2009
|
|
Amak eta esa ostien: «Ezegaitino ez
|
joan
, ba».
|
|
Bost fameli ekozan hak. Etorri jatan hilebetegarrenean egon nitzen tertzioan, ba, beren beregi etorri jatan aber beragana kriede
|
joan
nintekean ta ama defunteak esaotsen: «Ez.
|
|
«Bai, te pozik», esan notsen. «Pozik
|
joango
naz zugana.» Ze ezetuten neuen nor zan da. Joan nitzen da bost urte egin nituzen han, han beste baserrien be, etxe ondoan bost urte.
|
|
Da handik i urtebete edo bi eztakit ixingo bazirean, Bilbora
|
joan
nitzen, eztait pa, errekaduren bat eiten, eztait zetan. Da esan notsen, ontxe be akorduan deket ze lekuten, Bidebarrietan, kantoian, topau neuen hori uzandreori.
|
|
«Honan honan enoa egoten. Amagaz etxera.» Da, alboko andratxu horri
|
joan
najakon etxera ta esaeusten, ba, ze: «Zuk gogor ein.
|
|
Esan neuen: «Bueno, ontxe bai
|
joango
nazana ni etxera, ontxe.» Da urten neuen umea bertan itxi nauen, uzandrea egoan etxean da, han itxi neuen. Da egon nitzen moduen joan nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez.
|
|
«Bueno, ontxe bai joango nazana ni etxera, ontxe.» Da urten neuen umea bertan itxi nauen, uzandrea egoan etxean da, han itxi neuen. Da egon nitzen moduen
|
joan
nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez. Etorri nitzan da etxera etorri nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e?
|
|
«Zer paseu? Nik etxera
|
joan
gurot, ta eztot hemen egon gure.» esan notsen. Da bueno, ba:
|
|
Bederatzi urtegaz krieda
|
joan
nitzen ni, pentseizu, Lemoara. Da eneuen jakin nora noanik pez.
|
|
Bederatzi urtegaz krieda joan nitzen ni, pentseizu, Lemoara. Da eneuen jakin nora
|
noanik
pez. Ama defunteak neure moduen buruko painelue eukite euen, da halangoxe buruko painelu baten estu erropak neureak.
|
|
Da Igorrera
|
joan
ginan oinez, da Igorren tranbia hartu behar gindun. Da tranbiek erraile deko, erraile euken, da Igorren akorde jatan:
|
|
Kaltzadora ixen zan uzaba etorri jatan eske, tranbiko kaltzadorea. Da
|
joan
ginan da, bederatzi urte, ta nik eiten naun: «Nora etorri ete naz?».
|
|
Da, beitiozu, nire aitek eta amak ezeuen jakin ha gixona nongoa zan be, egundo ikusi bakoa. Ta konfieu beragaz da
|
joan
nitzen Lemoara beragaz segiduen, maletea hartute.
|
|
Ze tranbien etorten eneuen jakin be. Da
|
joan
nitzen errailari begire. Da Lemoan bajatu ginen orduen; da errailatik bastante urrun ixen zan etxeori.
|
|
Baia gero be eite osten, uzaba etorri orduko beharretik, mahaia ipiñi da janak prest prest ipiñi danak, da
|
joaten
nitzen intxurpera, ba, arbola batzuk egoten ziren, intxurrek. Da han, intxurren azpian, eoten nitzen umeagaz eurek bazkaldu arte.
|
|
Arestian esan dut Magrisek bezala ibilbide geografiko batean zehar eginiko hausnarketa sozio historiko eta literario «apala» egitea zuela xede; sakonean, ordea, kultur langintza ofizio bilakatu duenaren bizitza bilakatu zaio hizketagai. Turingo arkupeetako oregano usainaren usman, Pavesek bere burua hil zuen Hotel Romara
|
joaten
diren «jakin gose morbosoak» aipatzen ditu. Banago Lertxundi ez zela mitomano bat gehiago, bera errumes joan zela, errespetua erakustera.
|
|
Turingo arkupeetako oregano usainaren usman, Pavesek bere burua hil zuen Hotel Romara joaten diren «jakin gose morbosoak» aipatzen ditu. Banago Lertxundi ez zela mitomano bat gehiago, bera errumes
|
joan
zela, errespetua erakustera.
|
|
Gogoan dut Ihes betea eleberriaren zati nabarmen bat Triesten kokatzen duela, eta eleberriko protagonistetako bat Umberto Saba bera dela. Gu ere izan ginen, Italia, bizitza hizpide bidaia liburuaren atzetik, Triesten, eta
|
joan
ginen Sabak bere garaian lan egin zuen liburu dendara, gaur «Libreria antiquaria Umberto Saba» den horretara. Halaxe deskribatu zuen Lertxundik Ihes betea lanean:
|
|
Triestek Rijeka du bidaia liburuan hurrengo geltoki, eta hara ere abiatu ginen. Eta inoiz addenda idatzi nahiko balu Lertxundik, pixka bat haraxeago
|
joatea
gomendatuko genioke, Istriako puntan den Pula herrira, bertan ibili baitzen James Joyce irlandarra ingeles irakasle.
|
|
Bestalde, Anjel Lertxundiren
|
Zoaz
infernura, laztana idatzian tragedia humano bat agertzen zaigu, ondo muntatuta, esango nuke modu zinematografiko batean muntatuta, baina istorioaren interesgarritasunaren iragazia doi doi pasatzen duena.
|
|
Lan honetan zer den fikzio eta zer ez, bigarren mailako kontu bat da. Egileak bere
|
joan
etorrietan interesa pizten digu, eta irakurrian eraman egiten gaitu. Hori nola lortu duen ikusteko nik behintzat bigarren (edo hirugarren) irakurketa bat egin nuke.
|
|
Literaturak hartu du Historiak, Nietzschek hainbeste kritikatutako monumentuen Historiak, galdu duen lekua, eta espero zitekeen bezala, Fikzioa gaur egun Historia baino egiatiagoa, benetakoagoa, begitantzen zaigu. Muñozen eleberriak haratago
|
joateko
ahalegina egiten du, eta, Estik aipatu duenez, bertan azaltzen den biolentzia unibertsala ere izan daitekeela iradokitzen digu. Biolentzia guztiek bezala, hemengoak ere boterea suntsitzea du helburu (Arendt).
|
|
Muñozen eleberriko protagonistak, Lisa eta Jesus, liburua hasten duen eszena izugarriko antzaren antzera daude: hilak, eta noraezean
|
doaz
zabuka. Bere semea ez zuela ezagutzen oihukatzen du Lisak (285), eta kanutoari lotuta daraman bizitza miserableari botatzen dio errua.
|
|
Eta bestetik, ia egunero bere buruarentzat idazteko ohitura zuen: «Batzutan oherat
|
joan
baino lehen, izkirioz ezartzen ditut zerek ere jo baitauzkitet begiak eta hek». Dakidalarik, inork ez du Jean Etxepareren paper horiek bilatzeko lana hartu.
|
|
Gaia aldatuz, uda honetan irakurri ditudan hiru nobela aipatu nahi nituzke orain: Kirmen Uriberen Bilbao New York Bilbao, Anjel Lertxundiren
|
Zoaz
infernura, laztana eta Jokin Munozen Antzararen bidea. Nobedadeen kategorian sar genitzake hirurak, azken bi urteko epean argitaratuak izan baitira.
|
|
Uriberen kasuan, Bilbao New York Bilbao bere estreinako narratiba lana izateaz gainera, narratibak berak eskaintzen dituen aukeren gaineko azterketa lan bat dugu.
|
Zoaz
infernura, laztana nobelan, Zorion perfektuarekin zabaldutako bideari lotu zaio berriz Lertxundi; behin gehiago indarkeria dugu protagonista, baina, bere aurreko lanetan ez bezala, haren jatorria ez da politikoa. Tratu txarrak ditu hizpide Lertxundik bere azken nobelan; gaiak badu gaurkotasunik, eta teknikari begira ere (ikuspuntuen tartekatzea) badu nondik heldu nobelak.
|
|
Bai, neuk ere hala ikusten dut
|
Zoaz
infernura, laztana eleberria, Zorion perfektuarekin zabaldutako bidearen ildoan. Eta ados nago zurekin, Esti, nobelari egiten diozun balorazio positiboan.
|
|
Bai, bere garaian Zorion perfektua nobela «erraztzat» jo zuten horiek ziur gauza bera pentsatuko dutela
|
Zoaz
infernura, laztanari buruz. Eta zinez ez dakit zer harreman duen estilo zuzenak errazkeriarekin.
|
|
Eta zinez ez dakit zer harreman duen estilo zuzenak errazkeriarekin. Hain zuzen,
|
Zoaz
infernura, laztanari gehien eskertu diodana zera izan da, hain egoera gogorra itzulingururik gabe eta, batez ere, melodraman erori gabe aurkeztu izana. Zeren Rosa tratu txarren biktima izango da, baina horrek ez du esan nahi pertsona bezala kontraesanik ez duenik.
|
|
Zeren Rosa tratu txarren biktima izango da, baina horrek ez du esan nahi pertsona bezala kontraesanik ez duenik. Lertxundik oso ondo jakin du Rosaren psikologia konplexua islatzen, bere biktima izate hori baino haruntzago
|
joanez
.
|
|
Arrazoi duzue azken aldiko liburu aipagarrietako bat
|
Zoaz
infernura laztana liburua dela esatean. Bikote harremanak ditu aipagai, eta bereziki harreman horietan sortzen diren menpekotasun harremanak.
|
|
Kaliforniatik eta Nevadatik iparrera eta New Yorketik mendebaldera eginik, euskaldunek elkarri laguntzen zioten, lanpostuetarako jarraibideak eta bidaiatzeko nahiz ostatu hartzeko gomendioak emanez. Euskal Herritik Idahora zuzenean
|
zihoazen
euskaletorkinak bizkaitarrak ziren, zehazki, Ondarroatik Bakiora eta, lur barnean, Zornotzaraino irudika daitekeen hirukikoak. Kate emigrazioa ematen zen, aita eta osabek seme eta ilobei deitzen baitzieten, eta emazte, arreba eta alabek jarraitzen zieten horiei guztiei.
|
|
Mirari bat gertatzen ez bada behintzat, dena primeran
|
joango
da.
|
|
Itxura guztien arabera, okerretik okerrera
|
goaz
. Ni, hala ere, ezkorra naiz.
|
|
Negua ahuldu ahala izerdia gorantz
|
doala
zuhaitzean?
|
|
zinemaren heriotza predikatzen dutenen aurrean, kontrakoa defendatzen dute haiek. Alegia, zinema aretoak hustutzen
|
joan
ahala, errealitateari so egin eta errealitatea maila ezberdinetan bizitzeko gure modua gero eta zinematografikoago bilakatu dela. Zinema inoiz baino biziago legoke, zine aretoetatik urrun bizi dela litzateke kontua?
|
|
Ez dut uste. Mando gainean
|
doa
garai batean lasterketa autoak Samotraziako Garaipena baino ederragoak zirela aldarrikatzen zuen generoa, literatura, poesia. Futuroa gure gainetik pasa da.
|
|
Horretan, bistan da, legebiltzarrak eta aldizkari ofizialak behar beharrezkoak dira. Beste horrenbeste, esan gabe
|
doa
, sorkuntza lanak eman ditzakeen isla eta bultzada.
|
|
Gero meatzari izan zen, beste euskaldun batek Maderan (Kalifornia) zeukan French Liquour Store delakoan egin zuen lan, San Frantziskora itzulita esnea kalez kale saltzen zuten gurdietan ere enplegatu zen? harik eta hiriko bizimoduaz aspertu, eta Elkora (Nevada)
|
joan
zen arte, Pedro eta Bernardo Altuberen Spanish Ranch en lan egitera. Han ere gustura ez, eta artzaintzara itzuli zen, aldi hartan Fish Creek izeneko tokira, Nevadan.
|
|
Eureka eta Ely arteko diligentziaren gidari izan zen; lehenengo izotz saltzailea Tonopahn (Nevada), 1901ean, mea aurkikuntzen gara ian; ganadu garraiatzailea ere bai, Bishopetik (Kalifornia) Tonopahraino abelgorriak gidatuz hamar eguneko bidean; berari suertatu zitzaion Shepherd Canyon Route ko diligentziaren azken gidaria izatea ere. Hori dena eta gehiago izan zen Pete Aguereberry, bere
|
joan
etorriei bukaera eman zien gertaera jazo zitzaion arte. Txikitan aldizkari frantses hark ereindako ametsa beteaz, urrea aurkitu zuen Heriotza Ibarreko Panamint mendietan.
|
|
1905eko ekainaren azken egunak ziren, eta Shortyk lehenbailehen heldu nahi zuen Ballaratera, hango ostatuetan uztailaren 4a ospatzera. Aguereberry beste asmo batekin
|
zihoan
. Postaz bidali behar zioten dirua jaso nahi zuen, eta jarraian inguru haietan prospekzio lanari lotu.
|
|
Shorty aurretik
|
zihoan
, zaldiz eta bere lau astoei zartaka mugi zitezen; Aguereberry berriz atzerago, asto gainean. Panamint gailurretik distantzia gutxira, Petek itxura oneko tontor bat ikusi zuen, eta begirada bat ematera gelditzea erabaki zuen.
|
|
Pete Aguereberry Shorty Harrisekin
|
zihoan
urre aurkikuntza historiko hura egin zenean Harrisburgen, Panamint mendietan; hobeto esanda, Pete bera izan zen aurkikuntza egin zuena. Duela 36 urte izan zen hori, eta geroztik Harrisburgek bat batean sortutako beste mea herri askoren bide berbera hartua du aspaldian.
|
|
Harrisburgeko aurkikuntzaren historia askotan kontatu da. Petek bere bertsioa eman zigun ilunabar batean,
|
joan
den otsailean. Sutondoan eseri ginen bere etxolan.
|
|
Heriotza Ibarrean bertan, Shorty Harrisekin egokitu nintzen. Bide bera egin behar genuenez, elkarrekin
|
joatea
pentsatu genuen. Mendien goiko aldean, Shorty aurretik zihoan.
|
|
Bide bera egin behar genuenez, elkarrekin joatea pentsatu genuen. Mendien goiko aldean, Shorty aurretik
|
zihoan
. Beti presaka ibiltzen zen hura, ezkerrera edo eskuinera begiratu gabe, beti zaldia akuilatzen eta maldizioka.
|
|
Urrea zeukan, solte. Korrika
|
joan
nintzen Shortyrengana, erakustera. Bere astoari tu egin eta bere lupa handi hura atera zuen.
|
|
Beldurra ematen zidan bakarrik uzteak, bere onetik aterata zegoen eta. Baina batek Ballaratera
|
joan
beharra zeukan hornigai bila.
|
|
Denda muntatu eta itxoitea beste erremediorik ez neukan. Postaren bila
|
joaten
nintzen egunero, baina ez zegoen niretzako txekerik.
|
|
egindako aurkikuntza batez ari ziren. Harantz
|
zihoazen
zuzenean. Mundu guztia harantz zihoan, esan zutenez.
|
|
Harantz zihoazen zuzenean. Mundu guztia harantz
|
zihoan
, esan zutenez. Orduan jakin nuen Emigrant Canyon dik zetorren norbait gure alorretik pasatu zela eta Shortyk hitz egin egin zuela.
|
|
»Erakutsi egin zidan. Ertz guztiak miatzera
|
joan
ginen. Paper bakarra zegoen bakoitzean, harri artean.
|
|
–Shortyk sekula ez zuen izan horrelako joerarik, irribarre egin zuen?. Ezta prospekziorako joerarik ere, horretara
|
bagoaz
. Walter Scott eta biak, Heriotza Ibarreko «Scotty», bazter hauetako prospektorerik famatuenak dira seguru aski, baina oraindaino inork ez du frogatu batak zein besteak benetan inolako prospekziorik egin zuenik.
|
|
»Egun hartan, Ballaratera
|
joateko
utzi ondoren, astebetean edo ez nuen berriro ikusi. Inoiz baino aztoratuago azaldu zen.
|
|
Beti izan du ametsa agian norbaitek leku hartan resort bat jartzeko aukera ikusiko duela. Badira urte osoan ura ematen duten iturriak oso urrutira
|
joan gabe
, eta hodi bitartez aise garraia liteke ura. Eguraldia, berriz, inoiz ez da jasanezina.
|
|
Beste lan bat etorri zen gero, San Frantziskotik Virginia Cityra (Nevada)
|
zihoan
diligentziaren gidari. Lan gogorra.
|
|
Gaztetan ezagututako artzainak aipatzen ditu Austinek bertan, 30 urte lehenago lagun izandako Eleheverray eta Little Pete eta The Flockeko orrietan aurkeztutako besteak. Eta hala aitortzen du egileak, haiekin elkartzea izango litzatekeela berarentzat heriotzaren osteko bizitza perfektua, eta berriro ere artaldeen atzetik
|
joatea
«azafraiz jantzitako arratsean».
|
|
Han non arratsa azafraiz jantzita
|
doan
,
|
|
Clarek esan zigun bere bizitzako garai lasai batean zegoela, zoriontsu bizi zela senarrarekin eta semearekin. Beisbolean jolastera
|
joan
omen ziren etxeko gizonak.
|
|
komunikabideetan agertzen dena eta kritika akademikoa. Esan gabe
|
doa
, literaturako, zinemako zein beste edozein arte esparrutako kritikaz dihardugunean, ehunetik laurogei eta zortzitan, komunikabideetan (egunkari, irrati telebista, aldizkari) gertatzen den jardun sozialaz ari garela. Gertakari sozial horrek bete behar duen baldintza nagusia informatiboa izatean datza, eta ez da gutxi kontsumismoaren gurpil zoro bezain kitzikagarrian orientabide argigarriren bat eskaini ahal izatea.
|
|
Gainera, galdera bati erantzun aurretik, pausatu eta laxatzen zen, eta inguruko guztiak haren hitzen irrikan geratzen ziren, nahiz eta egia zera izan, bera zoratu beharrean ibiltzen zela erantzuna itzuli nahian. Espainiara
|
joan
ginenean ingelesari eutsi genion gure arteko hizkuntza pribatu gisa, eta harekiko atxikimendua, lehen berezkotzat hartzen genuena, areagotu egin zen.
|
|
seme bat dute, Xavi, orduan bost urte zituena. Eskola katalanera
|
zihoan
. Guraso biek katalanez egiten zioten beti.
|
|
Gu elkarrekin aritzen garenean baino ez du gaztelaniaz entzuten Xavik. Izan ere,
|
Joan
eta biok gaztelaniaz mintzatzen gara bakarrik gaudenean. Horrela egin dugu beti.
|
|
Nola jakin dezake halako umetxo batek atzerritar hizkuntza bat? Ingalaterrara
|
goazenean
nire tartekoek irribarre isila egiten dute katalanez hasten direnean.
|
|
Orain haren esaldi idor, staccato haiek zerumuga askoz zabalagoa iradokitzen didate. Abesti batzuek ideia asoziazio multzo handiak dakartzate beren baitan, Kataluniako landerria auto
|
joan
etorrietara ekarriz Bartzelonatik etxera goazenean, eta gainera fonetikoki ere ederrak dira oso.
|
|
Orain haren esaldi idor, staccato haiek zerumuga askoz zabalagoa iradokitzen didate. Abesti batzuek ideia asoziazio multzo handiak dakartzate beren baitan, Kataluniako landerria auto joan etorrietara ekarriz Bartzelonatik etxera
|
goazenean
, eta gainera fonetikoki ere ederrak dira oso.
|
|
Geografian bidaiatzea hain erraza denez, bulegoko horman dagoen mundu mapari begira jarri eta aise imajina dezaket edonora
|
noala
etxetik autoz hamar minutura dagoen aireportutik. Badira oraindik arrotz edo helezin diren leku batzuk, edota latzak edo abegi eskasekoak?, hala nola Siberiako eremu zabal izoztuak, Groenlandia edo Ipar Kanada, baina ni sekula izan gabeko beste hainbat eta hainbat herrialde hurbil eta ezagun egiten zaizkit film, dokumental, liburu edota irudimen eta esperientziaren arteko nahasketa batengatik, eta ezin errazagoa zait nolakoak diren irudikatzea.
|
|
Bi urte bete zituenean, Julia kinka larri batera heldu zen bere ingeles ikaskuntzan. Abuztuan Britainia Handira
|
joan
ginen oporretan nire gurasoenera. Han bere lehengusu gusina guztiak ezagutu zituen, eta batik bat, Hammah eta Jemma lehengusinak, bera baino bi urte zaharragoak.
|
|
ingelesa, gaztelania eta katalana. Hirurok erroak egin dituzte eta haziz
|
doaz
gure baratzeko bugainbileak bezala, han hemenka nahasiz, baina bakoitzak bere eremua atxikiz eta garatuz nekez aurreikusitako osasun eta kemenarekin. Hizkuntz hostaila honetan nolabaiteko ordena atxikitze aldera, kontuz landatu behar izan genuen geuk ere.
|
|
–Mama, avui vaig al cole? (Ama, eskolara
|
joan
behar dut gaur?)
|
|
Beheko solairura
|
gindoazela
gogora etorri zitzaidan nola kezkatu ginen hizkuntzei buruz Julia jaio zenean. Berak topatuko zituen hiru mintzairak
|
|
Latinean eta grezieran lizentziatu zen Cambridgeko unibertsitatean, eta ekonomia erreportajeak egiten hasi zen Londresen The Independent erako. 1991n Bartzelonara
|
joan
zen free lance kazetari, eta ikerketetan zein narrative journalism alorrean espezializatu. The Independent, Granta, The New Statesman, The Boston Globe eta El País Semanal agerkarietan argitaratu ditu lanak.
|
|
Silaba askoko hitzak osatzeko joera du euskarak. Aita soil batetik abiaturik berehala
|
goaz
aitarenganakotzat bezalako lukainka peza batera. Zer egin perpaus baten edo paragrafo baten erritmoa bizkortu nahi duzunean?
|
|
Baina bidaia ez da bidesaririk gabea: gurdi astun batena bezalako ibilera eransten
|
joan
zaio idatzizko gure jardun publikoari eta partikularrari. Lexiko teknikoaren hedatu beharrak okupatu ditu hizkuntzaren ia egiteko guztiak, gaztelaniaren/ itzulpenaren morrontzan guztiz gehienetan.
|
|
Nire idazle bizitza guztian egin behar izan dut hori: beste hizkuntzetan jaso dut nire formazio literarioaren guztiz gehiena, eta horrek etengabeko
|
joan
etorriak egitera behartu nau: ezinbestekoa dut tradizio batetik bestera ibiltzea, beste hizkuntzetatik neurera etortzea.
|
|
une oro begiratzen diogu auzoari: guretzat, etxearen eta auzoaren arteko
|
joan
etorri etengabea da idazletza.
|
|
–Berriz ere, enarak ikusten? Jantzi egin behar duzu, gosaldu, ikastolara
|
joan
–
|
|
Ama forma zehaztezin bat zen haren alboan, izaraz estalia, ezpainak erdi irekiak, arnasa isila? Mutikoa, ilunpean, bidea eginez
|
joan
zen, zaratarik txikiena atera gabe. Horretarako, pauso bat eman eta itxoin egin behar.
|
|
Ez zekien ezer. Gero
|
joan
zen eta aprobatuta zegoen.
|
|
Mikel pila bat ibili da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin, lagunekin. Ni igeri egiten ona nintzen, eta
|
joaten
nintzen gabarroira, eta bera etortzen zen txalupan ikustera nola botatzen nintzen uretara. «Karpa» eta «angel» egiten nuen, eta hor egoten zen bera.
|
|
Hamabost urte izan dira gure bizitzan, edo agian gehiago, bi zaldikoetan ibiltzen. Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara
|
joan
gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai. Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela.
|
|
Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara joan gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai. Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok
|
joaten
ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak beti hartzen zuen bide okerra, beti aldrebes.
|
|
ez, hortik ez, beste aldetik. Baina gero bera ere kutsatu egin zen eta azkenean denok
|
joaten
ginen bide okerretik.
|
|
Bada, halako batean Roy Hart Bilbora zetorrela jakin zuen. Ez dakit zeinek esango zion ahotsarekin oso lan interesantea egiten zuela Roy Hartek, eta
|
joan
zen ikustera. Zeharo inpresionatuta gelditu zen.
|
|
Liluratuta gelditu zen. Gerra ondoren egunero
|
joaten
zen askotan, eta gero ere, ni gogoratzen naiz, 80ko hamarkadan edo 70ko hamarkadan, taberna batetik bestera eramaten ninduen hango kuadrillen hizketa entzun nezan. Gizonak ziren gehienak, itsas gizonak,?
|
|
Nik oso ingeles gutxi nekien eta berak gutxiago. Tokiak ikustera
|
joaten
ginen. Esate baterako, Londreseko Dorrea ikustera, eta esaten zidan:
|
|
gizon hau zer arraroa den! Gero ja
|
joaten
nintzenean Lekeitiora ulertu nuen hobeto eta nik ere disfrutatzen nuen pila bat. Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula on bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen.
|
|
Berak txikitako anekdota bat kontatzen zuen, beti pixka bat tristea iruditu zaidana. Ba, nonbait, bi urte zituenean, Gardatara lehenengo aldiz
|
joan
zenean, sehaska moduko batean uzten zuten, eta ortura ateratzen zuten ontzi txiki edo sehaska horretan. Antonio Zabalak txori bat jarri zion alboan, sehaskari soka luze eta fin batekin lotuta.
|
|
Marisol Bastida: Nik gogoratu nahi nuke
|
joan
den udan etorri zinetela denok, emaztea, zu eta umeak, eta egon ginela oso ondo hemen, Mikelekin.
|
|
Badakizu zergatik? Ba, gerra denboran Gardatan egon ziren, eta gerra bukatu ondoren asko
|
joaten
ziren hara, eta hangoak ere askotan etortzen ziren bere etxera. Oso harreman estuak zituzten.
|
|
Eta jakina, horretarako pegamentua behar zuen. Ba,
|
joan
ziren frontoira eta, partidua hasi eta laster, konturatu zen pegamentua bukatuta zeukala eta ezin zuela bere etxea bukatu.
|
|
–Bai, bai, lasai egon. Partidua bukatu eta gero
|
joango
gara, erosiko dugu eta bukatuko duzu etxea.
|
|
Azkenean, Antoniok atera egin behar izan zuen partidutik bukaera ikusi gabe, eta pegamentua erostera
|
joan
zen Mikelek bere etxea buka zezan. Horregatik anaiak pegamin deitzen zion, goitizen horrekin deitzen zion.
|
|
B.A.: Zuek ere Arizkunera
|
joaten
zineten.
|
|
2007ko udaberri arte. Orduan
|
joan
zitzaion gogoa?
|
|
Hori izan zen 50eko hamarkadan. Atzera
|
joan
naiz. Eta Iruñean zegoenean, gaixo egon baino lehenago, Atahualpa asko kantatzen zuen.
|
|
Zaragozan atera zuen. Bi urte gaixo egon ondoren, medizina bukatzera
|
joan
zen. Eta euskaraz kanta tradizionalak kantatzen hasi zen.
|
|
Bartzelonan bi urte eta erdi egon ginen guztira, eta hango zerbait aukeratu nahi genuen. Aurrena ni
|
joan
nintzen. Londresetik etorri eta lana nuen ingelesezko ekonomia liburuak itzultzen, eta handik hilabete batzuetara Mikel etorri zen, 1964ko otsailean.
|
|
1963ko maiatzean atera zuen.
|
Joan
zen examinatzera, eta tribunalean gehienak ziren gizonak, emakume bat kenduta, eta examinatzen zirenak denak ziren neskak, kabaret eta kantatzeko. Orduan, tokatu zitzaionean, Atahualpa Yupanquiren zerbait kantatu zuen.
|
|
Mikelek magnetofoi txiki bat erabiltzen zuen, eta tresna bat izan da lan egiteko. Esate baterako, Baztanera
|
joaten
zenean. Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu behar dela.
|