|
2000
|
|
|
Bizkaiko egoera desberdina da antolamenduari erreparatzen
|
badiogu
. Hemen ontzi bilketa ez dute mankomunitateek kudeatzen, udal gehienek Bizkaiko Foru Aldundiarekin egin duten lankidetza hitzarmen baten bitartez gauzatzen dute.
|
|
|
Gauza asko egin da, baina hutsune handiak ditugu erabileraren aldetik herritarrei zerbitzuak ematerako orduan. Bestetik, oraindik ez dugu lortu euskalduna benetan euskaraz zuzentzea administrazioari; administrazioa oso errespetuzko gauzatzat dugu herritar gehienok, eta uste dugu administrazioan dagoenari erdaraz egiten
|
badiogu
ez dugula inolako arazorik izango.
|
|
|
Bizitza ematea bezain naturala da bizitza kentzea. Eskubiderik aitortzen
|
badiogu
naturalezari, bizitza emateko eskubidearen eskutik heriotza emateko eskubidea dator. Naturalezan errotuta dago heriotz zigorra.
|
|
|
Euskara batua zela eta ez zela, sesio franko izana zen inguruetan. Eta horri ikuspegi politikoen bakoiztasuna gehitzen
|
badiogu
... da denekin ondo egoteko ur handi samarretan sartua zegoela gure aldizkaria. Hara zergatik ohartarazten zituen bere irakurleak gisa honetara:
|
|
|
albaniera, armeniera, assyriera, bulgariera, errumaniera, errusiera, esloveniera, farsia, flamenkoa, galegoa, georgiera, grekoa, hindia, hungariera, japoniera, katalana, koreera, kurduera, luxemburgera, mazedoniera, norvegiera, poloniera, portugesa, serbokroaziera, suediera, tamilera, thai a, txekiera, txinera, urdua, eta Etxepareren hizkuntza, jakina. Kanalen jatorriari begiratzen
|
badiogu
, batzuk transnazionalak dira, nahiz hizkuntza ezberdinetan aritu (MTV adibidez), beste batzuk nazioartekoak (Euronews, hizkuntza ezberdinetan), edo herrialde jakin batekoak baina nazioarteko edizioan (BBC World), estatu nazio batekoak (RAI), eta beste zenbait estaturik gabeko herrietakoak (Kurdistan TV). Generoak ere ugariak dira:
|
|
|
Bestaldetik, ekintzaren gertalekuari (Donostia) erreparatzen
|
badiogu
, konturatuko gara inguruko errealitateaz aipamen guti (inoiz egiten bada) egiten dela eta, Donostian barik, beste edozein lekutan gertatu balitz, irakurleak ez zukeen alde handirik nabarituko. (El Correo IV)
|
|
|
Albisteetako gertaerak jazo diren lekuari erreparatu beharrean gertaera horiekeragina izan duten tokiari begiratzen
|
badiogu
, egunkari bien arteko antzekotasunaesanguratsua da oraindik, baina ez hain erabatekoa, 4 taulan ikusten dugun legez.GARAk, bere lehiakidearen aldean, Gipuzkoa eta Nafarroa lehenesten ditu (eta neurritxikiagoan Bizkaia eta Araba). Euskarazko egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk baino.
|
|
|
baibiak uztartzeko. Erabilerari erreparatzen
|
badiogu
, baina, eta horretarako Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka hartuko dugu irizpide gisa, hiritartasuna eta nazionalitatea hitzekin alderatuz, herritartasuna gutxien erabilia dena dugu oraindik7.Duen esanahi sinboliko potentzial handiagatik(, herria, delako kontzeptuak berebaitan laburbiltzen dituen esanahi ugari eta adierazkorrak kontuan hartuz), ordea, ezlitzateke harritzekoa erabilera politiko eta herri mailakoan orain artekoa baino zabalera handiagoa izatea epe laburrean, jendearengan atxikipen sentimendua oso errazpizten baitu.
|
|
|
Baina euskal herritar sentitzen garenon eskubide politikoakaitortzeko eskubidea ukaezina da. Inori ez zaio euskaraz aritzeko eskubidea ukatzen, nahiz eta Erriberakoa izan eta gaur egun eskubide hori han legez ukatuta egon.Edonori ea pertsona horrek eskubide linguistiko batzuk dituen eta, beraz, euskarazaritzeko eskubidea daukan galdetzen
|
badiogu
, inork ez luke hori ukatuko. Bada, guk ulertzen ez duguna hauxe da:
|
|
|
Orozkoko laminak bere amorantea ondratu gura zuelako ekarri zion estalgia.Jestuaren adierazpen sinbolikoari begiratzen
|
badiogu
, haren esanahi intimistak erritopizgarria iradokitzen du: gorpua ehun batez inguratzea berriz amniosean biltzea da, matrizean sartzea, bizi berriaren bermea eskaintzeko (Ginzburg 1992, 265).
|
|
|
Ez dugu ahantzi behar esaten ari garena aldaera kolokialari buruzkoa dela, etamaila diskurtsiboa bideratzeko berebiziko garrantzia duen esparru honetan gertatzendenari arretarik eskaini ez baldin
|
badiogu
ere, emaitzak ikusita, gure ardura eskatzenduela.
|
|
|
Falangeari sinetsi nahi baldin
|
badiogu
, Altxamendu Nazionala. Iraultza, zen:. Revolucion Nacional Sindicalista?, alegia (cfr.
|
|
|
Dena den, EGM elkartearen galdetegietako emaitzak irrati estazio handien esparrurako dira fidagarriak, zehaztasuna galtzen baita hiritarrari galdetzen
|
badiogu
zer sintonizatu duen galdetegia egin aurreko hogeita hamar egunetako 24 orduetan. Bistan da zehaztasuna txikia dela estazio txikien kontuan eta datuak orokorrak eta irratibideari berari zein estazio nagusiei dagozkiela batez ere (González eta Carrero, 1999, 157)
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar
|
badiogu
behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus ere jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak iz... Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren joaiten zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan.
|
|
|
Azalean baino ez da xaloa definizioa. Huts larri bat eginen dugu mailuari, esate baterako, harria bera kontrajartzen baldin
|
badiogu
. Errazkeria da hori, benetako poesia iraintzen duen ebidentzien eremua.
|
|
|
Horrela, behaviorismo zentzu zabalean eta behaviorismo tradizionala bere" zentzu hertsiagoan" behin eta berriro bereizten ibiltzeko zailtasuna saihesten dugu. Zientzia bateratuaren zatia den diziplinari behaviorismoa deitzen
|
badiogu
zentzu zabalean, Vienako Zirkuluan orain arte ohitura izan bezala, Watson eta beste behaviorista batzuek aurreratutako tesi bereziak babesteko ardura hartu dugu.66
|
|
|
Vienan aditu bati galdetzen
|
badiogu
zeri buruzkoa den Mark Francisen liburua, agian ezer gutxi erantzungo digu, baina, ezbairik gabe, irakurleak artikulu bilduma honetan denetarik aurkituko du kultura austriarrean sakontzeko: S.A.M. Adshead ek Inperioaren espirituaren jatorria aurkezten du; Philip Manger ek Habsburg familiaren mitoa deseraikitzen du Joseph Roth en" Radetzky
|
|
2001
|
|
|
Garai batean egia izan bazen ere, errepresioak eta txirotasunak kontzientzia hartzea eragiten zuela, ez dirudi gaur egun hala denik. Honi guztiari eransten
|
badiogu
, denek ez bada ere, askok, bankuan kontu bat dugula eta zentzuzkoa iruditzen zaigula, ba...
|
|
|
Ezta ere aski andereñoek ikastolan euskeraz egitea, gero kalean adiskideekin edo ta beren etxetan erderaz ari izaten baldin badira. Eta, lantokietan toki bat betetzeko pertsona bila ari garenean, edo ta egunkarietan egiten ditugun dei horien bidez euskeraz jakin behar denik esaten ez badugu, eta telefono hotsari euskeraz" nor da" edo" esan" edo" bai" edo horrela erantzuten ez
|
badiogu
, lantegi barrutan, etxean, kalean, kafeterietan eta non nahi eta beti euskeraz egiten ez badugu... UTIKAN automobiletan eta jartzen ditugun" Euskeraz" letrerotxoak.
|
|
|
Aipaturiko helburu horiek guztiek betetzeko, Aula del Mar elkartearen proiektu nagusia Gure Zita transformazioa da eta horretan dihardute Bermeoko Astilleros de Bermeo ontzi oletan. " Sinplea da, itsasorekin zer ikusia duen oro jendeari helarazi nahi baldin
|
badiogu
, egokiena jendea bertara eramatea da", dio Prietok. Itsaso zabalera gerturatze hori Gure Zitaren bitartez egingo dutela gauza nabaria den arren, oraindik ez dute ordea zehaztu zenbatekoa izango den era horretako bidaia edo txango baten prezioa.
|
|
|
Alderdi espainiarren estrategiatik, demokrazia hau ez dugula behar adina estimatzen esaten zaigu, bai. Eta bizkar ematen baldin
|
badiogu
sistema puskatzen ari garela diote. Baina hori ezin zaigu abertzaleoi leporatu.
|
|
|
Agian, beste batean egingo dut «zein da zein»i dagokion nire tipologia, baina ez nuke artikulu hau bukatu nahi etsipenez, «ez dut ulertzen zergatik» gertatzen den esanez, baizik eta aldarrikatuz «zein da zein» jokoan apustuak egiten dituztenak direla nor. Zure inguruan «nor» denik aurkitzen baduzu itxaropenerako urrats bat eman duzu, eta aurtengo Kilometroetako leman diogun bezala, harrokeriarik gabe baina tinko «garena garela» aitortzen
|
badiogu
gure buruari, hasiak izango gara gizakiak non dauden pentsatzen eta, agian, galderak beste hurrenkera batean egiten
|
|
|
Beste alderdi batzuek federazioa defendatuko dute, edota probintzia gisa berregituratzea, eskuduntza maila, kudeaketa hutsera mugatuz, edo beste edozein proposamen. Guztiak zilegizkoak, guztiak mahai batean planteatu beharrekoak, baldin eta bizi dugun gatazkari irtenbide bat bilatu nahi
|
badiogu
.
|
|
|
Egia esan, ezaugarriok guztiok ez dira inondik ere harritzekoak, baldin eta lehenago esan dugun moduan, Nouveau Roman-en oinarrian dagoen poetikari begiratzen
|
badiogu
. Mugimendu honetan barneratzen diren idazleek hizkuntza optiko eta guztiz deskribatzailea erabili zuten beraien nobeletan eta Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakia eta mundua aldentzen duen oro deuseztatzea bilatzen zuten.
|
|
|
Baina dirua ez da dena. (Seria) Lagunari traizioa egiten
|
badiogu
, akabo zoriona eta akabo dena. Ulertzen?
|
|
|
Irakasle gisa dugun esperientziari begiratzen
|
badiogu
, garbi dirudi, gauregun eta Euskal Herrian, arrakasta/ ez arrakastaren arteko muga markatzen duena, neurri handi batean, baina ez bakarrik?
|
|
|
Izan ere, gainerako eskualde literarioki aberatsetan ez bezala, euskal literaturesparruan gauza arras berria baita eleberrigintza errealista tradizional hau, eta ezitzulera zikliko soila. Eleberrigintza berandu agertu zen9 eta ez zen errealistaizatera iritsi oso berandu baino. Lasagabasterri sinesten
|
badiogu
–. Heldutasunberantiar horren atzean dauden arrazoiak asko eta pisu ezberdinekoak lirateke.Esan izan da, eta neu ere neurri batean bat nator honekin?, Hegel-en definiziofamatuari jarraiki, eleberria epopeia burgesa, zela, eta burgesia euskaldunik ezean, ezinezkoa zela generoa euskaraz garatzea.
|
|
|
Adibidez, Nathalie Sarraute, Susmoaren aroasaioaren egileak, eleberrigintza zaharraren errepresentazio teknikak (alegia XIX.mendekoak) arbuiatzen ditu, ez haien emaitza errealista eta prosaikoa delako, XX.mendearen erdialdeko errealitate psikologikoa bere konplexutasunean agerrarazteko gai ez direlako baizik. Mitterrand-i sinetsi behar
|
badiogu
, XX. mendekoliteratura ez da eraiki errealismoaren auzia eginez, beronen ahalmenak hedatuzbaino14 XIX. mendeko errealismo klasikoaren ondoan errealismo modernoa, geuk bizi dugun errealitateari egokituagoa, izango genuke bere baliabide teknikoguztiekin (perspektibismoa, mikrodeskribapenak, behaviourismoa, eta abar).
|
|
|
Egia esan, ezaugarri horiek guztiok ez dira inondik ere harritzekoak, baldineta lehenago esan dugun moduan, Nouveau Romanen oinarrian dagoen poetikaribegiratzen
|
badiogu
. Mugimendu horretan barneratu ziren idazleek hizkuntzaoptiko eta guztiz deskribatzailea erabili zuten beren nobeletan, eta Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakia eta mundua aldentzen duen oro deuseztatzeabilatzen zuten.
|
|
|
Horrek, ekoizpenean badago eta beste landetxe batera eramaten bada, edozein gaixotasun izateko sentiberagoa izango litzateke, nahiz eta normalean pronostiko arina izan. Hala ere, hiltegira doanean, garraiatzeaz gain, estresa gehitzen
|
badiogu
, hilketaren edo antzekoen jakitun izateagatik, edo eskura urik ez badu, etab., estres maila askoz handiagoa izango da. Kasu horretan, immunitate sistemaren erantzuna asko murrizten da.
|
|
|
Beraz hiru talde baziren. Iztuetari, esate baterako, sinetsi behar baldin
|
badiogu
, eta ez da aspaldiko kontua, duela ehun eta hogeita bost urteko kontuak dira, Gipuzkoan seitatik bostek ez zekien euskara besterik. Halaz guztiz administrazioko eta politikako hizkuntza erdara zenez gero, seitatik batek bakarrik hartzen zuen parte behar bezala administrazio eta politika gaietan.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi
|
badiogu
, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere euskararik ez dakitenena ere.
|
|
|
Krutwigen deiturak, berari sinetsi behar
|
badiogu
, t bakarra aski du. Ilias (ik.
|
|
|
Lehen burutik hasten bagara," jelkide" horiek ez ziren" jelkideak"," jeltzaileak" baino, eta nork bere buruarentzat begiz jo duen izena zor diogu gainerakoek. Gero, izengoitirik ipini nahi
|
badiogu
, edota bestek asmatu badio, diogun argi eta garbi ez dela izena, izengoitia baizik14.
|
|
|
Oinetako lur hau ikara dabilkigu eta ez dira oraindik isildu dardara berrien aitzin gidari datozen trumoi hots ilunak. Etorkizunaren berri jakin nahi genuke eta, etorkizunari antzemango
|
badiogu
, gu baino gazteagoek gogoan zer darabilten igarri egin behar.
|
|
|
Hango eta orduko hizkuntza ere ezagutu behar, bai alajaina, eta ez ezagutzetik etorri dira gure artean  lehen eta are orain bertan ere irakur daitezkeen hainbat bitxikeria. Eta hizkuntza hori per definitionem hizkuntza idatzia dugunez gero orain, ezagutu behar dira, eta errotik bururaino ezagutu, orduko, lehenago eta geroagoko idazlegeak; grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoi  tzak zer adieraz zezakeen igartzen ez
|
badiogu
, ez baitugu gauza zuzenik aterako gure edizioetan. Badute bekatu bat baino gehiago gure orain  tsuko argitaratzaileek ere.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, bertako emisora edo kateekin egindako 120.000 sintonizazio hein handiagoan nahiz txikiagoan nazionalismoaren aurka dauden operadoreekin egin ziren (Radio Nervión/ Gorbea, Correo...). Telebistaren kasuan, ikusle guztien %29, 3k hartzen dute ETBren bi kanalak; kuota horri tokian tokiko telebisten %2, 5 eransten
|
badiogu
, %31, 8 kuota hartzen du bertako telebisten ikuslegoak.
|
|
|
Halarik ere, hedabide horien iritzi ildoari heltzen
|
badiogu
, alderdi nazionalisten aurrean mimetismo handiegiaz jokatu zutela, bakearen gaian berezko diskurtsorik ez balute bezala ari zirela, suma zitekeen. Arlo horretan, beste gizarte instantzia batzuetatik sortu ziren ekimenek ere (elizak" Denon Artean, Bakea Denontzat" izenpean bultzatu zuen kanpaina izan zen garrantzitsuena, baina baziren gehiago), ez zuten, guk uste, hedabide hauetan informazio mailan behar luketen protagonismoa, eta bigarren mailako gertaera eta argudiotzat hartu ziren, indar politikoen sektore batetik zetozenak sendotzen zirelarik.
|
|
|
Beharrezkoa da —derrigorrezkoa— intsumisioa. Ez bakarrik gure eskubide linguistiko pertsonalak zanpatu nahi dizkigutelako; gure gurasoen memoriari lotsatu gabe begiratu nahi
|
badiogu
eta gure seme alaben aurrean geure buruaren jabe garela erakutsi nahi badugu behintzat, ez dago beste irtenbiderik. Edo bestela esanda:
|
|
|
Horrela, ez da harritzekoa Kantek hemen batasun helburuduna aipatzea. " Gure adimena nola erabil dezakegu, baita esperientziari dagokionez ere, geure buruari helbururik ez
|
badiogu
ezartzen?" (A816/ B844 (E590)). Helburua ez da ezer ezagutzen laguntzen digun adigaia, ez da kategoria bat, baina ezagutzaren osotasunean badu bere lekua.
|
|
|
Elkartasuna, beraz, maitari izatearen emaitza eta ondorio da, ez arrazoimendun/ adimendun izatearena. Giza izanari eutsi nahi
|
badiogu
, bakoitzaren eta giza-artearen eragilea eta eratzailea maitasunak izan behar du, ez arrazoimenak. Arrazoimenari so eginez, bestearen hartzekoak niretzat eman beharra baldin badakar, nire eginkizuna bigarrengo mailakoa da, ondoriozkoa, arrazoiketaren araberakoa.
|
|
|
Ondoan Jokin. Erabateko lutozko trajeak dotorezia areagotu egiten zion, eta honi tatxarik gabeko bere planta gaineratzen
|
badiogu
, lord ingeles baten traza bereganatua zuela esan genezake. Amaia atzean zegoen.
|
|
2002
|
|
|
Historiari begiratzen
|
badiogu
, oso hurbil ditugu Erribera eta gainerako Euskal Herriaren arteko desberdintasunak. Eta ARGIAko irakurleek hau oso garbi ulertzea gustatuko litzaidake:
|
|
|
gainezka egon ziren areto gehienak eta bertan, ekintza horietan, egindako galdera eta proposamenek marka guztiak hautsi zituzten. Eta honi guztiari 52.000 lagunen sinadura eta sei eurotako aportazioa gehitzen
|
badiogu
, are gehiago esan genezake, Bake Konferentziaren egitasmo honek gizartearen multzo zabalaren babesa jaso duela (Orain bertan milaka lagun partaidetza txartelak banatzen ari dira, urria arteko luzapena ahalbidetzeko).
|
|
|
Hori gizartea mehatxatzea eta beldurtzea da, gizarte honek irtenbiderik ez duela irudikatzeko. Epe laburrera arazo asko dauzkagu, baina ezin dugu ahaztu gure helburuak zeintzuk diren eta horri heltzen
|
badiogu
eta lana egin, lehenago edo geroago etorriko dira fruituak.
|
|
|
Arrakogoitin gora jarraitzeko tentazioari eutsi
|
badiogu
, ordea, ganaduarentzako bide ugarietako bat hartu eta arazorik gabe, ordu erdi barru, Belaguako aterpetxean egongo gara.
|
|
|
Babilonia ahots kontzertu polifonikoa da eta hasieratik harrapatzen du irakurlea bere musikaltasunagatik eta hariaren dramatismoagatik. Horri gaineratzen
|
badiogu
plano bakoitzaren oinarrian dagoen dokumentazio sendoa (gertakizunen garaiko erreferentzien artean sartzen dira, besteak beste, gerra karlisten edo trenbidearen eraikuntza eta beste zenbait gertakizunen gaineko iruzkinak), ulergarria da nobelak hain harrera ona eduki izana.
|
|
|
Elhuyar Hiztegi Entziklopedikoan datorren definizio horri begiratzen
|
badiogu
, argi dago ongi baino hobeki egokitzen zaiola Anjel Lertxundiren eleberrigintzari eklektiko adjektiboa. Segur aski, batek baino gehiagok pentsa lezake zail dela egile baten obra joera bakar batean kokatzea eta arrazoirik ez zaio faltako, ikerketa honetan etengabe adierazi baitugu ibilbide luzeko egileek (Saizarbitoria, Atxaga, Irigoien...) hainbat berrikuntza egiten eta poetika erabiltzen dituztela beren bilakaera literarioan.
|
|
|
Baina Zabaletaren eleberria Errolanen mitoaren birsortze literarioa baino gehiago ere bada, XII. mendean Euskal Herrian bizitza nolakoa zen islatzen baitu, trebezia handiz kontatuz euskaldunak eta musulmanak barne hartzen zituen komunitate konplexu haren harreman, ohitura eta bestelako gorabeherak. Horri guztiari amodio istorio baten kontakizuna edo autorearen dokumentazio historiko literarioa gaineratzen
|
badiogu
, gomendagarria gertatzen da eleberri honen irakurketa. e) Generozko beste eleberriak
|
|
|
Baina eleberriaren punturik ahulena, beharbada, pertsonaiei ematen dien trataera da, gertakarien kontakizunak ez duelako haien psikologiaren garapenik islatzen. Horri gaineratzen
|
badiogu
hariaren sinpletasuna edo kausalitate falta, K. Mitxelenak aipatu bezala, ezin ukatuko dugu oraindik ohiturazko poetikaren alorrean sartzen dela. Rojoren aburuz, Joanak joanek ez du zerikusi handirik aurreko eleberri historikoekin, eta, hori delaeta, ohiturazko eleberrigintzatik gertuago dagoela esaten du eta Domingo Agirreri egindako omenaldi gisara kontsideratzen.
|
|
|
Hortaz, tipia berenez, bertze gauza baino handiago izanen da. Eta bertzalde, berenez tipi denari kendua gauza bateri eratxikitzen
|
badiogu
, hau, zio hori dela bide, lehen zen baino tipiagoa bilhakatzen da, eta ez handiago.
|
|
|
Nolanahi ere, zuhaitz hostoiraunkorretan aritzeko hobe da izotzak agertu arte zain egotea; kimatzeko, ordea, hobe hotzari aurrea hartzen
|
badiogu
.
|
|
|
Haurrari goizean hondartzan jolasean ari dela argazki bat atera nahi
|
badiogu
, aski da 100 batekin.
|
|
|
Horrela, zerua eta itsasoa dituen paisaia bati argazkia ateratzen
|
badiogu
, zeruertza ez da argazkiaren erdian jarri behar: zeruak edo itsasoak argazkiaren bi heren hartu ditu eta gainerako herena beste elementuak.
|
|
|
Etikoki zein estetikoki onartezinezkoa izateaz gainera, dudarik ez dago: giza espeziea bakarra da, gizakia da denetan ugaztunik homogeneoena eta, gure alderdi indibidual eta kolektiboari garrantzi handia aitortzen
|
badiogu
ere, zurien eta beltzen artean alderik bilatzen badugu ere, begiak biribil edo zeharka dituztenen artean berezitasunak egiten ditugun arren, errealitatean berdin berdintsuak gara denok.
|
|
|
Mundu osoko telebistek eskaintzen dituzten kirol emankizunak dira, estetikari erreparatzen
|
badiogu
, ikuskizunik erakargarrienetakoak. Teknikaren mirariak eta narrazioaren eraginkortasunak ahalmen handia dute edertasuna, interes dramatikoa eta kiroletarako grina bat egiteko.
|
|
|
Beraz, Espainiako Erresuma Europako Elkartean sartu zenean, erakunde hauNekazaritzako Politika Bateratuak sorturiko desoreken erreforma prozesuaren erdianzegoen. Egoera horri Espainiako administrazioak Elkartean sartzeko negoziazioetan erakutsitako jarrera ahula gehitzen
|
badiogu
, sektorea nahiko kaltetuta atera zelaondoriozta daiteke. Adibidez, esne kuotaren kasuan, argi geratu zen EEEren asmoaEspainiako estatua soberakinen kontsumitzaile bilakatzea zela, eta ez ekoizle.
|
|
|
Beste alde batetik, irakasleak/ tesiak ratioari begiratzen
|
badiogu
, ikusten dugu, UPV EHUn, 2000 urtean, batez beste, proportzioan 59 euskal irakasleren artetikdoktoretza tesi bat aurkeztu zela euskaraz, hau da, 59/ 1 ratioa. Erdaraz, berriz, ratioa 15/ 1 tamainakoa izan zen.
|
|
|
Kasu honetan, UEU daeuskal unibertsitate liburuen ekoizlerik handiena, 98 liburu argitaratu baititu hamarurteko tarte horretan. Gainera, azken hogei urteotan egin den ekoizpenari begiratzen
|
badiogu
, UEU bera da argitaldaririk garrantzitsuena, 200 liburu inguru jarribaititu euskal unibertsitatearen zerbitzuan.
|
|
|
Hortaz, krinoideoen ugal aparatuari buruzko ikerketa baten irakurleria potentziala nahiko murritza da mundu osoan, are murritzagoa ingelesaz kanpoko hizkuntza batera jotzen badugu, alemanera, gaztelaniara edo frantseserakasu?, eta euskarara joz gero, nekez aurkituko ditugu lau lagun horretan interesatuta daudenak. Horri eransten
|
badiogu
zientzialari orok argitaratzeko duen presioa, curriculumak neurtzeko erabiltzen diren baremoak, eta nazioartekotasunarenbeharra, argi geratzen da goi mailako ikerkuntzaren emaitzak gehien bat ingelesezargitaratu behar direla. Azken batez, zientzia ez da ezagumenduaren sortze hutsa, ezagumendu hori zabaltzea, eztabaidatzea, eta horretan aurreratzea baizik, etahorretarako ezinbestekoa dugu geure emaitzak mundu osoko zientzialarien kritikapean uztea.
|
|
|
Ardura hori egokitu zaigu, beraz, Euskal Herriko unibertsitateetan lan egiten dugunoi. Ez dugu asmatuko heziketa egokia ematen gizarteari bizkarra ematen
|
badiogu
, alegia, gizarteko arazoei entzungor egiten badiegu. Horregatik, ezinbestekoa da zehatz mehatzaztertzea, zer ezaugarri dituen gure ikasleek aurkituko duten testuinguruak.
|
|
|
Titulazio mapen diseinua. Euskal Herrian dagoen titulazioen banaketa moduari erreparatzen
|
badiogu
, ikaragarrizko desorekak daudela ikusikodugu. Inolako ikuspegi nazionalik gabe egindako maparen aurrean topatuko gara.
|
|
|
Atzerritar bati euskaraz ahoskera, bereziz? mintzatzea onartzen
|
badiogu
, zergatik ez, adibidez, bertako euskaldun berri bati. Baremoberberak erabili behar dira gazte baten gaitasun maila eta profesional heldubatena neurtzeko?
|
|
|
Bilakaera kronologikoari erreparatzen
|
badiogu
, produkzioaren hazkundearenada aterako dugun lehen ondorioa. Hain zuzen, 1987an baino ia bost aldiz gehiagoargitaratu da, gure laginaren azken urtean.
|
|
|
Bi adibide jarriko ditugu. Gure adineko kultura ertaineko euskaldun bati eskatzen
|
badiogu
di da, berehala, idazle klasiko baten izena emateko, hamarretik zazpik (edo seik, edo zortzik, berdin digu) Zesar esango du. Eta literaturaren ikuspegitik zaila da Zesarren bikaintasuna defendatzea:
|
|
|
Diakritiko edo ezaugarri morfologiko bat gehitzea, seguruena zenbakietan (salbuespena direlako). Lexikoan [Rzah] sinboloa jartzen
|
badiogu
(hiru [Rzah]), aldaketa hauek egin ditzakegu:
|
|
|
– Egosten ari diren bitartean patatak osorik gera daitezen, nahikoa da koilarakada bat olio gehitzea eta gatzez gazitzea sutatik kendu baino minutu bat lehenago. – Arroza bere puntuan egotea erraza da, olio tanta batzuk edo gurina gehitzen
|
badiogu
egosteari. – Zopak elikagarriagoak eta zaporetsuagoak izango dira, aurrez hozkailuan gorde ditugun soberakinak gehituta (gazta, salda, barazkiak, etab.). – Perretxiko eta txanpinoiak leunago geratuko dira, eta limoi zukuz bustiko ditugu prestatu aurretik.
|
|
|
Erabiltzaile elkarteen buru diren protesta kanpainek lortu zuten prezio horiek erregistro bakoitzeko 12.000 pezetara jaistea, eta 8.000 pezeta urteko mantentze lanengatik, oraindik ere Europako altuenak baitira. Horri gehitzen
|
badiogu
izapideak oso motelak direla (aste batzuk mundu batean, Internetekoa, dena bertigoaren abiaduran mugitzen da), eta, gainera, enpresa edo erakunde erregistratuak oso motelak direnez, enpresa edo erakunde erregistratzaileak domeinuak enkantean jartzeko aukera paregabea izango dugu. Zientzia eta Teknologia Ministerioak egoera konpondu du orain, eta asmoak onak dirudite (izen geografikoak edo generikoak, orain arte debekatutakoak, partikularrentzako sarbidea irekitzea, etab.). Zirriborroa Interneten kontsulta daiteke, «www.setsi.mcyt.es/ reg_ internet/ notabplan.htm» helbidean, eta askok zalantza egiten dute«. es» k aurkezten dituen akats guztiak limurtzeko.
|
|
|
Gure bizitzako une bat edo bidean gurekin dauden pertsonetako bat gogora ekartzea opari polita da, eta horri balio erantsia eman diezaiokegu konbentzionalismoetatik ihes egin eta gure ukitu pertsonala ematen
|
badiogu
. Horretarako, kristala pintatzeko teknika erabil dezakegu, berun faltsuko erliebea erabiliz, kristalaren gainean marko artifiziala sortzeko.
|
|
|
Biderketa mentuaren, ukondoaren edo hazien bidez egiten da. Azaleak zainketa asko behar ditu; beraz, ohiko arazoetan behar adina arreta jartzen ez
|
badiogu
, honako hauek izan daitezke: . hostoak alde batera uztea:
|
|
|
Honen erakusgarri da Sarako herrian ere, Axular handiaren herrian, euskal mezarik ez izatea egungo aste bukaeretan. Nik hor ikusten dut benetan euskararen arriskurik handiena, alegia, euskarari orain arte eutsi baldin
|
badiogu
gure nahi berezi horri esker eutsi diogula neurri handi batean, baina nahikari hori desegiten bada, euskara bera ere desegingo dela. Kontua larriago izango da, gainera, jendea euskararen kontrako jarrerak hartzen hasten baldin bada.
|
|
|
homologazioa. Euskaraz idatzitako liburu ba  tzuk best-seller kategoriatik gertu dabiltza, edizio piloari begiratzen
|
badiogu
behintzat, eta Durangoko Azokako egoitza txikiegi geratzen da urtero, hara hurbiltzen den jende saldoa hartu ezinik. Gure letren osasun ezin sendoagoa nabarmentzen du, behin eta berriz, Euskadi Sarietako ekitaldi ezin dirdaitsuagoak, eta, bestalde, gure literatura âeta, bide batez, gure kulturaâ simulakroa ez dela frogatzen du, antza, Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan elkarrizketa liburu ederrak.
|
|
|
Beste alde batetik, orain egiten den eskaintzari erreparatzen
|
badiogu
, esan behar da izugarrizko desorekak daudela. Tokian tokiko interesen arabera moldatu da, neurri batean behintzat, tituluen eskaintza.
|
|
|
Momentua da. Orain ez
|
badiogu
heltzen garesti ordain dezakegu atzerapena, lehia horretan buru belarri murgildu behar dugu. Zenbait faktore behintzat alde daukagu:
|
|
|
1.EIREko Kongresuan emandako datuek erakusten dutenez badago masa kritiko nahikoa Euskal Unibertsitatea sortu ahal izateko, kopuruari erreparatzen
|
badiogu
, behintzat, 1.200 irakasletik gora eta 25.000 ikasle inguru ari baitira euskaraz lanean une honetan Euskal Herriko unibertsitateetan. Behe mailetako irakaskuntzaren datuen bilakaerak ikasle euskaldunen etengabeko hazkundea iragartzen digu, eta alde horretatik ez dirudi arazo asko egongo litzatekeenik ikasleak lortzeko.
|
|
|
Historiari erreparatzen
|
badiogu
, Euskal Herriko Unibertsitate zein Euskal Unibertsitateari buruz luze eta zabal hitz egin eta idatzi izan da, beti ere, hori bai, asmo, gogoeta, behar edota eskubide mailan, gehienetan teoria mailan, askotxotan intentzio eta hasperenean soilik geratuz. LAB sindikatuak ere gai honen inguruan hainbat hausnarketa zein eztabaida egin izan du.
|
|
|
Ghettora eramango gintuzke beste arrazoi bategatik ere: ez dut uste baden nahiko masa kritikorik, irakasle eta ikertzaile formatu nahikorik, holako proiektu bat bultzatzeko, berriz ere diot, maila eman nahi
|
badiogu
proiektuari. Eskola duin batzuk eman daitezke, hori bai, baina eskola batzuk emateak ez du unibertsitatea egiten.
|
|
|
1. Bai, ez dut zalantzarik gai honen inguruan, eta ez erraza delako (aurrerago aztertuko ditugu dauden zailtasunak), baizik eta lehenengo puntuari baietz esan
|
badiogu
ez dugulako beste irtenbiderik. Gure herri honek beti erakutsi du kapazitatea aurrean izan dituen erronkei erantzuteko, eta kasu honetan badugu erronka, eta handia gainera.
|
|
2003
|
|
|
Kasu horretan, burtsako eta higiezinen sektoreko burbuilen zulatzeak kalte larria ekarri zien banku sistemari eta, hedaduraz, enpresen ehundurari. Horri gaineratzen
|
badiogu
politika ekonomikoek oso motel gestionatu zutela krisia, hortik ateratzen den emaitza Japoniako ekonomia azken hamabi urteotan murgildua dagoen deflazio atzeraldien espirala da.
|
|
|
Arrazoi fisiologikoak medio endorfinen askatzeak berak plazerra eragiten du. Alde psikologikoari begiratzen
|
badiogu
berriz, kirola egiteak eguneroko arazoetaz ahaztea ahalbidetzen digu, egunerokoan parentesi bat egiten laguntzen digu. Osasuna ez da beraz, onura fisikoa soilik, plazer psikologikoa ere hor dago.
|
|
|
Horixe da arrazoiaren parte bat: " Eusten ez
|
badiogu
, desagertu egingo gara. Gure kulturari eta historiari eutsi beharra daukagu".
|
|
|
Larria da euskararen egoera Iparraldean eta are larriagoa da gazteen erabilerari erreparatzen
|
badiogu
. Horren garrantziaz jabetuta, Euskarbiada jaia antolatu du Seaskak urriaren 18rako Angeluko Amodioaren hondartzan.
|
|
|
Autoari olioa aldatzen
|
badiogu
,
|
|
|
Hori etxebizitzari aplikatzen
|
badiogu
oso larria da, bere izaera soziala ahazten duelako eta hiria polis moduan hiritarrak bizi diren toki bezala hartzen ez duelako.
|
|
|
Tratamendu espezifikoa eskatzen duten patologiak eta adinaren berezko arazoak Alzheimerra, kasu bazter utzita, eta zaharra gaixoarekin lotzeari uzten
|
badiogu
, konturatu egingo gara haren erabaki gaitasuna nagusitzen dela, eta beraren arazo psikologikoak bizitzako beste edozein momentutan bezain garrantzitsuak direla eta orduan bezalako sendaketa ahalegina behar dutela.
|
|
|
besterik ez dela izaitez nazioa. Mendebaldeko historiari behatzen baldin
|
badiogu
, gainera, ohartzen gara, erromatar kulturak, hizkuntza latinarekin eta kristau erlijioarekin bateraturik, Europako eremu gehiena bere menpe atxiki dueno, hots, Erdi Aro guztian eta geroztik, XVIII. mende hondarreraino bederen, ez zaiola garrantzi gehiegirik eman ez Nazioari ez naziotasunari politika sailean: erresuma batetik bestera bazebiltzan jauzi eta punpeka, arazo handirik gabe, edozein naziotako errege edo erreginagaiak, bai eta kapitainak eta fraideak, apezpikuak eta kardinaleak, ministroak eta artistak.
|
|
|
Eta Bernat Etxepare katolikoari kontrajartzen
|
badiogu
Joanes Leizarragako lapurtar protestantea, konturatzen gara, euskaltzaletasunaren aldetik, ez dietela zorrik nafartarraren neurtitzei, lapurtarraren lerro hauek: Alabaina segur izanez ezen Heuskaldunak berze nazione guzien artean ez garela hain basa, non gure lengoaiez ezin ezagut eta lauda dezagun gure Jauna.
|
|
|
Beste arazorik izan dezakegu ordea, bortizkeriak zer egiteko duen estatu barnean galdatzen
|
badiogu
gure buruari. Hausnarketak Bortizkeriaz (1907) idatzi zuen Georges Sorelek eta erran zuen izigarri ilun egon direla orain arte bortizkeriaren arazoak.
|
|
|
Gainera, kolesterola eta hipertentsio arteriala prebenitzeko kanpaina publikoek urtean 6 milioi errezeta eman dituzte. Horri gehitzen
|
badiogu
aurtengo gripearen prebalentzia nabarmena, 5 milioi errezeta preskribitu baititu, gastuaren hazkunde kontrolatugabea ulertzen da. Farmaindustriaren iritziz, Gizarte Segurantzan afiliatu berriak sartu izanak eta merkatuan generiko gehiago egoteak lagundu du errezeta bakoitzeko batez besteko prezioa murrizten.
|
|
|
Analisi mota hori askoz errazagoa da, Bakteroides fragilis ‘hazi’ egin baitaiteke laborategian. Kasu honetan, mikroorganismoa aztertu beharreko laginari aurre egiten
|
badiogu
, mikroorganismoaren hazkunde egokia nabaritu behar da. Emaitza negatiboa bada, horrek esan nahi du laginean fagoak daudela, horiek mikroorganismoa infektatzen baitute eta, ondorioz, ezin baitira biderkatu.
|
|
|
Hori lortzeko, funtsezkoa da eltzeak edo zartaginak egiteko erabiltzen diren materialak bero eroale onak izatea (metala edo zeramika). Berotzen ari den ontziari tapa jartzen
|
badiogu
, hobeto aprobetxatuko dugu beroa, eta galerak saihestuko ditugu. Zartaginen eta eltzeen hondoak erabat lauak izatea komeni da, plakarekin gainazal osoan kontaktuan jartzeko.
|
|
|
Oilasko haragiaren ezaugarri nabarmen bat gantz kontzentrazio txikia da, bereziki zati gihartsuetan, adibidez bularkian, non lipidoen proportzioa %1 baino txikiagoa baita. Horri gehitzen
|
badiogu
hegaztiek beren gantzaren osaera alda dezaketela jasotako dietarekin, koipe hori gehiegi ez asetzea lor liteke, eta, hala, haien kalitatea hobetu. Ezaugarri horiei esker, produktua eraginkortasun nutrizional handiko kontzentratu proteiko bihurtzen da, proteinak erraz digeritzen baitira eta kalitate biologiko handia baitute.
|
|
|
Onena egostearen amaieran gatza botatzea da, ez askatzeko eta samur geratzeko eta ez hondatzeko. Hesteetako gasak saihets ditzakegu egoste saldan eta ondoren kontsumitzean barazkiak (kalabaza, azenarioa) hornitzeko osagai ugari dituzten lekaleak gehitzen baditugu eta digestioa errazten duen espeziaren bat eransten
|
badiogu
, hala nola anis, iltze, mihilu edo piperbeltz pikorrak. Uraren eta lekaleen proportzioak 3 zati/ lekale izan behar du.
|
|
|
Hori dela eta, desberdintasunak ez dira aldatu. Eta duela bi urteko Barometroari begiratzen
|
badiogu
, marka zurien edo banatzaileen konfiantza nabarmen hobetu da (0,4 puntu). Elikagaiek oro har sortzen duten konfiantzarekin alderatuz gero (7,29), markek merezi dutena, oro har, askoz txikiagoa da, eta aldea ez da aldatzen aurreko urteekin alderatuta.
|
|
|
Testu bati egilea kentzen
|
badiogu
, deszifraezina bilakatzen da. Testu bati egilea izendatuz, mugak jartzen zaizkio eta sakoneko esanahi bat ematen.
|
|
|
–Ados, Pello! Izan ere, gure indarrak sakabanatuta zeudek, eta bildu egin behar ditiagu, zartaginean dugun taloari buelta eman nahi
|
badiogu
behintzat.
|
|
|
Mirari hau muga bat izan baita gure historian. Eta, nola Jainkoa pinu batez baliatu baita, zer iruditzen zaizue ‘Pinu etxe’ deitzen
|
badiogu
–", esan zuen don Justo Gramatikariak. Don Justo Gramatikariak bazuen, ordea, anaia bat, nabarmentzea atsegin zuena, eta honek, orduan, bere iritzia eman zuen:
|
|
|
–Zer iruditzen zaik geltokira datorren hurrengo trenari su ematen
|
badiogu
––ezustean harrapatu ninduen Kepak.
|
|
|
Saiatu ere ez ziren asko saiatu diglosia zaharra gainditzen (Munibek euskara dezente landu bazuen ere), gaztelania goretsi baitzuten beraiek ere eliteen hizkuntzatzat; euskal hiztunak berriz ere analfabeto funtzional moduan geratu ziren. Larramendiri sinesten
|
badiogu
(1882: 282), bere garaiko (1754) gipuzkoarren hiru laurdenek ez zuten gaztelania uler  tzen, eta gainerako euskal probintzietan ere euskaraz baizik hitz egiten ez zutenen kopurua handia zela badakigu. Esan daiteke, beraz, RSBAPen hutsegite handietako bat izan zela euskarak Argien zabaltzaile joka zezakeen rola ez ulertzea.
|
|
|
Adanen becatuac ecarri ditu gaitz asco, ez bacarric bere ondorengoetara, baita ere ganaduetara. Ez det orregatic esan nai, aurchoai ipintzea cutunac, Evangelio Santu escribituarequin, dala gaizqui eguiña; sorguin ta beguizcodun gabe gaitz eguin lezaque Deabruac berez Jangoicoac licencia ematen dionean, ta Evangelio Santu escribitua, ona da beldurtzeco guezurraren aita, baita ere bestelaco gaitzac osatzeco fede vici batequin laguntzen
|
badiogu
(J. A. Mogel, 1994: 104).
|