|
2000
|
|
|
izan ere, Bizkaia eta Araban populazioaren erdia daetorkina, baina euskal herritartasuna etorkin gutxi duten Iparraldeko herrialdeetanbezain hedatuta dago, hedatuago kasu batzuetan. Azken herrialde
|
hauetan
pareanagertzen dira nortasuna eta jatorria: oso antzekoak dira euskal herritar sentitzen ez direnen eta etorkinen kopuruak.
|
|
|
Gure iritziz, datu
|
hauek
argiro erakusten dute euskal nortasunaren mota ezberdinenexistentzia. Egituraketa politiko administratibo bereizgarririk ez duen Ipar EuskalHerrian, euskal nortasunak esangura etnikoa du gehienbat, bereziki hizkuntza etajatorriari lotua.
|
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken
|
hauen
kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren, bertako edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
|
Prentsaren azterketarako Euskal Herrian argitaratzen diren egunkariak zein Euskal Herrirakoedizio berezitua dutenak hartu ziren kontuan. Lehenengoak honako
|
hauek
dira: EUSKALDUNONEGUNKARIA, GARA, DEIA, EL CORREO, EL DIARIO VASCO, DIARIO DE NAVARRA, DIARIODE NOTICIAS, eta EL PERIODICO DE ALAVA.
|
|
|
Lehen multzoan aipatu ditugun egunkariekin alderatuta eta audientziaren jatorrigeografikoari dagokionez, GARAren eta EUSKALDUNON EGUNKARIAren eta, maila apala goan, DEIAren kasua ezberdina da.
|
Hauek
banatuagoa dute beren irakurleria lau herrialdeetan. Milakoetan, EL CORREOk, EL DIARIO VASCOk edota ELDIARIO DE NAVARRAk baino audientzia txikiagoa duten arren, orekatuagoa duteberen hedapen eremua.
|
|
|
ETB1ekin gertatu bezala, herri ertainetan bizi direnen marka altua da ETB2renaudientzian,
|
hauen
kopurua %36, 2koa baita.
|
|
|
Lehenik eta behin, aipatu beharra dago Hego Euskal Herrian irratia entzuten duenpopulazioaren %77, 1 bost irratiren eskuetan dagoela. Irrati emandegi
|
hauen
indarrakbigarren planoan uzten ditu gainerakoak, neurri handi batean emisio eremu lokalekoak direnak, hain zuzen ere. Ikus ditzagun segidan, entzule kopuru horiek protzentualki eta zenbaki absolutuetan.
|
|
|
SER katearen eta Eusko Irratiaren artean. Bi
|
hauen
eskaintza oparoa da eta irrati konbentzionalak eta musikalak ditu barnean. Radio Nervion eta Gorbea, COPE eta Radio Nacional de España dira bi nagusien ondoren datozenak, ondoko taulan ikus daitekeenez.
|
|
|
Demografikoki handiena den lurralde honetan, irratigintzaren panorama Arabakoaren antzekoa da. Alegia, irrati emandegi nagusiek eskuratzen dute audientzia gehiena eta
|
hauen artean
lehen postuetan daude Madrildik emisioak igortzen dituztenak.Ikus, bestela, honako taula hau.
|
|
|
Telebistei dagokionez honako ideia
|
hauek
azpimarratu nahi ditugu:
|
|
|
Azkenik, irratiei buruzko ikuspegi orokorrak honako ideia nagusi
|
hauek
erakusten ditu:
|
|
|
Hedabideen azterketarako abiapuntua ez da berbera, egunkaria erosi egin behardelako eta mundu guztiak egunkariak irakurtzeko ohiturarik ez duelako eta, aldiz, telebista eta irratia ia unibertsalak eta dohanekoak kontsidera ditzakegulako. Hala ere, liburu honetan, informaziobide
|
hauetan
igortzen diren mezuak eta errealitatea ulertzekoproposamenak egiten direnez, audientziaren portaera nolakoa den jakitea komenigarriada oso.
|
|
|
Edozelan ere, honako
|
hauek
dira banaketa eta salmenta aldetik egunkariek dituzten berezitasun batzuk.
|
|
|
Azken multzoan bi egunkari ditugu, EL MUNDO eta EL PAIS, eta bi
|
hauek
HegoEuskal Herrirako egiten dituzten edizioak. Izan ere, lehen aipatu dugunez, hemenbertan egin eta argitaratzen diren egunkarien ondoan, badira beste pare bat, Madrilenateratzen direnak, honako hainbat orrialde berezi gehituz.
|
|
|
Prozesu honen funtsa hedabideen sektore berarenlehiakide ia zuzenak fusionatu edo berrerostea da. Gaur egun, Sud Ouest SA eskualdeko titulu baten akzioduna da, departamenduko lau egunkarirena(
|
hauen artean
LaCharente libre eta La Republique des Pyrenees), eta sei astekari eta hilabetekarirena, La Semaine du Pays Basque barne.
|
|
|
Elkarlan hau udan da erabilgarriena, orduan baita handiagoa pertsonenmugaz gaindiko mugimendua (kontsumo arrunta, turismoa...). El Diario Vascoren etaSud Ouesten mugaz gaindiko harremana instituzio mugimendu zabalago batean sartzenda, lurralde erkidegoak eta estatu mailako antzezle politikoak inplikatzen dituena.Honen emaitza ikusgarriena Commission Arc Atlantiqueren sorrera izan zen, 1989an; erakunde honek hogeita hamabi eskualde biltzen ditu,
|
hauen artean
Akitania Euskadiardatza.
|
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista
|
hauek
adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari hauen bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago?
|
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari
|
hauen
bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago, euro eskualdean:
|
|
|
1997ko udazkenean Sud Ouestek eskuratu ahal izan zuen%16rekin, Eskualdeko Eguneroko Prentsaren zatia %50era heltzen da Les editions dela Semainen. Lotura edo uztartze komertzial
|
hauek
, prentsa elkarteetako finantza partaidetzaren bitartez bereziki, Eskualdeko Eguneroko Prentsaren pragmatismoa islatzendute mugaren alde batean zein bestean, eta mugetan eraikitzen ari den euro eskualdeetako hedabideen ekonomia, edo Europakoa, aurre irudikatzen dute agian.
|
|
|
Dudarik gabe, Radio France Pays Basque da Sud Ouest Pays Basquerekinbatera, hedabide egiturarik garrantzitsuena, 25 langile eta parte hartzaile (kronikalariak, berriemaile iraunkorrak eta
|
hauen artean
EAEan kokaturiko bi kazetari, lerrokalan egiten dutenak) erabiltzen dituena. Yves Laplume, Radio France Pays Basquerenzuzendari zenak, eta ondoren, 1997arte Radio France Roussillonenak?
|
|
|
Mugetako tokiko albistegi batzuek badute, halaber, mugaz gaindiko eta euro eskualdeko bokazioa:
|
hauen
adibide batzuk AlsaziakoFrance 3 Rund Um eta Lille-ko Europole dira. Tokian tokikoaz, mugaz gaindikoaz etaEuropaz azaltzen den interes berri hori, 1992 urteko gertakizun batzuen elkarketakazal ditzake:
|
|
|
Anglet FMk, aldiz, RTL2ko musika saioan harpidetu behar izan du, aurrera segitu ahal izateko. Noski, euskalirratiez gain, beste irrati soziatibo batzuek ere denborari, diru faltari, lehiari, eta baitaberrerosketei ere aurre egin diete, irrati
|
hauek
adibidez; Baionako Radio BonneHumeur (%1, 7ko audientzia) 40 urte baino gehiagoko entzuleriari zuzendua eta, beraz, Nostalgieren estatu mailako sare musikalaren ordutegia erabiltzen duena; MaulekoRadio Mendililia, gero eta entzuleria handiagoa duena? %1, 3, edo Radio BonneNouvelle irrati erlijiosoa.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko irrati euskaldun soziatiboen hedapen azalerak herrialdebanari dagozkio (Zuberoa, Behe Nafarroa eta Lapurdi) beren euskalki edo euskararenaldaera linguistikoa dutenak, beren ibilbide historikoa, beren literatura eta tradizioa, eta ekonomia berezia34.. Irrati
|
hauek
ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu ere egiten dituzte, petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.), birgaitu egin da bereziki lurraldearen antolaketa eta garapenerako 1995ekootsailaren 4ko orientazio legeaz geroztik:
|
|
|
Egitura federatzaile honek hiru irratienkoordinazio politikoa du. Bere helburuak honako
|
hauek
dira: interes orokorreko etagertuko irratsaio pluralista eta profesionalen (programazio komuna) eraketa; kalitatearen (entzumen eta ekoizpenaren erosotasuna) hobekuntza; giza eta teknika ahalbideenkalitatearen arrazionalizazioa (batez ere, hiru irratiak, numeris?
|
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. Saiakera
|
hauek
egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta hauetariko irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik o... Gure Irratia %2, 5eko entzuleria kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
|
–Euskal Irratiak elkartea,, euskal adierazpideko hiru irrati soziatiboen artekogarapen eta itun planaren aurreproiektuaren isla zehatza da, 1996ean. EuskalHerriaren antolamendu eta garapen eskemaren barruan aurkeztu zen proiektuautonomoa37 Hiru irratien artean beste hurbilpen saiakera batzuk izan ziren 90ekohamarkadaren hasieran38, batez ere Irulegiko Irratia eta Euskal Kultura Institutuareneskutik. Saiakera hauek egunero 9: 30etan hiru irratietan aurkeztu eta
|
hauetariko
irratibatek edo bik ekoitzitako emankizun kultural komunen sorkuntza ekarri zuten39, etabaita Euskal Kultura Elkarteak sorturiko prestigiozko literatura emankizun bat ere, 1995ean bertan behera utzi behar izan zutena, arras kritikatua izan zelako40.1997/ 98 sasoiko Mediametrieren galdeketaren arabera, Irulegiko Irratia, Europe1en atzetik ozta ozta, Ipar Euskal Herriko irrati entzunenen arteko bed... Gure Irratia %2, 5eko entzuleria kopurura igo da, 1994an erorketa indargetu ondoren.
|
|
|
Mediametrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da, hiru euskalirratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela, etaRadio France Pays Basquek galdeketaren agintzaileak, Ipar Euskal Herri osora zabaltzen duela entzute eremuaren azalera. Irrati
|
hauen
ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira. Hiru euskal irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da.
|
|
|
Hiru euskal irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da. Gure Irratiak, entzute eremu nagusia Lapurdin du (48.000 euskal hiztun baino gehiagorekin), eta24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian,
|
hauetarik
22.000 Lapurdin; hau %44, 4 da.Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %1240 41.Azken inkesta honen arazoa da, euskal entzuleak bakarrik hartzen dituela kontuan; baina jada zehaztu dugun bezala, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak badituztezenbait emankizun, inkesta, elkarrizketa... frantsesez. Gainera, musika emankizunbatzuk, batez ere euskal rockarenak, euskaldunak ez diren gazteek ere entzuten dituzte.Euskal irrati soziatiboen iraunkortasuna eta indarra, emankizunen ekoizpen kostuamurriztea lortzen duen beren arteko lankidetza estuaz gain, dituzten elkartasun etasostengu sareetatik datoz:
|
|
|
departamentuaren gaian ere konpromisoahartu du eta proiektua sustatu, eta maila politikoan erreakzionarazi eta mugiarazi zuen galdeketa antolatuzuen. Ikerketa honek (1997ko maiatza) erakusten zuen ikerturiko pertsonen artean %64 honelakodepartamendu baten alde zegoela,
|
hauen arteko
ia %72 18 urte bitartekoak izanik.141944an, berriemaile batek bere artikuluak Bordelera bidaltzen zituen. 60ko hamarkadatik aurrera, Christian Bomboudiac ek, orduko euskal itsasertzeko Sud Ouesten berriemaile bakarrak, kazetari etairagarkilari funtzioak bete zituen, gaur egungo Baionako argitalpenaren hastapena eginez, bertakobizitzari buruzko orrialde batzuen bitartez.
|
|
|
1993kourriaren 3tik aurrera Baionan berriemaile bat duela. Bi korrespondentzia
|
hauez
eta ElDiario Vasco eta ETBIeko. Iparraldearen Orena, albistegiaz gain, 1992tik, bere jaiotzeurtetik, Egunkariak erredakzio bulegoa sortu zuen Baionan.
|
|
|
Madril: Zeta, 2000, 66 orr.Datu
|
hauek
aipaturiko Informe Anual de la Comunicacion. Estado y tendencias de losmedios en España delakotik atereak izan dira.
|
|
|
Lehen bienkasuan kontrol sistema horretatik kanpo daudelako eta, GARAri dagokionez, sortu berria izanik, aztertuaizateko beharrrezkoa zen denbora bete ez duelako. Hiruren kasuan, egunkarietan bertan emaniko datuaksartu ditugu taulan.Informazio orokorrekoak diren egunkariak bakarrik aipatu ditugu, nahiz eta
|
hauetariko
bestelakobatzuek salmenta handiak lortu gure artean, esaterako, MARCA izeneko kirol kazeta.OJDren datuak izan ezean, ARMENTIA et al ek Kazetaritzaren hasi masiak izeneko liburuan (UPV, 2000) emaniko datuak erabili ditugu GARAren kasuan eta baita ere DEIArenean ere. ELPERIODICO DE ALAVAri dagokionez, berek luzatutako datuak hartu ditugu.5Egunkari honek gainera, azpi edizioak ere baditu, esaterako, Bizkaian Ibarrezkerra edo Uribe kostahartzen dutenak.
|
|
|
Azpi edizioetan, eskualdeari buruzko informazioaz betetzen dituzte hainbat orrialde.6Espainiar Oficina de Justificacion de la Difusion (OJD) erakundearen datuen bidez saldutakoenartean Iparraldean zenbat diren eta atzerrian zenbat diren jakiterik ez dagoenez, guk multzo berean kokatuditugu kopuru biak.7OJDren (1998 eta 1999) eta CIESen (1999ko lehen olatua) datuak hartu ditugu kontuan egunkaribakoitzak aleko zenbat irakurle dituen jakiteko. Beraz, OJDren kontrolpean ez dauden kazeten kopuruak, enpresan bertan jasoak dira edo beste iturri bibliografikoetatik hartutakoak dira.Kopuru
|
hauek
kalkulatzerakoan egunkari desberdinen audientziak eta berauen arteko duplikazioakere hartu dira kontuan.9Atal honetan Hego Euskal Herria dugunez erreferentziatzat, eta Ipar Euskal Herrirako audientzia ikerketa propiorik ez dagoenez, CIESen datuetan oinarritzen gara. Ipar Euskal Herriari buruzkoinformazio gehiago, 2 atalean dator.10CIESen 1999ko lehen olatua hartu dugu kontuan, eta bertan eskaintzen den irakurlearenbatezbesteko profila eraiki dugu, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoko datuak erabiliz.11Metodologia desberdina erabiltzen duten ikerketetan gertatzen den bezala, Sofres AMren etaCIESen datuak ez datoz erabat ados.
|
|
|
oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde
|
hauetan
gertatu direnak baino. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da:
|
|
|
Egunkariz egunkari begiratuta, berriro ere ikusten ditugu antzekotasunak etaezberdintasunak. Lehenen artean, jadanik aipatu ditugun hiru joera
|
hauek
:
|
|
|
Maila hau marko juridiko politikoak ezarria da (erkidego autonomikoa lehenik, eta Hego Euskal Herria gero). Nafarroako egunkarien kasuan, erkidego autonomikoak eta probintziak bat egiten dutenez,
|
hauek
baino harantzagoko albisteak urriak dira, eta hauetatik gehienak Hegoaldeko mailan agortzendira.
|
|
|
Maila hau marko juridiko politikoak ezarria da (erkidego autonomikoa lehenik, eta Hego Euskal Herria gero). Nafarroako egunkarien kasuan, erkidego autonomikoak eta probintziak bat egiten dutenez, hauek baino harantzagoko albisteak urriak dira, eta
|
hauetatik
gehienak Hegoaldeko mailan agortzendira.
|
|
|
Hiru datu
|
hauek
hauxe erakusten digute: egunkariek Euskal Herria islatzean azpimarratzen dituzten erreferentzia eremuak gehiago baldintzatzen ditu hedabideen ideologia politikoak beren hedaduraren araberako izaerak baino.
|
|
|
Galdera
|
hauei
erantzuteko, bi mailatan banatuko dugu analisia. Lehenik hiruerreferentzia eremu nagusi hartuko ditugu (Euskal Herria, Espainia eta Frantzia), biakunitate ezberdin gisa ala lotuta erakusten ote diren ikusteko, eta zein gaitan nagusitzenden erreferentzia eremu bakoitza.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai
|
hauen
berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Bestetik, Euskal Herria eta Espainia bi arlotan agertzen dira nabarmen lotuta: politikan eta kiroletan. Bi gai
|
hauetan
, herrialde bien arteko lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da. Beste gai batzuen inguruan, (euskara, jakina?, kultura edotagizartea bera), ordea, errealitate biak ez dira nahasten.
|
|
|
3 Euskal Herrian argitaratzen ez diren egunkariak (EL MUNDO DEL PAIS VASCO, EL PAIS DELPAIS VASCO eta SUD OUEST) kanpoan utzi izanaren arrazoia honakoa da: egunkari
|
hauetan
, esanbezala, Euskal Herriarekin zerikusia duten artikuluak soilik hartu ditugu kontuan. Beraz, egunkarihauetako datuen irakurketak ondorio okerrak emango lizkiguke analisi honetan.
|
|
|
Liburuaren sarreran azaldu den legez, Euskal Herriko hedabideek euskal nazio nortasunean nola eragiten duten aztertzea da gure helburu orokorra, bai eta norabidebaterantz edo besterantz jotzeko ager daitezkeen eragileen inguruko gogoeta egitea ere.Galdera
|
hauei
erantzuten hasteko, hedabideek islatzen eta, aldi berean, birsortzen dituzten erreferentzia eremuak ditugu jopuntuan. Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa).
|
|
|
EUSKALDUNONEGUNKARIA eta GARA. Bi egunkari
|
hauek
, aurrerago ikusiko ditugun aldeak dituztelarik, mundua dute bigarren erreferentzia eremu, eta gaur egun Euskal Herria barneanhartzen duten bi estatuak (Espainia eta Frantzia) ez dituzte erreferentzia eremu esangu
|
|
|
Bigarren egunkari multzoa izaera probintzialekoek osatzen dute. Egunkari
|
hauetan
, logikoa denez, beren argitalpen probintzia da lehenengo erreferentzia eremua, etaeremu nagusia kasu gehienetan: EL CORREO, DIARIO VASCO, DIARIO DENAVARRA, DIARIO DE NOTICIAS, eta EL PERIODICO DE ALAVA egunkariakdira hauek.
|
|
|
Egunkari hauetan, logikoa denez, beren argitalpen probintzia da lehenengo erreferentzia eremua, etaeremu nagusia kasu gehienetan: EL CORREO, DIARIO VASCO, DIARIO DENAVARRA, DIARIO DE NOTICIAS, eta EL PERIODICO DE ALAVA egunkariakdira
|
hauek
. Beren bigarren erreferentzia eremua Euskal Herria da (Euskal Herriarenzati bat, zehazkiago esanda).
|
|
|
Konstatazio honek honako galdera dakarkiguburura: laguntzen ote dute hedabide probintzial
|
hauek
–gure, eremu bat eraikitzen, ezespainola ez frantsesa ez den eremua, beren edukietan errealitate hurbilena eta ez hainbeste estatu mailakoa islatzen dutela kontuan hartuta?
|
|
|
Bestalde, politikari buruzko albisteetan, Bizkai, Arabaeta Gipuzkoako egunkariek gehiago azpimarratzen dute Hegoaldea Euskal AutonomiaErkidegoa baino, baina ez dute berdin jokatzen egunkari nafarrek:
|
hauentzat
EuskalHerria Espainia harreman politikoa Nafarroa Espainia harremanaren terminoetan definitzen da lehenik, nahiz eta bigarren erreferentzia (Hegoaldearekikoa) ezin ezkutatuduten.
|
|
|
Kultura gaietan Espainiak ez du beste gai batzuetan duen presentzia, eztaegunkari erregionalistetan ere (handiena EL CORREOn du, gai honetako albisteenherena Espainiakoak izanik). Bestalde, gai
|
hauek
nabarmen uzten dute egunkariabertzaleen eta erregionalisten arteko aldea, DEIA azken hauen ondoan kokatzendelarik: lehenek Euskal Herria dute erreferentzia nagusi, eta bigarrenek herrialdepropioaren erreferentzia birsortzen dute gai hauen inguruan.
|
|
|
Kultura gaietan Espainiak ez du beste gai batzuetan duen presentzia, eztaegunkari erregionalistetan ere (handiena EL CORREOn du, gai honetako albisteenherena Espainiakoak izanik). Bestalde, gai hauek nabarmen uzten dute egunkariabertzaleen eta erregionalisten arteko aldea, DEIA azken
|
hauen ondoan
kokatzendelarik: lehenek Euskal Herria dute erreferentzia nagusi, eta bigarrenek herrialdepropioaren erreferentzia birsortzen dute gai hauen inguruan.
|
|
|
Bestalde, gai hauek nabarmen uzten dute egunkariabertzaleen eta erregionalisten arteko aldea, DEIA azken hauen ondoan kokatzendelarik: lehenek Euskal Herria dute erreferentzia nagusi, eta bigarrenek herrialdepropioaren erreferentzia birsortzen dute gai
|
hauen
inguruan.
|
|
|
7 Eraiki dugun sailkapenean, EITBren emisioan lekurik ez zuten ohiko tipologiak alde batera utziditugu, eta aldi berean, gure ikerketan oinarrizko datuak eskaintzeko baliogarriak izan zitezkeen batzuksartu.
|
Hauek
dira kontuan hartu ditugun programa generoak: Albistegiak, Haur eta Gazteentzakoprogramazioa, Kirolak, Erreportajeak, Magazinak, Euskal Kultura Tradizionala, Fikzioa, Lehiaketak, Erlijiozkoak, Euskara, Umorea, Musika eta Karetak/ Kanalaren Identifikagarriak.
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio
|
hauek
ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
–Evolucion del prime time televisivo en Cataluña. , tituluko ikerketan ondorio
|
hauetara
heldu da:
|
|
|
e) Prime time aldian duten jarreraren arabera, hiru motatako telebistak daude: nagusitasuna eskuratu guran lehian daudenak,
|
hauetariko
batzuen itzalpeansortu diren, bigarren kanalak?, eta emisio esparru mugatuagoa dutenak.7
|
|
|
Bi ikuspegi
|
hauek
bateratuz eta ETBko albistegiek eskaintzen duten EuskalHerriaren irudia nolakoa den jakiteko asmoz arituko gara ondoko pasarteetan.
|
|
|
1999ko udaberrian informazio saio
|
hauek
eskaintzen zituen ETBk:
|
|
|
Dena dela, albistegiak ordu erdiz notiziez osaturiko tarte hutsak direla uste duenak, programa mota
|
hauen
aurpegi bat besterik ez du aipatzen. Izan ere, albistegien bidezbeste saioetan baino agian argiroago islatzen dira kanalaren ildo editorialaren nondiknorakoak eta, oro har, erreferentziatzat dituen lurraldea, pertsonaiak eta gaiak, besteakbeste.
|
|
|
Hala ere, kuantitatiboki denbora tarte ezberdinaz ari bagara ere, ikus dezagunorain zein diren mundua edo gure etxea ulertzeko albistegi
|
hauetatik
egiten zaizkigunproposamenak. Beti ere, albistegiak balio eta errepresentazioen transmisore indartsuakdirelako ustean.
|
|
|
Albistegien azterketa honek, mailakakoak, antz handia du bere sasoian Garcia keta Perales ek (1992) definitutakoarekin11
|
Hauen
esanetan, formatu eta edukienalderdietatik gero eta antzekoagoak diren albistegietan miatzeko, hiru azterketa mailamarkatzea komeni da. Lehenean, albisteetan aipatzen dituzten gaiak eta pertsonaiakzelakoak diren begiratuko da.
|
|
|
Lehenean, albisteetan aipatzen dituzten gaiak eta pertsonaiakzelakoak diren begiratuko da. Bigarrenean, esparru tematikoak eta deskribatzen dirennotizien agenteak azaldu direnez,
|
hauen arteko
joko arauak, harremanak, eremugeopolitikoak eta abar landuko dira. Hirugarren estratuan, informazioaren aurkezpen ereduak, informazioaren tratamendua eta euskarri tekniko adierazleen erabileranzentratzea da kontua.
|
|
|
Geure ikerketan, hiru maila
|
hauetako
lehen biei egingo diegu kasu. Izan ere, ETBren albistegietan aurkezten zaizkigun gaiak, pertsonaiak eta hauen bidezzedarriztatzen den Euskal Herria nolakoa den jakitea da gure nahia.
|
|
|
Geure ikerketan, hiru maila hauetako lehen biei egingo diegu kasu. Izan ere, ETBren albistegietan aurkezten zaizkigun gaiak, pertsonaiak eta
|
hauen
bidezzedarriztatzen den Euskal Herria nolakoa den jakitea da gure nahia.
|
|
|
Agerian dagoenez, Euskal Telebistaren albistegietan pantailaratzen diren pertsonaien ia erdia talde formalak edo
|
hauen
ordezkariak dira (alderdi politikoak, sindikatuak, futbol taldeak...); ondoren instituzioak dira albisteen protagonistak. Hauen artean, nola ez, Jaurlaritza, Legebiltzarra, Lehendakaria eta enparauak aurkitzen ditugunagusiki.
|
|
|
Agerian dagoenez, Euskal Telebistaren albistegietan pantailaratzen diren pertsonaien ia erdia talde formalak edo hauen ordezkariak dira (alderdi politikoak, sindikatuak, futbol taldeak...); ondoren instituzioak dira albisteen protagonistak.
|
Hauen artean
, nola ez, Jaurlaritza, Legebiltzarra, Lehendakaria eta enparauak aurkitzen ditugunagusiki. Lehenetsita ageri zaizkigun bi multzo hauen bidez, instituzionalki eratu etaegituratutako komunitatean bizi garela islatzen da (beti ere kontuan harturik, ETBkEuskal Autonomia Erkidegoari ematen dion lehentasuna, jakina).
|
|
|
Hauen artean, nola ez, Jaurlaritza, Legebiltzarra, Lehendakaria eta enparauak aurkitzen ditugunagusiki. Lehenetsita ageri zaizkigun bi multzo
|
hauen bidez
, instituzionalki eratu etaegituratutako komunitatean bizi garela islatzen da (beti ere kontuan harturik, ETBkEuskal Autonomia Erkidegoari ematen dion lehentasuna, jakina). Gainontzeko multzoen presentzia, pertsona bakanena eta egitura finkorik gabeko taldeena ez da inondikere aurretik aipatutakoen mailari iristen.
|
|
|
Honainoiritsita, hauxe argudia lezake norbaitek: Gaur Egun eta Teleberri saioek ez dute Iparraldea aipatzen, jadanik herrialde
|
hauetako
berriak beste albistegi batek ere lantzendituelako. Ordea, argudioa ez zaigu zuzena iruditzen.
|
|
|
Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira. Gainera, azken
|
hauei
hiru herrialdeetako batean eragina dutenak (hotsAraba, Bizkaia edo Gipuzkoan) gehitzen badizkiegu, kopuru hau guztien erdi ingururairisten da. Hartara, Nafarroa ez da erreferentzia ETBko albistegi orokorrentzat.
|
|
|
Era berean, Euskal Autonomia Erkidegoaren ostean Hegoaldea da lehenesten denbeste erreferentzia eremua: egitate oso honetan eragina duten albisteak, guztien artekolaurden bat dira, baina
|
hauei
lau herrialdeetan eragina dutenak gehituz gero, albisteen%72 eta %83 dira ETB1en eta ETB2n, hurrenez hurren.
|
|
|
Gogora dezagun hemen gertaera edo eragin eremua albistegarritasunerako irizpideetako bat bainoez dela, beste askoren artean. Zerrenda orohartzaile baten berri izateko, eta, oro har, eragile
|
hauek
guztiekEuskal Telebistaren albistegintzan duten indarra egiaztatzeko, ikus MARTIN SABARIS, Rosa Maria. (1999): La organizacion informativa y los procesos de produccion de la noticia.
|
|
|
Aipatutako talde
|
hauek
merkatuan duten nagusitasuna izugarria da, EspainiarEstatuan bereziki.
|
|
|
Talde
|
hauen ondoan
arlo zehatzetan edo eremu geografiko mugatuetan dihardutenenpresek bakarrik irauten dute, hala prentsan (Godo. La Vanguardia?, Zeta. ElPeriodico?, Prensa Española. ABC?, Prensa Iberica,..) non, esan bezala, zatiketaprobintzialak hori posible egin duen, nola irratian, non estatu mailako kate bakar bataipa daitekeen, Elizaren COPE hain zuzen ere. Hauek telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie.
|
|
|
Talde hauen ondoan arlo zehatzetan edo eremu geografiko mugatuetan dihardutenenpresek bakarrik irauten dute, hala prentsan (Godo. La Vanguardia?, Zeta. ElPeriodico?, Prensa Española. ABC?, Prensa Iberica,..) non, esan bezala, zatiketaprobintzialak hori posible egin duen, nola irratian, non estatu mailako kate bakar bataipa daitekeen, Elizaren COPE hain zuzen ere.
|
Hauek
telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie. Halaber, aurrekotaldeen dibertsifikazio politikak gero eta gehiago zuzentzen dira eremu geografikotxikiak bereganatzera, kateak, sareak edo zerbitzu orokorrak antolatuz, gero EuskadikoAutonomia Erkidegoaren kasuan ikusiko den bezala.
|
|
|
Erraldoi
|
hauen ondoan
, esan bezala, oso arlo eta eremu zehatzetan izan dute bertako enpresek garatzeko aukera. Horietako bat prentsarena izan da, nahiz eta arazougari dituzten gehienek bizirik irauteko, El Correo taldearen edo Diario de Navarra rensalbuespenarekin.
|
|
|
Horien ondoan ekimen sozialetik abiatutako Euskal Komunikabideen Hedapenerako Elkartea (EKHE), Gara egunkaria argitaratzen duena, edota kulturgintzako besteenpresekin batera87, Egunkaria Sortzen, euskarazko Euskaldunon Egunkaria kaleratzen duena, daude.
|
Hauen ondoan
, prentsa lokala garatu da modu indartsuan, gizarte ekimenetik abiatuta eta euskarari lotuta gehienbat88.
|
|
|
Talde nagusi
|
hauen
atzetik egitura oso ezberdinak dituzten bestelako taldeakdaude. Adibidez, Suez Lyonnaise des Eaux delakoak M6 estatu mailako lurrazalekotelebista analogikoa eta TPS satelite bidezko telebista digitala menderatzen ditu.
|
|
|
Enpresa egituraren aldetik, hortaz, desoreka nabarmenak daude bai bertokoenpresen artean baita
|
hauen
eta kanpokoen artean ere. Hego Euskal Herriko prentsanEl Correo eta Diario de Navarra k duten nagusitasunari Sud Ouest ena gehitzen zaioIpar Euskal Herrian, eta honek kontzentrazio arazo larri baten atarian jartzen du EuskalHerriko komunikazioa, baita hedapen multimediatikoari dagokionean ere.
|
|
|
Erakunde berri honen jarduera, ordea, oso eztabaidatua izan zen, eta handik hiru urtetara, 1989an alegia, hori ere deuseztatu eta gaur egun indarrean dagoena, CSA hain zuzen, ezarri zen ikus entzunezko sektorea araupetzeko, are eskuduntza zabalagoekin, telekomunikazioen gainekoa, berriz, galduegin zuen?. Komunikazio askatasunaren gaineko legea eraldatzeko 2000ko lege berriak ez du funtsezkoeraginik izango CSAren egituran (bai, ordea, eskuduntzetan, zabalagoak izango baitira
|
hauek
hemendikaurrera). Badirudi, hortaz, bere aintzidariek eskuratu ez zuten legitimitatea eta egonkortasuna lortu duelaCSAk.
|
|
|
Lehen artikulu honen arabera, honako
|
hauek
izan behar dira CSAren jardueraren oinarriak: berdintasuna bermatzea tratuan agente ezberdinei, sektore publikoaren independentzia eta inpartzialitatea garantizatzea, konkurrentzia sustatzea, programen kalitatea zaindu eta horren hobetzea ekarriko luketen neurriakzehaztea, ikus entzunezko sormen eta produkzio nazioanala bultzatzea eta kultura frantsesaren alde egitea.
|
|
|
Zerbitzu publikoko betekizun orokor
|
hauen
menpe, telebista kate bakoitzari betebehar berezituakzehazten zaizkio. Horrela, France 2 ri lurralde osorako programazio orotarikoa eta anitza eskaintzea eskatzen zaio, erreferentziazkoa izan eta ahalik eta entzuleria zabalenera heldu litzatekeena; horrekinbatera, kreazio originala sustatzea eta informazio nazionala eta nazioartekoa ziurtatzea ere eskatzen zaio.France 3 ri, berriz, izaera nazional, erregional eta lokala izango duten programekin osatutako programazioa eskaintzea agintzen zaio, hau ere orotarikoa eta anitza; zehazki, ordea, hurbileko informazioa lantzeaeskatzen zaio, gertaera erregional eta lokalen gainekoa.
|
|
|
Betebehar orokor hauekBaldintza orri. Cahiers du charge? berezitu batean gauzatzen edo zehazten dira, CSA eta sozietatepublikoen artean sinatzen dena,
|
hauek
eskainiko duten zerbitzu bakoitzeko.
|
|
|
Gaur arte sistema publikoaren presentzia oso mugatua izan da arlo berri
|
hauetan
eta TPS satelitebidezko zerbitzuan parte hartze minoritario batera mugatu da. Etorkizunean, baina, lurrazaleko telebistadigitalaren hedapenarekin eta France Television korporazioak hor jarduteko jaso duen filialak sortzekobaimenarekin, zabaldu egingo da ziurrenik ekimen publikoaren tokia teknologia berrietan.
|
|
|
Sistema publikoak ere baliabide urrihorren erabilera egiten du. Alabaina, bere izaera publikoagatik, hain zuzen ere, frekuentzien emakidaprozedura
|
hauetatik kanpo
dago. Zentzu honetan, legeak, lehentasuna emango dio sistema publikoaribaliabide honen esleipenean, betiere eskuragarri izango den frekuentzia kopuruaren baitan, etafrekuentzien esleipen zuzena egiten da.
|
|
|
Bost zerbitzu mota
|
hauei
seigarren bat ere gehitu litzaieke, aldi baterako zerbitzuena hainzuzen ere, aurreko oharrean zehaztutakoaren arabera.
|
|
|
Arau
|
hauetan
oinarrituta, Estatuak bi lehiaketa zabaldu ditu. Bata hiru multipleeta hirugarren baten bi programen gestioa kudeatzaile bakar bati emateko (14 programa, hortaz, gutxienez).
|
|
|
Beste lehiaketa, bi programazio berri modu irekian eskaintzeko da, zeinak Onda Digital (Quiero TV) delakoak jada martxan jarritako multipleanjoango diren, enpresa horren programazioekin batera. Lehiaketa hau49 oraindik erabaki gabe dago orrialde
|
hauek
idazten ari garenean, baina ezaguna da lau eskakizunaurkeztu direla: Horizonte Digital. Godo taldeak, La Vanguardia egunkaria argitaratzen duena hain zuzen ere, eta Planetak suspertua?, Net TV?
|
|
|
Aldehonetatik, aipagarria da mugimendu sozialek edo asoziatiboek ez dutela araupetutakoinongo biderik, ezta babes berezirik ere, ekimen komunikatiboak garatzeko. Alabaina, askoz egokituagoa da Estatuaren aniztasun politiko kultural territorialari dagokionean.Zentzu honetan, nahiz eta Autonomia Erkidegoen arloaren gaineko eskuduntzak mugatuak diren eta zenbait gaitan goitik behera Estatuaren araudi eta jarrerek baldintzatuta dauden, zentralista beti; oztopatzaile askotan komunikabide autonomikoekiko; zatikatzaile gehienetan?, aukera errealak dituzte
|
hauek
beren inguruetan egiturapropioak eta ezberdinak garatzeko. Hala erakusten du EITBren esperientziak berak, nahiz eta horretarako Estatuak ezarritako lege mugetatik harago joan behar izan duenzenbaitetan, edo horren zirrikituak baliatu, EITB bera sortu edo bigarren kanala zabaldu zenean bezala.
|
|
|
Asmo orokor
|
hauen inguruan
, ordea, ikuspegi ezberdinak nahastu dira: ikuspegikulturala, zeinarentzat garapen hau, besteak beste, kultur nortasun europarra eratzenlaguntzeko tresna edota Estatu Batuetako kultur kolonizaziotik defendatzeko aukera
|
|
|
Ikuspegi
|
hauen arteko
indar harremanak aldatuz joan dira, nahiz eta hartutakoneurrietan eta indarrean ezarritako politika guztietan hirurak presente dauden. Hauexekdira gaur egun politika komunitarioaren ardatzak:
|
|
|
Nolanahi ere, betebehar
|
hauek
modu progresiboan betetzeko modua (gehienez jota ere 5 urtetan) zehaztu daiteke kable, satelite eta telebista digital lurrazalekoen kasuetan.
|
|
|
Ikus 24 oharra. Han aipatutakoez gain aipatzea merezi dute, halaber, honako betebehar
|
hauek
ere:
|
|
|
Satelite bidezko banatzaileei: eskainitako zerbitzuen osaketa eta egitura, komertzializazio moduaeta baldintzapeko sistemaren gaineko zehaztasunak; arlo horietan izandako edozein aldaketakomunikatu beharra; programazio frantsesa eta independentea eskaini beharra; zerbitzu publikoanalogiko irekiak eman beharra,
|
hauek
kontrakorik esan ezean.
|
|
|
Alabaina,
|
hauek
hurrengo hamar urteetan kontzesio sistema berrietara (aurrerago aipatukodirenak) makurtu zirela zehaztu zen.
|
|
|
Telebista Pribatuaren legeak, %25 muga ezartzen zuen, eta baita akzio guztiak nominatiboak izanbehar zirela ere. Arau
|
hauek
50/ 1998 Legeak eraldatu zituen, abenduaren 30ekoak, aurrekontuaklaguntzen zituenak hain zuzen.
|
|
|
Hurrenez hurren, 8/ 1996 Legea, uztailaren 5ekoa, eta 320/ 1996 Dekretua, urriaren 1ekoa, biakGeneralitatearenak. Arau
|
hauen
eraginkortasuna txikia da errealitatean, baina hala eta guztiz ere baliosinboliko garrantzitsua dute. Garrantzitsuagoa da, horregatik, katalanera bikoiztutako filmak eta telesailakere ematen hasteko, duela gutxi Generalitateak berak martxan diren Plataforma digitalekin (satelitebidezkoak zein lurrazalekoak) eta kable sistemetarako programa hornitzaileekin sinatutako hitzarmena.
|
|
|
Aurreko gaiak eta beste zenbait Ikus entzunezko sektorerako Politika Komunitarioaren printzipioak eta ildoak aro digitalean81 delako komunikazioan jaso eta ordenatu ziren, baita 2000ko ekainaren 26ko Kontseiluan onartu ere82, martxoan Lisboanizandako Europako Batzordearen aparteko bilkuran. Horrela, bada, honako printzipionagusi
|
hauek
izango ditu datozen urteetarako berariazko politiken ardatz gisa:
|
|
|
Mailaz maila, honako enpresa taldeak edo enpresa motak bereiz daitezke, beraz.Alde batetik, Estatu edo nazioarteko merkatuetarako diharduten enpresa talde estatalak, Prisa, Telefonica, Hachette edo Vivendi/ Canal Plus bezalakoak, zeinentzat EuskalHerria (hobeto esanda, Hego Euskal Herria Espainiar Estatuan eta Ipar Euskal HerriaFrantziarrean) Estatu edo nazioarte mailako estrategia nagusietara makurtutakoerrealitate bat den, kasurik onenean. Talde
|
hauek
Euskal Herrian duten presentzia, Estatu mailako komunikabideen bitartekoa da bereziki. Hori bai, enpresa hauek indarreandiren bestelako dinamika territorialak, lokalizaziokoak alegia, beren merkatu botereramakurtzen saiatzen dira eta, ondorioz, estrategia berezituak erabiltzen dituzte zenbaitetan Euskal Herrikoa bezalako merkatuak menpean hartzeko:
|
|
|
Talde hauek Euskal Herrian duten presentzia, Estatu mailako komunikabideen bitartekoa da bereziki. Hori bai, enpresa
|
hauek
indarreandiren bestelako dinamika territorialak, lokalizaziokoak alegia, beren merkatu botereramakurtzen saiatzen dira eta, ondorioz, estrategia berezituak erabiltzen dituzte zenbaitetan Euskal Herrikoa bezalako merkatuak menpean hartzeko: inbertsio zuzenakazpiegituretan; Estaturako egindako produktuen edo programazioen euskal merkatuetarako egokitzapenak (edizionalizazioa, deskonexioak); eta baita, zenbaitetan, bertakoenpresen integrazioa beren taldeetan edota hauekiko aliantza estrategikoak ere.
|
|
|
Hori bai, enpresa hauek indarreandiren bestelako dinamika territorialak, lokalizaziokoak alegia, beren merkatu botereramakurtzen saiatzen dira eta, ondorioz, estrategia berezituak erabiltzen dituzte zenbaitetan Euskal Herrikoa bezalako merkatuak menpean hartzeko: inbertsio zuzenakazpiegituretan; Estaturako egindako produktuen edo programazioen euskal merkatuetarako egokitzapenak (edizionalizazioa, deskonexioak); eta baita, zenbaitetan, bertakoenpresen integrazioa beren taldeetan edota
|
hauekiko
aliantza estrategikoak ere.
|
|
|
DiarioVasco eta El Correo. Enpresa
|
hauek
ez dira, gainera, El Correo taldearekin alderatuta, hedapen multimediatikoa edota territoriala garatzeko gai izan, edo ez dute bide horibehar adinako indarrarekin hartu, oraindik behintzat. Frantziar Estatuan ezberdina daegoera, bertako enpresa esanguratsurik ez baitago Ipar Euskal Herrian.
|