|
2000
|
|
|
Umore tonua txertatzeko, estatubatuar bikotea dago. Hiru protagonistez landa, dozenaka izango dira
|
joan
etorrian ibiliko diren beste pertsonaiak.
|
|
|
zigor bataloietan eta urte batzu geroago Francoren aurkako erresistentzian Bigarren Gerrate Mundialak erdi erdian harrapatu zuelarik. Eta tartean hainbat
|
joan
etorri Estatu Batuetara, Paris eta Londresera, Ozeaniako itsasoetan gerra eginez... soldadu yanki gisa! Hau amaitu zenean Mexikon eta Estatu Batuetan bizi izan zen baina beti ere Europara askotan etortzen zelarik eta Euskal Herriko egoerari buruz aski kezkatuta zegoela...
|
|
|
Halaber, baraualdiak aurrera egin ahala euskararen eguneroko gorabeheretan sartu ginen eta urtarrilaren 7rako deitu genuen Mintegian, Plangintza Estrategikoa eta Herri Mugimenduentzako Erronkak izeneko beste idazki bat plazaratu genuen. Era berean, baraualdi osoan, saguzarra
|
joan
etorrian ibiltzen den bezala, gai ugari mahaigaineratzen zitzaizkigun, eta honen ondorioz erabaki genuen euskalgintza osoak parte hartuko lukeen kongresua proposatzea. Kongresua, gehiegi luzatu gabe, urtebeteko epean egin behar zela ikusten genuen.
|
|
|
Gazi ugari eta gozorik gabeko hogei urte Iruñeko Gazteluko Ingurubidean bizi den Etxeberria Alvarez familiarentzat. Seme eta anai galduaren sofrimenduari bere desagerpenaren inguruan izandako ika mika guztiak gehitu behar izan zaizkio urteen
|
joan
etorrian.
|
|
|
Halaber, indarrean dagoen Europako Araudiak eskatutako osasun eta higiene baldintzak eta kontrola bermatuko dituen Lonja baten premia nabari da. Gainera, ibilgailuentzako behar bezalako irispidearen premia ere badago, kamioien
|
joan
etorriaren ondorioz hirigunean sortzen diren pilaketak eta egoera deserosoak saihesteko, eta behar bezalako itsas irispidea ere ezinbestekoa da, ekaitz garaietako segurtasunerako eta itsasbehera dagoenean nahiko sakonera izateko. Hondakin Uren Araztegia jardunean jartzeko premia ere nabaria da, gaur egungo kaiaren kanpoaldean beste kaia berri paralelo bat eraikiz.
|
|
|
Lotura gehiago ditu edozein lekutatik sartzeko aukera ahalbidetuz.
|
Joan
etorriko seinalea, gainera, elkarreraginezkoa da, hau da, ikusleak saioetan parte hartu ahal izango du.
|
|
|
Herri gehienek zeukaten ohiko bilera leku bat (horrela deitzen zitzaien erromeriei). Urteen
|
joan
etorrian, ordea, gizartearen ohiturak aldatzen joan diren heinean, Euskal Herria hiritartu egin dela esan liteke, eta festarako ohiturak ere bai. Usadioen aldaketak zuzen zuzenean eragin du herri dantzetan.
|
|
|
Urte luzeotako
|
joan
etorria baloratzea zaila izanda ere, nire ustez, HBren nazionalismoa kontradiktorioa izan da azken 20 urteotan. Adibidez, bere abiapuntuan HBk Bizkaiko ezkerraldean izan zituen botoak ez ditu geroago izan.
|
|
|
Komunikazio arazo izugarri bat dago eta behin ere ez dugu konpontzen. Komunikazio horretan ez dago
|
joan
etorririk. Elkarbizitzarako, bi hizkuntza ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra duenak baino.
|
|
|
Dena den, heriotzera denboraren iragaiteak garamatzanez honi buruzko erreferentziak ere ugariak dira. Honela, belaunaldi ezberdinen
|
joan
etorriak denboraren sinbologia izango lirateke. Aitzitik, denborak aurrera egin arren, belaunaldi berrien bizitzak funtsean aurrekoen ildotik jarraitzen duela adierazi nahi duela dirudi.
|
|
|
Hortaz, eleberri honetan zirkulartasuna ageri da, bizitzeko gogoa pizten duten ilusioen
|
joan
etorri etengabea sinbolizatzen duena. Urtaroen erabilera honek Txillardegiren Leturiaren egunkari ezkutua (1957) dakarkigu gogora.
|
|
|
Mota guztietako emakumeak irudikatzen dizkigu: gazteak, zaharrak, irtirinak, tristeak, alaiak, samurrak, kaskarinak,..." Bera bezalako emakumeak agertzen dira
|
joan
etorrian, maitasunaz, adinaren etengabeko kalteaz edo bizitzeko beste hainbat ezbehar txikiz kezkaturik." (Egunkaria) Begoña Muruagak Dorothy Parker en La soledad de las parejas liburuarekin alderatu zuen. Bere aburuz, batez ere, bi dira topa daitezkeen antzekotasunak:
|
|
|
erromedija: erbestetik, hauda, ingurukoherrietatikjoanez, bideanetasantutegiedoermitabatenondoanegitendirendantzaetagainerakoeideritze; (ageri denez, jaija, piestiaetaerromedijaezdiraharentzatgauzabera; azkenbiakantzeko esanahia dute, baina erromedijakbideko
|
joan
etorria ere hartzen du);. Erricuentzacoda piestaeguna, taervestecuentzacoErromedijaeguna? (Euscalerrijetaco... 106).//. Erromedijagaiti ez daemenbestegauzaricaituten, ezbada promesaren, santubarenedo santiarenachequijagazervesterajuanda, errico ta ervestecoguizonemacumenaaste, vidiantaerromedijacolecubaneguitendaveen piestiatadantzia? (Euscal errijetaco 106).
|
|
|
Azken honetaz aparte, antzekotasun handikoak dira bikanaletako albisteen emanaldiak. Politikaren barruan kokatu ditugun erakunde politiko administratiboen eta alderdi politikoen
|
joan
etorriek markatzen dute, neurri handibatean, albistegien edukia. Gizarte atalelan, hau ere multzo garrantzitsua delarik, aurrerakuntza teknologikoak, osasuna eta herri zein hirietan aritzen diren taldeenzeregina kontsideratzen ditugu.
|
|
|
Historiaren
|
joan
etorrian, mapa politikoak estatu finkatuen eta legezkoen lur eremuak paperean jartzeaz gain, zenbait kasutan, ofizialki onartuak eta ezagutuak ezdiren kolektibitateek berezkotzat dituzten lurrazal eremuak ere marraztu izan ditu.
|
|
|
Lurraldetasuna, gai zentrala izan da, eta gaur ere bada, nazio eraikuntzetan.Nazioek, herriek eta estatuek argiro erakutsi dute beren historiaren
|
joan
etorrian, territorio baten jabe izatea zenbat baloratzen den: maiz izan dira borroka latzak, mapetako marrak harago edo honago eraman edo ekartzeagatik.
|
|
|
Besteekiko harremanetan, denboraren
|
joan
etorrian, gizakiak garatu egin du beretzat duen territorioaren errepresentazio ulerkorra izan daitekeen irudi bidimentsionala, non marrazten ikasi baitu bereak diren errekak eta mendiak, herriak eta bideak; batetik, kideak eta lagunak non bizi diren irudikatzeko; eta, bestetik, besteek, etxezkanpokoek, lurralde hori errespeta dezaten.
|
|
|
Behobiako mugan egin beharreko xehetasun eta
|
joan
etorri guztien berri ematen da 1846eanargitaratutako bidairi gida batean (Aguirre, 1995: 44).
|
|
|
C taldeko haurrak anbibalenteak, ambivalent? bezala ezagutzen dira.Esplorazio pobrea erakusten dute, amaren
|
joan
etorriaz kezkaturik. Amakalde egiten duenean, erreakzio gogorra izaten dute; baina itzultzen denean, gertutasun bilaketa negarrarekin eta errefusapenarekin nahasten dute.
|
|
|
Nolanahi ere, urteak aurrera joan ahala, bere bizitzaren ibilbide luzean izandakogora behera eta
|
joan
etorriei koherentzia printzipio orokor bat aurkitu diedala esateraausartuko naiz, errespetu eta salbuespen guztiekin. Txillardegiren pentsamendunagusiaren eta jokaeraren azalpen printzipioa dialektikoa da, sinkroniaren araberakoa1,, oposizio sistema?
|
|
|
Auzoko herri herritarrekin, alde batetik, eta Hirikoklase jasoagoekin. Fraideak saiatu ziren, batzuekin eta besteekin konpontzen, etaklasearteko
|
joan
etorri sozial hartan moldatutako egoera aski diglosikoa, komentukozenbait eliz ekitalditan ere agertu ohi zen (Intxausti 2000: 263).
|
|
|
Fraideen komentuetan, bizitzako
|
joan
etorria islatuz, Kronikak idazteko ohituraizan da, orain gutxi arte bederen. Horietako batetik helduko diot hona dakardan gaiari.1937ko abenduaren 20an Donostia Egiako frantziskotarren etxean lerro labur batezeman zuen debeku baten berri kronikariak:
|
|
|
Hizkuntzaren estatus eta izaera politikoa aldatu da modernizazioaren
|
joan
etorrian dagoeneko esana dugun moduan. Kapitalismoaren garapenak hizkuntza bateratupublikoa ezarri du Estatuaren mugapeko herrialde zabalean, tartean dauden herrihizkuntzak irentsiz:
|
|
|
Aramaion zinema, kaleko? (Ibarrako, beraz) biztanleen gertakaria izan zen, oro har.Besteak beste, baserriak urrun geratzen zirelako (oinez egin behar izaten zen
|
joan
etorria), astean zehar aski birunda egiten zelako (lanera edo, hurbilen zeuden baserrietakoak, eskolara), zine saioak larunbat gauetan izaten zirelako eta igandean aski bidezutelako meza etortzearekin, eta, nola ez, baserriko haur eta gazteen artean bestelakolanak, beharrak eta interesguneak zeudelako, zinemaren irradiazio eremua kalekojendearengana baino ez zen iritsi.
|
|
|
produktuen forma monetarioa beraien neurri objektibo bakarra denez, formahoriek egonen ez balira, orduan ekonomia nazionala kaos bat izanen litzateke: heterogeneoak diren produktu fisikoak neurgarri bilakatzeko, ekonomiak ez lukeelakoinolako mediorik eskutan. Harturiko hilabeteko produkzio faktoreen alokairuzko etaez alokairuzko ordainsari guztien ordainketan x moneta unitateren bat bateko sormen/ deuseztapenak produktu korrespondenteari
|
joan
etorriko mugimenduari behartzendio, zeinaren bidez produktua x moneta unitateek osatzen duten, moldean, jaurtitadagoen, hau da, estalki numeriko hutsean.
|
|
|
Gaur egun baztertuta dagoen arren, garai batean garrantzi handia izan zuen Rasinesera, Gibajara eta Ampuerora egiten zen transhumantziak. Karlistaden garaian ere, kontrabandoa ohiko ekimena zen, bai Kantabriara zein Burgosera
|
joan
etorriak eginez. Harreman honen eragina ongi islatu da Karrantzako makina bat baserritan, euskal baserrien ohiko ezaugarriak ez ezik, Kantabria aldekoen ezaugarriak baitituzte.
|
|
|
izenaz ezagutzen zenak izango zuela berriro. Itxuraz administrazioaren inguruko jokoaren barruan
|
joan
etorri gisa uler daitekeen honek badu, gure iritziz, garrantzia duen eta kontuan hartu behar izango den elementu adierazgarri bat. –Fomento?
|
|
|
Nigatik izango balitz, geratuko nintzateke. Baina ezin dut, hegazkineko txartela
|
joan
etorrikoa da –Txemaren erantzuna, Euskal Herrira bueltatzeko gogo izugarria ezkutatu nahian.
|
|
|
Antza, nik uste nuena baino nekatuago nengoen hegazkineko bidaiaren ostean, eta goizean lotan segitu nuen goxo goxo nire literan. Entzuten nituen, noski, nire gelakideen
|
joan
etorriak, eta kanpoko trafikoaren hotsak, sirena eta klaxonez hornituta. Baina nik lasai segitu nuen ohetxoaren babes epelean.
|
|
|
Ez eta ez! Zeren
|
joan
etorri horiek guztiak eternitatearen haste bertzerik ez baitira; edo, hobeki, eternitatearen hastearen haste; edo, hobeki, hastearen hastearen haste... eta haurraren oinazea ere, hastearen hastearen hastekoa..." Eta eliztar batzuk hatsalboka eta hatsangaka hasi ziren, bertze batzuk nigarrez... Eta neuri, aita Bartolomeren hitzek osaba Joanikoten bertze hitz haiek oroitarazi zizkidaten lehen mementuan, noiz eta lengoiaz eta lengoaien erabilpenaz mintzatu baitzitzaion jaun Marceli:
|
|
|
Baina natorren lehenbailehen etorri beharrekorat eta lot nakion gaiari, nahiz eta aitzinetik jakinarazi behar dizudan ezen ez dizudala kontatuko bidaia osoa, zeren bertze liburu bat skribatu behar bainizuke, baina bai hiruzpalau gertakiren aitzin gibelak, gure
|
joan
etorri haren berri eman diezazuketenak.
|
|
|
—Ongi da. Gu bihar aterako gara, eta hemendik hiruzpalau egunetarat itzuliko gara zuen bila, harako
|
joan
etorria hiru egunekoa denez gero... zeren urtebetean eri izan dena ez baita hiru egunetan hilko. Ea, bada, orduko ene nagusia akort dagoen eta guztia gerturik dagoen...
|
|
|
Eta, handik aitzina, laburzki izan bazen ere, bere
|
joan
etorrien berri eman zidan Piarres Oihartzabal kapitainak: nola Indietarantz abiatu zen, eta nola, ibai Ori nocon barrena zihoala, kaputxinoen misione hura ediren zuen, non baitzegoen aita Zacarías, eta non eskuratu ahal izan baitzuen, haren bidez, lehen hari muturra, aita kaputxinoak gure berri eman zionean:
|
|
|
Eta, noiz eta neure
|
joan
etorrien berri eman bainion eta noiz eta jakinarazi bainion ezen beldur nintzela jaun Santiago de Tapioles y Villarrínek igorriko ez ote zizkidan bere morroiak neure gibeletik, harrapa eta atrapa nintzaten, justiziaren eskuan ezartzeko, erran zidan:
|
|
|
Bertze gutun batean aitzinatu nizun bezala, neure bizitzaren gaineko liburua egiten ari nintzaizun —neure
|
joan
etorriena eta bertze hainbat gorabeherarena—, eta, honako honetan, berriz, argi eta garbi afirma diezazuket ezen akabatu dudala trabailua eta bete dudala, halatan, neure xedea: aspaldi nerabilen asmo hori buruan, Axular handiaren antzera" gerotik gerora" utzia, batean honegatik, bertzean hargatik, estakuruz estakuru eta desenkusaz desenkusa:
|
|
|
Eta, baldin zaharraren ezaugarrietarik bat esperientzia bada, nola sentitu nintzen, gazte nintzen arren, zaharturik eta sentondurik...! Zeren neure esperientziaz bainekien jada munduko erokerien eta
|
joan
etorrien berri, eta zeren heldu baitzitzaidan gaztetasuneko mainen eta tornuen uzteko ordua... Baina, ai, jaun André:
|
|
|
...izunerat... eta, handik hilabeterat, Ho lan da eta Frantziaren arteko gerla piztu aitzin, Alemaniarantz abiatu ginen —bar katuko ahal didazu, jaun André, baldin, bertze anitzetan bezala, aipatu baizik egiten ez badizkizut hango hiriak, batetik, zeren, bertzenaz, gogaikarri bihurtu arteino luzatuko bainintzateke, eta bertzetik, zeren, liburu osoan bezala, neure burua eta neure kontzientziaren
|
joan
etorriak nahi bainituzke kontakizunaren ardatz—, Hanburgoko porturat lehenik eta Lübeckekorat gero, non, ahantzirik hilabete batzuk lehenago Amsterdamen egin nuen promesa, Ama Birjinari eta saindu guztiei xuxendua —zertarat behartzen ninduen, izan ere, promesa hark, baldin ez Ama Birjinari ez sainduei ez erretauletako imajinei debozione partikularrik ez banien, eta baldin promes hura e... Eta lagunek, jakinik ezen, geure Amsterdameko egonaldian, ez nintzela Mignonekin baizik ibili, eta hitz eman nuela eta zin egin ezen ez nintzela bertze nehorekin ibiliko hare kin baizen, ikusten zutelarik hitza guztiz jan nuela, berriro hasi zitzaizkidan zirikatzen handik eta hemendik, erraiten zidatela:
|
|
|
Bere poltsatik bertze pilula bat atera eta irentsi zuen, komuneko
|
joan
etorria berriz ere egina zuen basoaren eduki gardenaren laguntzaz. Nahi ote nuen galdetu gabe ezarri zuen bertze bat nire eskuan, edalontzi erdizka hustuarekin batean.
|
|
|
Bortz egun baizik ez ziren lan aferek anaia urrutiratu zidatenetik, baina niretako mende bat iragana zen: atzendua nintzen haren bidaiak
|
joan
etorriko txartela zuela. Orain, bikotea aste galdua berreskuratu nahirik ari zen noski, gela barnean.
|
|
|
Lau hilabete lehenagoko kalapita behin betiko hartan bezain gupida guti erakutsi zuen Kristinak abuztuko larunbat horretako eguerdian. Inguratzen nindutenek beren
|
joan
etorrietako lagungarriak —motxilak, bidai poltsak— nire noragabearen erdian uzteko usadio deitoragarria Bosniako mapa zehatuaren eiteko bihurtzen ari zen nire aurpegia. Haatik, horrek ez ninduen urrikalgarriago egiten.
|
|
|
Une horietan, huraxe zen, nirekin batean, erredakzioko biztanle bakarra. " Azken ordukoak" izenburuko orrialdearen arduradun, Moxolori min guti ematen zion, itxuraz, ordu tikien
|
joan
etorriak. Nik ez nezakeen hainbertze erran.
|
|
|
Nire usteak ez zitzaizkion ardura. Besoa kanporatuz bere hatz erakusleari
|
joan
etorria eginarazi zion nire mutur parean.
|
|
|
" Lisboari" ez bezala, denboraren
|
joan
etorriak mesede egina zion" Purpleri". Oroitu baino argiagoa zen, musika isilagoa eta, egunaren kariaz edo —lehenagoko denboretan ez ginen ortzegunarekin agertuko— garbiagoa ere iduritu zitzaidan.
|
|
|
ordu laurdena, minutu bat gehiagorik ez. Ez da sobera bi asteko
|
joan
etorrien berri eman nahi duenarendako. Kazetaritzaren oparia omen da ahotzetik alea bereizteko ahalmena, baina gaitasun hori egunkariko berrietan ahitzen zait niri.
|
|
|
jendearen begietan irrigarri gelditzeko hamaika maneren artetik zein hautatu dudan bart; zertaz izanen den lantokian eginen didaten hurrengo zerrikeria; edo zergatik utzi diodan harako tailer hartako nagusiari ziria sartzen, eta autoaren motorrean nola halako konponketa egiteagatik hamar milako lau eramaten, kasurako. Nerabezarokoak ez bezala, horrelakoak erdipurdiko abiaburu dira, giza arimaren
|
joan
etorri bihurriez gogoeta handien bidaian hasi nahi izanez gero. Gainerakoan, elkar iduriak dira ondorioz:
|
|
|
Etsipengarria, inondik ere, Kristinarentzat, baina eskertzekoa enetzat, luzamendu gehiagorik gabe bizitegia alokatzeko bidean eman baikintuen hiriko auzo batean. Berrogeita bi metro, laugarren bizitza igogailurik gabea eta
|
joan
etorri gautiar zaratatsuei babesa ematen zien omen txarreko pentsioa ate aitzinean. Ez zen jauregi bat, baina harat aldatzean, banuen esperantza neure bizilagunaren izaera elkartekoiak bakea emanen zuen puska baterako.
|
|
|
Ontzi hondoratuko marinela azken oholari nola, halaxe atxiki gintzaizkion eskaintza zekenari. Barra gaineko pintxo eta kazuelatxo hondarrak —lizuntzera egindako piper beteren bat, bokarta oliotsu batzuk, bezero aunitzen
|
joan
etorri ezaxolak ikusia zen tortilla puska— gehitu zitzaizkion gure mahai eskasari, pinta bana zerbeza lagun zutela. Paperezko ezpain-zapi erabiliez, zigarrokinez eta txotx mutur gabetuez beteriko lurrak, gu mahaira jarri eta bortz minutura itzali zuten musika horterak eta bi zerbitzarien begirada berantetsiek borobiltzen zuten desastrearen antzeztokia.
|
|
|
Oinazea, azken minutuetan bertze topaketa alaiagoaren menturan lekutua zitzaidana, ausikika lotu zitzaidan buru barnetik, eragilea —eskua nahiz tresna— ezagututa arrapiztu balitz bezala. Bi aste lehenago hasitako
|
joan
etorriak finitu eta" helmuga" zioen txartela ageri zen nire aitzineko figura armadunetik zintzilik.
|
|
|
Zapata takoidunak zangoetan ziren beti, eta lehengo eguneko poltsa ttikia ere eskuan zekarren. Korridore horretantxe Klarak eta biok hagitzez ere itxura okerragoetan egindako
|
joan
etorri traketsen irudiak kasatu nituen burutik.
|
|
|
Ez zion jaramonik egin nire oharrari. Hainbat segundoz begietsi nuen nola biratzen zen, nola makurtzen lurrean utzitako arropa multzotik bat hautatu beharrez, nola hartzen pintza bat saski tikitik eta nola, esekitokiko sokak korriarazi ondotik, kanpora hedatzen zuen
|
joan
etorri garbietan. Lan bera hiru lau aldiz berrituta, neroni makurtu nintzen, multzotik nire galtza batzuk berezi eta haren eskuetan uzteko.
|
|
|
Horrez landa, 5.300 karaktere idatzirik nituen aferaren gaineko jakingarri berri guztiekin. Hilerriko
|
joan
etorrien kontakizuna erakargarria eginen zitzaion noski irakurleari, baina, kazetari naizen aldetik, bigarren zati horretaz nengoen harroago. Esklusiba bat argitaratuz lehiakideen lepoa zanpatzeak dakarren plazerraren berri duenak baizik ez dezake jakin zergatik.
|
|
|
Bai baitzekien, ez nion azaldu behar izan asteburu horretan, lana nuenez, semea zaindurik egoteko bide bakarra zegoela, hain juxtu ere, gure amarekin uztea. Halaber, ez nuen denbora alferrik galdu oroitarazten bere amaginarreba ez zela munduko amatxirik ilobazaleena eta, beraz,
|
joan
etorrietara behartuko ninduela herritik hirira eta hiritik herrira, egunez ez bazen, gauaz bai behintzat, egun osoan haurrari kateaturik ez uztearren. Zerrikeria bat, finean, denendako izorramendua azken orduko apeta batengatik.
|
|
|
Ortzegun goizaldeko
|
joan
etorrien berri emateko aukera ona zen, baita hura lotzeko ere ugaldeko atsoaren aurkikuntzarekin. Alabaina, gogoko ez nuen zerbait bazen Kristinaren ezuste urdurian.
|
|
|
Barregarria iduritu zait beti hiri eskas honetako bizilagun bati baino gehiagori hiritar izateak sorrarazten dion konplexu ergela. Karrika zabal gisan antolatuak, hiru oin baino gehiagoko eraikinak eta jende saldoaren
|
joan
etorri taigabea sustraigabeziaren marka izan, nonbait, eta erro sendoagoen bila abiatzen dira zuhaitz genealogikoaren adasketan barrena. Egiazkoak ala alegiazkoak izan, guti axola.
|
|
|
Ttipiren ordenagailuarekin izandako
|
joan
etorriak azaldu nizkion laburzki, niri zegokidakeen fitxategia —" karpeta" zaharraren bertsio eguneratua eta, tamalez, irakurrri gabea— ekarri gabe solasera. Unitateak nirekin batean egina zuen komisaldegiko bidea —horixe, nonbait, Ramirezen eta bertzearen agerpenaren helburua— eta ez nuen nire bizitza utzi nahi Potzolo bezalako morroi baten jakin nahikeriaren menturan.
|
|
|
Lehengo asteetako sukarrari hoztasun ezaxola kentzen ari zitzaion lekua ene baitan, desira konplitu gabeen mingotsari zepotik hezur hautsirik gabe ateratakoaren geza. Dudarik izanez gero, Togasen
|
joan
etorri kezkatiei so egitea aski nuen: Eskalatzailearen bulegotik gerentearenera eta gerentearenetik langile batzordeko buruarengana karrika dantzan, Anaren andere xakur, nagusiaren irriñoa sari.
|
|
|
Gernuari, kondoi jadanik erabilezina gehitu nion, hondarreko. Hainbat hilabetetako
|
joan
etorrien bidai lagunari nire begiradaren omenaldia eskaini nion, urari eragin aitzin. Gero, ordezkoa ezarri eta korridorera itzuli nintzen, behin betikoz gizon aritzeko prest.
|
|
|
Itzulingururik gabe azalduko dut: goganbehartua nago honainokoak ez ote nauen inolako estrategiarik edo xederik gabe olatuen
|
joan
etorrietara kulunkatzen den kortxo muturraren pare jarriko. Ez bada esku ikustezin aldaberek eraginda dantzatzen den txotxongiloaren pare.
|
|
|
tabakoa, txiskeroa, mukizapia, kartera, neure giltza sorta gero eta pottoloagoa... eta bertze giltzatako bat gehigarri. Aitzin gaueko
|
joan
etorri nola halakoek leku egin zuten nire oroimenean: Klara mozkor arraildua, borrokan bere etxeko atearen zerrailako zulo tikixkoaren aurka.
|
|
|
Azkar eta, honela mintza badadi, garbi ere bai. Ximurraren ondora itzultzean, nahasmendua ez zitzaidan arruntik aienatua, ezta nire gogoeten
|
joan
etorria azkartu ere. Laguna kolera ezin atxikiz zegoen.
|
|
|
Guti ematen dut, baina guti eskatzen ere, eta hori abantaila da beti inoren estimua gureganatzeko tenorean. Unibertsitateko ikasketak edo lana medio, ehundaka jenderekin egin ditut
|
joan
etorriak, eta harreman horietatik bada multzo bat gehiegikeriarik gabe lagun edo dei ditzakedanak: Patxi argazkilaria, Tomas" Kondea"... baita bertze batzuk ere, orain burura etortzen ez zaizkidanak.
|
|
|
Crawla. Gero, etxeko pasabidean eta ezkaratzean(
|
joan
etorri txikiak, noski, leher egiten bainuen); handik pixka batera, etxe aurreko lorategian; hurrena, belaze goxo freskoetan; gero, hondar urregorrizkoetan... Urteak joan ahala, gero eta hobeto eta arinago.
|
|
|
Barka bezait ahalkea. Estreina abenidetan, etxe orratzetatik behera, ohean, sekula ez Udalaren aurrean buruz behera, enuresia, bizkarrez ere bai bai bai, autoen artean sigi saga azkarrak, txof txof
|
joan
etorri txikiak, belaze fresko goxoetan beeee, ezkaratzean adio jauna zer egiten duk ordea hor arrastaka Carlos, beti beti pertsona egoskorra, saiatua, ausarta, irakasketa prozesu luzea, jaidura berebizikoa glup glup glup.
|
|
|
Ez dakit, ordea, beldur nintzen ala itolarri hits batek estutzen ninduen itsutzeraino. Gauza da, halako
|
joan
etorri urdurietan nenbilela, ama eta arreba ikusi nituela, halako batean, ezkaratzetik irteten. Estura adierazten zuten haien mugimenduek eta ibilkerek.
|
|
|
Gerra ondorengo garai hark idealak eta ongi-nahi guztiak miazkatu eta irentsi zituelakoan nago. " Zerbait berria nahi dugu", esaten dugu, baina zail egiten zaigu olatuen betiko
|
joan
etorri etengabearen esanahiaz arduratzea. Bapo!
|
|
|
Poztu egiten nau, halaber, Matuteren aipua aurkitzeak" Nobelaren etorkizuna,, bost axola zaio Cortà ¡ zarri", eta, aipuen artean, Guimarães Rosa eta Martin Ugalde, Mikel Lasa eta Maiakovski, Bertolt Brecht eta Oihe  nart elkarrekin ikusteak: nabarmena denez, ez dut gaur goizeko sukar zoroa gure kultura eta kultura unibertsala elkarrekin
|
joan
etorri etengabean jartzea.
|
|
|
Tom ez da hotelean geratu eta honezkero Mexikora bidean da. Niri haren betaurrekoak eta sonbreirua janzteko eskatu dit, eta etengabe taldekideen ondoan egoteko, horretara zelatan egon zitezkeenek, jendearen
|
joan
etorriekin, gaua eta lainoaren laguntzaz, ni bera nintzela pentsatu, tiro egin ezin, eta aireporturaino etorri zuten. Baina hona etorri bezain laster, komunera sartu, bertan aldatu, eta zelatariak kanpoan geratuko ziren sekula agertuko ez den Tomen zain, ze Tomek, benetako Tomek, guk hoteletik irten bezain laster lagun batengana jo du, eta hark hilkutxa baten barnean eramango du, ezin lasaiago, Mexikoraino.
|
|
|
Hantxe sumatu ditut irakurle asperrezinak, idatzi batetik bestera etengabe igarota. Han ere, liburu eta komikietan barna, paperezko abentura eta
|
joan
etorrietako partaide sutsu eta ipurdikarak.
|
|
|
Denboraren
|
joan
etorrian, politika abagune faboragarriagoak heldu zitzaizkigun, demografi hazkuntzarekin batera. Jendea, bestalde, baserritik hirietaratzen hasi zen, ikastolak sortu eta gizarteak gure herriko kultura eta balioez sentiberatasun handiagoa hartu izan du.
|
|
|
Egoitza arloan zuzenbidea eta egitatea nahasian dira. Gizaki baten egiazko egoitza zein izan daitekeen zehazteko erregelak finkatu ditugu judizio ekintza eta bizitzaren
|
joan
etorri arruntetarako, oinarrizkoa baita halakoetan pertsona baten egoitza jakitea, berarengana iritsi beharrik baldin badago.
|
|
|
Ezkontzarako finkatu diren eragozpenak eta berori baliozko izateko moldeak eta baldintzak neurtzerakoan, errazagoa da gaitza sendatzea, zigortzea baino. Alderdien jokaerak zein denboraren
|
joan
etorriek deuseztasuna noiz estali duten ere bereiztu izan dugu eta horretarako inguruabarrak desberdindu beste batzuen artean, beste horietan abusuak eskatzen baitu, zalantzarik gabe, legeen erantzuna.
|
|
|
Herri konkistatuek eta herri askeek betidanik hitzartu dute, euren arteko hitzarmen eta itunetan, bakoitzaren legeria zibila zaintzea. Urteen
|
joan
etorriek erakutsi dute gizakiak aiseago aldatzen duela aginpide moldea, legea bera baino.
|
|
|
Nola, bestenaz ere, denboraren
|
joan
etorriak lotu. Nola aurkaratu gertaeren haria edo ohituren lerrakera oharkabea?
|
|
|
Denboraren ur
|
joan
etorrietan
|
|
|
Baina egia da umeok aise aurkitzen genituela alaitasun uneak. Bizikleten gurpilekin karrerak egiten genituen, alanbre kakotu batez bultza eginez, Legorretaraino
|
joan
etorria, Itsasondotik igaroz. Herriko jaietan txirrindulari lasterketa izaten zen, txapel okerrek zaindutako karrera.
|
|
|
eskuak atzean, aldakak dantzatzen, musajea bihurritzen. Patioaren alde batetik bestera bi hiru
|
joan
etorri egin orduko, besoak eta eskuak halako moduz mugituz ari zaio trabestia esplikazioren bat ematen. Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna.
|
|
|
Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna.
|
Joan
etorrietan asko luzatu gabe, hurbildu den moduan joan da trabesti modukoa beste batengana. Bere ibiliari jarraitu dio Antxonek.
|
|
|
Lauaxeta nire zain geratu zen geltokian, trenen
|
joan
etorriari begira, eta nik erredakzioko bidea hartu nuen. Baina gerturatu ahala larritzen hasi nintzen, izutzen.
|
|
|
" Beste kojin bat hartu du", esan zuen Xanek. " Ondo dago", esan zuen amatxik, esperantza poxi batekin; alabaina, armariora beste
|
joan
etorri bat egin zuen aitatxik; koadro txiki bat zekarren oraingoan; sofan jarri zen, hura besartean zuela begiak itxi zituen; eta, Xanek ez baitzuen ezer esaten: " orain, zer egin du?", galdetu zuen amatxik.
|
|
2001
|
|
|
Eguneroko borroka izan da. Sestaon jokatzen ari nintzela egin nituen Ontziko Kapitain ikasketak, egunero Pasaiara
|
joan
etorria eginez. Gero informatikan sartu nintzen, eta gaur arte, ikastaroak egin ditut.
|
|
|
n Bizpahiru urteren
|
joan
etorrian bi gobernu osatu dira EAEn. Zein zen garai egokiago, Ibarretxeren lehen gobernuaren garaia edo bigarren gobernu honena?
|
|
|
Emile Larre 1926an sortu zen Baigorri Bastidan, eta hain zuzen, bere bizitzaren gorabeheren bitartez azken mendearen hiru laurdenetan Euskal Herriak ezagutu dituen aldaketak kontatzen ditu, Auspoa argitaletxeak kaleraturiko" Ene artzain etxola" liburuan. Nafarroa Behereko hizkuntza jator eta jantzian, haur zenean eskolara egindako
|
joan
etorriak, orduko jolasak, etxean egin beharreko lanak eta abar azaltzen ditu. Halere, apaiza ere badugu orain" Herria" aldizkariko zuzendaria dena, eta seminarioko ikasketa eta ondorengo apez lanen berri ere ematen du Emile Larrek.
|
|
|
C. E. Magny k" kontaketa behaviorista" deitu zion honetan (cf. L´âge du roman américain, 1948) etengabe mugituz doan foko batek aurkezten dizkigu protagonista nagusiaren
|
joan
etorriak. Tren geltokiko berritsuaren planoa, ordea, elkarrizketa moduan dator transkribatuta, baina oraingoan, A. Camus idazle frantsesak La chute (1956) nobelan egin zuen moduan, berritsuaren jarduna bakarrik begitantzen zaigu.
|
|
|
Aurreko nobeletan bezala, oraingoan ere gertakariak ez zaizkigu aurkezten gertatu ziren hurrenkeran, alderantziz, berriro ere denbora psikologikoa da gailentzen dena, eta ondorioz, aurreranzko eta atzeranzko jauziak etengabeak dira. Oroimenaren
|
joan
etorri horietan, nobelaren oinarrian dauden bi gerrak dira hizpide. Batetik, Hanbre sagardotegian biltzen diren jubilatuek kontatzen dizkiguten Gerra Zibileko pasadizoak.
|
|
|
Egilearen poetikari berezkoak zaizkion estrategiez baliatuz, oraingoan ere memoriaren kapritxoek gidatuko dute trama narratiboa eta betiko moduan, istorioa martxan jartzen duten eszena edo irudietara errendituko da, etengabe, testuko ahots narratiboa.
|
Joan
etorriko saio honetan, beraz, saioa bera da garrantzitsua, guztia beste modu batera izan zitekeela jakitea. Horregatik ez gaitu harritu 1996an argitara emandako Bihotz bi.
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren pertsonaiak ere Europatik barne zuzentzen ditu bere pausoak, itzulika ari delarik sorterritik deserrira, sorterrian bukatu arte, berriro bidaian abiatzeko etendurarik gabeko
|
joan
etorrian, amaierarik gabeko hasieran, hasiera eta amaiera bat diren puntua betiko egin arte.
|
|
|
Kristautasuna hedatu aurretik ere. Plotino filosofoak erabili zuen
|
joan
etorriaren historia, Homero-ren adibidea erabiliz, eta Agamenon en aholkuak: " Ihes egin dezagun, ba, sorterri maitatura", oihartzun egin zuen bere lanean, ugaria zena batasunera itzultzeko deia legez.
|
|
|
Eliot en gain geratuko gara pixka batean, azken batean honek eragin baitzuen literaturaren aldetik Sarrionandiarengan. Irakur dezagun poeta honetaz Abrams-ek dioena, Iurretako idazlearen ulermenerako argigarri izango zaigulakotan Lau kuarteto lanari buruz,
|
joan
etorria bere egituran nola agertzen den azaldu nahiz:
|
|
|
Itsasoa bizitza bada, exilioa ez da ahaztu behar, itsasoak kautibatu ditu marinel zaharrak eta beren
|
joan
etorriak fatum larri batek lotuko ditu. Bizi beharrak bultzatu ditu antiheroiak:
|
|
|
Hori dela eta, gero eta erabiltzaile gehiagok egiten du asegurua oporretako
|
joan
etorrietarako, Europako beste herrialdetako bizilagunek oraindik atzean uzten bagaituzte ere: Espainian bidaiarien %10ek baino ez du, zer gerta ere, asegurua egiteko ardura hartzen; Europar Batasuneko beste herrialdeetan erdiak baino gehiagok egiten du.
|
|
|
iritziak ikasleak zerbait kontatu eta gero inkestari erantzutea, ikasleak kontatutakoaeuskaldunaren ikuspuntutik kontatzea... Ehunka teknika dago
|
joan
etorri horiburutzeko. Beti eskatzen dugu lan hori, alde batetik, ikasleak ongi ari direlaziurtatzeko, eta bestetik, klasean lantzeko aukera paregabeak sortzen direlako.
|
|
|
Handik iristen ziren produktu apurrak ekarriz zihardutenak, abenturazaleak edo gortea hornitzeko errege agente hutsak ziren, edo gotzainedo monasterioren batek antolaturik (eta bidesaririk ordaindu gabe) zebiltzanak: Pirenne ren hitzetan, hornikuntza pribilegiatua? 12 deituko genuena. NormaleanHispania atea izanik, lurrez egina zen
|
joan
etorria, eta eskasa (balio handiko gauzaketa pisu txikikoak ziren ekartzen zirenak). Beraz, ez zegoen artisau edo merkatarien kokapen finkorik.
|
|
|
Tradizio batek eragin nabarmena izan zuen bestean, eta euskararen munduan zizelkatu ez zen erromantikoatzerakoien klixe horrek kalte handia egiten dio, oraindik ere, euskarari: ...uela sinetsarazi, bizirik dagoen mundu batek bizi gaituela jakinarazi.Euskararen zailtasun deabruaren topikoa langa bat da tradizioen arteko komunikaziorako, baina ni nago (eta oker egon ninteke) bi tradizioen arteko komunikazioaeragin behar luketenek (agintariek, hedabideek, eragile sozialek...) ez dutela komunikazio horretarako premia ikusten, eta, halaber, ez direla konturatzen komunikazio hori
|
joan
etorrikoa (berdintasunezkoa) ez den bitartean euskal gatazkadeitu zaion horrek iraun egingo duela: arazo izaten iraun ere, alegia.
|
|
|
Hona, berriz ere oroitarazi behar diot neure buruari, literaturaz aritzera etorri gara, eta ez ETAren su etenaz, kale borrokaren amaierazedo Lizarra Garazi akordioak ekar litzakeen bide eta aukera berriez. Ezjakinenakere badaki, ordea, gizartearen
|
joan
etorriek gizarte horren beraren baitan mamitzenden literaturari ere eragiten diotela. Halako zerbait erran dut, prediku honenhasieran ere, neure buruaz ari nintzelarik.
|
|
|
deitu zion honetan (cf. L' age du roman americain, 1948) etengabe mugituzdoan foko batek aurkezten dizkigu protagonista nagusiaren
|
joan
etorriak. Tren geltokiko berritsuaren planoa, ordea, elkarrizketa moduan dator transkribatuta, baina oraingoan, A. Camus idazle frantsesak La chute (1956) nobelan egin zuenmoduan, berritsuaren jarduna bakarrik begitantzen zaigu.
|
|
|
Aurreko nobeletan bezala, oraingoan ere gertakariak ez zaizkigu aurkezten gertatu ziren hurrenkeran; alderantziz, berriro ere denbora psikologikoa da gailentzen dena, eta honen ondorioz, etengabeak dira aurreranzko eta atzeranzko jauziak. Oroimenaren
|
joan
etorri horietan, nobelaren oinarrian dauden bi gerrak dira hizpide. Batetik, Hanbre sagardotegian biltzen diren jubilatuek kontatzen dizkiguten Gerra Zibileko pasadizodesberdinak.
|
|
|
Nekez sines dezaken kopeta zimurtu eta goibel horren atzean, oraindik freskotasunez zipriz tinduriko gogoetak badirela, zeren egon badaude, baina zokoren batean gordeta Sarritan, hik badakin, egun euritsuetan, hire kolore gabeko begiak zimurren artetik esnatu, jalgi eta begira ipintzen ditunanean, euri tanta bakoitzeko gaztaroko oroitzapen bat berreskuratzen dun begietan nahigabe kolorea margotuz. Eta hori dun hire denborale bekaiztiaren jaioleku.Badakin, kontura hadi, baditun urte batzuk deusik entzuten ez dunala, eta hire buru harnean iraganeko erloju zaharraren orratzen norabideak eta
|
joan
etorriak nahiko zaizkin hire musika osatzeko. Doinu bekaiztia osatzeko.Bapatean, amonak, iraindu, listua bota eta hitzok zulatu ditu ispiluan, bere isla berriz antzeman arte.
|
|
|
Eta guztiak egoki bideratu dira aparkaleku edota festa gunera, kolapsoak saihesteko.
|
Joan
etorrietarako azpiegitura sarea osatzen ari da #Kilometroak15 ekimenaren baitan, trafiko kontuez arduratzen ari den lan taldea. “Ibilgailuak aparkalekuetara bideratzeaz, aparkalekuez, jendearen joan etorriez, bide itxierez”, eta abar.Bizikleta zaletuak SantuenetikHerri txikia izanda, dauden azpiegituretara moldatu beharra izan dute.
|
|
|
Joan etorrietarako azpiegitura sarea osatzen ari da #Kilometroak15 ekimenaren baitan, trafiko kontuez arduratzen ari den lan taldea. “Ibilgailuak aparkalekuetara bideratzeaz, aparkalekuez, jendearen
|
joan
etorriez, bide itxierez”, eta abar.Bizikleta zaletuak SantuenetikHerri txikia izanda, dauden azpiegituretara moldatu beharra izan dute. Usurbil inguratzen duten merkatalgune eta industriaguneak baliatuko dituzte nagusiki, Kilometroetara datozen autobus eta autoen aparkaleku gisa.
|
|
|
Santuenean bizikleta uzteko gordailua jarriko dute gainera.N errepideko trafikoan murrizketaBeste ohar garrantzitsua. N errepideko
|
joan
etorria murriztuko dute. Autobusentzat edo antolatzaileentzat irekiko da.
|