|
2008
|
|
|
– Izen nagusiari dagokionez, berriz, genitiboan ez ezik, inolako mugatza ilerik ez kasu markarik ez
|
duela
ere ager daiteke, EGLU k dioena gorabehera, baina orduan erdiak> behar dugu, ezinbestean, multzo batez ari bagara.6
|
|
2009
|
|
|
Hiztegiaridagokionez, ezagunadaOihenartektradiziozkohitzakberres kuratzeraetaneologismoak sortzera jozuela12 Zeinahi aukera egiten
|
duela
ere, Etxeparek bainohiztegiaberatsagoaerabiltzen du, honako zereginhone tanbederen: hitzberberaerrepikatzea saihestuetabesterenbatengatik ordez
|
|
2012
|
|
|
Beste horrenbeste esan dezakegu corpuseko adibide guztiez ere; ez dago adibide bakar bat ere enuntziatu parentetikoa kenduz gero, E1 enuntziatua sintaktikoki urratuko duenik. Horrek garbi adierazten edo ikusarazten digu enuntziatu parentetikoaren kanpo izaera sintaktikoa eta baita esatariak E1 edo oinarrizko enuntziatuaren planifikazio kognitiboa osotasun edo bloke bat bailitzan egiten
|
duela
ere. E1 oinarrizko enuntziatuan, oro har, ez dago elementurik E2 enuntziatuko osagairen bati erreferentzia egingo dionik.
|
|
2021
|
|
|
Ondorioa adierazten badute, hein batean aurreko solasetik edo perpauseko edukitik ondorioztatzen dena diskurtso markatzaile hauek agerian jarri baizik ez dute egiten, perpausean gordea baitago. Halatan, norbait hila dagoela dioenak ez da dudarik gehiago sufrituko ez
|
duela
ere dioela. Inoiz gerta daiteke, ordea, norbaitek perpaus batetik ondorioztatua gezurra edo okerra izatea; hala nola, kaleak bustiak ikusten dituenak euria egin duela esaten duenean, agian ez baitu euririk egin, eta bai kale garbitzaileak goizean kaleak garbitu izan.
|
|
|
42.20.3b Ondoko adibideetan ikusten den bezala, baina juntagailuaren ondoan ageri da batzuetan eta berriz diskurtso markatzailearen laguntasuna
|
duela
ere bai besteetan: [...] eskolarako baino gogo handiago izango zuela Nikanorrek nahiz edonork, hantxe mendi bazterrean ibiltzeko eta egoteko.
|
|
|
Baina gaur egun pen dela hedatuena esango genuke eta ingurune fonetikoak ez duela gehiegi laguntzen, nahiz herskariaren ondoko ahoskabetzeaz sortua izan pen(* oroitmen> oroipen, cf. orhitmen, Tartas); itzulpen, laburpen edo eratorpen eratorrietako pen aldaera ez du ingurune fonetikoak azaltzen. Areago, aldaera bakoitzak ñabardura jakin bat hartu
|
duela
ere esan dezakegu, beheraxeago ikusiko ditugun bikoteak aintzat hartzen baditugu —aitormen eta aitorpen, hedamen eta hedapen, irudimen eta irudipen, ukimen eta ukipen eta abar— Aldaera huts zirenak atzizki beregain bihurtzeko bidean egon daitezke. Bada beste aldaera bat ere, mendu, latinezko mentumekin lotura garbia duena.
|
|
|
—Txertuk; zergatik ardotegian beti nire ondoan esertzen den (Iraola). Ezen partikula lagun
|
duela
ere erabili izan da forma hau, ahozkoan batez ere, zergatik{ ezen ∼ eze ∼ ze}... n aldaeretan:
|
|
|
Bospasei egunez, negua baitzen, elurrean bide egin zuten (Laphitz); Ez nuke honekin, lekua ez baita batere egokia, aurrera jo nahi (Mitxelena). Adibideetan ikusten denez, bestalde, mendeko aditza perpausaren azkenean ematen da maiz (bikotea urrun samar baitzegoen), baina baita ondoan beste osagairen bat
|
duela
ere inoiz (hotza baitzen gaua).
|
|
|
38.6d Perpausaren barneko ordenari dagokionez, agerikoa da zeren partikula aurre samarrean emateko joera dagoela, emandako adibideetan ikusten den bezala; hasieratik beretik seinalatzen da horrela perpausa kausazkoa dela, eta lagungarri gertatzen da hori batez ere hura luzea denean. Dena dela, zeren ek aurretik osagai bat
|
duela
ere eratzen da perpausa zenbaitetan: Badoa, ur hozketa, egarriak zeren duen itoa (Oxobi); Zeinetan, iduriz, ez baita deus gaiztorik, fundatuak zeren diren arrazoi ederren gainean (Haraneder); Ez direlakotz joan behar, legea bera zeren alde duten (Hiriart Urruti).
|
|
|
Parafrasia, bigarren kasu horretan, honela egin genezake: Lehendakariak Madrilera joateko asmoa
|
duela
ere irakurri dugu. Ohartzen ahal garenez, adibide horretan ere perpaus osoarekin doa:
|
|
|
Perpaus horiek guztiek zeharo zuzenak eta gramatikalak izaki, zenbait testuingurutan azkena esatea aski dugu, eta perpaus hori entzuten duenak badaki nork eskatu duen, eta nori eskatu dion. Zerbait eskatu
|
duela
ere badaki. Jadanik ulertutzat ematen badute esan beharrik ez da.
|
|
|
Omen ek ziurtasunik eza adierazten
|
duela
ere esan izan da euskal gramatiketan (EGLU II 1987b: 503); esaten dena beste norbaiti entzuna den neurrian, ezin dugula erabat ziurtatu egia den ala ez.
|
|
|
Oihenarte); Nire buruak ere eman dit franko lan (Labaien); Bazuen oinen azpian ur franko (Axular); Haren bihotzean gaixtakeria franko atetu baita (Artxu); Haiek badute leku franko (Axular). Franko adberbioa aurreko izenak mugatzailea
|
duela
ere erabiltzen da: Bazterra franko badiat kurriturik (J.
|
|
|
Hainbat atsegin izan nuen ikustez, non uste bainuen behin ere ez nintzela geldituko haren eskua trinkatzetik (Mirande); Hainbeste lan egiten zuen, non beldur izaten bainintzen maiz, bera ere gaixotuko ez ote zen (Irigoien); Baina hainbeste mindu ziren, non esan zion batek besteari[...] (Urruzuno). Sintagmak postposizio atzizkia
|
duela
ere erabiltzen da: Hainbeste denboraz espero izan du arrakasta, non orain ezin baitio uko egin (Etxezarreta); Hainbestetan irakurri zuen Pedrok gutuna, non, azkenean, buruz ikasi baitzuen (Irigoien).
|
|
|
36.7.3j Gorago aipatu ditugun berehalako eta jadaneko adieretan ez ezik (§ 36.5.1b), balio prospektiboa edo destinatiboa
|
duela
ere erabiltzen da ne (ra) ko forma: Ura sartu dut motxilan, egarritzen naizeneko; Egik laguna ez behar duanean, baizik behar duaneko; Gela hau prestatu dugu, zure laguna etortzen denerako.
|
|
|
Ez da hori gertatzen, ordea, ohiko erabileran bederen, moduan morfemarekin eginiko perpausetan(* zuk moduan,* lagunari moduan,* lagunekin moduan); gauza bera gertatzen da aditzondoekin (atzo bezala, baina* atzo moduan), batzuek, beste askotan moduan eta, egunero moduan gisakoak esaten badituzte ere. Izan ere, aurrean absolutibo mugagabea
|
duela
ere erabiltzen den arren, bezala morfemaren antzera (lagun leial moduan), genitiboaren ondoko postposizio gisako erabilera du ohikoena (zure moduan, lagunen moduan, atzoko moduan, baina* zure bezala,* lagunen bezala,* atzoko bezala); oinarrian izena duen sintagma gisa ere joka dezake, are adjektiboaren laguntza duela: Lanean jardun dut betiko modu aspergarrian.
|
|
|
Perpaus osoa agerian deneko egitura ikusita, pentsa daiteke ez adberbioa isilpeko aditzari dagokiola, eta, hortaz, ez dela ez bezala esapide finkoa eratzen. Halaz ere, segidaren maiztasun handiak forma hori finkatzeko bidean bederen jarria
|
duela
ere iritzi daiteke, ez bezalako forma eginaren pare. Hala, NASAk ez bezala, ESAk ez du Marte ikertzeko epe luzeko programarik (Berria) esaldiko perpausaren irakurketa, adibidez, ez da NASAk ez duen bezala, baizik eta NASAk duen ez bezala.
|
|
|
Hogei urte zuela egin zutenaz oroiturik (Axular); Iaz hartu zuen zuela hiru urte bidali zioten gutuna. Ohikoagoa da hiru urte lehenago bidali zioten gutuna gisakoak erabiltzea, eta
|
duela
ere erabiltzen da inoiz: Aita hila zuten, duela ordukotz hamar urte (J.
|
|
|
(Duvoisin). Inoiz, horretarako aurrekaria
|
duela
ere ageri da, galdegai gisa: Horretarako gara xoilki munduan, gai bihur gaitezentzat hartaz eternitatean gozatzeko (Jauretxe).
|
|
|
Aditzaren zein formari atxikitzen diogun postposizioa (aditz partizipioari edo aditz izenari), horren arabera zentzua aldatzen da. Lehendabiziko formaren bidez kontzesio perpausak lortuko ditugu batez ere (kausazko balioa
|
duela
ere erabili izan da zenbaitetan tradizioan); bigarrenaren bidez, kausazkoak edo helburuzkoak. Bietan, a mugatzailea erabiltzen da. TUAGATIK → KONTZESIOA/ (KAUSA)
|
|
|
Aitzindari Sanatuaren sortzeari, noiz hasten baita agertzen Jesukristoren ogia (Belapeire). Tradizioan ‘noizbait’ adierazi nahi
|
duela
ere aurki dezakegu: Hobe da noiz, ezen ez inoiz (Larramendi).
|
|
|
Zerbait gustatzen zait (perts.); Norbait gustatzen zait(+ perts.). Batzuetan pertsonari dagokion predikatuaren erreferentzia
|
duela
ere erabiltzen dugu: Lur baizen ez garela/ kanpotik iduri arren/ zerbait bertze garela (Tartas); Ezkongaietan zerbait banintzen/ ezkondu eta ezer ez (Iparragirre); Zerbait bazelakoan/ ta azkenean hutsa/ horrek ez dik balio/ zakurraren putza (Txirrita); Jakina!
|
|
|
Ito beharrean iritsi ziren txirrindulariak helmugara. Instrumentalaren marka
|
duela
ere ager dakiguke erabilera honetan, Hegoaldeko nahiz Iparraldeko testuetan (tu beharrez). tu aginean eta tzeko zorian dira molde honen baliokide bi, eta guztiak ere patu txarra adierazten duten aditzekin erabiltzen dira.
|
|
|
42.21.3f Aurrean juntagailuren bat edo beste diskurtso markatzaileren bat baizik ez
|
duela
ere ager daiteke inoiz: Kontzientzia batzuk dira erne, sentikor, minbera, hertsi:
|