|
2000
|
|
|
Egunkari gasteiztarrak ez du apenas ezer argitaratzen euskaraz, etaargitaratzen duen apur horrek ez du ia balio estatistikorik. Egunkari gasteiztarrareneskuetan, anekdotaren kasuistikara heltzen den artefakto bat besterik ez da euskara.Hiru item aurkitu
|
ditugu
euskaraz gure laginean:
|
|
2001
|
|
|
Aurretik gure herriaren historia luzean ez bezala, gaur egun lege arauak, botere politikoa, diru bideak eta tresna eraginkorrak
|
ditugu
euskararen alde. Badakigu, ongi jakin ere, gure hizkuntzari dagokionez gauzak ez doazela beti bide onetik, euskara herritar guztion kultur ondaretzat jo litzatekeen herrialde guztietan, eta harrigarria dirudien arren, bulego ofizial batzuetan oraindik euskararen erabilera sozialari hesi mugak jartzeko ahalegin gogorrak antolatu eta kudeatzen direla.
|
|
|
Mutatis mutandi (mutandibeharrekoa askotxo dela irudi dezakeen arren) antzak eta berdintasunak topatzen
|
ditugu
euskararen nafar letretan dabilzkigun Jon Alonso eta Mikel Tabernarengan. Biok elkarrekiko dute zientziaren arloko ikasketak eginak izana, lanbidez testu administratiboen euskaratze lanetan aritzea, eta kreaziozko letrenxa rmaren gatibu bizitzea.
|
|
2002
|
|
|
Bilboko IITUEn erabiltzen den euskarazko bibliografiaren egoera jakiteko, eskolako liburutegira jo dugu, eta eskainitako irakasgaietan dagoen oinarrizko bibliografia kontuan hartuz, bi liburu bakarrik aurkitu
|
ditugu
euskaraz. Biak euskarara itzulitakoak.
|
|
|
Bigarren multzoan, berriz, Elektrizitateko IITa dago, eta kasu horretan lehenengo ikasmailan bakarrik aurkitu
|
ditugu
euskarazko taldeak. Horixe da, zalantzarik gabe, agertutako portzentaje txikien arrazoia:
|
|
|
direlakoak ados ez badaude, zer egingo diogu, bada? Betikoa, ez digutekinkeniorik, ez sexeniorik, ez osagarri lotsagarririk ez antzekorik ordainduko; baina, berriz ere, borondatezko lanak egingo
|
ditugu
euskararen alde.
|
|
|
Euskara ikastera euskaltegira doazen ikasle guztiek hizkuntza bat badakitedute, gutxienez, eta, zenbait kasutan, euskara hirugarren edo laugarren hizkuntzaere izango da. Horrek esan nahi du, zehaztu dugun markoan, ikaslearen ikuspegidinamiko horretan, alegia, ikaslea elebidun edo eleaniztun bihurtu nahi dugula.Gaur egun zenbait datu daukagu elebitasunaren inguruan eta horietako zenbait erabiliko
|
ditugu
euskara ikastera etortzen zaizkigun ikasleengana hobeto hurbiltzeko.
|
|
|
Ez da gauza ona, euskararen etorkizunerako ez da gauza ona, esan nahi dut, nahiz batzuen orainerako ezin aproposagoa izan. Euskarak normalizazio bidetik sartu behar baldin badu noizbait, eta sartuko ahal da egunen batean!, gizartean normalean erabiltzen ditugun prozedura berberak erabili behar
|
ditugu
euskararekin ere. Bizitzan aurkituko duzu maizki prozedurak ilunak izaten direla, orekarik gabekoak, eta horrek sulfuratuko zaitu, eta norabaiteratu.
|
|
|
Hala ere, argi dagoAEKren lehentasunak beste batzuk direla; guk jorratzendugun irakaskuntza mota ez dagokio zehatz mehatz unibertsitate ereduari eta, beraz, unibertsitatearekiko gureha rremana tangentziala da. Irakasleriaren prestakuntzaedo titulazioa bezalako gaietan oso lagungarria suerta daiteke harreman hori; eta, jakina, euskararen normalizaziorako onuragarria den neurrian, interes handiz ikusten
|
ditugu
euskarazko unibertsitatea lortzera zuzendutako urratsak oro, baina kanpotik luzatutako soa da gurea, eta hala izan behar da ezinbestez.
|
|
2003
|
|
|
Nahiz eta Euskaltzaindiaren arauak, hiztegiak, gramatika eta gisako liburuak kontsultatu, askotan zalantzak izaten
|
ditugu
euskararen joskera, termino, aditz eta abarren inguruan, ez baitaude inon zehaztuta. Eta halakoetan ez dugu jakiten nora jo.
|
|
|
Genero eta gaien arabera sailkatuko
|
ditugu
euskara, euskal literatura edota euskal jakintzarekin zerikusia duten lanak, luze nahiz laburrak.
|
|
|
XVI. mendetik 1876 urteraino, lau saio kontabilizatu
|
ditugu
euskaraz propioki historia generokotzat har daitezkeen lanak idazteko: Etxeberri Sarako medikuaren Eskuararen hatsapenac argitaratu gabea (XVIII. mende hasieran), Egiategi zuberotar irakasle filosofoaren euskal historia orokor proiektu gauzatu gabea (XVIII. mende amaieran), Iztueta gipuzkoar funtzionarioaren Guipuzcoaco Provinciaren condaira (1847an argitaratua), eta Hiribarren lapurtar apaizaren poema historikoak mende beraren erdialdean (1853an argitaraturiko Eskaldunak nabarmenduz).
|
|
|
Gure ikergaia beraz euskarazko letren ardatzak eta historiografiarenak bat egiten duten puntuan kokatutzen da. Bi ardatz horiek kontuan izanik, hiru epealdi nagusi bereizi
|
ditugu
euskarazko historiografian:
|
|
|
Unibertsitatearen esparruan, aurrerago ikusiko dugunez, Euskal Unibertsitatearen aldarrikapenak bat egiten zuen, kasu gehienetan, euskarari eman beharreko bultzadarekin. Horren adibide
|
ditugu
euskaraz irakurritako lehen tesina eta tesiak: Angel Goenaga jesulagunak Madrilen irakurri zuen tesia euskaraz 1966an, nahiz eta gero gaztelaniaz argitaratu15; Sabin Barruetabeña pasiotarrak euskarazko tesina irakurri zuen Gasteizko Teologia Fakultatean (1973an); Jazinto Iturbe kimikariak te sina (1974an) Bilboko Unibertsitatean eta Rikardo Arrue sendagileak tesia, unibertsitate horretako Medikuntza Fakultatean (1976ko urtarrilaren 12an16).
|
|
2004
|
|
|
Non ezarri euskarak behar duen hizkuntza politika eta alderdi politika hutsaren arteko marra iluna? Zein irizpideren arabera finkatuko
|
ditugu
euskarari dagozkion politika jardunak noiz diren zilegi eta mesedegarri. Zeren arabera adostu genituzke irizpide horiek?
|
|
|
lehenik, ezer askorik argitu ezin digutelako, eta, bigarrenik, neurriak hartzeko unean argibideak urri ditugulako. Pentsamendu dialektikoaren baliabideak, beraz, hil edo biziko lanabesak
|
ditugu
euskararen biziberritze asmoak diseinatzerakoan. Euskararen etorkizuna hemen bi erdarek duten etorkizunaren araberakoa izango da.
|
|
|
Leku horretan, bistan denez, goi mailako euskal jakintzak eta kulturak ez lukete zeresan nabarmenik izango, euskaldunon mintzairak ez baitu horretarako berezko gaitasun komunikatibo eta diskurtsiborik. Gogoan
|
ditugu
euskara kultura hizkuntzen mundutik kanpo, berezko keriak dituela-eta, ezarri duten gizaseme ohoretsuen izenak. Ez dugu hemen horien zerrendarik ipiniko.
|
|
|
Eta arkaismo zer dan erabakitzean, gogora gaitezen beti Nafarroa’z, Lapurdi’z, Baxenabarre’z eta Zuberoa’z. Eta orrela guk uste baño askoz ere biziago arkituko
|
ditugu
euskeraren berezitasuna eta jenioa, ezen ez Gipuzkoa eta Bizkaia bakarrik aztertzen ba ditugu.
|
|
|
Jendearekin mintzatzeko, esate baterako, ba
|
ditugu
euskeraz modu batzuk: hika, nola, zuka eta berorika.
|
|
2005
|
|
|
Lanaren erdia irrati korteetatik atera dugu. Tertulietan esandako horiek gaztelaniaz dira, hitzez hitzekoak, eta ezin dugu solasaldietatik ateratako ezer aldatu; ezin
|
ditugu
euskarara, berdin frantsesera, edo ingelesera itzuli. Nahigabea ematen dit hain leku handietan egotea eta antzezlana euskaraz ez izatea.
|
|
|
ekonomia eta eskakizun nazionalak uztartzen zailak bai baina uztarrezinak? Eskertzen eta saritzen
|
ditugu
euskaraz artatzen gaituztenak ahoz nahiz idatziz?
|
|
|
\ Indar eta tresna ugari jarri
|
ditugu
euskararen alde: erakunde politikoak, lege araubidea, aurrekontuak, plangintza eta egitura berezituak, gizarte ekimenaren ekarria ahantzi gabe;
|
|
|
1981az geroztik, Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalaren eta Eustat en arteko hitzarmenari esker, EAEko errolda datuez gain, hainbat datu soziolinguistiko jaso da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Bost urtero izan
|
ditugu
euskararen ezagutzari, ama hizkuntzari eta etxeko hizkuntza erabilerari buruzko datuak. Badirudi ordea, INEk errolda ez duela bost urtez behin berrituko, baizik eta etengabe berritzeko sistema ezarriko duela.
|
|
|
1878 artean, aldizkariko eduki osoaren %2a zegoen justu justu euskaraz (artikuluen %4a) 56 Eta Madrilgo aldian ez dago artikulurik bat ere. Bai aurki daitezke garai bietan gaztelerazko artikulu batean sarturiko bertso solteak, baina horiek ez
|
ditugu
euskarazko idazki gisa kontatu.
|
|
|
Hurrengo lerroetan, Davila eta Zabaleta (1990), Basurko (1990), Fernandez (1994) eta Etxeberria (1999) autoreei jarraiki, XX. mendearen hasieratik gaurdainohiru aldi historiko bereiziko
|
ditugu
euskararen antolaketa eskolarrean:
|
|
|
Honek, herritar askok euskaltegietara jo behar izatea dakar berarekin eta esfortzu pertsonal eta ekonomiko handia eginez administrazioak bermatzen ez duena euren kabuz kudeatu behar izatea. Osasun administrazioarekin, gehiago edo gutxiago guztiok izaten ditugu harremanak eta hauetatik zenbat izaten
|
ditugu
euskaraz, edota udaletxean zenbat aldiz artatzen gaituzte gure hizkuntzaz, edo zenbat agiri jasotzen ditugu euskaraz?
|
|
|
Osasun administrazioarekin, gehiago edo gutxiago guztiok izaten ditugu harremanak eta hauetatik zenbat izaten ditugu euskaraz? edota udaletxean zenbat aldiz artatzen gaituzte gure hizkuntzaz, edo zenbat agiri jasotzen
|
ditugu
euskaraz?
|
|
2006
|
|
|
Aipatu ekimenekin batera, udalerriko batzordeek Olentzerori ongietorria emateko euren ekitaldiak antolatzeari ere ekin diote, urtero legez, eta horretarako Getxoko Udalaren dirulaguntza jaso dute, Zarraoak gogoratu duenez. " Aurten 32.000 euro zuzendu
|
ditugu
Euskara Zerbitzuak antolatutako ekitaldietarako eta batzordeek udalerriko auzo desberdinetan antolatutako egitarauen gastuetarako”, alkateak zehaztutakoaren arabera.
|
|
2007
|
|
|
Harreman sare berriak euskaraz sor daitezela nahi dugu. Horregatik antolatzen ditugu kultur emanaldiak, ikastaroak, haur eta gazteentzako programak, mendi irteerak eta jaiak, eta horregatik ekoizten
|
ditugu
euskarazko komunikabideak.
|
|
|
Hiru artikuluak irakurri ostean, zein lekutan erabiltzen duten idazle eta hiztun batzuek galdegaia hasiera perpausetan, orain aurkeztuko dugu 20 hasiera perpaus liburu batetik hartuak, Ipui onak izenekotik, berau Bizenta Antonia Mogelek idatzia gipuzkeraz. Hasiera perpausok idatzi
|
ditugu
euskara batuan (ahaleginak egin ditugu, behintzat) eta galdegaia kokatu dugu adibide guztietan aditz aurretxoan, gaur egun egin ohi den legez.
|
|
|
Baina erdarazko partikula horien ordaintzat semaforo batzuk erabiltzen
|
ditugu
euskaraz, hurrenez hurren t (z) ean (t (z) erakoan...) eta ostean (ondoren...), zeintzuek ez daukaten esangura kausalik, ezpabere, denborazko hutsa. Gaur egun, hedabideak lekuko, gaztelaniazko semaforook, gehienetan, gordin gordin imitatzen dira euskaraz (zelako forma erdaraz, halakoa euskaraz), kontuan hartu barik zelako testuinguruan dauden (zeinak erabakitzen duen zer esangura duen semaforodun sekuentziak).
|
|
|
Jarraian hainbat adibide emango ditugu paragrafo hasieretakoak, zeinetan aditz nagusia paratzen den aurrerengo (beltzez) eta perpaus konpletiboa ostean. Adibideak adizka sailkatuta emango ditugu, lagin bat eman ere (Ahaleginak egin
|
ditugu
euskara batuan edo ipintzen):
|
|
|
Zorigaitzez, gorago gogorarazten nuen bezala, bakarrik bidaiaren zati batzuk
|
ditugu
euskarazko bertsioan, gainerakoa galdu da.
|
|
2008
|
|
|
Eta galderaren inguruan honakoa: batez ere herri ertain eta handietan zer behar
|
ditugu
euskara elkarte erraldoiak, ekimen piloarekin, egitura sendoekin, jende piloarekin edo ekimenak sendotu ahala autonomiaren bidea hartuko dutenak. Arrasaten, AEDren baitan jarraitu beharrean, ekimenak indartu ahala, bakoitzak bere bidea hartu zuen.
|
|
|
Labur labur eta oro har aipatuko
|
ditugu
euskaraz garatu diren produktuak eta baliabideak:
|
|
|
Adibidez, ero hitza duten dokumentuak bilatu nahi baditugu, eroari, eroekin, eroengana hitzak dituzten dokumentuak ere detektatu nahi ditugu; konponketa bat litzateke" ero" letrekin hasten diren hitz guztiak detektatzea (ero* bilatzea), baina horrelakoetan erosotasun, erosi, erosten, eroale... hitzen aipamenak dituzten dokumentuak ere jasoko ditugu, eta horrelakorik ez dugu nahi, azken horien erreferentziak agertzen badira, benetan bilatzen ditugunekin nahastatuta agertuko direlako. Beraz, ahal dela, lematizazioan oinarritutako bilaketak egin
|
ditugu
euskarazko dokumentuak atzitzeko.
|
|
|
Euskarak izandako irabaziak, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da (lehenik ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenetan aurkitzen
|
ditugu
euskaraz ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
|
Kontuak kontu, noiz edo noiz aditzen
|
ditugu
euskaraz hezurmamitutako nazioaren aldeko deiadar sutsuak mundu abertzalean. Balio juzgu labur eta zehatzak dira, ez gogoeta teorikoaren uzta.
|
|
|
1968 ezkero, Bizkaiera, euskalkiak egoera diglosikoan jarri
|
ditugu
euskara batuaren ondoan. Ferguson-en araberako antolaketan, euskara batua goian eta biz kaiera behean.
|
|
|
24) maiz aipatu arren, nabarmen da ez dagoela adostasunik, termino ak definitzean antzekotasun handiak badaude ere. Gainera, gure inguruko hizkuntzetako terminoen parekoak eratu
|
ditugu
euskaraz eta Zabalak (1999: 163) dioena gerta
|
|
|
Inoiz baino egutegi tako gehiago izan
|
ditugu
euskaraz azken mende erdian, eta horietako zenbait bizirik dago XXI. mendearen hasiera honetan.
|
|
|
Haiei ere goresmenak, nire eskerrak. Elgarrekin, elgar bilduz eta sustatuz, euskarak behar dituen argibideak eta arauak, emeki emeki, ematen
|
ditugu
euskararen eta Euskal Herriaren onerako. –Ekin eta jarrai?
|
|
|
Euskaraz agertzean, ordea, itzultzaileak, abertzalea nonbait, gaztelau deitura horien espainol kutsu nabariegia ikusita, jatorrizko frantses iturrietara abiatzea nahiago izan zuen, gure Iparraldeak, hizkuntzari dagokionean, Frantziapean are kolonialismo zama pisutsuagoa pairatzen duela ahantzirik. Hortaz, Dupond> eta Dupont>
|
ditugu
euskaraz ere.
|
|
|
Sailkapen probak erabili ondoren, ikasleak elkarren artean konparatu ahal izateko asmoz, eta ereduko hizkuntza helburuak aintzat harturik, proba berdinak erabili
|
ditugu
euskarazko nahiz gaztelaniazko komunikazio gaitasuna neurtzeko. Hauek dira horiek:
|
|
|
Bozka ematean, PSN, NEB eta NaBai izan ziren honen aldeko bozka eman zutenak. EHEtik gogor salatu nahi
|
ditugu
euskararen zatiketa eta bazterketa aurrera daroaten politika eta interesak. Zentzu horretan, euskara bigarren postuan mantentzearen alde egiten dutenen jarrera gaitzesten dugu.
|
|
2009
|
|
|
Foru lurralde hau hiru hizkuntza eremutan zatitu zenean, Nafar herritarrei eskubide ezberdinak aitortu zitzaizkien eta Euskara Lingua Navarrorum izatetik Nafar batzuen hizkuntza izatera pasatu zen. Horri loturik ere ulertu behar
|
ditugu
euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreren datuak Nafarroako hiru hizkuntza eremuetan (Ikusi irudia).
|
|
|
Horrekin hedatu nahi izan
|
ditugu
euskararen normalizazioan baliagarriak diren ikuspegi eta praktikak, bai enpresa, bai hezkuntza eta bai administrazio arloetan. Eta horretarako, eredugarri jo ditugun erakundeak aukeratu, beraiek lortutako arrakastaren gakoak aztertu, eta horien berri emateko dibulgaziozko argitalpenak idatzi ditugu.
|
|
|
euskara planekin abiatu diren erakundeen esperientzia eta ezagutza bildu eta zabaltzea. Horrekin hedatu nahi izan
|
ditugu
euskararen normalizazioan baliagarriak diren ikuspegi eta praktikak, bai enpresa, bai hezkuntza eta bai administrazio arloetan. Eta horretarako, eredugarri jo ditugun erakundeak aukeratu, beraiek lortutako arrakastaren gakoak aztertu, eta horien berri emateko dibulgaziozko argitalpenak idatzi ditugu.
|
|
|
Izan ere, ezin dugu pentsatu: Errusian eta Ukrainan idazten den bezala idatziko
|
ditugu
euskaraz ere. Tira, pentsatu bai, hori pentsa dezakegu.
|
|
|
Euskal blogosfera 2001ean sortu zen, Sustatu.com blogarekin. Gaur egun, berriz, ia sei urte igarota, 5.464 blog
|
ditugu
euskaraz, Faroan112 argitaratu genuen moduan, 2007ko uztailaren 9an. Jakina, blog horiek guztiak ez daude bizirik.
|
|
|
Euskaraz ere noski. Horretan kontuan hartu behar
|
ditugu
euskarazko ortografia eta fonetika, maileguak egokitzeko orduan bereziki, gainerako hizkuntzetan egiten den antzera.
|
|
|
Ez da ene ikusgarria saritua izan, baizik eta gure taldearen proiektua. Urte berean hiru sorkuntza egin
|
ditugu
euskaraz: Juglarea z gain, Tartean eta Aulki hutsa.
|
|
|
Euskafea ren eta Juan Valdesen bitartez hasi dute Nafarroako 25 bat herritako euskara zerbitzuek helduak euskalduntzeko kanpaina. . Komunikabideetako publizitatea eta kalean banatzen diren eskuorriak egin beharrean, kale antzerki baten bitartez erakarri nahi
|
ditugu
euskara ikasle berriak?, adierazi du Koldo Iba, ez de Elejalde Zizur Nagusiko euskara teknikariak. Euskara zerbitzuek urte asko daramatzate helduen matrikulazio kanpainak antolatzen.
|
|
|
Esandakoaren argitan, bada, aurreratu
|
ditugu
euskararen" hazkundea eta iraupena segurtatzeko" bi baldintza nagusi: noranahikotasuna eta naturaltasuna.
|
|
|
Hiru arrazoi nabarmenduko
|
ditugu
euskarak hedabideen mundu ia mugagabean lekua izatearen alde: alde batetik, herritarrek legerian aitortua dutelako informazioa euskaraz jasotzeko eskubidea, eta hori bermatu egin behar da; bestetik, euskararen erabilera gizarte bizitzan areagotu eta sendotuko baldin bada, gaur egungo gizartearen ezaugarriak kontuan hartuta, nahitaezko baldintza delako hedabideetan erabilitako hizkuntza izatea; eta, hirugarrenik, euskara eta euskarazko sorkuntza kontuan hartzeak hedabideen anizkoiztasuna areagotzea dakarrelako.
|
|
|
Gomendioa, beraz, hori aldatzea litzateke: gero eta sare sozial gehiago behar
|
ditugu
euskaraz, blog bidezko tokietan, sare sozialetan, euskara Interneten sartu behar dugu.
|
|
|
Bukatzera goaz. Aurreko atalean adierazi dugun ukazioa(" euskara ez dago hilzorian") egokitzat onartzeko argudio pisuzko ugari eman
|
ditugu
euskararen hogeita bost urteotako bilakaerari buruz egin berri dugun eta amaitzera goazen kontu pasa honetan. Oker dabil, beraz, urteotako perspektiba alde batera utzita euskararen egoera arrisku larrian irudikatzen duena, euskara aitzakiatzat hartu eta zuria beltz ikus dadin saiatzen dena.
|
|
|
Diogunaren haritik, historiaren une ugarietara begiratuta, aise aurkituko
|
ditugu
euskararen atzerakadaz eta higaduraz plazaraturiko aldarrikapen esplizituak. XVIII. mendean, esaterako, Agustin Kardaberazek oso kezkati idatzi zuen gure hizkuntzak Araban erakusten zuen atzerakada etengabeaz.
|
|
2010
|
|
|
1.2 euskararen estatusa eta nafarroako gobernuaren hizkuntza politika nafarroako gobernuaren hizkuntza politikaren arloan bi garai bereizi behar
|
ditugu
euskararako ekimenak, hala politikoak nola sozialak, markatu dituztenak. (1) Lehen garai bat, 1986tik 1999 bitartean, Euskarari buruzko Foru Legea zenbait arlotan garatzea ekarri zuena. euskararen aldeko politika garbirik inoiz egin ez bazuen ere, orduko hizkuntza politikarako zuzendaritza nagusiak sustapen epelaren zenbait lan bederen burutu zituen.
|
|
|
Jakin min berriak behar
|
ditugu
euskarazko testu klasikoak miatzerakoan. Inor gutxik jarriko du hori zalantzan.
|
|
|
Guzti horretan familia bizitzak eta udaleko bizitzak duen eragina ere nabarmena denez, gune horiek ere kontuan hartu
|
ditugu
euskararen aldeko plangintzak egiterakoan. Hain zuzen ere, gune bi horietatik kanpo nekez bideratu daitekeelako euskararen etorkizuna.
|
|
|
Hitz zeltak toki izenen artean ere aurkitzen
|
ditugu
Euskararen lurraldean:
|
|
2011
|
|
|
Guztira 12.798 sarrera dituen hiztegi honetan, Eskola Hiztegia deituan egin genuen bezala, definizioez (18.505) gain, hainbat adibide (13.520) eta esapide (1.142) bildu ditugu. Euskararen hitzik erabilienak jarri
|
ditugu
euskaraz bizi nahi duen edonoren esku. Sinonimoak (10.486) eta antonimoak (3.344) ere erantsi dira euskara aberasteko bidea eskaintzeko asmoz.
|
|
|
Oro har, euskalkien eragina kontuan hartuta (ezinbestekoak dira zenbait kasutan: aitona/ amona/ aitajaun?) 1.128 hitz inguru
|
ditugu
euskaraz gutxieneko maila lortzeko jakin beharrezkotzat jotzen direnak, hau da, izar bikoak[**]. Oso beharrezkoak, hau da, izar batekoak[*] ordea, 1.728 inguru.
|
|
|
Udako Euskal Unibertsitatean, Komunitate Zientifiko Euskaldunaren eraketan garrantzia handia izan zuen proiektu editorialari heldu ziolako. Azkenik, atal honen amaieran, saiakera eta zientzia eta teknologiako idazlanen sariak aztergai izango
|
ditugu
euskarazko goi mailako produkzio idatziaren sustatzaileak izan ziren heinean.
|
|
|
Autokia ulertzeko euskara jakin behar da auto, tokia delako, baina erdaldun batek autoki ikusiko du arazo barik, «» hori nondik agertu den galdetu barik ere. Kasu lazgarriagoak
|
ditugu
euskarazko hitzak edo esaldiak, esan nahi dutenari guztiz sor, hautsi egiten dituztenetan: Leioan «Euskal Etxeen Plaza» izeneko plaza bat dago, erdaraz oso arrunta da ikustea «Plaza Euskal Etxeen», berdin gertatzen zaio Basauriko «Gudarien Etorbideari», erdaraz Avenida Guradien ematen baita.
|
|
|
Horiekin batera hizkuntza gaitasuna ere kontuan hartu behar dugu. Baina harrera egoeren tipologian zuzeneko eragile barik, bai ingurunearen definizioan, nola aldeko edo kontrako jarreretan zeharkako eragile gisa ari denez, aurrerago aztertuko
|
ditugu
euskara jakiteak eta ez jakiteak izan ditzakeen ondorioak.
|
|
|
Gogora ditzagun: (1) ez
|
ditugu
euskararentzat «eroso» diren sektoreak hautatu (dendak, tabernak, euskalgintzako enpresak?), (2) kanpoan utzi ditugu erakunde publikoak eta, oro har, merkatuaren logiketatik kanpo aritzen diren fundazioak eta elkarteak (oro har, irabazte xederik ez dutenak), (3) horrez gain, baztertu ditugu leku izenak, abizenak edo kokapenari erreferentzia zuzena egiten diotenak (toponimoekin kasu bereziak iza... nafar erriberan Azkoien euskal pitxi bat izan daiteke, baina ez Bizkaian Zornotza edo Gorbeia izenak), (4) eta azkenik, kontuan hartu ditugu goian ikusitako izena/ zehaztapena egiturako alde batean edo bietan euskarazko hitzik dutenak (adibidez:
|
|
|
Horrenbestez, nola sortzen dira enpresa izenak euskaraz? Edo, bestela esan, zer nolako izendatze praktikak
|
ditugu
euskara tresna gisa erabiltzen denean. Erraz laburbilduko ditugu:
|
|
|
Bestetik, herritarrak gerturarazi nahi ditugu Ikastolen jai honetara. Eta nola ez, euskaltzaleak aktibatu nahi
|
ditugu
euskararen aldeko lanera eta euskaltzaleak ez direnen arreta ere piztu nahi dugu. Kilometroak jaiaren antolaketa erabaki zenean koordinatzailea aukeratzeari ekin genion.
|
|
2012
|
|
|
Beste bost urte itxaron
|
ditugu
euskara gure kaleetan hasieran aipatutako kafetegian bezain erabilgarria den jakiteko. Irakurle bakoitzak hausnar dezala non eta zertan eragin dezakeen.
|
|
|
Beste diskurtso batean norbanako hiztunei leporatzen zaizkie erantzukizun eta ardurak; diskurtso horren arabera, inoizko erabilera daturik onenak izateko baldintzak ditugunean (ezagutza hazten doala), erabilera ez da hazten eta hori hiztunei leporatzen zaie. Aukerak sortu sortu ditugu, zabaldu
|
ditugu
euskaraz hitz egiteko aukera ematen diguten espazioak eta guneak, baina neurri horiek berez eta berauek bakarrik, ez dakarte erabilera orokortzerik.
|
|
|
Gerardo Armentiak gaineratzen du: " Euskal Herritik kanpora arazoak izan
|
ditugu
euskaragatik. Santanderren.
|
|
|
Lau. Aditza dela-eta, bi hitz ordena aipatu ohi
|
ditugu
euskaraz: SOA (Subjektua, Objektua, Aditza) eta SAO (Subjektua, Aditza, Objektua).
|
|
|
Hori posible izan dadin, beharrezkoak ditugu bitartekoak. Beharrezkoak
|
ditugu
euskaraz bizi ahal izateko espazioak eta beharrezkoa dugu baita ere aurrean dugun pertsona hori euskalduna izatea. Euskararentzat espazioak sortu behar ditugu non euskaldunok libre izango garen.
|
|
|
Ez gara gehiago luzatuko hemen datu horien analisian, ez baitugu toki gehiago. Artikulutxo honetan ez
|
ditugu
euskararekiko jarrerak aurkeztu; dena den, inkesta soziolinguistikoaz orain arte kaleratutako txostenean oso informazio gutxi agertzen da gai horri buruz, eta ez oso esanguratsua.
|
|
2013
|
|
|
Horixe. Oraindik gabezia handiak
|
ditugu
euskara idatziari dagokionean, adibidez. egiteak bitan jardutea esan nahi du, lana zaigu, eta, beraz, hobetzeko tarte handia dugu, bai barrura eta bai kanpora begira egiten den komunikazioaren arloan.
|
|
|
Baiezta dezakegu kultur azpiegitura horietan langileek euskara dutela lan hizkuntza eta lehentasunez darabiltela herritarrak artatzerakoan. Nolanahi ere, espazio publiko horiek ez
|
ditugu
euskararen arnasgunetzat hartuko, euskararen erabilera normalizaturik daukaten zerbitzutzat baizik. Izan ere, kultur gune horietara arrasatear guztiak, euskaldunak nahiz ez euskaldunak, hurbiltzen dira gehiago edo gutxiago eta, beraz, ez dira euskararen eremu esklusiboak.
|
|
|
Artxibo horietan begiratuz ohartu gara Eskualduna astekaria kontrolatzeko pertsona bereziak ere izendatu zituztela. Baionako suprefetak idatzitako hainbat gutunetan aurkitu
|
ditugu
euskarazko astekaria kontrolatzearen ardura zuten kideen izenak:
|
|
|
Ez
|
ditugu
euskarazko astekari guzti guztiak aipatu, baina nagusiak eta inportanteenak aipatu ditugu. Horiei gehitu behar zaizkie, XIX. mendean eta XX. mende hasieran agertzen ziren urtekari edo almanakak.
|
|
|
Euskarak izandako irabazia, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da (lehenik ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenengan aurkitzen
|
ditugu
euskaraz ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
|
Masa kulturak, bere aldetik, azkar zirkulatuko duten merkantzia kulturalak behar ditu. Zertan jokatzen
|
ditugu
euskararen komunitatearen bideak. Zer zaigu lorringarri eta zer bizigarri epe motzera eta epe luzera?
|
|
|
Gidaritza, estrategia, lotura, ahotsa. Lau funtzio behintzat aipatu
|
ditugu
euskararen gizarte erakundeen multzoari begira. Horiek betetzeko beste palanka batean eragin beharra ere ikusi dugu:
|
|
2014
|
|
|
Hasierako kafe makinaren bueltako elkarrizketa horiek, beranduxeago mahai inguruko gogoeta sakonagoak bihurtu ziren. Lagunarteko giroan Eusko Jaurlaritzako langileok euskaraz lan egiteko genituen zailtasunez hitz egin genuen luzaro eta proposamen mardulak ere egin izan
|
ditugu
euskara planen eraginkortasunari buruz, legeak euskaraz sortzeari buruz, itzulpengintzaren eginkizunaz euskara berezko hizkuntza duen administrazio batean... Guk ekarpen hura egin genuen, une jakin batean eragileek egiten ez zutela ikusita.
|
|
|
Berrikuntzak, soziala eta teknologikoa inkrementala edo disruptiboa izanda ere, ikerketa eta garapena izan behar du oinarri. Nola lortuko
|
ditugu
euskarazko produktu berritzaile eta erakargarriak. Nola bermatuko dugu euskara digitalki osasuntsu egotea, ikerketarik eta garapenik gabe?
|
|
|
Irizpide horren arabera A eredua hezkuntza elebidunean sartuko litzateke EAEn, baina ez da ageri agerikoa Nafarroako A eredua hezkuntza elebiduntzat har daitekeen toki guzietan bederen, zeren ez baita batere garbi zein den zehazki helburua hizkuntzaren erabilerari dagokionez. Guk, dena dela, hurrengo lerrootan aintzat hartuko
|
ditugu
euskararen presentzia baduten eredu guziak, baita soilki euskararen irakaskuntzaeuskararen bidezko irakaskuntzaeskaintzen dutenak ere (z gainera, alegia).
|
|
2015
|
|
|
Eta hala eta guztiz ere, aldaketa txikia? Ia hiru hamarkada behar izan
|
ditugu
euskararen kontrako lege hori aldatu ahal izateko, eta aldaketaz diogun bakarra da" txikia" dela. Hori horrela balitz, benetan aldaketatxo baten gainean berbetan ariko bagina, ez du ematen aldaketa handiagoetarako gaudenik.
|
|
|
Normalean, ikerketen datuak interpretatzerakoan, euskaldun kategoriapean eskalako goiko kosketan dauden kideak batu ohi ditugu. Koska horietan
|
ditugu
euskaraz" oso ongi" eta" nahiko ongi" mintzatzen direnak, hain zuzen ere; baina, egia esan, bi multzo horiek hainbatetan berezita agertzea hobe genuke, irudi argiagoak eman eta interpretazio zuzenagoak egingo baditugu.
|
|
|
%5, 1ekoa zen 1991n eta %23, 3koa 2011n. Hurrengo multzo euskaldunetan ere jaitsiera handiak ikusten
|
ditugu
euskararen erabileran.
|
|
|
Ikerketa horretarako, udalerri bat" euskaldun" den edo ez erabakitzeko, UEMAk darabilen irizpidea hartu dugu abiapuntu. Horrela, udalerri euskalduntzat hartu
|
ditugu
euskararen indizean %70eko balioa gainditzen duten udalerriak. Honela kalkulatzen da udalerri baten euskararen indizea:
|
|
|
Udalerri euskaldunen definizio operatiboa zein den argitu dugu artikulu honen hasieran, metodologiaren atalean: udalerri euskalduntzat jo
|
ditugu
euskararen indizean %70a gainditzen duten udalerri guztiak (esan bezala, praktikan, euskaldunen kopurua %60tik gora duten udalerriak sartzen dira udalerri euskaldunen multzoan). Arnasgune kontzeptuaren aurkezpena ere egin berri dugu Zalbideren eskutik.
|
|
|
Bigarren talde batean batu
|
ditugu
euskararen erabilera sustatzearen alde azaldu direnak. 282 dira, galdetegia osatu dutenen ia erdia (%49, 5).
|
|
|
Euskara hizkuntza ofiziala izanik ere Euskal Autonomia Erkidegoan, bere ezarpenean ofizialtasuna disimetrikoa da, gaztelaniaren mesedetan. Urteotan herritarrek, eragileek eta hainbat herri erakundek ahalegin handiak eta azpimarragarriak egin
|
ditugu
euskarak bere garapen osoa lor dezan, euskara osasun betean bizi dadin bere lurraldean.
|
|
|
2) Hizkuntza ala hiztunak jarri behar
|
ditugu
euskararen biziberritzearen oinarrian?
|
|
|
Enbatan argitara emanikoek, batez beste 1,93; Eginekoek, 2,00; Ekaitzakoek, 2,12; Garakoek, 2,16; Deiakoek, 2,17, eta Le Journalekoek, 2, 37.164 Eskalan zenbat eta gorago joan, orduan eta euskarazko artikulu gutxiago ageri dira. Oro har, garrantzi handia (4 puntu) edo erabatekoa (5 puntu) duten artikulu gutxi topatu
|
ditugu
euskaraz.
|
|
|
Gaur egun, ordea, maileguak jatorrizko hizkuntzan jasotzen
|
ditugu
euskarara. Jakingo al zenuke
|
|
|
Prototipoa lortzeko zaintza klinikorako informazioa kudeatzeko sistema bat sortudugu horretarako prestatuta dagoen software bati esker. Sistema honen oinarrian dauden terminologiazerbitzariak sortu
|
ditugu
euskara eta gaztelaniarako, eta medikuntzara egokitutako ortografia zuzentzailebat ere sortu dugu euskararako. Prototipoa eraikitzeko, Donostia Unibertsitate Ospitaleko alta txostenenbildumako. Digestio aparatua, ko eredua erabili dugu.
|
|
|
Bi bustidura mota
|
ditugu
euskaraz: bustidura adierazgarria eta asimilazio bustidura.
|
|
|
Muñoa, I. (2002). Zergaitik eta zertarako erabiltzen
|
ditugu
euskara eta gaztelera solasaldi berean. BATSoziolinguistika Aldizkaria, 42, 53
|
|
|
Atzerakada hori estatistikokiulertzen da. Nik kontrolatzen dudan pittin horretan, eta gisa horretako guneetan, nire inpresioa da, eta ez daukat daturik eta orduan ba bota egingo dut eta hor geldituko da, ni bizi naizen inguruetanorain 30 urte baino askoz ere gizarte funtzio gehiago betetzen
|
ditugu
euskaraz, askoz ere gehiago.Kualitatiboki ere, askoz ere sakonagoak, eta kapazitate gehiagokoak. Eta inguru horietako euskaldunek, bere euskalduntasunari esker, batzuetan nolabait gizarte garrantzia askoz gehiago, eta protagonismo askoz handiagoa dute, eta beren herritartasuna nolabait sendotuago ikusten dut.
|