|
2008
|
|
|
463), gasterik> zar> baize, > ta> txipirik> andi> (JMESB, 460). Bestelako hitz jokoak eta elkarrekin nolabaiteko antza edo erri ma
|
dutenak
ere badarabiltza: Ezta> > gura> ikuste> utsa> eta> utsala> (JMESB,
|
|
|
Izenordain biok jarrai jarraian daude batzuetan eta ohiko ordenan: neutroa aurretik eta markatua ondoren dela (a); hala ere, ordena iruntzitakoa
|
dutenak
ere badira (b), eta inoiz bata eta bestea urrunduago kokaturik ere ageri dira (c):
|
|
|
J. D. J. Salaberriren liburutik hartuak dira anitz (Salaberri 1870). Badira politikakoak (dozena bat), bai eta zuhurtzia umorez erakusten
|
dutenak
ere(. Bi adinen arte ko gizona eta bere bi emaztegaiak? , egile izengabearenak, RB 28,).
|
|
2012
|
|
|
dutenak; baita, urrutiko harremana?
|
dutenak
ere, eta badira, azkenik, gai nagusiarekin, edo hari nagusiarekin, hobeto, inolako harremanik ez duten ideiak:
|
|
2016
|
|
|
Kritikaren gustuaren araberan ekintza arrakastatsuak azpimarratzen dira, arrakasta hori zehaztu gabe eta huts egiten
|
dutenak
ere. Askotan kritika horrek puntu bakar batzuk hartzen ditu epaiketa orokor baten egiteko.
|
|
2021
|
|
|
Eta perpausaren bukaeran —hobe litzateke esatea, beharbada, ez hasieran— hortaz
|
dutenak
ere ageri dira: Horrenbesterekin esan dut ez dudala Oihenart poeta bezala gutxietsi nahi.
|
|
|
Baina asko dira orduan perpaus barnean
|
dutenak
ere, eta ez nahitaez galdezkoak direlako, bestelakoek ere hantxe baitaramate. Adibidez:
|
|
|
7.2.6a Asmo elkarte izena eman zitzaien Hitz Elkarketa/ 4 (1992) lanean ‘zerbaitetarako asmoa, gogoa, joera... ’ adierazten dutelako (eta hemen sartu ziren zale mugakizun
|
dutenak
ere; gramatika honetan adjektibo elkartuetan aztertzen dira). Artiagoitiak (2011) osagarria eskatzen duten erlaziozko izenen artean bereizten dituen bost motetatik, izen abstraktuak dira, oro har, hemen aztergai ditugunak, semantikoki, egoera psikologikoak edo behar fisiologikoak adierazten dituztenak.
|
|
|
12.3.2i Baina artikulua berekin duten izen bereziekin ari garelarik, badira bestelako jokabidea agertzen
|
dutenak
ere, postposizioak eranstean artikulua galtzen dutenak. Euskaltzaindia bera ere izen berezia da, elkarte bakarra dago munduan izen horrekin, baina hor ere mugatzailea ageri da, eta izen arruntekin bezala erabiltzen dugu:
|
|
|
laranja atala, laranja ziztor, baratxuri ale esaten bada ere, ez dugu mahats ziztor, mahats atal edo banana ziztor esaten. Kuantifikazio hitzak dira gauza batzuk multzoka loturik daudela adierazten
|
dutenak
ere: lore sorta bat, esaterako, nahiz gero hori beste erabileretara ere hedatu den:
|
|
|
Edo, kategoria lexikoak izanik ere, adjektiboak esaterako, esanahia ez da lexikoa, gramatikala baino, aurreraxeago ikusiko dugunez. Horrexegatik eztabaidagarria izan daiteke hitz elkarketaren barruan aztertzea; hain zuzen ere, bai etxeko eta bai kanpoko gramatikarien artean izan dira horrelako egiturak hitz elkarketaren barnean aztertu dituztenak, eta baita sintaxian aztertu beharrekoak direla defendatu
|
dutenak
ere. Azkuek, adibidez, graduazio edo maila adberbioez ari dela aipatzen ditu on on ona moduko egiturak (beheraxeago —c) azpiatalean— aztertuko ditugunak); Euskal Gramatika:
|
|
|
7.2.10c Azkenik, badira izenondo kategoriako lehen osagaia
|
dutenak
ere, eder ispilu, handiputz, harroputz... Orra gure eder ispillu (Etxaniz); Sinisten det andiputztxoa da ta (Urruzuno).
|
|
|
antzutu, bikoiztu, isildu, okertu. Eta badira amaierarainoko burutzapena edo lorpena adierazten
|
dutenak
ere: agortu, berritu, gaitu, xahutu.
|
|
|
Azken urteetan sortu dira bestelako izenak oinarri dituzten keriadun eratorriak ere (bortxakeria, indarkeria), baita aditza oinarri
|
dutenak
ere (bazterkeria, bereizkeria); baztertu edo bereizi, gizartekideez ari garela, gaitzesten ditugun jokabideak diren heinean, keria erantsi zaie jokabide gaitzesgarria dela adierazteko. Mailegua eta keria atzizkiaz sortutako izena, bata bestearen ondoan ere aurkitzen ditugu behin baino gehiagotan:
|
|
|
[PS Andreaz] ez da fidatzen ([PS [DS andre a] [P z]]). Eta baita instrumentalaz gainera, ‘tarteko’ izen baten laguntzaz postposizio konplexuagoa
|
dutenak
ere. Adibidez:
|
|
|
24.2c Oinarrian izena
|
dutenak
ere agertzen dira predikatu modura, baina gutxiago, eta ingurune sintaktiko eta semantiko zehatzagoetan. Gehienetan identifikaziozko egituretan azaltzen dira:
|
|
|
34.3.5m Azkenik, badira kontzesiozko interpretazioa
|
dutenak
ere: Euskal Herria ederra bada, munduan txoko polit harrigarri ugari aurkituko ditugu.
|
|
|
Negu hartan ez zuten goserik pasako, non azken unean uzta bat batean ez zitzaien galtzen. Baina ez dira falta alderantzizko segida
|
dutenak
ere: Non ez duzun arerioa osoki garaitua ikusten, ez zaitezela pausa.
|
|
|
34.7d Baldintza errealaren balioa duenean, maizenik oraindik hasi gabeak diren egoerak, gertakariak edo gertakari segidak aipatu ohi dira (Iaz adina saiatuz gero, aurten ere lortuko duzu helburua) eta baita ekintza errepikatuak (Egunero otoitz eginez gero, arimako bakea lortzen da) eta balio generikoa edo gnomikoa izanik denbora kokapen zehatzik ez
|
dutenak
ere (Euria eginez gero, kaleak busti egiten dira). Era horretan, askotan geroaldiari buruzko baldintzak adierazteko erabiltzen dira; edo bestela balio generikoa izaten dute eta, ondorioz, ez dute denbora zehatzik adierazten; edo aldiberekotasun errepikatua dute.
|
|
|
36.6.1b Forma hauekin eginiko perpausetako predikatuak iraupenekoak direnez, egoera edo jarduera adierazten dutenak izaten dira maiz (hemen deno, mendian dabilen bitartean), baina gauzatze prozesua adierazten
|
dutenak
ere izan daitezke (etxeko lanak egin bitartean); erdiespeneko predikatuak, berriz, pluraltasunak edo errepikatzeak egiten ditu iraupeneko, ohi bezala (ikusleak sartzen diren bitartean, hots, ‘sartzen ari diren bitartean’; egunero garaiz etortzen zaren bitartean), edo prozesu gisa ulertzeak (trena gelditzen den bitartean, hau da, ‘gelditzen ari den bitartean’). Uneko predikatuak epeko bilakatzen dira, halaber —interpretazio hori onartzen dutenean—, ezezka emanda eta iraupeneko forma erantsita; hala gertatzen da, esate baterako, honako perpaus honetan:
|
|
|
Zugatik zerbait egin ahal baneza!; Nire bizia zurearen orde eman ahal baneza! Eta baita, esan gabe doa, ahal* edun eta izan laguntzaileekin
|
dutenak
ere: Hori ona litzateke, egiten ahal balitz/ egin izango ahal balitz; Ahal balitz, guztien adostasuna lortu genuke.
|
|
|
34.5.3c [t (z) en+ izan/* edun] duten oraineko baldintzazko perpausek (ibiltzen bada, ekartzen badu), denboraren aldetik, solas uneari eta geroaldiari dagozkion denborazko kokapenak adieraz ditzakete. ...ien historia idazten ari bazara, ez ahaztu jatorri askotako jendea biltzen zela haietara), edo oraino hasi gabeak diren egoerak, gertakariak edo gertakari segidak (Zure esanetara makurtzen banaiz, herritarrek ez didate barkatuko) aipa daitezke haietan, bai eta, balio generikoa edo gnomikoa izanik (Lehoi ar berriak taldea menderatzen badu, aurreko kumeak hiltzen ditu) denborazko kokapen zehatzik ez
|
dutenak
ere. Hauetan guztietan, hipotesia solas unean edo geroaldian jartzean, ez da guztiz ziurra hipotesi hori gauzatuko denik; baina(+ alegialdia) motako adizkera erabilita baino gertakortasun handiagoa aitortzen zaie.
|
|
|
Denbora hartan{ pozik bizi ginen ∼ pozik biziko gara}. Horien parekoak dira ‘hori’ erakuslea
|
dutenak
ere: Lanean hasiko naiz noizbait eta egun horretan ez dut zure laguntzaren beharrik izango.
|
|
|
Mendian bizi da; Donostiara goaz; Etxetik nator... Bestelako esanahia
|
dutenak
ere badira (konpainia, modua, instrumentua, zergatia, helburua eta abar adierazten dutenak): Zurekin bizi nahi dut; Gutaz oroitu da; Gurasoentzat erosi dut oparia; Zuregatik edozer egingo nuke...
|
|
|
batzuek noiz nongoaren gaineko informazioa ematen dute, beste batzuek modua, maila edo beste zirkunstantziaren baten erreferentzia ematen dute. Eta badira hiztunak esaldiarekiko duen jarrera azaltzen
|
dutenak
ere. Denek ez dute, bestalde, jokabide sintaktiko bera aditzarekin.
|
|
|
Badira, jakina oso erabiltzen
|
dutenak
ere: Oso maite ninduen (Orixe);[...] Donostian txoko polit bat, oso maite izaten zutena (S.
|
|
|
Adizki jokatuak ziren guztiak. Baina badira horrelako markarik ez
|
dutenak
ere, adizki jokatugabeak alegia. Azken hauek partizipio burutu forman ageri dira edo tze atzizkia oinarri duen formaren bat hartzen dute, oro har, perpausa osatzeko.
|
|
|
Entzun dut tren hau ez dela Orion gelditzen. Onartzekoak dira, dena den, aditza perpausaren azkenean
|
dutenak
ere: Entzun dut tren hau Orion gelditzen ez dela.
|
|
|
Axaleko aldaketak eginez bakarrik, jakina. Batzuek estandarrera jo dute, oso osoan ez bada ere, beste kasu batzuetan ortografia bakarrik batu da, eta txostenetan ez dira falta erdiko bidea hartu
|
dutenak
ere. Egile klasikoak euskal grafia modernoan eman ditugu (Elizanburu, Etxepare eta abar).
|
|
|
Horrela,* edozein arrain ak okerra da, baina arrain hauek, bost arrain, bost arrain hauek akatsik gabeak ditugu. Badira, halaber, batera joan behar
|
dutenak
ere: Herri bakoitz a begiratu behar da(* herri bakoitz); Liburu guzti ak irakurri ditugu(* liburu guzti), esaterako.
|
|
|
Izan daiteke interpretazioaren aldetik aipatu berri dugun desabantailagatik? Baliteke; hala ere, gogorarazi behar dugu aditz jokatugabea
|
dutenak
ere ez direla erabat gardenak interpretazioaren aldetik, hauek ere bai baitute jokatudunek duten arazo hori15.
|
|
2023
|
|
|
" Dezente ikasi beharreko gaia" dela adierazten dute batzuek, eta unibertsitatera sartzeko probaren beldurraz, irakasgai samurrago bat hartzearen hautua egiten dute, edo egin nahi duten karrerari begira egokia den beste irakasgai bat hobesten dute. Azken horien artean, ez dira falta euskara geroago ikasiko dutela aipatzen
|
dutenak
ere...
|