|
2000
|
|
|
Herri edo eskualde horretan eta leku batzutan hala da bertso mugimendua eramaten duen taldea izan behar
|
du
bertso eskolak, ez bertsotan erakusten duen akademia. Esparru horretan transmisioaz arduratzen direnak, saioak antolatzen dituztenak, bertsotan egiten dutenak esparru horretako saio espontaneo eta antolatuetan...
|
|
|
Entzulegoaren zati handi batek hizkuntza bakantasunaren xarma ezinbestean galdu egin duelako. Askori berdin zaio hiru" ni" edo lau" gaur"
|
dituen
bertso bat entzutea, hitz potoloz borobildua bada. Eta askori berdin bazaio... bertsolariak zulo horretara erortzeko arriskua du.
|
|
2001
|
|
|
Bere obra gutxi zabaldu zela Euskal Herrian, eta atzerrian are gutxiago noski, badakigu: ez bide zuten ezagutu, hiztegigileen artean, ez Pouvreauk ez Larramendik; bai, ordea, Isasti lezoarrak eta Oihenartek ere bai; nahiz ez
|
zuen
bertso pare bat baizik aipatu, izendatzea ere merezi ez duten koplarien eredu antzera.
|
|
2003
|
|
|
Bolada txar batean kateatzen badituzu saio txar asko, kontua korapilatu egiten da. Zure buruarengan konfiantzarik ez badaukazu ezin
|
duzu
bertsotan ezer esan, eta ezer esaten ez duen bertsoa patetikoa da. Askotan pentsatu izan dut bertso saio txar bat baino askoz gauza txarragorik ez dela egongo.
|
|
|
Hori seguru. Kaleko jendeak ez
|
zuen
bertso girorik garai hartan. Santotomasetan eta, Loiolan Bazko bigarrenean etaa horrela izaten ziren bertsolariak Azpeitian.
|
|
|
Hor ditugu lekuko, berrikitan argitaratu ditugun Salvat Monho Irisarriko erretoreak 1814an, Napoleon ihesi joan zelarik, haren eta haren aldekoen kontra bota
|
zituen
bertso zorrotzak (Erramu Boneta: Festschrift For Rudolf P.G. de Rijk, ASJUren gehigarriak, EHU, Bilbo 2002).
|
|
|
–Ulertzen al
|
duk
bertso hauen esanahia?
|
|
2005
|
|
|
Neurri luze horietan oin egokiak ez badatoz, puntu bortxatuak datoz, zertara datozen ez dakizun puntuak, eta hori bertso txarra da. Puntu aldrebesa berdin baita aldrebesa lau puntuko edo zortzi puntuko bertsoan, eta puntu aldrebesa
|
duen
bertsoa ez da ona, hortz bat trabes duen aurpegia itsusia den bezala. Beraz, penalizatu egin behar da.
|
|
|
Desberdinagoak ditugu, ordea, A, B, C, D progresio hutsak direnak, hemen ez dago flash back teknikarik, kontakizunak jarraitu egiten du eta amaiera aldean beste aukera bat zabaltzen da(" Arrankarien bihurritasuna"). Bestalde, eskema hauetatik gehien urruntzen direnak dira Inauteri, jarraipen eskeman elkarrizketa irudikatzen duena; figuratibismoz egindako irudi poemak(" Kaiolan jaio eta hazitako txoria"); tentsioa amaieraren paradoxan edo ironian
|
duten
bertso moldeak(" Baikor eta Ezkor"," Txoriak arrano jaunari") eta egitura simetriko konplexuak dituzten ipuin garrantzitsuenak, estilistikarik aberatsena duten ipuinak(" Idatz eta Mintz"," Ekidazuko astasendia"," Egiederko alegi").
|
|
|
Oraingo gazteen artean badira bertsokeraz, izaeraz eta aldartez asko gustatzen zaizkidan bertsolariak. Lanarengatik ez
|
dut
bertso saioetara joateko
|
|
|
Pilotariei jakinarazten diezun legez, zein
|
duzu
bertsotan egiteko lekurik kutunena.
|
|
2006
|
|
|
azken hatsa
|
huela
bertsorik sakonena,
|
|
|
Baina, baina... bestetestigantza biziagorik etafidagarriagorik inorkema tenezdidan bitartean, ezinzaitbihotzeansartu, ondorenaipatuko
|
ditudan
bertsoak etadoinu zoragarri hori, Oiartzunaldeko herritar xaloakgizaldiz gizaldiBerdabioren bertsoekinbaterajasotakoak direnik. Ez, ezinzaitsartu bihotzean.
|
|
|
8 eta 10 urtekoen artean, Iturengo Izaro Ariztegik lortu zuen lehen saria «Elizara joaten naizenean» bertso sortarengatik. Bigarren saria, Iturengo Aitz Aioroak eraman zuen, «Bestak» izenburua
|
zuten
bertsoengatik. 10 eta 12 urte bitarteko mailan, lehen saria Iturengo Garbiñe Olazar Bazterrikak eskuratu zuen eta bigarren saria Donamariako Amaia Indak.
|
|
|
ikasi nahi
|
dut
bertsotan
|
|
|
ikasi nahi
|
dut
bertsotan
|
|
2008
|
|
|
Eta transmisioan proiektua egonkortzea eta emaitzak ematea. Belaunaldi berriek ez
|
badute
bertsotan egiten ikasten eta bertsotan egiten, bada helburuak ez dira beteko.
|
|
|
Azken 10 urteetan bertsoaren alde diskurtsiboari garrantzi handia eman zaio (komunikazioa, erretorika, pertsuasioa...), baina diskurtsoaren atzean dagoena hor geratu da, atzean. Ni ez
|
nau
bertsoaren birtuosismoak gehiegi harritzen, eta originaltasuna zein irudimena euren hutsean ez zaizkit beti meritu iruditzen, ez behintzat erdi ihesbide direnean. Askotan zailagoa da errealitatearen aurrean kokatzea, errealitate horri zintzotasunez, umiltasunez, eta norbere ikuspegitik aurre egitea, eta gainera bertso on eta originalak botatzea.
|
|
|
Orduan aita bera egoten zan, hanka bata aulki ganean eta ukalondoa irratiaren ondoan, alde nahi eta ezinean. Geroago, Arrateko irratiaren uhinek bete
|
zituen
bertsoz eta trikiti soinuz inguru zabaleko txokoak.
|
|
|
esplikatzen dituena edo esplikatzen laguntzen. Kontua ez baita, menturaz, Beñardok atsegin
|
zuela
bertsoa eta Honoratok latina, baizik eta bata nor sentitzen zela bertsoaren munduan eta bestea latinarenean. Esan nahi baita Beñardok atsegin hartzen zuela, bai, bertsoaren munduan, baina mundu hartan nor zelako edo nor izan zitekeelako, lehenik eta behin, eta Honoratok berdin, latinarenean.
|
|
|
Lehorrean, kanpamenduko su ederraren dirdira ikusten zen kostaldeko zuhaitzen artetik. Norbait marinel kanta zahar, motel, monotono bat ari zen kantatzen, erorialdi eta dar dar bat
|
zuena
bertso bakoitzaren azkenean, eta antza zenez kantariaren pazientzia adina luza zitekeena. Behin baino gehiagotan entzuna nuen bidaian zehar, eta gogoan nituen hitzak:
|
|
|
Azken orduko urduritasunak somatu genituen: albinteak suziria prestatzen, Julen Zelaieta txupinazoa baino lehen bota behar
|
zuen
bertsoa buruan hartzen, zinegotziak Berako eta Nafarroako banderak eta ikurriña jartzen, gonbidatuak kontu kontari, Berako bertso eskolako gaztetxoak… Berako Kultur Batzordeko hainbat kide ere bertan ziren. Izan ere, Julen Zelaieta izan zen lehen suziria piztu behar zuena, baina Berako Kultur Batzordearen izenean egin zuen, erakunde hau baitzen horren arduraduna.
|
|
|
Denak ez dira bertso eskoletako ikasleak. Denek ez
|
dute
bertsotarako trebetasun eta erraztasun berbera. Han ere egunak hogeita lau ordu ditu, baina ez dira eguzkitik ilargira bertsotan aritzen.
|
|
|
Horra hor esaldi bakarrean laburbildua gizakiaren joera guztien joera, motor psikologiko nagusia, gizakiaren jokabide asko eta asko –guztiak, ausaz? – esplikatzen dituena edo esplikatzen laguntzen. Kontua ez baita, menturaz, Beñardok atsegin
|
zuela
bertsoa eta Honoratok latina, baizik eta bata nor sentitzen zela bertsoaren munduan eta bestea latinarenean. Esan nahi baita Beñardok atsegin hartzen zuela, bai, bertsoaren munduan, baina mundu hartan nor zelako edo nor izan zitekeelako, lehenik eta behin, eta Honoratok berdin, latinarenean.
|
|
2009
|
|
|
Behin XX. mende erdialdera ezkero, soinua grabatzeko tresnak eta bitartekoak sortu zirenean, ordutik bai gorde izan dira bertso saioak osorik, gaur egungoetara arte. Antonio Zavalak zuzendutako Auspoa bilduma
|
dugu
bertsoen corpusik aberatsena, batez ere idatziena. Harrigarria da ahozko bertso askoren transmisioa zelan egin den:
|
|
|
Gu dantzan eta horiek bertsotan... Orduko
|
banuen
bertsotan kantatzeko tira, lagunartean ari nintzen errexki. Mattin ezin izan zen etorri... bizikletaz ibilki, trenez eta ez dakit batere... ez zen Mattin Ahetzetik Donibanerat arribatu ahal izan.
|
|
|
Horrelasortu
|
ditugu
bertso eskolarakobertsolari tipoak, geurelanean asko laguntzen digutenak. Zer diren bertsolari tipoak. Desiderio La la la, XeruAhobero,, Bexelas, Ea MeaPantxik, aBaldintzas... etaantzeko bertsolariak.
|
|
|
Euskaraz argitaratu zen lehenengo liburua (Bernart Etxepareren Linguae Vasconum Primitiae) Gutenberg aroa hasi eta mende bat geroagokoa da, 1545ekoa. Gai ugari (erlijioa, maitasuna, euskararen gorazarrea) hizpide
|
dituen
bertso bilduma da, funtsean, Etxeparerena. Amezaga, Arana eta Azpillagak ingurumaria politiko jakin batean kokatzen dute liburu horren sorrera (2010:
|
|
|
Finalerdietan ikusi zen ez nuela nik egiten ahal dudan bezala egin bertsotan, poto bat ere izan zen tartean, eta finaletik hamar puntura gelditu nintzen. Nik uste dut adierazi nahi
|
duela
bertsotan egin izan banu pixka bat nik dakidan bezala eta akats hori izan ez banu finalerako aukera izango nuela. Finalerdietan ez bezala, ondo ikusi zuen bere burua kanporaketako saioan:
|
|
|
Beti pentsatu izan dut zutabeek antz handia
|
dutela
bertsoena. Zutabea bat batekoa da.
|
|
|
–Plaza bakoitzean ezberdina da. Herri batean txaloak jotzeko ohiturarik ez badute, denbora gutxiago
|
duzu
bertsoa pentsatzeko?. Euskal Herriko txapelketan, ordea, denbora soberan izaten dutela aitortu du.
|
|
|
Bertso horiek garrantzi handia dute, eta haien bitartez, bidali nahi dudan mezua indartzen da. Hala ere, oso lan pertsonala dela uste dut, eta baliteke niretzako esanahi handia
|
duen
bertso bat ikusleek ez ulertzea edota haientzako guztiz desberdina den esanahia izatea.
|
|
|
Aspaldian ez nion Xeferi lan handirik eman. Lepo gaineko nire arroka tzarrak ez
|
zuen
bertso berririk ematen eta zaharrekin joan nintzen Lezora, aurreko aldi batean sobratutako paperekin.
|
|
|
– Nola nahi
|
duk
bertso horiek idaztea. Kartzelan sartuko naitek.
|
|
|
– Frantsesa da. Oraindik ez
|
du
bertsorik inprimatu, baina ikasi du halakoren batean. Erdi poeta da gainera.
|
|
2010
|
|
|
Hitzetik hortzera tik kanpo, trataera duinik ba al
|
du
bertsoak telebistan?
|
|
|
Mattin ene anaiarekin maite genuen eta beste lagun bat ere gustura ari zen. Nahi
|
genuen
bertso eskola batean hasi. Ez zen Garazin bertsu eskolarik.
|
|
|
–Baina, era berean, zaletasun gehiago edo aparteko sena
|
zutenentzako
bertso eskola asko sortu ziren eskolatik kanpo; eskola orduz kanpoko ekimen gisa, eta batbatekotasuna lantzeko. Beraz, beste sare bat sortu zen hor, bertso eskolena.
|
|
|
Eta horrela, bertsolaritza gelan egunero landutako gaiarekin natural txertatu zen. . Adibidez, gaia herriko parkea ezagutzea bada, horrekin lotura
|
duten
bertso sorta bat eta ariketa batzuk ekartzen ditu ikasmaterialak?, dio Mendizabalek.
|
|
|
Ez, ez, ez
|
zuen
bertso gehiago aurretik. Hori baitzen aurrena paratua On Manuelen sail hartan [41].
|
|
|
Ahozko kontaera besterik ez da, noski, baina kartzelako leihotik zuzenean kantatua izatekotan, orduntxekoa behar
|
du
bertso horrek, Berdabio eta konpainia Iruñera eraman aurretik Goizuetako kartzelan zeuden hartakoa. Hala bailuke bere zentzu guzia kontuak.
|
|
|
507. Amaiera esanguratsua ere
|
badute
bertsook, autorea gerlan soldadu zebilela kontuan hartuz gero:
|
|
2011
|
|
|
Errimatzen duten hitzen zerrendak egin eta buruan gordetzeak ez du niretzat hainbeste balio, baina bertsoak idatziz gero, badakizu nola sartu edo erabili, ez da bakarrik errima jakitea. Aspaldi ez
|
dut
bertsorik idazten, baina, bai, ariketa oso ona iruditzen zait gero egiteko. Aparte gauzei hainbat buelta ematen dizkiozu.
|
|
|
Abenduaren 26an jaso zuen Ane Labakak Errenteriako Kulturgunean egin zen bertso saioan herri honetako bertso-paper lehiaketako lehen saria, helduen mailako XXII. Zapirain Anaiak saria, alegia. " Ametsen lengoaian" izenburua
|
zuen
bertso sortagatik 500 euro eta oroigarria jaso zituen Labakak. Gazteen mailako XII. Ibon Zabala bertsopaper lehiaketa, berriz, Maddi Ane Txoperena hendaiarraren" Euriaren hots amaigabea" bertso sortarentzat izan da eta, honek, 120 euro eta oroigarria jaso zituen.Helduen Mailan, guztira, maila oneko 23 lan aurkeztu dira aurten, epaimahaiko Patxi Petrirena, Jose Luis Zabala eta Iker Goñik aitortu dutenez, batzuek bertsolari trebatuek bidaliak, gainera, eta guztien artean epai mahaiko hiru lagunen gustukoena Ane Labaka lasarteoriatarraren lana izan da.
|
|
|
Eszenatoki gisa Juan Mari Lopezen familiako Linddurrenborda Sagardotegia izan zuten, horregatik gonbidatu dute platora, bertako berri emateko. Lopez oiartzuarra da jaiotzez eta umetatik
|
du
bertsoarekiko lilura, gaur egun bertsolaritzarekin duen lotura nolakoa den azalduko du.
|
|
|
Eszenatoki gisa Juan Mari Lopezen familiako Linddurrenborda Sagardotegia izan zuten, horregatik gonbidatu dute platora, bertako berri emateko. Lopez oiartzuarra da jaiotzez eta umetatik
|
du
bertsoarekiko lilura, gaur egun bertsolaritzarekin duen lotura nolakoa den azalduko du.
|
|
|
Esan gabe doa, hizkera aberats eta zaporetsua entzuten da hiru proiektuetan, eta protagonismoa oraingoan (pentsatzekoa den lez) bertsoek hartzen dute. Aipatu berri dudan adibidean ikusi daitekeenez, mezu mamitsua
|
duten
bertsoak dira hainbatetan.
|
|
|
Baina Lasarte ezin izan zen beti beti lagunaren autoaz aprobetxatu. Honela kontatu zituen Lazkao Txiki gogoan liburuan behin Urbian (tokitan!)
|
zuen
bertso saiorako egin zituen ibilerak:
|
|
|
Cantatcera niaçu aleguera gabe irakurtzen da. Ohargarria da, bestalde, euskaraz
|
ditugun
bertsorik ezagunenen aire berean eginak daudela bertsoak, Hazparneko Plumaieneko galerianoren bertsoen aire berean.
|
|
|
Otxandioko hizkeran kantatu zuen, Martinek ume zela erakutsi zion hartan. Ez
|
ditut
bertso guztiak buruan, baina gutxi gorabehera honela gogoratzen dut azkena:
|
|
|
Biharamunean, etxera bidean (Celinek horrenbeste maite
|
zituen
bertsoak gogoan: Gure bizitza bidaia bat da/ gauean eta neguan/ gure bidea bilatzen dugu/ argi gabeko zeruan), liluraz erreparatu genion mara mara ari zuen elurraren dotoreziari, hain leun, hain isil, hain lasaigarri...
|
|
|
Batasuna
|
duten
bertso lerroen multzoa
|
|
2012
|
|
|
Irakasle
|
zaitugu
bertso eskolan.
|
|
|
Odei Barroso: Hori da gertatzen dena gazteen mailan, txapelketak bakarrik
|
dituztela
bertsotan egiteko. Eta denok dakigu txapelketa zer den, momentu bat dela eta zer estua den.
|
|
|
Ekitaldi berean Andoni Egañak hitz egingo du, eta, mahai ingurua egingo dute biek Juan Mari Juaristi, Oihane Perea eta Manex Agirrerekin. Zerikusik al
|
dute
bertso eskolek zientzia fikzioarekin. Aspaldi idatzi nituen Euskal Herrian bi dimentsio daudela, euskalduna eta erdalduna.
|
|
|
Besteak beste, ikusi nahi dugu ea garunaren aktibazioan diferentziak agertzen diren, bertsoaren izaeraren arabera. Esaterako, uste
|
dugu
bertsoaren freskura gune kortikalekin eta azpikortikalekin erlazionatuta egon daitekeela.
|
|
|
Dena dela, Andoni Egañak dio bertsolariak, beste edonork bezala, lehendabizi jaio egin behar duela, eta gero egiten dela. Nik, egia esan, ez daukat auzi horri buruzko daturik, baina bat nator harekin trebakuntzak, bertsotan aritzeak, zeresan handia
|
duela
bertsoak sortzeko ahalmenean, eta hori baieztatzeko edo ezeztatzeko behintzat balioko du ikerketak.
|
|
|
Harexek eragin zidan beharbada zirrararik sarkorrena, Usher kantuan ari zela, orduantxe sumatu bainuen aurreneko aldiz, hitzen esanahiak estali nahi zuen isuri mistikoan, ederki asko zekiela berak hain gora ipinitako arrazoimena zabuka hasia zela bere tronuan. «Jauregi sorgindua»
|
zuten
bertsoek izena, eta horrela zioten gutxi gorabehera:
|
|
|
Izan ere, Joxeren estiloa hitz bakarrera ekarri behar banu, “ezkerreko bertsoa” egiten zuela esango nuke. “Eskuineko bertsoa” deitzen diot errima hitzak pisu handia
|
duen
bertsoari. “Eskifaia” hitza badugu errima bat, haren aurretiko esaldian bota daitekeena oso da mugatua.
|
|
|
Buruz ikasi nahi
|
ditut
bertso guztiak, oso hunkigarriak dira-eta.
|
|
2013
|
|
|
Bertsolariarentzat bota
|
dituen
bertsoak izan daitezke bere altxorra. Zure altxorrean plazako bertsoek eta txapelketakoek zer pisu dute?
|
|
|
Ezin zuen ulertu gertatu zena, ezin zuen sinetsi. Ondoan zeukan semeari papera eta boligrafoa har zitzala eskatu zion; berriro ere hitz errazez komunikatu ezin
|
zuena
bertsotan adierazi nahi zuen. Halaber, barneko emozioa azalduz, fusilatutako Jose Ramon eta Antonio errugabeak omendu nahi zituen.
|
|
|
Beharbada, herrimina sentimendu unibertsala da, gizaki guztiok sufritzen dugun mina izan daiteke, eta euskaldunak sentimendu hori bideratzeko bertsoez baliatu ziren. Joxe Zapirainen kasuan bezala, Amerikara joandakoek, modu arruntez edo hitz lauez azaldu ezin
|
zutena
bertsoen bidez egiten zuten.
|
|
|
«Hurrengo berraragitzerako dozena erdi bat gauza ditut aurreikusiak, eta horietako bat bertsolari izatea da», azaldu zuen atzo, txantxetan, Kafkaren aulkia ren aurkezpenean. Ez du bere burua aditutzat, baina txikitatik maite
|
ditu
bertsoak. Urretabizkaiak argi du, ordea, berarentzat ez dela inondik ere lan erosoa izango.
|
|
|
Guzti guztia bai demonio! Versusek askotan
|
ditu
bertsook kantatzen ozen eta sabela eztarrian duela: –Itxasoan urak aundi./ Probatuta gaude ongi./ Goian oztiña, beian urdiña,/ ur eta ur beti;/ Sorterritikan urruti,/ famili gabe aspaldi.../ ¡ Urrunago ta maiteagoa/ zaitugu, Laburdi!
|
|
|
Ikusi dugunez, autoretza arazoak agertu zaizkigu ustez E. M. Azkue eta J. J. Mogelenak omen diren bertsoetan. Egile horiek lehen karlista gerratea bizi izan zuten eta ez
|
zuten
bertso libururik argitaratu.Bertsoen, batez ere bertso anonimoen, egileak nor ziren jakiteko eragozpenak handiak ziren XIX. mendean.Hona beste adibide bat: Uriarteren bildumako hirugarren multzoa Gabon kantek osatzen dute (ez, ordea, Bilbokoek, guk aztertuek).
|
|
|
8 Elkarteak jasotzen zuen 50.000 euroko laguntzarekin, 30 urte
|
dituen
Bertso Eskola zein hiriko zazpi ikastetxetako 700 ikaslek hartzen zituzten eskolak finantzatzen zituzten (Gara,).
|
|
|
Balio
|
du
bertso jendearen historia partzial honek komunitateaz pentsatzeko. Egia esan, ez dakit.
|
|
|
Hori
|
du
bertsoak. Laurogei urteko aitona hogei urtekoarekin tema sortzen jartzen duela afari mahaian, bertsolari kontsakratua promesaren aldameneko aulkian.
|
|
|
Etorkizunari begira amesten jarrita, sortu den ekosistema elikatzen joateko aukera
|
du
bertso jendeak, bertso eskola txikienetik eliteko jardun ordainduraino. Guztiaren oinarrian gauza bat egin dezake, sinplea eta xumea:
|
|
2014
|
|
|
Koleg... fin, lizeora joaitean, ta bertsoeskola ongi ateratzean eta ez dakit zer, askatzen zira ta sinesten duzu agian ez zirela bakarrik bertso eskolan izan behar ziren bezalakoa. (...) nik uste
|
dut
bertsoak, hori dela... ni, ni izateko.Neska [L], 17 urte. Bernat Etxepare lizeoko BEko kidea (Baiona).
|
|
|
M.A.S.: Eta uste
|
duzu
bertso eskolan aritzeak kontzientzia gehitu dizula euskararen inguruan, edo, edo bazinun deia, eta... Nik banuen deia.
|
|
|
Bat: alde batetik, nik uste
|
dut
bertsoa... euskaraz... euskaraz gehien ari girenok xekatu dugula, agian inkontzienteki edo, eremu bat nun euskaraz minztatzen ahal ginen, eta euskara... eta euskaraz mintzatze horrek eragin digula, fin, bertsotan aritze horrek eragin digula euskaraz gehio mintzatzea. Neska [L], 17 urte.
|
|
|
Asko ere, bertso munduan ibilki direnak ba bai, e, aktualitatearekiko ere interesa badute, Euskal Herrian orokorki pasatzen diren gauzetaz etainteresatuak dira, eta orduan, gauza asko aipatzen ahal
|
duzu
bertso munduan den jendearekin, gauz asko konparitzen dira, ez, ez bakarrik bertso munduan eta, zera... Orokorki e... aktualitatea eta ez Euskal Herrikoa bakarrik, gainera, baita ere mundu mailakoa, erran nahi dut... ez dut esango... ez da... ez da" elite bat" edo zera, baina... ba... jende bat interesa duena gauza askorekiko, eta holako jendearekin beti giro bat bada.
|
|
|
Herriko kulturgintzari dagokionez, lanerako aukera ugari
|
ditu
Bertso Eskolak. Esaterako, ikasturtean zehar euskaltegira bisitan joan daiteke eta saiotxo bat eman:
|
|
|
Zortez, oso harreman ona dut etxekoekin, eta bereziki aitarekin eta amarekin; eta horregatik oroitzen naiz beraiekin une horietan. Aitarekin lotura zuzena
|
dut
bertsotan aritzen naizen guztietan. Amarekin zabalago jo nahi nuen.
|
|
|
8Elkarteak jasotzen zuen 50.000 euroko laguntzarekin, 30 urte
|
dituen
Bertso Eskola zein hiriko zazpi ikastetxetako 700 ikaslek hartzen zituzten eskolak finantzatzen zituzten (Gara,).
|
|
|
nola egin euren bidea, nola bilatu eurenintereseko gaiak, moldeak... ia saio guzti guztietan emakume bakarra baziren? Oraindela urte oso gutxira arte apenas egongo zen zineman aplikatzen den Bechdel testagaindituko
|
zuen
bertso saiorik, eta oraindik ere gutxiengoa dira. Hona testaren hirugaldera nagusiak (filmeren ordez bertso saio jarrita):
|
|
|
Eta beldur naiz solemnitate hori, ustekabean, ez otezaigun beste kortse bat bihurtzen, botoi bat gehiago galtza estuetan. Amatasunazkantatu
|
ditudan
bertsoetako asko ditut gogoan. Tonuarekin ezin asmatu ibili naizaskotan:
|
|
|
–Elkarren arteko harremanari esker, udalekuak asko laguntzen die errealitate soziolinguistiko ezberdinak ezagutzen?. 17 urte bete
|
dituzte
bertso udalekuek, etengabe hezten eta hazten. Arrakastaz.
|
|
|
Segurtatu dut hori ardura. Berriz jiteko bertsolarien performantziari ez dakit bertso hoberik egin dutenez, ez dakit puntutan zer balio
|
zuten
bertso haiek. Baina biziki desberdinak entzun ditut, pareak biziki lotuak eta bertsolaritza klasikotik urrun joan dira batzuetan, Maialen Lujanbio eta Eztitxu Izagirrerekin Bunuzen adibidez, Domintxinen ulertu zuten hasi orduko Igor eta Unaik birtuositate erakusketako lekua ez zela, Baigorrin Karlos eta Arkaitzek gogozkatze lana erakutsi zuten, konplizitateak laguntzen zituen beti.
|
|
|
Galarrotsen aipamenak kantaera ekartzen du mahaigainera. Uste
|
dut
bertso eskoletako haurrak behar litezkeela Plumagaina ingurura eraman gauaz eta bilatu behar genukeela non jarri ziren galarrots egileak, inguru haietan. Lekuak finkatuz geroz, bota bertso horiek, hitzak hel daitezen ba etxe barnera, ba urrunago eta lagunen beharrietara denbora berean.
|
|
|
Bertso besta berria asmatzekoa da. Proposamenak izan dira, kausipenak, gogoan
|
ditugu
bertsoak, Udalzainak, Karidadeko benta, Gu eta gutarrak... Musikaren ekarpena nolakoa, bat batekotasuna eta bertso paperen lekua, gaia nork ekartzen duen, nola formulatua den, espazioa bera, non ematen den hatsarretik jendearengana joateko, eta espazio berriak bertsolaritzari anexionatzeko.
|
|
|
Bigarren graduak sortzen duen plazer honen gozatzeko. Tirantak
|
dituzten
bertsoekin bezala joaten da. Non erraten den erran gabe.
|
|
|
Larderia beti badute bertsolariek, Amets batek bere diskrezio naturalean anitz badauka, nor atrebituko da hari erratea bertsoa ez dela hain on. Nork ezagutzen du bertsolaritza bertsolariek baino hobeki, errateko zer balio
|
duten
bertsoek. Beti arazo ukan dut Egañarekin.
|
|
|
Akats horiek poto, besaluze edo labur dira. Hauek bertsolaritza zaharrean ez ziren kontatuak ere, kantaera onak ezabatzen ditu neurri akatsak eta pentsaeraren logikak eta estrategiak
|
du
bertso ona egiten. Hor errima segida batean dira.
|
|
|
Ez da terriblea, puntuazioa oraino gogoan badatxikagu kapituluaren hein honetan. Baina zer
|
du
bertso honek berezirik mendearen iragateko, buruetan egoteko. Bat batekotasuna.
|
|
|
Fulgurantziak
|
du
bertsoa egiten. Ihurzuria bezain laster eta bortitz jauts dadin pentsaera, egin ahala hitz gutitan bermatuz.
|
|
|
Ez
|
du
bertsoak deus ikustekorik poesiarekin, ez eta ere funtsean poesiak melekakeriarekin. Bertsoa hizkuntzaren egitearen lekua da, hizkuntzak erran dezakeenaren muturrean dabil eta horretako da gaia hain funtsezko, hain garrantzitsu hizkuntzak erran dezan hunkitzen gaituen guzia, eta brentsa dezan aforismo batean, erran zaharren eta esapideen forman liseriketa atera dadin.
|
|
|
Horiekin da kausitu behar: dantzariek seduzitu behar
|
dute
bertsoengatik jina eta berdin zirtzilek. Ez da ikuskizuna muntatzen dugularik deus zailago.
|
|
|
Pentsa daiteke Xamuiok bere koadernoan idatzita
|
zituela
bertso haiek eta idatzitakoa irakurriz abestu zizkiola Zavalari. Pentsa daiteke, halaber, bertso haiek koadernoan idatzi zituenerako lehenengo bi lerroak ahaztuak zituela.
|
|
|
Zer nahi
|
zuen
bertsoak kantatzen zituenean. Jarri al zizkion bertsoak Gerra Zibilari?
|
|
2015
|
|
|
San Frantzisko eskolan, Alde Zaharrean, bi talde
|
dituzu
bertso eskolan eta beste bat Arrotxapean, 10 eta 13 urte bitarteko neska mutilekin. Zer moduz irakasle gisa?
|
|
|
Lehen aipatu bezala, elkarlana eta sarea dira Xenpelarren erronka nagusiak. Hori dela eta, “datu base hau jatorri ezberdina
|
duten
bertsoak katalogatu eta gizarteratzeko diseinatzen ari gara. Xenpelar Dokumentazio Zentroan ez dauden bertso bildumak dituzten erakunde eta elkarteei elkarlanerako tresna bezala eskaini nahi zaie Bertsolaritzaren Datu Basea.
|
|
|
Aldizkari honek ere aitortu nahi izan zuen bere lana eta 1999ko udan, 34 zenbakia oso osorik eskaini zion Aita Zavalari. Deustuko Unibertsitateak Doctor Honoris Causa izendatu bezperetan, Jabierko Gazteluaren inguruko zelaietan elkartu zen Joxean Agirre kazetariarekin eta bertan kontatzen ditu bere lehen pausoak, hasieran zertan ari zen kontzienteegi ere izan gabe, gustuko
|
zituen
bertso paperak biltzen nola hasi zen. “Horrelako erabakiak ez dira inoiz momentu batean hartzen.
|
|
|
“Gu bertsotan hasi ginenean jarrera bat zen jarrera nagusia —bai kantatzeko posturari zegokionez, baita kantaerari zegokionez ere—, hori zen normala, eta beste guztia arraroa. Nik uste
|
dut
bertso eskoletan erakutsi behar duguna dela dena dela normala: batek ozenago kantatzea, besteak apalago; batek umore absurdoa edukitzea, besteak naturalagoa; batek kantatzea oso bertso sakonak eta egitea negar, besteak barre… Dena da bertsolaritza”, iritzi zion.
|
|
|
“Emozioak atera baino lehen burutik pasatzen dira nolazpait, eta buruak ere bidaltzen dizkio gorputzari bere seinaleak”, Odei Barrosoren irudikoz. Hala, alde emozionala “oharkabean” ateratzen zaion alde bat
|
du
bertsotan ari delarik, eta bien “beharra” du: “Bien beharra dut zerbait sortzeko, nirea dena eta nire barnetik sortzen den zerbait izan dadin”.
|
|
|
Parreak barea dakar, bareak parrea. Biek balio
|
lukete
bertsoa osatzeko, biek ala biek. Hala ere, oker zaudela esango nuke.
|
|
|
Izan ere garbi zegoan, lau oinak ikusita,, ita? bukaera izan behar
|
zuela
bertsoak (Aita, bixita, jarrita, nahita) eta lau silabakoa. Hortaz, Amexuak niri esandakoak (Xuai, Sorazu, Sasikoa, Lakumia) kaketarako ere ez zituan.
|
|
|
Etxeitak ere bertsoa eta hitz laua erabiltzen ditu. Eleberriratzen
|
dituen
bertsoak aipatu aldaeretara zabaltzen dira: gai desberdinak, dela bakar batek, nahiz taldekideek kantatuak, dela biren artean kantatuak taldekideek erantzuten dutela?
|