|
2008
|
|
|
1968 ezkero, Bizkaiera, euskalkiak egoera diglosikoan jarri
|
ditugu
euskara batuaren ondoan. Ferguson-en araberako antolaketan, euskara batua goian eta biz kaiera behean.
|
|
|
24) maiz aipatu arren, nabarmen da ez dagoela adostasunik, termino ak definitzean antzekotasun handiak badaude ere. Gainera, gure inguruko hizkuntzetako terminoen parekoak eratu
|
ditugu
euskaraz eta Zabalak (1999: 163) dioena gerta
|
|
|
Inoiz baino egutegi tako gehiago izan
|
ditugu
euskaraz azken mende erdian, eta horietako zenbait bizirik dago XXI. mendearen hasiera honetan.
|
|
|
Haiei ere goresmenak, nire eskerrak. Elgarrekin, elgar bilduz eta sustatuz, euskarak behar dituen argibideak eta arauak, emeki emeki, ematen
|
ditugu
euskararen eta Euskal Herriaren onerako. –Ekin eta jarrai?
|
|
|
Euskaraz agertzean, ordea, itzultzaileak, abertzalea nonbait, gaztelau deitura horien espainol kutsu nabariegia ikusita, jatorrizko frantses iturrietara abiatzea nahiago izan zuen, gure Iparraldeak, hizkuntzari dagokionean, Frantziapean are kolonialismo zama pisutsuagoa pairatzen duela ahantzirik. Hortaz, Dupond> eta Dupont>
|
ditugu
euskaraz ere.
|
|
2010
|
|
|
Jakin min berriak behar
|
ditugu
euskarazko testu klasikoak miatzerakoan. Inor gutxik jarriko du hori zalantzan.
|
|
2013
|
|
|
Artxibo horietan begiratuz ohartu gara Eskualduna astekaria kontrolatzeko pertsona bereziak ere izendatu zituztela. Baionako suprefetak idatzitako hainbat gutunetan aurkitu
|
ditugu
euskarazko astekaria kontrolatzearen ardura zuten kideen izenak:
|
|
|
Ez
|
ditugu
euskarazko astekari guzti guztiak aipatu, baina nagusiak eta inportanteenak aipatu ditugu. Horiei gehitu behar zaizkie, XIX. mendean eta XX. mende hasieran agertzen ziren urtekari edo almanakak.
|
|
2017
|
|
|
Eramanikako lanek motibazioa ez dela bakarrik politikoa eta arrazionala izaten erakusten dute: sentimenduak hunki dezake, banakako eta familiako memoriak eragina badute motibazioan, memoria luzea gaitzetsi gabe (gogoan
|
ditugu
euskara ikasi nahi duten gazteetan euskararen erabilera eskolan estigmatizatzeko «sinboloa» bezalako neurriek markatu dituztenak; alta aitonen denborakoak dira horiek, beraz gazteek ez dute berek larrutik ordaindu, baina burasoen oroitzapenak euskara ikasi nahi duten edo ez duten jendeen kontzientzian eta jarreran eragina badu).
|
|
2021
|
|
|
Guztiz onargarriak dira elkargune edo elkarbide, mugatzailea, ezkerreko osagaia, elkar (tu) aditzoina izan baitaiteke; eta adibide horiek goraxeago aztertu ditugun mugakizun bereziko izen elkartuen sartuko genituzke (§ 7.2.2.3f). Hala ere, hainbat izen sortu
|
ditugu
euskaraz azken urteetan gaztelaniazko interzein conaurrizkiei ordaina emateko. Diogunaren adibide argia da, esaterako, elkarrekintza sarrera Euskaltzaindiaren Hiztegian:
|
|
|
Burutu aditza ez da holakoa, itxuraz nekatu ren pareko ikusten badugu ere. Berez bi burutu
|
ditugu
euskaraz: bat trantsitibo arrunta (lana burutu du), eta bestea intrantsitiboa (artoa burutu da).
|
|
|
Adibide ugari aurkituko
|
ditugu
euskaraz, bai testu idatzietan eta bai ahozko tradizioan ere5: adarbakar, adar motz, aho mehar, aho zabal, aitzin xuri, albo zabal, aurpegi luze, begibakar, begi beltz, begi gorri, begi ilun, belarri luze, besamotz, bizar gorri, buruarin, buru soil, buru zuri, eskuzabal, gerri eder, grauzkio motz, hankabakar, hanka luze, hanka motz,, ile harro, ile kizkur, ipurlodi, ipurtarin, kaskazuri, kirten motz, kopetilun, lepagorri, lepamehe, lepo zikin, magal harro, mingain luze, moko fier, moko-fin, musu gorri, mutur beltz, mutur zikin, mutxurdin, odol bero, papar gorri, prakerre, sudurmotz, titi handi, tripaundi, tripa zikin, txapel gorri, zain gorri, zango makur, zapata handi
|
|
|
aurreikusi, azpikontratatu, azpimarratu, gainbegiratu, gainbihurritu, gainelikatu, gainezarri, gainzuritu, goraipatu, goraltxatu. Gaztelaniazko sub, sobreaurrizkidun aditzen ordainak eratu
|
ditugu
euskaraz leku denborazko mugatzaile hauen bidez. Bi osagaien arteko erlazioa ‘modifikatzaile buru’ motakoa da: ‘gainean ezarri’, ‘aurrez ikusi’, ’gainetik begiratu’ edo ‘behar baino gehiago elikatu’ Hona zenbait adibide:
|
|
|
Esan bezala, horietako asko toponimo eta deitura gisa geratu zaizkigu. Baina balio bereko izen berriak ere sortu
|
ditugu
euskara estandarrean: landaredi, mangladi, esaterako.
|
|
|
Hortaz, horiek ere ez ditugu adjektiboen artean sailkatuko" (§ 14.2.1). Izan ere, zalantzak zalantza, atzizki hauek guztiak baliatzen
|
ditugu
euskaraz zerbaitetan diharduen, zerbait egiten duen gizakia izendatzeko; horregatik aztertuko ditugu azpisail honetan, eta atzizkiz atzizki emango ditugu beharrezko iruditzen zaizkigun xehetasunak.
|
|
|
7.2.2.2c Inguruko hizkuntzetako izen elkartuak aztertzeko kontuan hartu dituztenak jarraitu
|
ditugu
euskaraz azpisailak egiteko: ‘iturburua’, ‘jabegoa’, ‘osoa zatia’, ‘edukia’, ‘ondorioa’, baliabidea’, ‘gaia’, ‘garaia’, ‘lekua’, ‘helburua’, ‘ariketa’ Baina gogoan izan behar dugu horiek ez direla gramatikako, edo sintaxiko arauak.
|
|
|
7.2.1c Hain ugariak izanik mendekotasunezko izen elkartuak, azpisailak egin dituzte gramatikariek bai euskaraz eta bai beste hizkuntza askotan ere. Horretarako, osagaien morfologia izan dute kontuan eta, horren arabera, hiru azpisail bereizi
|
ditugu
euskaraz: izen+ izen egiturako hitz elkartuak, aditzoin+ izen egiturakoak, eta izen+ aditzetik eratorritako izen egiturakoak (hau da, iz [aditzoina+ le, tzaile, era, keta, kuntza, pen, tze] iz mugakizun dutenak).
|
|
|
Beste hitzetan esateko, DM honek ezin dio inola ere hasiera eman perpausari, izen sintagma, aditz edo adizlagunen baten laguntzan erabiltzen dugulako, beti zerbaiten ondoan eta ondoren. Zoritxarrez, egun hedatzen ari diren eta hain sarriegi entzuten diren perpaus hasierako* Ere bai...,* Be bai...,* Eta ere bai... bezalako esaldiak guztiz arrotzak
|
ditugu
euskaraz, euskara ezagutzen dugun neurrian behintzat: Nor joango da mendira?
|
|
|
22.6.8b Moduzko esaera adberbial gehiago badira. Ugariak
|
ditugu
euskaraz: baitezpada, badaezpada, batez ere, orobat, alde bat, nola edo hala, nola hala, noraezean, inondik ere, inola ere, hala nola, hala hola, hola hola, aldez edo moldez, argi eta garbi, batera eta bestera, edozein moduz, hain zuzen, hain segur, halabeharrez, bide batez, nahitaez, orpoz orpo, atzekoz aurrera eta abar.
|
|
|
28.4.8d Azkenik, ezezko perpausetako banakaritzan, taxu desberdineko moldeak gerta daitezke. Bi modu
|
ditugu
euskaraz, ezezko perpausak eta z baturik lotzeko: 1) Ez du jan eta ez du edan; 2) Ez jan du eta ez edan du.
|
|
|
– Zenbat alokutibo sistema
|
ditugu
euskaraz. Bakarra, edo alokutiboaren barnean ere sistema bat baino gehiago bereizi behar da?
|
|
|
Holakoak ez dira zuzenak gramatikaren ikuspuntutik. Beti a formakoak mailegatu behar
|
ditugu
euskaraz: perpaus konpletiboak, krisi ekonomikoa eta abar.
|
|
|
EGLUk ondorio bat ateratzen du hortik: bi bere
|
ditugu
euskaraz. Bat bihurkaria da eta, beraz, aurrekaria aditzaren formanteetan izatea eskatzen du.
|
|
|
Hori guztia dela eta, su asko eta su handia oso ongi bereizten
|
ditugu
euskaraz. Su asko diogunean leku desberdinetako suez ari gara:
|
|
|
Hala ere, hurrenkera guztiak berdinak dira? Beste hitzetan esateko, mutil hondarribiar gaztea, andre dirudun zaharra edo dirudun andre zaharra bezalakoak berdin erabiltzen
|
ditugu
euskaraz. Berdin ditugu nafar mediku diruduna, mediku nafar diruduna eta mediku dirudun nafarra?
|
|
|
adibidez, hitz hurrenkeraren parametroari zor zaio euskara SOV hizkuntza izatea (buru parametroa da bere izen teknikoa), ergatibotasunaren parametroari hizkuntza ergatiboa izatea, pro drop parametroari pro drop izatea. Alabaina, aldakortasunaren parametroak ez dira nahikoa izan hizkuntzen alderdi bereizgarriak azaltzeko, eta parametro horietatik kanpo bilatu behar
|
ditugu
euskarak eta beste hizkuntza batzuek erakusten dituzten zenbait ezaugarri berezi. Horietako bat da, adibidez, aditz laguntzailearen txandakatzea.
|
|
|
41.1a Hitz ordena aztertzean, berez, sintagmetako nahiz perpausetako hitzen ordena har daiteke kontuan. Izan ere, izen sintagmak, adjektibo sintagmak, adberbio sintagmak, zenbatzaile sintagmak edo determinatzaile sintagmak ere hitzez osatuak egoten dira, eta hitz horiek hurrenkera jakin batean ematen
|
ditugu
euskaraz. Izen sintagmaren barnean izenlagunak, oro har, izenaren ezkerrean ezartzen ditugu; eta adjektiboak, berriz, izenaren eskuinean.
|