|
2007
|
|
|
Astronomoek uste dutenez, Eguzkiaren gainazalaren konposizioa eta eguzki sistemaren aitzindariarena eguzki sistemako izarrak eta planetak sortu baino lehenagokoa berdinak dira. Lurraren atmosfera
|
nola
sortu zen jakiteko baliagarriak izango dira lortutako datuak, haien iritziz.
|
|
|
Alegia, zulo beltzak igortzen duen erradiazioaren ondorioa den edota etengabeko izarren sorkuntzak sortzen duen zerbait den jakin nahi dugu. Teknika interferometrikoen laguntzaz, prozesu fisiko batzuek zein beste batzuek galaxien jokabidean
|
nola
eragiten duten ikusi nahi dugu.
|
|
|
Adimen artifizialaren definizio gehienetan, argudiatu, arrazoitu, interpretatu, ikasi eta horrelako aditzak azaltzen dira. Kontua da
|
nola
egin ditzakeen ordenagailu batek gauza horiek. Jakina, garunak egiten ditu, milioika neuronaren eta konexioren bitartez.
|
|
|
Inork ez daki erantzuna, baina horrek ez du axola. Izan ere, neurona sare informatiko batek ez daki
|
nola
egiten den egin behar duen lana. Ikasi egin behar du.
|
|
|
OCR sofware deritze.
|
Nola
diseinatu zituzten informatikariek. Nola jakin zuten zenbat neurona erabili behar zituzten, zenbat geruzatan antolatu behar zituzten eta zer konexio zehaztu behar zituzten?
|
|
|
Nola diseinatu zituzten informatikariek?
|
Nola
jakin zuten zenbat neurona erabili behar zituzten, zenbat geruzatan antolatu behar zituzten eta zer konexio zehaztu behar zituzten?
|
|
|
Fruituen industrian lan egiten dutenek ere badakite zer kondiziotan jarri behar dituzten fruituak erosleen eskuetan, zenbat denbora pasatzen den fruituak jasotzen dituztenetik saltzen dituzten arte eta
|
nola
zaindu behar dituzten fruituak ahalik eta baldintza onenetan irits daitezen saltokietara. Bide hori guztia egiteko eta eroslearenganaino jateko memento aproposenean iristeko, fruituak landarean guztiz ondu aurretik bildu behar dituzte, halabeharrez.
|
|
|
|
Nola
ez ditugu, bada, atsegin handiz hartuko baratzea duen bizilagunak, lagunak, osabak edo dena delakoak ematen dizkigun fruitu eta barazkiak! Edo guk geuk mendian goazela hartzen ditugunak!
|
|
|
EHUko Genetika, Antropologia Fisikoa eta Animalien Fisiologia sailean, aldaketa horiek guztiak neurtzen eta ikertzen dituzte: bareak zenbat hazten diren, gorputz atal bakoitzarekin zer gertatzen den, eta existitzen ez den egitura hori (emearen ugaltze aparatua)
|
nola
sortzen den, besteak beste. Azken finean, bareen hazkunde dinamika zein den ikertzen dute.
|
|
|
Aldagai bakoitzaren garrantzia eta eragin mota (positiboa edo negatiboa) koefizienteek eta zeinuek adierazten dute. Horrekin guztiarekin, kuantitatiboki aurreikus daiteke bareen hazkuntza
|
nola
gertatuko den.
|
|
|
Egun batean, zientzialari mexikar bat jaitsi zen Cyana ren barruan, eta kolore biziko egitura berezi bat ikusi zuen. Gainean, hildako animalien aztarnak zituen, hala
|
nola
desegiten hasitako oskolak. Jarraian, beste urperaldi batzuk egin zituzten han inguruan, eta ur laster beroen arrastoak, zizare fosilak, hildako txirlak eta tximinia gehiago aurkitu zituzten.
|
|
|
Zuk geologia ikasi zenuen;
|
nola
sortu zitzaizun itsas hondoekiko interesa?
|
|
|
Ertlek deskribatu zuen prozesu hori urratsez urrats
|
nola
gertatzen den: nitrogenoa burdinari nola adsorbatzen zaion, hidrogenoa nola adsorbatzen zaion eta nola erreakzionatzen duten adsorbatutako atomoek.
|
|
|
Ertlek deskribatu zuen prozesu hori urratsez urrats nola gertatzen den: nitrogenoa burdinari
|
nola
adsorbatzen zaion, hidrogenoa nola adsorbatzen zaion eta nola erreakzionatzen duten adsorbatutako atomoek. Gainera, burdinarekin ez ezik, platinoarekin, nikelarekin eta paladioarekin deskribatu zuen hidrogenoaren dinamika.
|
|
|
Ertlek deskribatu zuen prozesu hori urratsez urrats nola gertatzen den: nitrogenoa burdinari nola adsorbatzen zaion, hidrogenoa
|
nola
adsorbatzen zaion eta nola erreakzionatzen duten adsorbatutako atomoek. Gainera, burdinarekin ez ezik, platinoarekin, nikelarekin eta paladioarekin deskribatu zuen hidrogenoaren dinamika.
|
|
|
Ertlek deskribatu zuen prozesu hori urratsez urrats nola gertatzen den: nitrogenoa burdinari nola adsorbatzen zaion, hidrogenoa nola adsorbatzen zaion eta
|
nola
erreakzionatzen duten adsorbatutako atomoek. Gainera, burdinarekin ez ezik, platinoarekin, nikelarekin eta paladioarekin deskribatu zuen hidrogenoaren dinamika.
|
|
|
Datuak kudeatzeko trebakuntza ikastaroa, IOCren Nazioarteko Ozeanografia Datuak eta Informazioa Partekatzeko Bulegoan (IODE) (Oostende, Belgika). Ozeanoa behatzeko sistemetan parte hartzeko gaitasun handiagoa ematen diete herrialdeei ikastaro horietan, eta sistema horietatik onurak
|
nola
atera irakasten diete. (Argazkia:
|
|
|
Behaketa eta ikerketa zientifikoa ezinbestekoak dira klima
|
nola
aldatuko den ulertzen laguntzeko, klima lokalen epe laburreko aldaketei buruzko iragarpenak hobetzeko, ozeanoen kimika eta ekosistemak aldatzeko moduari buruz dugun ezagutza urria hobetzeko, eta munduko gobernuei eta herritarrei ezagutza hobea emateko, etorkizunean erabakiak har ditzaten.
|
|
|
Hein handi batean, dagoeneko ez da zalantzan jartzen giza jarduerak klima aldaketa eragin duela. Argitzeke dago, ordea, zehazki
|
nola
aldatuko duen.
|
|
|
Hortaz,
|
nola
bizi izan ziren horiek baino kakalardo handiagoak. Bada, azalpena airearen oxigenoan dago:
|
|
|
Antza denez, hegan egiten hastea onuragarria zen hegaztientzat, harraparietatik ihes egiteko eta harrapakinak errazago harrapatzeko. Hegan
|
nola
hasi ziren, ordea, ez dago argi. Bi teoria posible daude gertakari hori azaltzeko, eta fosilen aztarnek ez dute egiten, ez bataren, ez bestearen alde.
|
|
|
Hiru oztopo tekniko nagusi ditugu ikertzeko. Batetik, askoz hobeto ezagutu behar dugu noiz eta
|
nola
erabakitzen duten bereiztea zelula amek, eta hori nola kontrolatu. Oraingoz, zelula mota jakin batzuk manipulatzeko gai gara, baina eraginkortasun txikiarekin.
|
|
|
Hiru oztopo tekniko nagusi ditugu ikertzeko. Batetik, askoz hobeto ezagutu behar dugu noiz eta nola erabakitzen duten bereiztea zelula amek, eta hori
|
nola
kontrolatu. Oraingoz, zelula mota jakin batzuk manipulatzeko gai gara, baina eraginkortasun txikiarekin.
|
|
|
Bestalde, nabarmendu nahiko nuke bultzada bat ematen diola arlo sanitarioan egiten den ikerketari, eta hori nahiko berria da. Beste herrialde batzuetan, hala
|
nola
Britainia Handian eta Estatu Batuetan, aspalditik egiten da, eta arrakasta handia du, gainera. Hemen, berriz, oraintxe hasi dira.
|
|
|
Zer arazo sortzen du obulu emateak eta
|
nola
geratu da auzia lege berrian?
|
|
|
Hortaz, zelula hauek ezinbesteko tresna dira aztertzeko
|
nola
jokatzen duten eta nola erantzuten duten tratamendu desberdinen aurrean, gero minbiziaren zelula amak behin betiko desagerraraztea lortuko duten tratamenduak bilatzeko. Horrenbestez, medikuntza birsortzaileaz gain, beste alderdi askotatik ere interesgarria da zelula amekin ikertzea, nahiz eta izenburu gehienak hari ematen zaizkion.
|
|
|
Hortaz, zelula hauek ezinbesteko tresna dira aztertzeko nola jokatzen duten eta
|
nola
erantzuten duten tratamendu desberdinen aurrean, gero minbiziaren zelula amak behin betiko desagerraraztea lortuko duten tratamenduak bilatzeko. Horrenbestez, medikuntza birsortzaileaz gain, beste alderdi askotatik ere interesgarria da zelula amekin ikertzea, nahiz eta izenburu gehienak hari ematen zaizkion.
|
|
|
Azken urteotan, legegileak eta bioetikan adituak tematu egin gara biomedikuntzaren gaineko zenbait gairekin, zelula amekin, esate baterako, eta haiekin lan egiten duten ikertzaile asko kexu da kontrolatuegi daudelako. Konturatu behar dugu hau ez dela zientziaren arlo bakarra; areago, beste arlo batzuetan egiten diren ikerketak, hala
|
nola
kimikan eta fisikan, arriskutsuagoak izan daitezke gizartearentzat, eta ez daude, inola ere, hain arautuak. Gogoeta egiteko eta auzia bere onera ekartzeko unea iritsi delakoan nago.
|
|
|
Munduaren beste aldean, Sobietar Batasunean, Korolev ek ere misilak diseinatzen ziharduen. Han, aliaturik ezean, urrutira
|
nola
iritsi zen kezka, ozeanoa gurutzatuz Estatu Batuetaraino, adibidez, nola iritsi. Korolevek indar handiko motorrak behar zituen misil bat jaurtiko bazuen horren distantzia luzera.
|
|
|
Munduaren beste aldean, Sobietar Batasunean, Korolev ek ere misilak diseinatzen ziharduen. Han, aliaturik ezean, urrutira nola iritsi zen kezka, ozeanoa gurutzatuz Estatu Batuetaraino, adibidez,
|
nola
iritsi. Korolevek indar handiko motorrak behar zituen misil bat jaurtiko bazuen horren distantzia luzera.
|
|
|
Aztarna horietan, ez dute intsektuak baino animalia handiagoen DNA topatu, erraz suntsitzen baita, baina landare eta intsektu ugari identifikatu dituzte: besteak beste, haltza, izeia, pinua eta hagina, eta zuhaitz horiei lotutako fauna, hala
|
nola
kakalardoak, euliak, armiarmak, tximeletak... Gaur egun, antzeko ekosistemak daude Kanadaren ekialdeko eta Suediako basoetan.
|
|
|
|
Nola
egingo duten ez dute jakitera eman. Are gehiago, erabiliko duten prozedura patentatzeko eskaria egin dute.
|
|
|
Hurrengo oztopoa izan zen asmatzea
|
nola
txertatu behar diren hitzarmen horretan garabidean diren herrialdeak. Arazoa zen herrialde horiek beldur zirela ez ote zen haien garapena motelduko adostutako neurriak onartuz gero.
|
|
|
Egia esan, komunikabideek behar bezala informatzeko ardura dute, haiek jakin behar dute
|
nola
eman arazoaren berri. Ez dute hondamendi edo apokalipsi gisa irudikatu behar, konponbiderik ez duen arazo bat balitz bezala.
|
|
|
Zuk bertatik bertara bizi izan zenuen prozesu hori guztia.
|
Nola
bizitu zenuen?
|
|
|
Harkaitzaren barruan zeuden unizelularrak aztertzen zituzten. Haiek erabiltzen zituzten teknikak anbarean erabiltzea pentsatu genuen, nahiz eta ez genekien anbarak
|
nola
erantzungo zuen. Mikroskopia elektronikoa probatu, eta mundu ezezagun bat aurkitu zuten, horrela sartu ginen mikroaren munduan.
|
|
|
90eko hamarkadaren hasieran, gemologia ikasteko aukera sortu zen Gasteizen. Gemak
|
nola
leundu eta lantzen diren ikasten dute, besteak beste. Eskola horretatik atera zen Rafael Lopez del Valle, gemologo bihurturik.
|
|
|
Lehenik, hegazkinak
|
nola
sailkatzen diren azaldu digute. Europako JAR (Joint Aviation Regulation) legediak pisuaren arabera sailkatzen ditu hegazkinak.
|
|
|
aldaketa zientifikoek edo teknikoek gizartean eragiten duten erantzuna aztertzen duen literatura. Ez du zertan zientzia berria iragarri dio Barcelók baina aldaketa posibleen berri ematen du, eta gizakia aldaketa horietara
|
nola
egokitzen den azaltzen du.
|
|
|
Zientzia fikzioak buelta eman dio horri, eta alderantzizko galdera planteatzen du:
|
nola
bereizi behar dira makina adimendunak eta pertsonak. Philip Dick en Do androids dream of electric sheep?
|
|
|
Pentsa liteke erraza dela idazleen lana. Zientzia fikzioak ideia teknologiko berriak zabaltzen ditu, teknologia berri horiek
|
nola
funtzionatzen duten azaldu gabe. Idazleek birus maltzurra asmatu zuten, eta, gero, informatikariek birusak maltzur bihurtzeko modua aurkitu zuten.
|
|
|
Gaixotasunaren aurkako neurriak Ministerioak berak arautu zituen: gaixotutako eremua
|
nola
tratatu, zuhaitz horien egurra nola jaso eta garraiatu, gaixotasunaren berri nola eman eta abar. Espainian, errege dekretu bat ezarri zuten 2005ean, eta Gipuzkoan eta Bizkaian 2006an osatu zuten.
|
|
|
Gaixotasunaren aurkako neurriak Ministerioak berak arautu zituen: gaixotutako eremua nola tratatu, zuhaitz horien egurra
|
nola
jaso eta garraiatu, gaixotasunaren berri nola eman eta abar. Espainian, errege dekretu bat ezarri zuten 2005ean, eta Gipuzkoan eta Bizkaian 2006an osatu zuten.
|
|
|
Gaixotasunaren aurkako neurriak Ministerioak berak arautu zituen: gaixotutako eremua nola tratatu, zuhaitz horien egurra nola jaso eta garraiatu, gaixotasunaren berri
|
nola
eman eta abar. Espainian, errege dekretu bat ezarri zuten 2005ean, eta Gipuzkoan eta Bizkaian 2006an osatu zuten.
|
|
|
Metastasiari aurre egiteko beste estrategia bat hantura ingurunea gutxitzea da. Eta
|
nola
lor genezake hori. Antiinflamatorio bitartez.
|
|
|
Euskal Herrian, euskara, gaztelania eta frantsesaren ondoren, laugarren hizkuntza dugula esan dezakegu. Egoera horrek ingelesa hezkuntza curriculumetan txertatzea ekarri du berekin, hala
|
nola
norbanako asko bere kabuz edo ikastetxeetan ikastera bultzatu ere. Lan munduan eta bizitzaren edozein alorretan ere ingelesa ezinbesteko hizkuntza bihurtu dela ez dago zalantzarik.
|
|
|
Ekaitz magnetikoek hainbat ezbehar sor ditzakete, hala
|
nola
linea elektrikoan itzalaldiak eragin, sateliteak hondatu edo beharrezko babesa ez duten astronautei minbizia sorrarazi. Ekaitz horiek iragartzeko bide bat izanda, kalteak saihesteko bidea ere izango dute.
|
|
|
Askotan erabiltzen ditugu sinadurak identifikazio gisa. Eta Igarza doktoreak sinadura horien kautotzea
|
nola
egin daitekeen ikertu du. Paperean egindako sinaduren kasuan, eskaneatu eta tintadun pixelen banaketa espaziala azter daiteke.
|
|
|
Hau da, tumore zeluletan normalean egon behar ez luketen RNA zatiak daude. Eta del Amok tumore zelulen eta zelula normalen RNAk konparatzean desberdintasunak
|
nola
identifikatu dituen kontatzen du, zazpi desberdintasunen jokoa gogora ekarriz.
|
|
|
|
Nola
kontrola liteke prezesioa. Erraza:
|
|
|
|
Nola
bihurtu ahuntza laborategi
|
|
|
Ingeniaritza genetikoa erabilita, ahuntzen esnean nahi duen hari mota sortzea lortu du Nexia Biotechnologies ek, eta Biosteel izenez merkaturatzen du. Medikuntzako materiala egiteko aproposa da (hesgailuak, txaplatak, protesiak...), eta beste arlo batzuetan ere baditu aplikazioak, hala
|
nola
kirol ekipoak egiteko.
|
|
|
Izan ere, Euskal Herriko intsektu nekrogafoek hazteko behar duten denborari eta banaketa patroiei buruzko ezagutza nahiko urria da.
|
Nola
jakin, orduan, zein intsektu dauden hilotzean?
|
|
|
Etxeko eremuan, aldiz, besteak beste gai hauek landuko dira: energia
|
nola
aurreztu, ingurumen adimenduna, jasangarritasuna, biozientziak, eguzki energia eta hidrogenoa energia iturri gisa. Azkenik, garraioaren gunean, aerodinamika, elektronika, materialak eta mekanika landuko dira, besteak beste.
|
|
|
Goian, leherketa hurbiletik
|
nola
ikus zatekeen irudikatzen duen marrazki bat. Behean, ezkerrean, supernoba dagoen galaxiaren infragorri bidezko irudi bat, eta, eskuinean, Chandra k izpien bidez hartutako irudia, eremu berarena.
|
|
|
|
Nola
bilakatu zinen astrofisikari?
|
|
|
Nire lana da ikertzea
|
nola
sortzen diren espazioan elementu kimikoak, eta nola eboluzionatzen duten; gainera, eredu teorikoak egiten laguntzen duten behatze probak garatzen ditut.
|
|
|
Nire lana da ikertzea nola sortzen diren espazioan elementu kimikoak, eta
|
nola
eboluzionatzen duten; gainera, eredu teorikoak egiten laguntzen duten behatze probak garatzen ditut.
|
|
|
|
Nola
dakigu hori. Nola detektatzen ditugu elementuak supernobetan?
|
|
|
Nola dakigu hori?
|
Nola
detektatzen ditugu elementuak supernobetan?
|
|
|
|
Nola
egiten dute supernobetatik Lurrerainoko bidea?
|
|
|
Arroka igneoetan (magma solidotzearen ondorioz sortutakoak) arrunta da metal kontzentrazioak egotea, hala
|
nola
urrearenak, platinoarenak, uranioarenak, kobrearenak, kromo eta banadioarenak, selenioarenak eta beste zenbait. Urrea arroka metamorfikoetan egotea ere ez da arraroa (presio eta tenperatura altuek sortutako arrokak dira horiek), baina arroka
|
|
|
Kobre gehiago ere bazen, Atxondo eta Axpe inguruetan. Beruna eta zinka Kretazeo garaiko arroketatik erauzi izan dira Euskal Herriko hamaika txokotan, hala
|
nola
Karrantza inguruan, Mañarian, Atxondon, Aulestin, Berriatuan, Itziarren, Aizkorrin, Legorretan, Barandion, Araitzen eta beste hainbat herritan.
|
|
|
Metil merkurioa erraz zabaltzen da bizidunen ehunetan, eta, ondorioz, bioakumulazioa eta biomagnifikazioa gertatzen dira, hau da, arrainaren bizian metatzen joaten da, eta, katea trofikoan gora egin ahala, merkurio kantitatea ere handiagoa da. Horregatik, merkurio gehien duten arrainak luze bizi eta kate trofikoaren azken muturrean direnak dira, hala
|
nola
, marrazo batzuk, atuna...
|
|
|
Itsas animalia askok pilatzen du merkurioa, batez ere, kate trofikoaren muturrean dauden harrapariek hala
|
nola
itsas ugaztunek eta atunak. FDA
|
|
|
Berez, zuri urdinxka da, baina airean grisaxka bihurtzen da. Korrosioarekiko oso erresistentea denez, likido korrosiboak gordetzeko erabiltzen da, hala
|
nola
azido sulfurikoa. Berunari antimonioa edo beste metal batzuk nahasiz gero, gogortu egiten da.
|
|
|
BTI enpresak garatutako hiru dimentsioko elementu finituzko sistemak egoera bakoitzean tentsio txikienak eragiten dituzten inplanteak aukeratzen laguntzen du. Teknologia berri horri esker, dentistek ikasi dute diametro handiagoko inplanteak hezurrean jartzean tentsioa
|
nola
murrizten den, eta horrek inplanteak denbora luzez egonkor eta funtzional mantentzen laguntzen duela.
|
|
|
Milankovitch astrofisikariak teoria bat proposatu zuen Lurraren klima zikloak, eta horren barruan glaziazioak, azaltzeko. Haren ustez, Lurraren ardatzaren inklinazioa eta orbitaren eszentrikotasuna gako dira ulertzeko
|
nola
txandakatzen diren aldi beroak eta hotzak, eta zergatik gertatzen diren glaziazioak ziklikoki. Bada, Milankovitchen teoriak iragartzen duen bezala txandakatzen dira Algorriko geruzak.
|
|
|
Horregatik dira garrantzitsuak. Gainera, arrasto horiek aukera ematen dute ondorioztatzeko nolakoak ziren aztarnak sortu zituzten bizidunak,
|
nola
bizi ziren, zer jokabide zuten...
|
|
|
Antza denez, itsas hondoko buztinak bola itxuran trinkotzean sortu ziren. Hilariok aitortzen du ez dakitela zergatik trinkotu ziren, baina badakite
|
nola
sortu zen marrazkia: trinkotzean, presioagatik, bolak pitzatu egin ziren barrutik.
|
|
|
Horrez gain, geologiaren beste zenbait arlo ikertzeko aproposa da Algorriko inguru hau, hala
|
nola
, paleomagnetismoa. Hain zuzen, oso nabarmenak dira azterketa horiek egitean sortutako zulo zilindrikoak.
|
|
|
Eta, gas batean atomoak norabide guztietan mugitzen direla kontuan hartuta,
|
nola
lor daiteke fotoiak atomoen mugimenduaren kontrako noranzkoan bakarrik xurgatzea. Doppler efektua sartzen da hor jokoan.
|
|
|
Funtzio horietako batzuen ardura homeostasia mantentzea da, alegia, gorputzaren hainbat ezaugarriri hala
|
nola
tenperatura, gorputzeko konposatuen kontzentrazioa eta ur kantitatea bera kanpo aldaketekiko independente iraunaraztea. Zerbaitengatik gorputzak ura galdu, eta ondotik berreskuratzen ez badu, ongi funtzionatzeko arazoak izatera irits daiteke.
|
|
|
Uraz gain, bestelako osagaiak ere behar ditu gorputzak, hala
|
nola
elikagaiak, energia lortzeko. Zelulek elikagaiak deskonposatzen dituztenean, energia lortzearekin batera, oso toxikoak diren konposatuak sortzen dituzte hondakin gisa.
|
|
|
Gaur egun badira horrelakoak, baina, duela gutxi arte, aspaldiko kontzeptu teoriko bat besterik ez ziren. John Pendry britainiarrak material horiek
|
nola
egin zitezkeen proposatu zuen 2000n. Geroztik, hamaika ikerketa egin dira, eta Miguel Beruete ikertzaile nafarrak nolabait elkartu egin ditu bere tesian aparteko transmisioaren fenomenoa eta metamaterialak.
|
|
|
Zenbait neuroendekapenezko gaixotasun, hala
|
nola
Alzheimerren gaixotasuna eta esklerosi anizkoitza, aski ezagunak dira, eta gizartearen zati handi bati eragiten diote.
|
|
|
Esperimentu horiek guztiek prozesu dinamiko bat osatzen dute, eta neuroendekapenezko gaixotasunen bilakaera eteten, edo gutxienez moteltzen, lagun dezaketen botikentzako aztarnak aurkitzen laguntzen diete ikertzaileei. Batetik, botiken jomuga molekularrak bilatzen dituzte, eta, bestetik, neuronek nahiz oligodendrozitoek bizirik irautea erraztuko duten substantziak aurkitzen saiatzen dira, hala
|
nola
antioxidatzaileak. Izan ere, neuroendekapenezko gaixotasun askotan, zelulak estres oxidatiboaren eraginez hiltzen dira.
|
|
|
Ondoren, ikertzaileek sekuentziatu diren bizidunen datuak dituen zuhaitz genealogikoan kokatzen dute jasotako informazioa. Hala, ikusten dute zer espezie dauden eta zein diren ezezagunak, eta baita
|
nola
eboluzionatu duten ere. Gehienak zuhaitz genealogikoaren antzinako garaietakoak dira, eta, bide batez, jakin dute mikroorganismoek azkarrago eboluzionatzen dutela habitat batzuetan beste batzuetan baino.
|
|
|
Halakoak erabiltzen ditugu guk arazo korapilatsuak aztertzeko, hala
|
nola
trenen edo autoen diseinua, hegazkinen diseinua, zentral elektrikoak, energiaren inguruko arazoak...
|
|
|
Harrigarria dela matematikak zer zehaztasun duen errealitatea adieraztean. Benetan, harritzekoa da
|
nola
mimetizatzen duten errealitatea eredu matematikoek.
|
|
|
Eta non dago, bada, misterioa?
|
Nola
lortzen du MP3ak, bestela hainbeste toki behar duen musika, hain toki txikian sartzea. Nola liteke 20.000 kanta poltsikoan sartu eta gero ondo entzutea?
|
|
|
Nola lortzen du MP3ak, bestela hainbeste toki behar duen musika, hain toki txikian sartzea?
|
Nola
liteke 20.000 kanta poltsikoan sartu eta gero ondo entzutea. Bada, MP3 formatura konprimitzeko erabiltzen diren algoritmoek gure entzumenaren neurrira lan egiten dutelako.
|
|
|
Soinua
|
nola
konprimitzen den jakiteko, lehenago, soinua nola digitalizatzen den ulertu beharra dago. Soinua uhin bat da, eta, digitalizatzeko, uhin hori zenbakiekin adierazi behar da.
|
|
|
Soinua nola konprimitzen den jakiteko, lehenago, soinua
|
nola
digitalizatzen den ulertu beharra dago. Soinua uhin bat da, eta, digitalizatzeko, uhin hori zenbakiekin adierazi behar da.
|
|
|
hardwarearen zein kontrolatzaileen eta aplikazioen arteko geruza bitartekaria da. Halaber, beste hainbat funtzio ere eskaintzen ditu, hala
|
nola
multiataza, sare komunikazioa eta segurtasun neurriak, karga balantzea, eta diskoen eta artxibo sistemen kontrola.
|
|
|
Banaketa ezagunen artean, Debian, Gentoo, Fedora Core, Suse, Mandriva eta Knoppix aipa daitezke, eta,
|
nola
ez, egun pil pilean dagoen Ubuntu banaketa. Euskal Herrian ere banaketa batzuk ekoitzi dira, X Evian esate baterako, Leioako Metabolik taldeak sortua (banaketak historia goibel bat du atzean:
|
|
|
GNU/ Unix sistemetan, pakete sistemarik hedatuenak deb eta rpm dira. Deb sistema Debian banaketak erabiltzen du, eta Debianen oinarritutako gainerako banaketek, hala
|
nola
Ubuntu k edo X Evian ek. Rpm, berriz, Red Hat ek Red Hat ek sortu zuen, Mandriva k, Fedora k, Suse k eta horietan oinarritutako banaketek erabiltzen dute.
|
|
|
Live CD gisa abiarazteko aukera edo aplikazioak erraz instalatzeko, eguneratzeko eta ezabatzeko eskaintzen dituen pakete sistemak. Eta,
|
nola
ez, aplikazio eta baliabide aniztasuna. Izan ere, GNU/ Linux sistema oso hedatuta dago Interneteko zerbitzarietan; gehiengo handia lortua du arlo horretan.
|
|
|
Linux munduko sistema eragile librerik ospetsuenaren nukleoa da, GNU/ Linux ena, alegia. Sistema eragile hori, egun, lehiakide sendo bilakatu da beste sistema eragile jabedunetarako, hala
|
nola
Microsoft Windows, Unix edo Mac OS X.
|
|
|
Proiektuaren helburu nagusia da despolimerizazio kimikoa eta tenperatura baxuko pirolisia garatzeko oinarri teknologikoa finkatzea. Prozesu horiek aukera bat izan daitezke une honetan irtenbide bideragarri bat behar duten hondakin plastikoentzat, hala
|
nola
ehunetako hondakinetatik datorren poliesterrarentzat, erabiltzen ez diren ibilgailuetatik ateratako poliamida eta poliuretanoentzat eta ontzietako PETentzat.
|
|
|
Eskala mikroskopikoan lan egiteak aukera ematen du beharbada degradazio produktutzat sekula hartuko ez liratekeen produktuak identifikatzeko. Material horiek paperetara
|
nola
iritsi diren edo jatorrizko materialetatik nola eratu diren argitzean datza arazoa.
|
|
|
Eskala mikroskopikoan lan egiteak aukera ematen du beharbada degradazio produktutzat sekula hartuko ez liratekeen produktuak identifikatzeko. Material horiek paperetara nola iritsi diren edo jatorrizko materialetatik
|
nola
eratu diren argitzean datza arazoa.
|
|
|
Gainera, lanpostu batzuk sortzen ditu, eta baita gero eta beharrezkoagoa bihurtu den elektrizitatea ere. Dena dela, energia iturri horrek aski ezagunak diren hainbat arazo ere sortzen ditu, hala
|
nola
erreketako ur emaria gutxitzea, erreken fluxu naturala eta ekosistema erabat aldatzea, itsasora materia organiko gutxiago joaten uztea eta arrainen migrazioak oztopatzea, besteak beste. Badira, ordea, hain ezagunak ez diren bestelako ondorioak ere, eta horietako bat zentral hidroelektrikoetara ura eramaten duten ubideetan animaliak itotzea da.
|
|
|
Ikerketatik ondorioztatu dute benetan garrantzitsua dela diagnostiko goiztiarra egitea, tratamendu egokia jarriz gero gaitza gelditzeko aukera baitago. Beraz, diagnostiko goiztiarra gizakietan
|
nola
egin ikertzen ari dira orain. Hala ere, emaitza ez da saguetan bezain ona izango, prioi eraldatuen ekoizpena ezin baita laborategiko saguetan bezala galarazi (sagu transgenikoak ziren, hori egin ahal izateko genetikoki eraldatuak).
|
|
|
Kondizio horietan bizidun nitrogeno finkatzaileak aurkitu izanak balio lezake argitzeko
|
nola
eboluzionatu zuen nitrogenasak, hau da, mikrobioak nitrogenoa finkatzeko gai bihurtzen dituen entzimak. Izan ere, litekeena da antzekoak izatea ozeanoko eremu horretan dauden kondizioak eta bizia sortu berri zenean ingurunean zeudenak.
|
|
|
Batzorde horren lana gaiari segimendua egitea da, eta politika edo arautegi orokorra bideratzea. Bestalde, ospitaleetako mikrobiologiako zerbitzuek eta medikuntza prebentibokoek prozedura guztien jarraipena egiten dute, baita infekzioen kontra hartzen diren neurriena ere, eta,
|
nola
ez, isolatzen diren mikroorganismo guztien segimendua ere bai.
|
|
|
Era horretako batzordeek eginbehar bakoitzaren prozedurak finkatu eta arauak ezartzen dituzte, arlo guztietan infekzioen kontrako neurriak hartuz: eskuak non eta nola garbitu behar diren, ebakuntza gelek zer egoeratan egon behar duten, zaintza berezietako unitateetan lana
|
nola
egin behar den, eta abar.
|
|
|
Era horretako batzordeek eginbehar bakoitzaren prozedurak finkatu eta arauak ezartzen dituzte, arlo guztietan infekzioen kontrako neurriak hartuz: eskuak non eta
|
nola
garbitu behar diren, ebakuntza gelek zer egoeratan egon behar duten, zaintza berezietako unitateetan lana nola egin behar den, eta abar.
|
|
|
Beraz, beruna detektatzeak ia ezinezkoa dirudi.
|
Nola
egin liteke?
|
|
|
beherakoa, goragalea, sabeleko mina, sukarra... Salmonellosiaren aldean, Camylobacter en infekzioak banakakoak izaten dira, ez dira talde osoak infektatzen, eta batez ere immunologia sistema ahula duten pertsonei eragiten die, hala
|
nola
haurrei, gaixoei eta adinekoei. Normalean ez batak ez besteak ez dute heriotzarik eragiten, baina arazo larria dira osasun publikoarentzat.
|