrerak, subjektuaren sarean egiten diren erabilpen mota guztiak eta identitatea dira, eta aldiz transmisio kanpainako populazioan taldearteko ezberdintasunak batik bat identitateari eta subjektuaren inguruko sareak
|
duen
euskara ezagutzari zor zaizkio eta askozaz neurri txikiagoan sarean egiten den erabilpenari; 2) gainera, aipagarria da, guk espero bezala, lagin orokorrean polo negatiboenean kokatzen den tipoa instrumentala dela eta beste muturrean, aldiz, inte gratzailea+ irabazi pertsonalekoa eta integratzailea kokatzen direla; baina alderantziz, transmisio kanpainako tipoa populazioan ez da gauza bera gertatz... continuumaren mutur positiboenean instrumentala+ transmisiozkoa eta instrumentalakokatzen dira, erdialdean tipo integratzailea+ irabazi pertsonalekoa, eta polorik negatiboenean, berriz, irabazi pertsonaleko tipoa+ instrumentala, irabazi pertsonalekotipoa+ transmisiozkoa eta irabazi pertsonalekoa.
|
|
|
Euskararenerabilera eta horrek dituen funtzioak aztertzeko, ondorengo mailak hartu dirakontuan sare sozialean (Espi, Azurmendi eta Arratibel, 1993; Arratibel, 1999): 1) Gertuko sarea: gizabanakoak normalki interakzionatzen duen taldea, familia, lagun eta ezagunekin egiten
|
duen
euskararen erabilera; maila honetan gurasoak, bikotekidea, seme alabak, lagunak, lehengusuak, bizilagunak, lankideak eta ikaskideak sartzen dira; 2) Urrutiko sarea: ezezagunekin egiten dituzten kanpo erabilerak, eguneroko interakzio zirkulutik kanpo daudenak eta erlazio urriagokoak; maila horretan sartzen dira:
|
|
|
«Konstruktu teoriko hauen arteko erlazio kausalak aztertuz hauxe ikusten dugu: 1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak
|
duen
euskararen ezagutza maila) eta aspektuhoriek subjektuaren sare soziala ahalbidetzen dute, hau da, subjektuak gertukonahiz urrutiko sarean eta norbanako erabilpenetan egiten duen euskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sare horrek, aldiberean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetan eragingo du, eta, sarearen arabera, identitate bat, jarrer... Horrela, orduan eta euskara ezagutza handiagoa izansubjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitateeuskaldunagoa garatuko du, euskaldunekiko jarrera positiboagoa eta orientaziomotibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, sare sozialak etaaspektu psiko sozialek subjektuaren portaeran edo, bestela esanda, euskararenjabekuntza mailan eragingo dute.
|
|
|
«Konstruktu teoriko hauen arteko erlazio kausalak aztertuz hauxe ikusten dugu: 1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak duen euskararen ezagutza maila) eta aspektuhoriek subjektuaren sare soziala ahalbidetzen dute, hau da, subjektuak gertukonahiz urrutiko sarean eta norbanako erabilpenetan egiten
|
duen
euskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sare horrek, aldiberean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetan eragingo du, eta, sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin batzuk eta orientazio motibazionaljakin bat gertatuko dira. Horrela, orduan eta euskara ezagutza handiagoa izansubjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitateeuskaldunagoa garatuko du, euskaldunekiko jarrera positiboagoa eta orientaziomotibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, sare sozialak etaaspektu psiko sozialek subjektuaren portaeran edo, bestela esanda, euskararenjabekuntza mailan eragingo dute.
|
|
|
Euskara, hain eskuko
|
duen
euskara, alde batera utzirik, nobela aldera zorroztu behar luke orain arreta Etxaidek.
|
|
|
Hauxe gehituko nuke, haatik: gaztelaniaz txukun antzean idatzi nahi dutenek ez dute sekula categorÃa hitza adiera horretan erabiltzen, eta ez dut ikusten zergatik hartu behar
|
duen
euskarak erdal gaiztoaren kutsurik. Aristotelesen, Kanten eta besteren kategorien beharrean gara; hor aipa  tzen direnen premian, ez erdaraz eta ez euskaraz, ni, behintzat, ez.
|
|
|
Aurkezpen premia gehiago izaki honek gure artean beste hark baino. Platonen egoera agertzen digu bertan politikari, mistikari eta izateari buruz, berak erabili ohi
|
duen
euskara labur, trinko eta landuan. Ezkutukorik salatu gabe, esan dezakegu frantses izpiritu arin jakintsuz eta baserritar zentzu zorrotzez oratua dirudiela beti bere solasak.
|
|
|
A. Perez zein den ez dakit, baina badirudi Euskal Herriaz" aditutzat" daukatela La Razon en, behin baino gehiagotan ikusi baitut bere sinadura gure gaiez. Ondoko lan honetan garbi azaltzen da zein sakon eta zehatz ezagutzen
|
duen
euskararen unibertsoa. Agian ez da mirari handia Oliveri EAJko bihurtzea.
|
|
|
Berriro aipatu behar dut Nafarroako hiritarrek azken hitza dutela eta haiek erabakiko dutela zer nolako inportantzia izango
|
duen
euskarak eta bere kulturak Nafarroan etorkizunean.°
|
|
2002
|
|
|
Datu uholdea dago SEI elkarteak egin berri
|
duen
euskararen kale neurketaren emaitzetan eta mahai inguruan modu orokorrean heldu zaie, nahiz eta datu zehatzen batzuk ere aipatu diren. Bestela, erabilitako bi orduen ordez, hamaika gutxienez genituzkeen.
|
|
|
" Euskara Batua erdialdeko hiru euskalki nagusien arauera erabaki da. Estadistikak erakutsi dutenez, bestalde, %75 ek baino gehiagok onartzen du Euskaltzaindiak proposatu
|
duen
Euskara Batua. Opoziziorik handiena zaharren artean dago".
|
|
|
Nork bere buruarekin egiten duen tratua da. Idatzizko tratuhorretan (orain bai idatzizkoa, nahitaez) zehaztuko du eguneroko jardueranzertan eta zein mailatan erabiliko
|
duen
euskara. Tratu horren berrikoordinatzaileari emango dio, nolabait konpromisoa hartzeko.
|
|
|
Hau dena kontuan izan behar da. Eta ikusi behar da, aldi berean, etxean praktikan umearen hezkuntzaz gehien bat arduratzen denak nolako maila
|
duen
euskara kontuetan. Egun bada jende ausarki irakaskuntzan lan egiten duena eta seme alabak euskaraz hazteaz gain, bere harremanetan euskara landua erabiltzeko gai dena.
|
|
|
Alderantzizkoa ere gerta liteke: etxean erabiltzen
|
duen
euskara landua eginaren eginaz mailaz beheratzea eskolako hizkerak kutsatzen duenean, hizkera hau erdara delako edo euskara izanik ere, etxekoa baino anitzez ere indargabetuagoa izan daitekeelako. Hemen ez dut nik ondorio garbirik ateratzen:
|
|
|
Gure paperak luzatu, pena, keta edo garri bezalako hitz eta atzizkiez bete ditugu inolako beharrik gabe. Horrela, ebaluazioak informazioa biltzeko eta lantzeko tresna egokiak direla esan beharrean, inolako arazorik ez
|
duen
euskara txukun eta garbian, nahiago dugu zerbait ponpoxoago egin eta ebaluaketak informazio bilketarako eta lanketarako tresna egokiak direla esan. Eta hiri hau bizitzeko egokia dela esan beharrean, landuago aurkitzen dugu, eta aberatsago, hiria bizigarria dela esatea, esanahia bera gainetik beheiti aldatuz.
|
|
|
Bigarren hizkuntza mota hau, batzuek" ikastolako hizkera" deitzen diotena, nagusitzen da gazteen mintzoan azkeneko urteetan. Euskaltzale batek esaten zidan bere andrea ere, ikastolako andereño, halako klabe ezezagun batean hasi dela hizketan orain," ikastolako hizkeran", eta hola mintzatzen dela irakaskideekin, nahiz berak etxetik
|
duen
euskara Tolosakoaren parekoa izan, garbia eta txukuna inon bada.
|
|
|
Badakizu: administrazioko lanpostu bakoitzak markatua du lanpostu hori beteko duen langileak zenbateraino jakin behar
|
duen
euskaraz egiten, eta zer nolako epea duen euskara, dagokion mailan, ikasteko. Batzuen ezintasuna, beste batzuek erakusten zuten nagitasuna, eta hiritarrok eskatzen genuena kontuan izanik, ez dakit bazen urte haietan beste irtenbiderik edo beste politikaren bat asmatzerik.
|
|
|
Badakizu: administrazioko lanpostu bakoitzak markatua du lanpostu hori beteko duen langileak zenbateraino jakin behar duen euskaraz egiten, eta zer nolako epea
|
duen
euskara, dagokion mailan, ikasteko. Batzuen ezintasuna, beste batzuek erakusten zuten nagitasuna, eta hiritarrok eskatzen genuena kontuan izanik, ez dakit bazen urte haietan beste irtenbiderik edo beste politikaren bat asmatzerik.
|
|
|
Eremu zabal eta desberdin horretan ari da birsortzen eta lantzen unibertsitatean lehiatzeko lotsarik izan behar ez
|
duen
euskara hizkuntza.
|
|
2003
|
|
|
. Miguel Sanzen Gobernuaren irizpideekin bat ez datozen iritzi eta kritika guztiak isilarazi nahi izatea, eta Nafarroako aniztasun politiko, sozial eta kulturala itxuragabetzea salatu zion Gobernuari, abenduaren 14an Iruñean egin zen manifestaziora deitzen zuen plataformak. Berriro ere milaka eta milaka lagun bildu ziren Iruñeko karriketan gobernuak indarrean jarri nahi
|
duen
euskararen dekretu berria bertan behera uztea eskatzeko. Oinarriak elkarguneak, Nafarroan euskararen eta euskal kulturaren esparruan ospea duten 31 izendun elkartu zituen euskararen aldeko manifestua sinatu, eta aldiberean, nafar gizarteari mezu zehatza helarazteko:
|
|
|
Barnean duen halako mintsura batek, duela hogeita hamar bat urte euskaltzaleek euskararekiko zituzten ametsak uste bezain ongi atera ez izanak sortutako kezkak, belaunaldi berrietan jarritako itxaropenak desitxuratu samar gertatu direlako zenbaitetan. Eta kezka horrexek bultzatuta jarri ditu kolokan eredua, ikastoletan zein unibertsitatean hainbatek erabili ohi
|
duen
euskara batua, Durangoko Azoka, Ikastolen Egunak, ETB, «Euskaldunon Egunkaria», UEU eta beste zenbait" lorpen", egungo gazte euskaldun kezkatuari zuzendu dion mezu guztiz polemikoan.
|
|
|
Halaxe ekingo dio hirurogeita hamarreko hamarkadan, 1981ean El vasco de hoy izenburuaz hiru tomo marduletan argiAita semeak, biak hizkuntzalaritzan jardundakoak. Donostia, 1984 taratuko
|
duen
euskarako ikas metodoa lantzeari. La Gran Enciclopedia Vasca k argitaratu zion, baina bere diruz eta koadroekin ordaindu behar izan zuela inprimatze kostua.
|
|
|
Iruñeko Udalak, urtero, ikastetxe publiko zein pribatuen artean antolatzen
|
duen
euskarazko haur literatur lehiaketan, deialdi berezia egin zen aurreneko aldiz. 150eu roko saria, sail guztietan, batuaz idatziriko lanentzat; beste bat, berdina, euskalkiaz idatzirikoentzat.
|
|
2004
|
|
|
Eta euriak irakurtezina bihurtu
|
duen
euskarazko testu bat, eskuz egina. Ez da izanen irakurgarri dauden erdarazkoak baino txarragoa.
|
|
|
Egiatan, aurrekoa aintzakotzat hartuta, gure buruari galdetu ahal diogu zer nolako eginkizuna betetzen
|
duen
euskarak prozesu zibilean eta zein diren Prozedura Zibilaren Legearen bertsio elebidun honen ezaugarri teknikoak.
|
|
|
Barne kolonizazio kulturalaren logikapean kokatuko luke fenomenoa: . Begiak zabaldu behar ordea euskal herritarroi zuzendutako zenbait prentsa arduraduni gertatuko zitzaien tonto aurpegia apreziatzeko Correo Taldeak atera
|
duen
euskarazko astekaria dela eta. Paradoxa:
|
|
|
Xehetasun esanguratsu bat, dena dela: hiztuna gizartekotzeko balio
|
duen
euskararen erabilera mota aski batek723 soil soilik sortzen du euskal kultura, ez erdal kulturaren mirabe eta oihartzun soila den euskararen era bilerak.
|
|
|
Ofizialtasunaren miresmen zuhurtziak nola dabiltzan jakiteko asmotan, Mikel Bujandaren ahotsa adituko dugu. Hain zuzen ere, euskaldunon hiriburu zaharrean aspalditik mehatxupean entzuten den ahotsa, lege babesik jaso ezin
|
duen
euskararen aldarria. Oraingoan, esatariaren uhinek zera diote:
|
|
|
196 Txipi Ormaetxea: . Alicja Maria Okoniewska kexu da jendeak etengabe galdetzen diolako zergatik ikasi nahi
|
duen
euskara. Eta bere grinaren aldeko argudio politak ematen ditu.
|
|
|
Ohituta gaude, batez ere gurea bezain inguru erdaldunetan, “zer ondo egiten
|
duen
euskaraz! ” en tankerakoak entzuten. Euskaraz “hain ondo” egiten ei duten horien jarioa entzunda, ostera, nik ez dut ezer berezirik igartzen, txarto egiten ez dutela ez bada.
|
|
|
Mugarik ez dago edo; bata garbizale, bestea mordollozale, iñor ez" euskal" zale. Berak ez beste ulertzen
|
duen
euskera" pertsonala" sortzen du bakoitzak eta kitto: ontzat ematen ez ba da, besteak dijoaz oker...
|
|
|
Bera bezalako gizon gutxi ezagutu ditut, benetan ikaragarria zen bere lanerako gaitasuna. Hizkuntza arloan batez ere zenbat borroka egin
|
duen
euskararen alde, hori ordaindu ezinezkoa da.
|
|
2005
|
|
|
Euskara dakitenen kopurua hazi da Euskal Herrian; erabilerak, ordea, oso gutxi egin du gora. Erdaraz »batez ere» funtzionatzen
|
duen
euskararen aldeko gizarte batean, euskaraz bizitzeko aukera urriak dituztenek zein motibo eduki dezakete euskarari atxikimendua izateko. Euskara eta haren kultur ondarea bereizi ditugun hamarkada hauetan, gure hizkuntzaren eta kulturaren arteko etena nola berreskuratu dezakegu?
|
|
|
Bukatzeko, nahiko historiografia sendoa
|
duen
euskara berdin iberiera ekuazioa aipatu beharra dago, hain zuzen ere, harreman hori aztertzea lan honen muina baita. Bien arteko lotura ezartzen saiatu zen lehenengoetarikoa Poza (1587) izan zen, tubalismo teoriaren, edo hobe esanda ideologia politikoaren babespean. beranduago Humboldt-en (1821) proposamen aurrezientifikoekin euskoiberismo delako teoria erabilita iberiera euskararen bitartez irakurtzen eta ulertzen saiatu ziren.
|
|
|
Halere, oraino, bidea luze da eta pausoa labur. Herri Urrats Euskararen erakustaldi bizia da, euskaldun izarearen adierazgarri, Seaskak bermatzen
|
duen
euskara irakasteko sarea azkartzeko eta garatzeko sustengu zabala.
|
|
|
ez du inork zalantzan edo eztabaidan jarri aipatu neurria. Gauza bera gert atuko litzateke Kontseiluak eskatzen
|
duen
euskararen aldeko gutxieneko kuota ezarriko lukeen dekretu ren bat onartuko balitz. Ikusteko dago.
|
|
2006
|
|
|
Ondorio garrantzitsuak ditu: lehena, euskararekiko erantzukizun eskasa erakutsi duen jendea eta erakundeak bihurtzen dira planaren erabakitzaileak eta ardatz nagusia; bere burua behartu gabe menpeko jendeari obligazioaren mehatxuaren legea ezartzen diete; urgentzia osoa
|
duen
euskara eta beste hizkuntzen arteko berdintasunaren aplikazioa gerorako luzatzen da, orain beharrezko dena gerorako amets helezina bihurtuz.
|
|
|
Haur gehienak eskola publikoetara joaten dira, baina Aguerrek argi esan digu ikastolako eta gainerako zentroetako haurren euskaran aldea nabaria dela: «Fite ikusten da zeinek
|
duen
euskara jakiten eta zeinek ez. Izango dira kasu isolatu batzuk publikoetan ere, baina nola eredua den eta giroa oro har erdalduna den, sistema horrek ez du jendea nahikoa euskalduntzen».
|
|
|
Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten
|
duen
euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela. Dena den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke.
|
|
|
Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen
|
duen
euskaraz egiten duela. Dena den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke.
|
|
|
Kantuetan, bustidura, ñabardura, lokalismoak eta horrelako beste bitxikeria asko daude. Itxaro Bordak behin oso ongi esan zuenez, Iparraldean, eta bereziki Xiberuan, jendeak erabiltzen
|
duen
euskera ez da akademiek aholkuz proposatzen digutena, ez eta Berria egunkariak erabiltzen duena ere.
|
|
|
Edota euskal kulturaren paradigma diren zenbait jenio ukiezinek baino (Oteiza, kasu). Bere kaskarrean, eta erabiltzen
|
duen
euskararekiko duen utzikeria eta axolagabekeria salagarria bada ere, ustez euskaltzaleak diren hainbat politiko baino gehiago saiatu da. Badugu, adibidez, Madrilgo kongresuan euskal alderdi abertzale baten ordezkaria den diputatu erdalduna, Iturgaitzen euskararen mailara behintzat iristen ez dena.
|
|
|
Zer diozu Yakin hari buruz? " Esan zure biotz orrek nola taupa egiten
|
duen
euskaraz, guk ere zure orrekin batera egin dezagun. Orduan beteko du gure aldizkari onek gure asmo naia:
|
|
2007
|
|
|
Euskarari muzin egin dio gazte euskaldundu askok, eta euskaraz jarduten dugunok, berriz, gero eta traketsago moldatzen omen gara edozein testuingurutan. Geure nortasuna gorpuzten
|
duen
euskara gazteak ere ez du sormenik, ez erakargarritasunik... Euskara ez da gaztea, ezta gaztearena ere.
|
|
|
Gazteok bihurtu gara protagonista, eta errealitatearen marrazki soilduak erreparatuz murriztu dugu geure paisaiaren ikuspegia. Baina euskara haur, heldu eta adindurik ez
|
duen
euskara gazterik ba al da. Bakoitzak darama bere txapela, eta parez pare alderatuta nabarmentzen dira desberdintasun eta berdintasunak, handitasun eta txikitasunak, hutsune eta estalkiak.
|
|
|
Barrabas belar goxoaren senide dira Rumex generokoak. Landare jende hau dena bilduko
|
duen
euskarazko izen bakar bat aukeratu ezinik jarri dut izen zientifikoa, xurgatu edo murtxatu adierazten duen latineko rumo hitzetik datorrena. Erromatarrek, inondik ere, egarria asetzeko mineta, mingotsa, goxoa, belar gazia edo gazigarratza (Rumex acetosa) murtxakatzen zuten, oxalato garratzak freskagarri egiten baitu.Geure iparrenetik iparraldera jan ere egiten dutela adituagatik geurean ez da ez genero ederra, alapinkua!
|
|
|
Behin eta berriz gogoan erabili ohi dituen gaiez dihardu obra berri honetan: hainbeste maite
|
duen
euskararen gainean Eta zeinen guti dakigun gure hizkuntzaren barne historiaz?; klasikoetatik hasita gaur egunekoetaraino arrastoa utzi dioten pentsalari eta poeten inguruan Epikteto, Baltasar Gracian, Nietzsche, Mirande, Xalbador, Gil Bera, Sarrionandia, baita Goizuetan zein Leitzan ezagututako herritarrak ere; naturak eskaintzen dizkion aberastasun ugariei buruz Lurra: nire maite bakarra, nire maisu bakarra, nire liburu bakarra...
|
|
|
Inkesta bidez, berrikitan, honako hau galdetu izan zaie irakasleei: ea berekin ikasten hasten direnetarik zenbatek bukatzen
|
duen
euskara ikasiz, hizketan alegia. Irakasle mordo handi batek, hasiberriak direlako edo, ez du erantzuten.
|
|
|
Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten
|
duen
euskaraz kalean.
|
|
|
Bi talde horien arteko norabide desberdinak nola esplikatu ez dakit. Belaunaldi horren zati bat ausartago litzateke eta eskolan ikasi
|
duen
euskara eskolatik kanpo erabili lukeela, euskara nortasun eta ezberdintasun ikurtzat hartuz, gazteagoek nahikari hori ez luketelarik oraino. Haurren eta gazteen kale erabilerak ber norabidea hartuko balu, heldu eta adineko taldeen erabileraren etengabeko jaitsiera ohartuz, irakaskuntzaren eragin zuzena litzaketeela erratea errazago litzateke.
|
|
|
Hobeki esan, izango dugu ez, dagoeneko izan dugueta: EAE da hain justu erreka jo
|
duen
euskara politikaren adibide garbia.
|
|
|
Euskararen eredua eta kultur aldizkariaren eredua (kulturarekin gaien eremuren bat baino gehiago trataera jasoa ulertuz), arazo biak elkarri lotuak zeuden, eta biak bakarra bezala moldabidetu dira: Jakin ek publiko moderno bat bilatzen
|
duen
euskarazko kultur aldizkari modernoa izan gura du: eta, horretarako, euskara modernoaren beharra ondorioz inposatuko da.
|
|
|
Komunitatea.zabaldu.com horretan ikusten da nork zer egiten
|
duen
euskaraz eta Interneten. Izan komunikabideak (Argia, Berria, Bizkaie, Etengabe, Gaur8, Gara, Indymedia), blog komunitateak (blogari.net, mundua.com, nireblog.com, larrabetzu.org) edota blogariak.
|
|
2008
|
|
|
Baina, pazientzia behar da. Euskaltegian euskara ikasiko dute, baina egun osoa dute euskara erabili ahal izateko.Teoriatik praktikara erraz pasatzen al dira. Bakoitzari galdeketa bat egiten diogu zein inguru
|
duen
euskararekin lagunduko diona ezagutzeko: irakurtzeko, telebista ikusteko, irratia entzuteko dituen ohiturak.
|
|
|
INTERNETen inguruko azterketa egin, lanak proposatzeko: . eus domeinua, euskararen erabilera ebaluatu (zenbat web gune euskaraz, euskal blogosfera, zenbat jendek nabigatzen
|
duen
euskaraz...), Interneteko euskarazko tresnak (garatzen dituzten taldeak, produktuak...), euskarazko edukiak sarean, gazteentzako ekimenak...
|
|
|
Horrelakoekin erabiltzaileak erraz kontsulta dezake hitz bat hiztegi batean, nahikoa da kontsultatu nahi den hitzaren gainean klikatzea bere informazioa pantailan ikusteko leiho dinamiko baten bitartez. Noski, morfologia aberatsa
|
duen
euskara bezalako hizkuntza baterako kontsulta askoz erosoagoa da lematizazio automatikoa egiten bada, bestela atzizkiren bat duen hitz bat bilatzerakoan ez zen ezer aurkituko. Lematizazioa espainieraz ere lagungarria izaten da; hori ikus daiteke ondoko irudian, esate baterako, erabiltzaileak cupiéramos hitza aztertu nahi duela.
|
|
|
Honek zera esan nahi du: edozein izanda ere bakoitzak
|
duen
euskararen ezagutza eta erabilera maila eta desberdinak izan arren famili testuingurua edota inguru linguistikoa, euskararen existentzia, bere baitan dakarren unibertso kulturalaren eta sozialaren gaineko irudi positiboa eskainiko duen telebista egiBaina kanal bien arteko bereizketa linguistikoa eginda, kanal bakoitza populazioaren zati bati zuzentzeko joera nabarmendu zen.
|
|
|
Hizkuntz eskakizuna kreditatzeko bi modu egon daitezke: bata agiria, hizkuntza eskola ofizialeko gaitasun agiria edo baliokidea, —honek balioko luke 1, 2 eta 3 hizkuntz eskakizunak kreditatzeko—; edo, hori ezean, hizkuntz eskakizuna egiaztatuko
|
duen
euskarazko proba egin da.
|
|
|
Egungo abertzaletasun erdaldunduak, herriaren batez besteko izaera nazionalaren isla izanik, nekez sor dezake bere baitatik jadanik sortu ezin
|
duen
euskarazko identitatea. Abertzaletasunaren zorigaitza bera elikatzen duten testuinguru etnolinguistiko eta etnokultural arroztuetan baitago, duda izpirik gabe.
|
|
|
moduan. Oso interesgarria da ezagutzea erretratatzen
|
duen
euskara erdara nahaste hori: hitz egiten duenean ez da konturatzen egiten duena gaztelania ez denik13 Gauza bera aurkitzen dugu gaur egun uruguaitar eta brasilda rren mugan, portugesa eta gaztelania nahasten duten hizkuntzalarien artean.
|
|
|
Hirugarrenik eta azkenik, errazago lortuko genuke hasieran aipatutako helburua betetzea: euskaldun guzti guztiek onartu behar dutela Euskaltzaindiak aurkeztu
|
duen
Euskara Batua. Eta bereziki nabarmendu nahi dut azken kontu hau, euskara estandarizatu eta normalduko bada oinarri oinarrizkoa delako euskaldun guztiek Euskara Batua onartzea.
|
|
|
Nola egin aurre eginkizun hauei? XXI. mendeak eskatzen
|
duen
Euskararen Corpusa sortuaz. Ahozko tradizioa, literatura eta bestelako testuak ere, ondo orekaturik, bilduko dituen Corpusa.
|
|
|
Ezbairik ez dut, bertzalde, euskara bizi, aberats eta erakargarria egin nahi badu gu, euskalkiak (eta haien ekarpena) behar beharrezkoak ditugula. Haur batek ez luke eskolan inolako arazorik izan behar etxean ikasi
|
duen
euskararekin, irakasleak egina halak egin bailituzke etxeko edo eskualdeko euskararen eta eskolako eta ikasliburuetako euskararen arteko zubi lana egiten. Eta eskolako hizkera zuzena bada!
|
|
|
Beraz, datozen urteotarako terminologia lanaren plangintza egitea agintzen
|
duen
Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak esandakoari jarraituz, Eusko Jaurlaritzak euskarazko terminologia indartzeko erabakia hartu du. Hori izan da UZEIri azaldu zaiona eta UZEIk onartu duena.
|
|
|
Guztiari begiratu hau eman ostean, Arantzazuko Egutegiak barnean dituen bertute, aje, dohain eta mugak aztertzera pasa gintezke; hamarkadetan zabaldu duen mezua arakatzera, erabili izan
|
duen
euskara mota aztertzera, gure herrian bete duen edo zezakeen hezkuntz zereginaz jardutera; baina ho rrek guztiak urrunegi eramango gintuzte hemen.
|
|
|
Horra Euskararen Aholku Batzordeak kaleratu
|
duen
Euskararen Kalitateaz liburuxkan jasotako hainbat aipu gazteen euskararen kalitatea deskribatze aldera. Txosten horrez gain, badira beste iritzi batzuk, azken baten antzeko ondorioetara iristen direnak, esate baterako Koldo Zuazo hizkuntzalariak aipatzen dituenak4:
|
|
|
Haurrak entzuten
|
duen
euskara kantitatea edo inputa komunikazio garapenean eraginkorra den edo ez ikusteko, 2 x3 ko (adina x hizkuntza inputa) bariantza analisiak egin dira. Menpeko aldagai gisa Lehen KGNZko funtsezko lau atal aztertu dira (esaldien ulermena, hiztegiaren ulermena, hitz ekoizpena eta keinuak eta ekintzak) eta Bigarren KGNZko beste lau (hitz ekoizpena, esaldi luzeenak hitzetan neurtuta, esaldi luzeenak morfematan neurtuta eta konplexutasun morfosintaktikoa).
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak onartu
|
duen
Euskara Normalizatzeko IV. Plangintzaldiaren berri emateko, sindikatuekin bilera antolatua zuen atzo Patxi Baztarrika Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuordeak, baina ELA eta LAB ez ziren bertara sartu. «Antzerki hutsa» iritzi zioten deialdiari, ekimenean parte hartzeko aukerarik ez dietelako eman.
|
|
|
Euskararen gizartekotasuna aztertu eta hizkuntzari gertatu zaizkion gauzak ezagutzea. Horixe da, izan ere, Euskaltzaindiaren Jagon sailak abiatu
|
duen
Euskararen Historia Soziala proiektua.
|
|
|
Sinatzaileek uste dute, euskararen ofizialtasuna arautzen
|
duen
Euskararen Legea onartu zenetik, urratu egin direla euskal hiztunen eta nafar guztien hizkuntza eskubideak, eta ondorioak larriak direla. –Euskaraz ikasteko ezintasuna, isunak, euskararentzako diru laguntzen murrizketa, administrazioarekin harremanak euskaraz izateko trabak... orriak eta orriak betetzeko adina eskubide urraketa gertatu dira [hogeita bi urte hauetan].
|
|
|
Enpresak Internet erabiltzera molda daitezen laguntza ematea eta zerbitzuak eskaintzea helburu
|
duen
euskarazko lehenengo blog sare komertziala sortu dute: Sareblog.
|
|
|
Topaguneak antolatu
|
duen
Euskarazko Film Laburren Zirkuituan Libe Aranburu aktore azpeitiarra da protagonistetako bat
|
|
2009
|
|
|
Ametsak izan bailitezke hizkuntzaren gaineko arau sozialek eta konbentzioek gutxien agintzen duten lurraldea; beldurrak, aurreiritziak, konplexuak, debekuak, kontzientzia… errazen gaindi litezkeen eremu librea. Eta bertan, euskara gehien gorrotatzen
|
duen
euskararen aurkako militanterik sutsuena ere euskaraz egiten imajina dezakegu. Eta, aitzitik, euskaltzalerik euskaltzaleena ere erdaraz ari daiteke gure ametsetan.
|
|
|
Nobelako hizkera ere deigarria da. Oso sinesgarria egiten da Soterok erabiltzen
|
duen
euskara, oso garai hartakoa ematen du. Pasako zenituen ordu batzuk garaiko testuak irakurtzen ala?
|
|
|
Era honetan beraz, astean hiru ordutan zehar, euskaraz irakastea baimentzen da (Ipar Euskal Herriko ikaslegoaren %11ak egiten duena), baita hezkuntza elebiduna jasotzea ere, gurasoek hala eskatuz gero (%11). Irakaskuntza publikotik at, Seaskak burutzen
|
duen
euskarazko irakaskuntza topa dezakegu (%5). Irakaskuntza hori ordea, ofizialki pribatuak diren eskoletan gauzatzen da.
|
|
|
Pegenauteren azken hilabetea zen. Jendearen arabera eta, momentuz bederen, Nafarroak izan
|
duen
euskararen arduradun txarrena. 18 hilabete pasa dira Euskarabidea sortu zenetik eta, oraingoz, I ren aburuz, bertako agintariek Pegenauteren garaian onetsitako legediaren menpean jarraitzen dute; aurrekontuak ederki murriztuta, gainera.
|
|
|
Gurasoetako batek euskaraz hitz egiten duen ikasleen kasuan, nortasunarekin lotzen dute sarriago euskara ikasteko motibazioa. " A" ereduan, hizkuntza inposaketa bidez ikasteko arrazoia nabarmentzen da;" D" eta" B" ereduetan, berriz, gaztelaniaren inposaketak ekarri
|
duen
euskararen galera eta horrek eragiten duen erru sentimendua nabarmentzen dira. " A" ereduko ikasleek idatzitako kontakizunetan sarritan aipatzen da porrotaren bizipena euskara ikasteko prozesuan.
|
|
|
" A" ereduan, hizkuntza inposaketa bidez ikasteko arrazoia nabarmentzen da;" D" eta" B" ereduetan, berriz, gaztelaniaren inposaketak ekarri
|
duen
euskararen galera eta horrek eragiten duen errusentimendua nabarmentzen dira.
|
|
|
18 eta 36 urte bitarteko ia 50 lagun ari gara lanean: ...kameralariak, elkarrizketatzaileak, hizkuntza zuzentzaileak, kazetariak, web masterrak, argiztapen eta audio teknikariak … Modu asanblearioan eta lan-taldean lan egiten dugu eta egunerokotasuna euskaraz eta kolore biziez pintatzeko gogoa, grina eta itxaropena.Zer garaAiaraldeko esparru naturalean sortu den komunikazio proiektua gara; Aiaraldeko herritarrentzako informazio baliagarria biltzen
|
duen
euskara hutsezko interneteko ataria. Teknologia berriekin eguneratutako irudi, audio, bideo zein testuak bildu, landu, batu eta denon eskura jarriak..tv.fm. jpg. adi. txtKomunikabide euskalduna, modernoa, formatu anizduna, ikus entzunezkoa, eguneratua, parte hartzailea, sare sozialekin integratua, hurbila, irabazi asmorik gabea eta denontzako irekia gaituzu. Open publication Free publishing More aiaraldeaNon garaGure izenak berak kokatzen gaitu munduan.
|
|
|
Nahi duzuena egin, baina, herriak erabiltzen
|
duen
euskarari errespeturik ez badiozue, herriak abandonatu egingo zaituzte», esaten zion amak Antonio Zabalari. 1954an, ikasle gazte batek Xabierrera 27 bertsopaper eraman zizkionean, konturatu zen halako zenbat izango ziren Euskal Herriko baserrietan gordeta, eta zenbateraino zegoen landu gabe alor hori.
|
|
|
Bermioko neskatillak titi biribilak, entzuten da abestietariko baten, un poco más abajo kontzolagarria. Esan behar dena esaten
|
duen
euskara ekonomiko honekin hazi nintzen; hagiñeko miñe. Medikuañe.
|
|
|
Elikatu, jantzi, eta kulturizaturiko herrian bizi ez denik? PSEk onartu nahi
|
duen
euskara orban identitario gabea behar du izan, hiritar neutral edo neutraliza beharrekoaren ezaugarri hutsala den NAN zenbakia bezain neutroa,, elebitasunean oinarritua? (??).
|
|
|
Patxi Barcok zuzentzen
|
duen
euskarazko Dragoi ehiztaria filmaren grabaketa hasi da
|
|
|
Zilegitasun hori kontuan hartuta, Mendigurenek eskaria egin dio Eusko Jaurlaritzari: Bere hizkuntza politikaren iparra markatuko
|
duen
Euskara 21 hausnarketaren ondorioak euskalgintzarekin kontrastatu eta adostu ditzala.
|
|
|
Ordenantzek eskubideak bermatzen dituzte baina euskarak legeen babesik ez duen bitartean horrelakoak gertatuko dira. Gertakari honen ondoren argi ikusten da EHEk urteetan aldarrikatu
|
duen
euskararen ofizialtasuna behar dela. EHEtik beti esan izan dugu ordenantza egokia zela.
|
|
|
Jakitun gara, eta horrenbesteko apaltasuna badaukagu. Ongi dakigu euskara bera eta euskaldunok izan ginelako erasoak; munduan euskara hutsean argitaratzen zen egunkari bakarra izan zelako erasoa; euskal herritarrari izaera, nortasuna, ematen dion euskara, euskal herritarrak maite
|
duen
euskara, jipoitu zen unean, esan zuela euskal jendarteak nahikoa da, aski da, duela zazpi urte. Eta orduko moduan orain ere.
|
|
|
Badakit nazio aitormenak berez ez dakarkiola inolako kalterik euskarari, bistan da hori. Ez dakit, ordea, nazio izateak bermatuko
|
duen
euskararen biziraupena, eta, jakina, ez dakit nazio aitormena berez euskararen biziraupenaren zurkaitz irmoa izango litzatekeen edo ez. Ez dakit.
|
|
|
Ez baita nahikoa euskararen ezagutza eskatzea, erabiltzea denez helburua. Gauza bat da, hortaz, zein lanpostutan izan behar
|
duen
euskararen ezagutzak beharrezko, eta beste bat da zenbat lanpostutan izan behar duen beharrezko. " Zeinetan" erabakitzerakoan, lanpostu bakoitzerako, helburu moduan bada ere, aurreikusten den euskararen erabilera hartu behar da kontuan;" zenbatetan" erabakitzerakoan, berriz, administrazio bakoitza kokatzen den barruti geografikoko euskararen ezagutza tasak hartu behar dira kontuan, azken urteotako arauetan jasota dagoen bezala.
|
|
|
Politikagintzan eta eremu mediatikoan abertzaletasun instituzionalak euskarari ematen dion bultzada eta erakusten
|
duen
euskararekiko atxikimendu identitario, sinboliko eta politikoa, alde batetik, eta abertzaletasun horrek berak eguneroko jardunean erakusten duen euskararekiko atxikimendu praktikoa, bestetik, askotan ez dira neurri berekoak izaten. Tartea dago atxikimendu bion artean, bistakoa da hori.
|
|
|
Politikagintzan eta eremu mediatikoan abertzaletasun instituzionalak euskarari ematen dion bultzada eta erakusten duen euskararekiko atxikimendu identitario, sinboliko eta politikoa, alde batetik, eta abertzaletasun horrek berak eguneroko jardunean erakusten
|
duen
euskararekiko atxikimendu praktikoa, bestetik, askotan ez dira neurri berekoak izaten. Tartea dago atxikimendu bion artean, bistakoa da hori.
|
|
|
Datu horiek erakusten dutena aipatu dugun malgutasuna da, ezbairik gabe. Hortaz, datu horien argitan zaila da ulertzea zenbaitek zertan oinarrituta sortarazten
|
duen
euskararen ezagutzaren balorazioak finkatzerakoan gehiegikeriak nagusitzen diren susmoa.
|
|
|
Izan ere, 1981ean, elebidunak biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n, gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea; eta erdaldun elebakarrak gehiengo zabala izatetik, gutxiengo txikia izatera. Egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango
|
duen
euskararen erabileran.
|
|
|
Nahikoa da honako adierazle hauei erreparatzea. Esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa du euskarak Euskal Autonomia Erkidegoan, biztanlerik gehien
|
duen
euskararen lurraldean?, apalagoa Nafarroan, eta herri aginteen konpromisoa eta bultzada oso sendoa izan du Euskadin azken hogeita bost urteotan. Halaber, azken bizpahiru mendeetako atzerakadari langa jarri eta gorantz doa, etengabe gainera, euskal hiztunen kopurua.
|