|
2000
|
|
|
Hala ere, Iruñean bildu ginenoi, beste euskaltzale askori bezalaxe, azken urte
|
hauetan
euskara Euskal Herriko egoeraren gainetik balego moduan, hizkuntza neutroa balitz bezala, jarduteko joerak, kezka sortzen digu.
|
|
|
Eroskik ordea, Consumer produktuen apustua egiten du. Hemen eta Espainian produktu
|
hauek
euskara, galiziera, katalana eta gaztelania erabiltzen dute. Consumer en antzera, honelako konpromisoak hartzen hasi diren beste enpresa batzuk ere badira:
|
|
2001
|
|
|
Bariantzaren %9.0a azaltzen duen 2 FAKTOREAn norberaren garapen edoonura adierazten duten itemak eta integratiboak ere agertzen dira (u= 0.85). Subjektu
|
hauek
euskara ikasten dute, jendeak gehiago errespetatzen zaituelako, etxean beste guztiek egiten dutelako, euskal komunitateko kide bihurtzeko, interesatzen zaizkien gauzak egiteko, euskaldunen artean erosoago sentitzeko, euskaldunsentitzeko, lagun euskaldunak egiteko, seme alabak euskaldunak izan daitezen, etaeuskaldunen arazoak hobeto ulertzeko. Faktore horri, lagin orokorrean bezala, irabazi pertsonaleko orientazioa deituko diogu.
|
|
|
4 Oso ikerketa gutxi eta berriak dira aipatutako prozesu psikosozial horiekbatera aztertzen dituztenak, ez soilik beraien arteko lotura nolakoa denikusteko, baita
|
hauen artean
euskararen erabileran eragin handiena dutenakzeintzuk diren ikusteko ere. Baina azken ikerketetan oinarrituz, badirudiidentitatea dela prozesu nagusia:
|
|
|
Ulertezina gertatzen zaie batzueierdal jatorrizko deituradunek euskaraz idazten ikustea. Nola liteke
|
hauek
euskara ikasi izana. Beste kasu bat:
|
|
2002
|
|
|
Hego Euskal Herrian euskararen ofizialkidetasuna lotua dator Konstituzioa ezartzearekin batera, testu horretan aginterazko aurreikuspena egiten baitzen. Konstituzioaren ostean beraz, Madrilen aprobatu zituzten bi Lege Organikoek, Nafarroako Amejoramenduarenak eta Gernikako Estatutuarenak, agindu konstituzionala berretsi zuten, lurralde
|
hauetan
euskararen ofizialkidetasunaren hasiera ezarriz.
|
|
|
Jesuita berrien formazioan ere garrantzia du. Bokazioak hiriburuetatik datozenez,
|
hauei
euskara irakatsi izan zaie beti. Eta ez dakitenak barnetegietan egon dira.
|
|
|
Gure erriko jai bitzuen egitarau bakoitzak ditugu esku artian. " Tantobale" idazliak jai iragarki
|
oneik
euzkeraz eta albuan erdelitzulpena dabela argitaratuak izan dirala esan eban. Ez, jauna; iragarkijok lenengo erderaz egiñak dira, eta aurrian euzkeralpen motel elbarritua darue.
|
|
|
Euskarazko eskaintza orokorrari dagokionez, Euskal Herrian alor honetaneskaintzen diren kreditu guztien %13 daude euskaraz; hau da, proportzioz, erdaraz100 eskaintzen den bitartean, euskaraz 13 bakarrik. Gizartearen bizitzarekin etaosasunarekin hain lotuta dauden titulazio
|
hauetan
euskara oso baztertuta dago.
|
|
|
Azken urte
|
hauetan
euskarazko komunikabideek jaso duten bultzadak eragina izan du, hala izan behar zuen? " oinezko" kritikaren esparruan:
|
|
|
Hizkuntz errealitate bikoitz horren zergatia begi bistakoa delakoan nago: hamarkada
|
hauetan
euskararen aldeko lanik inon egin bada, Gipuzkoa eta Bizkaian izan da. Euskalgintza ren —erakunde publiko nahiz herri ekimenare n— ahalegin eta baliabideak inon ugaritu eta metatu badira, bilu rralde horietan izan da.
|
|
2003
|
|
|
" Hori, neurri handiagoan edo txikiagoan »zehazten du ikerlari legazpiarrak». Izan ere, ibar
|
hauetako
euskararen lekukotzak ez dira leku guztietan berdinak".
|
|
|
Kasu bietan, euskal elite politikoek monarkia osoari (dela Espainiakoari dela Frantziakoari) zuzentzen zieten mezua, haren aurrean defendatu nahi baitzituzten euren pribilegioak, eta logikoki monarkia bakoitzeko erdara nagusian idazten zuten. Erdarazko euskal ikuspegi historiko
|
hauek
euskarazko narratibetan zeharkako isla batzuk izan zituzten arren, ez zen euskaraz ildo bereko historia lanik argitaratu XIX. mendera arte. Euskaraz, nolabaiteko produkzio idatzia sustatzeko interesa zuen erakunde bakarra Kontraerreforma osteko Eliza katolikoa zen, baina xede ebangeliko soilez.
|
|
|
–Ildo horretan pozgarria da, jakina, liburu
|
hauek
euskaraz eman direlako. Ez dut esan nahi hori meritua denik, berez:
|
|
|
NBEren buru denak 2002ko udako Johanesburgoko Lurraren Goi bileran bostgaitan bildu zuen munduaren garapena leku guztietan jasangarria egiteko apustua: WEHAB ingelesezko siglatan. Honako
|
hauek
euskaraz: Ura, Energia, Osasuna, Nekazaritza eta Biodibertsitatea.
|
|
|
Aurretik ere handiak egin izan dituzte Nafarroako agintariek, baina parekorik ez du azken hiru urte
|
hauetan
euskararen aurka darabilten oldar gupidagabeak. Lehenagotik prestatzen, ernaltzen eta mamitzen hasiak ziren, baina 2000 urtean sartu ginenetik hona ezagutzen ari gara Hizkuntza Politikaren degradazio prozesu azkar eta zakarra.
|
|
|
Horiekin batera, aipatzekoak dira, bertzeak bertze, urte horretan bertan Iruñean egindako Euskaltzaindiaren agerraldi publikoa eta adierazpena, Nafarroako udaletako hautetsiena, Unibertsitate Publikoan izandako erantzunak, Euskara Kultur Elkargoak eta Behatokiak egindako zenbait helegite, Parlamentuan agertutako desadostasunak, izandako eztabaidak, etab. Garrantzitsuak eta aipagarriak denak, baina bertze aterabide batzuk ere planteatzeko ordua iritsi dela dirudi. Euskal alderdietako ordezkari politikoek egiten duten lanabaliagarria da ezbairik gabe, baina mesedegarria izanen litzateke, edo beharbeharrezkoa nahi bada, esparru horretanbe rtze urrats batzuk egitea. Euskararen geroa nafar guztienerantzukizuna denez gero, euskaltzaleak direnena eta ezdi renena alegia, azken
|
hauen
euskararekiko erantzukizuna berpizten saiatu beharra dago. Lan erraza ez bada ere, ezin da erran ezinezkoa dela, Nafarroan lehendik ere horrelak oak egin direlako eta, oraingo egoerari aurre egiteko, nahitaezkoa delako Parlamentuan oinarrizko adostasunetatik abiatu eta helburu zabalagotara eramanen gaituen sareabilbatzen hastea.
|
|
|
Hau guztia gizartean poliki poliki txertatuz joan da, ondorioz. Erriberan azken urte
|
hauetan
euskarak eman dituen pausoak motzak eta neketsuak izan dira. Nafarroako Erriberako lur sailak oso zabalak dira, herri batetik besterako distantzia fisikoa handiegia da euskarak lege eta eraso hauekin zubiak eraiki eta hedatu ahal izateko.
|
|
|
Lotsarik eta kupidarik gabe joko dute euskararen kontra honek" Nafarroa desberdinduaren" proiektu politikoa kolokan jartzen duelako ozenki. Azken 16 urte
|
hauetan
euskara ez da herritarrentzako kezka izan, ez da arazoa izan, naturaltasunez bizi izan du herritarrak normalizazio prozesua, eta horixe da euskaltzaleon aktiborik garrantzitsuenetarikoa. Beraz, euskara herritarren arteko gatazka bihurtu nahi izatea gu ahultzeko estrategia da.
|
|
2004
|
|
|
Batzuk Arrangoitzekoak ziren, besteak bertakoak.
|
Hauek
euskara eta gazteleraz gain, ingeles pixka bat zekiten. Arrangoitzekoak frantsesa eta ingeles pixka bat.
|
|
|
Azaroaren 18tik 20ra bitartean egingo da aurtengo Lekeitioko Zine eta Bideo Bilera, dagoeneko hogeita zazpigarrena. Topaketa
|
hauetan
euskaraz lan egiten duten zinemagileen film eta bideoak lehiatzen dira, izan amateurrak izan profesionalak. Zintek hogeita hamar minutuko iraupena izango dute gehienez.
|
|
|
Zeren eta ez dago gehiegi pentsatu beharrik, Euskal Herriko bi erdal komunitate nagusiek euskarari eta euskaldungoari buruz egiazki izan dezaketen irudia, itxurak itxura, guretzat bihotz urragarria izan litekeela uste izateko. Ez naiz, bistan denez, aldian aldian han hemenka egiten dituzten inkesta soziolinguistikoen emaitzez ari; izan ere,
|
hauetan
euskararen gainean agertzen diren iritzi usteek egiatik duten gauza bakarra itxurazko nahikundearen aitorpena izaten baita.
|
|
|
Zurekiko desadostasuna zehazteko: azken berrogei urte
|
hauetan
euskarak Nafarroan egin duen aldaketa ez da izan botere politikoarekiko hurbiltasunagatik, ezta gutxiago ere. Bigarrenik, horrek badu zerikusia, baina gizarte mailako beste faktore askok, ideologikoek eta sozialek, beste ondorio batera eraman gaituzte:
|
|
|
Baina ez dute normalean espresabide bezala erabiltzen. Eta erabiltzen dutenek gutxi egiten dute, zaharrekin konparatuz dezente gutxiago, azken
|
hauentzat
euskara lehenengo komunikazio tresna baita?. 496
|
|
2005
|
|
|
|
hauetako
euskara garatzeko egin diren saioek berebiziko garrantzia dute euskararen garapenerako eta iraupenerako ere, baina gainera, esparru bakoitzeko zientzialariak edo teknikariak dira esparru horretako euskara gara dezaketen bakarrak. Hau oso garbi islatu zuen Etxebarriak (1972) Anaitasuna aldizkarian hauxe idatzi zuenean:
|
|
|
Esate baterako, izen elkartuen mugatzaile berezitzat hartu ohi diren gain bezalako osagaiak gero eta hurbilago daude aurrizki bihurtzetik44 eta gainera, lehenago lekua baizik adierazten ez bazuten ere (gainjantzi, gaingune), egun intentsitatea ere adierazten dute zenbait hitzetan (gainzama) 45? Aldaketa
|
hauek
euskara erabilera berrietara egokitzeko beharrak eragindakoak dira eta euskara ahuldu gabe aberastu egiten dutela pentsa dezakegu.
|
|
|
|
Hauekin
euskaraz alferrik.
|
|
|
Badakit! –hitz
|
hauek
euskaraz.
|
|
|
• Ez dago inolako eskubiderik irakasle
|
hauek
euskararen aurka dauden irakasleak bailiran aurkezteko. Aitzitik, gehienak saiatu izan dira euskara ikasten eta zegokien Hizkuntz Eskakizuna egiaztatzen.
|
|
2006
|
|
|
Gertu, Loarreko gaztelua. Lur
|
hauek
euskaraz mintzo dira oraindik: Loarre, Aierbe...
|
|
|
Jakin aldizkariaren azken zenbakiak etorkin ikasle berrientzat bideratutako integrazio eta gizarteratze ereduak eta hezkuntza politika ditu aztergai. Baita ikasle
|
hauen artean
euskarazko ereduaren hautapena bultzatzeko gakoak ere. Ikasle etorkinen eskolatzean eta hizkuntz ereduen hautaketan eragiten duten baldintzak, hezkuntza sistemak ikasle hauen euskalduntzea sustatzeko eskaintzen dituen bitartekoak, eta ikasle etorkinen ama hizkuntzari eta jatorrizko kulturari eman litzaiekeen tratamendua. aztertzen ditu.
|
|
2007
|
|
|
Herri honetako nortasunaz eta mugimenduaz maitemindurik edo.
|
Hauek
euskara ikasi dute. Bertakoek euskarari eta euskaraz aritzeari ematen dioten kutsua ez dute ulertzen.
|
|
|
bata, euskaraz zuzentzen bazaizkizu, beldurra galtzea; bestea, euskara ikastea guztiz lorgarria dela aldarrikatzea, ia ezinezko delako ustea gainditzen laguntzeko. Kanpaina
|
hauetan
euskaraz komunikatzeko egoerarik arruntenetan moldatzeko ikastunitateak landuko lirateke komunikabideetan; adibidez, tabernan: " bi zurito eta beltz bat.
|
|
|
Ikasgeletatik ikasle asko pasatzen dira, helburu, izaera, kezka, gaitasun, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain eta sentsibilitate ezberdinekin. Baina ez dugu nabaritzen
|
hauek
euskararen normalizazioan duten eragina egiten den esfortzuaren adinekoa denik. Euskaltegietatik irteten diren hiztunek ez dute hizkuntza normaltasunez erabiltzeko aukerarik eta, ondorioz, euskaldun moduan jarduteko ere ez.
|
|
|
Gure tesiaren mamia laburbilduz, gure ustez, perfilen sistemak, euskaltegietara ikasle asko bultzatzen baditu ere, motibazio txarra eragiten die. Sarritan azpimarratzen den bezala,
|
hauengan
euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan.
|
|
|
Gure tesiaren mamia laburbilduz, gure ustez, perfilen sistemak, euskaltegietara ikasle asko bultzatzen baditu ere, motibazio txarra eragiten die. Sarritan azpimarratzen den bezala,
|
hauengan
euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan.
|
|
|
Hiriburuetako joerak aztertu ezkero, hainbat gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala, gero eta gutxiago direla beraien artean euskara darabilten gazteak. Irabaziak beraz, haurrengandik datoz, baina haur horiek gazte bihurtzen direnean ez da ziurra
|
hauek
euskara erabiltzeko joerari eutsi izatea. Azken urteetan Donostia eta Gasteizen, gazteen arteko euskara erabilerak gora egin badu ere, haurren arteko kopuruak ez dira mantendu haur hauek gazte izatera iritsi direnean.
|
|
|
Frantzian 1951ean deixonne legeak eskola publikoan sartu zituen tokiko hizkuntzak eta kulturak eta
|
hauen artean
euskara. ondorioak ez ziren berehalakoak izan baina bide bat ireki zen euskalgintza bultzatzeko. ohargarri da elkarte bizitza biziki aberatsa dela Iparraldean. INSee erakundearen arabera 900 elkarte baino gehiago badira gaur egun. Nortasuna 2005 inkestaren arabera herritarren %33k parte hartzen dute elkarte batean edo beste. kirol taldeetan %17 gazte dabiltza eta kultura elkarteetan %10 herritar, %12 gazte.
|
|
|
Baina erromantzeak garatu eta nagusitu ondoren,
|
hauek
euskaran izan dituzten eraginak ez dira modu berean gertatu leku batean eta bestean. Iparraldeko euskarak gaskoiaren eta biarnesaren eragina jasan du, batez ere lexikoaren eta fonetikaren aldetik, baina baita morfologian ere.
|
|
2008
|
|
|
4 Teknologia berri
|
hauek
euskararen garapenerako eta hedapenerako sekulako garrantzia eduki dezakete, batez ere lehen aipatu den esaldi bat buruan izanik: bestela egingo ez liratekeen itzulpenak egitea oso mesedegarria izan daiteke euskaraz bizi nahi dugunontzat.
|
|
|
Gaur egun, estilo liburu nagusiak EITBrena eta Euskaldunon Egunkariarena (1993tik argitalpen batzuk izan zituena) eta, 2007an, Berriarena. Hiru
|
hauek
euskara batuari ematen diote lehentasuna. Bestela, tokian tokiko hainbat aldizkari ere beren arauak sortu dituzte, bertako euskalkia edo azpieuskalkia sendotzeko.
|
|
|
Izendegi
|
hauen bitartez
euskarak egun pairatzen dituen mugak erlatiboak direla garbi utzi nahi dugu, ezen bere presentzia Araba baino askoz beheragoko lurretan bai tesia geratzen da, eta Errioxan euskal kopurua Ezkaraien Haro edo Santo Domingo de la Calzada aldeko lautadetan baino sarriagoa da. Euskararen mapek, bada, beti hegoaldera Burgosko mugetara ere luzatzen ikasi behar lukete nabarme nago bertako euskal toponimioen lekukotza present edukiz.
|
|
|
7.> Euskarak eta erromantzeak, batak nahiz besteak zabaldu egin dute bere lexi ko trinkoa, batak bestetik hainbat hitz hartuz. Azken urte
|
hauetan
euskara erroman tze lexikoari buruz eginiko lanek bultzada nabarmena ezagutu dute, orain arte egini ko ikerketak metodologiaren aldetik azken batean aberastuz: Rohlfs, Mitxelena, Caro Baroja, Mariner, Echaide, Zárate, Irigoyen, alde batetik, eta bestetik Segura/ Etxe
|
|
|
Beste hainbeste gertatzen da azken urte
|
hauetan
euskaraz idatziz argitaratu diren hainbat idazleren lanei dagokienean. Erabiltzen duten lexikoa batu eta hiztegietara ekarri beharra dago (entzuna dut UZEI zerbait egiten ari dela alor honetan).
|
|
|
Hola, jeltzale batzuk, Luis Eleizalde adibidez, Euskaltzaindiaren alde kokatu ziren, baina beste batzuk, sabindar gotorrak, aurka. Azken
|
hauentzat
euskara arloko eredua Sabino Aranak finkatu zuen eta ez zuten onartuko Euskaltzaindiak bestelako araurik ematea35.
|
|
|
Zentzu horretan erdibide bat bilatu zen Azkueren eta jeltzaleen artean: azken
|
hauek
euskera forma onesten zuten, eta Azkuek x grafia. Onartutako sistema ortografiko osoa hau izan zen:
|
|
|
Nor arduratzen da euskara politika errealaz? Benetan dirua izan, eta sasi kanpaina
|
hauekin
euskararen aurpegi “garbia†erakutsi nahi duten horiek?
|
|
|
Horietaz gainera pertsona bakoitzak du bere erantzunkizuna. Eta badakigu bi aita hauek ia egun guztia semeekin pasatzen dutela, beraien itzala direla, entrenatzaile, botilero, pilota aukeratzaile,... beraz, nork galerazi die
|
hauei
euskaraz hitz egitea?
|
|
|
Estatistika partikularrak sor ditzakegu. Hiru hilabete
|
hauetan
euskaraz, txineraz edo alemanez bezain sarri entzun dut Bilboko metroan. Aldiz, Barakaldoko Ikean, behin egon eta Pesako Donostiarako autobusetan bezainbeste entzun nuen euskaraz.
|
|
|
Azkenik, Kontseiluak 10 urte
|
hauetan
euskara ikasi, erabili, zabaldu eta horren aldeko hautua egin duten jendarte eragile eta pertsona guztiei zorionak eman nahi dizkie. Jada ‘Euskaraz bai’ esan duten guztiei eskerrak eman nahi dizkie, eta bide batez, gizarte osoa aldekotasuna adieraztetik euskara egitera pasatzera animatu nahi du, 2009an abiatuko baita ‘euskaraz bai’ egiteko garaia.
|
|
2009
|
|
|
batetik, nolakoa da etxetik erdaldun elebakar izanda (gaztelania H1) eta inguru soziolinguistikoa nagusiki erdalduna izanik, euskaraz eskolatzen diren haurren elebitasunaren garapena? Alegia, zein garapen dauka haur
|
hauengan
euskara bigarren hizkuntzak. Gaztelania lehen hizkuntzak daukan antzeko garapena al du euskarak?
|
|
|
Bidegurutzean nork proposatu zuen bide egokia? Azken 30 urte
|
hauetan
euskararen inguruan jardun diren eragile publiko eta pribatuen ibilbideak esandakoa egiteko aski eduki eskaintzen digute.
|
|
|
— 1.Berreskuratu: bikote
|
hauetan
euskarazko gaitasuna hasieratik zuten bi kideek, eta horrek bereizi egiten ditu bikote hauek beste bi motetatik. Bikote hauek beren arteko harremana gaztelaniaz finkatu zuten hasieran, baina gero uneren batean erabaki egin zuten aldatzea, eta hortik aurrera euskaraz egitea.
|
|
|
Bi kasuotan, bikote horiek beren harremaneko hizkuntza aldatzeko arrazoi nagusi bezala aipatzen dute umeekin euskaraz egitea. Ikerketan jasotakoaren arabera, aldiz, guraso
|
hauek
euskara ikasi, ikasi dute. Eta seme alabei ere egin diete neurri handiagoan edo txikiagoan.
|
|
|
|
Hauei buruz
euskaraz ez daukagu bilduma handirik ez zahar zaharrik. François Cerquandek" Legendes et récits populaires du Pays Basque" argitaratu zituenean, urteetan, Frantzian Pabeko Bulletin de la societé des sciences, lettres et arts aldizkarian, tartean sartu zituen 54 igarkizun.
|
|
|
lekukoa eta petoa.
|
Hauetan
euskararen inguruko konpromisoak idazteko
|
|
|
Eskulan ezberdinenteknikak garatuko dituzte haurrek, bere kreatibitatea askatzeko. Larrotxene eta Loiola Kultur Etxeetan egingo dira, eta
|
hauek
euskaraz izango dira soilik.
|
|
|
55 Poema
|
hauek
euskaraz edota gaztelaniaz irakur daitezke; gaztelaniara ondo itzulita baitaudeinIbidaldia/ Itinerario, op.cit.
|
|
|
Hona zenbait pasarte, esanikoaren lekuko: «Produktu
|
hauetan
euskarak izango duen garrantzia azpimarratu dute gaurko aurkezpenean, baina berez gaur ez dute nobedaderik aurkeztu. Carlos Gracia Google koak esan du Jaurlaritzak Googleko bilaketak euskarara egokitzeko txosten bat prestatu diela, eta hori aplikatzen hasi direla jada, urratsez urrats.
|
|
|
Googlek enpresa mailako zerbitzu hauek eskaintzen dituenean, izaten da bere oinarrizko teknologian dauden aukerak aplikatzen dituela bezero baten mesedetan. Hortaz, produktu
|
hauetarako
euskarazko gaitasunak garatzen badira, pentsatzekoa da Google orokor eta doakoan ikusiko ditugula gaitasunik horiek (euskaraz bilaketa egiteko aukera, Gmail eta Docs euskaraz...)».
|
|
|
Ez dira
|
hauek
euskarazko antzerkiarentzat garairik onenak...
|
|
|
Gainera, proiektua Bilbon abiatu da. Eta une egokia da adierazteko Bilbon azken hamarkada
|
hauetan
euskararen alde egin den lana izugarria izan dela. Hezkuntzatik hasi zen kontua, lehenengo ikastoletan eta geroago eskola publikoan euskal lerroak etengabe irekiz, eta gaur egun, ikastetxe pribatu batzuk kenduta, euskarazko irakaskuntza zabaldurik dago auzo guztietan.
|
|
|
Jose Luis Lizundia euskaltzainak esango lukeenez, hizkuntza politikan, hurrenez hurren, eutanasia edo dopinga aplikatzearen aldekoak. " Arauek hau eta beste egitera behartu lukete, eta ez dute halakorik agintzen", diote maximalista lasterzaleek;
|
hauentzat
euskararen alde egiten den ia guztia, beti da gutxi eta beti da" galdutako aukera". " Arauak gogorregiak dira, inposizioaren bidean daude", esaten dute minimalista motelzaleek; hauentzat euskararen alde egiten den ia guztia izan ohi da gehiegi.
|
|
|
" Arauek hau eta beste egitera behartu lukete, eta ez dute halakorik agintzen", diote maximalista lasterzaleek; hauentzat euskararen alde egiten den ia guztia, beti da gutxi eta beti da" galdutako aukera". " Arauak gogorregiak dira, inposizioaren bidean daude", esaten dute minimalista motelzaleek;
|
hauentzat
euskararen alde egiten den ia guztia izan ohi da gehiegi. Honetan ere, maximalista lasterzaleen eta minimalista motelzaleen artean esan nahi dut?, beste arlo ugarietan bezala, oreka aurkitu behar da, aurrera egingo bada.
|
|
|
Euskararen munduek erakargarri izan behar dute. Erakargarri, lehenik eta behin, euskaraz bizi direnentzat eta euskaraz bizi nahi dutenentzat,
|
hauek
euskararen erabilera gero eta beteagoa egin dezaten. Izan ere, hauek asebetetzen ez baditu nekez iritsiko baita euskara berarengandik urrun daudenak erakartzera.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko herri aginteek, sustapen politikari jarraiki, urteotan zehar, hainbat ekimen jarri dituzte epaileen eta fiskalen eskura
|
hauen
euskara gaitasuna hobetzeko helburuarekin, eta beste hainbat ekimen bultzatu dituzte, auzitegietako prozeduretan, euskara zuzentasunez erabili ahal izateko materialak sortzeko. Horrezaz gain, eta oraingoan sustapen hutsetik harantzago, bere eskumenez baliatuz?, Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioaren eskumenekoak diren auzitegi zerbitzuetarako Hizkuntza Normalizaziorako Plana ere onartu zuen Eusko Jaurlaritzak 2008ko urtearen hondarretan.
|
|
|
Idatzi bederen bai. Gai hauetan eta gai
|
hauetaz
euskaraz egin egiten da, zelaiez gainera irratian edo egunkarietan esate baterako, baina maila idatzira nekez igarotzen da. Aldizkarietatik gora erdara da nagusi.
|
|
2010
|
|
|
Ematen zuen ahalkea, lotsa, jenteer, eta uzten zuten bazter. Beren haurrer haiek ez diete erakutsi euskara, baina orai, berrogeita bost urtetarik apalagokoak, erran nahi baita, hogeita bost urtetan, orai aita eta ama direnak, horiek nahi dute
|
haurrer
euskara ikasi. Eta baditugu Zuberoan bertan, ikastoletan haur hanitx.
|
|
|
Eragile bakoitzak bere partikularren katea ordezkatuko du, eta gure herrian lehian dabiltzan kate horietan euskarak duen lehentasuna desberdina da oso. Azken hamarkada
|
hauetan
euskararen transmisioak izan duen indarra, abertzaleen partikularren kateetan euskarak izan duen garrantziaren ondorioa da. Ahalegin hegemoniko horren emaitza izan da.
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua izango hizkuntzen kontua; baina gatazkatsua da, bistan denez. komunikabide den neurrian bakarrik iraun dezake hizkuntzak, baina komunikabide soil baino askoz gehiago da. hori bai, komunikabide izateari uzten badio bukatu dira gainerako balio guztiak. alferrik dira hizkuntzarekiko maitasun suharrenak edo identitate lotura estuenak komunikabide izateari utziz gero. garbi dago, beraz, hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, batez ere gizarte baten mintzabidea dela. beraz, hizkuntza bat baliagarria izango da, baldin eta elkarrekin mintzatzeko eta elkarri zernahi adierazteko balio badu. ez dago hizkuntzarik berez baldarra edo motza denik; zernahitarako eta noranahiko trebe, hiztunak bihurtzen du, erabiltzaileak alegia. erabilera da hizkuntzaren sasoibide nagusia. norbanakoen komunikaziopremiak asetzeko balio duen eta erabiltzen den neurrian da tresna baliotsua hizkuntza. eta halatan bakarrik, ez bestela, biziraun dezake. euskararen erabilerari gagozkiola, azkenaldi honetako ikerketen arabera, lau gertakari dira nire ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, hamarkada
|
hauetan
euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, ... hiztunaren hizkuntza gaitasun erlatiboa, hiztunaren eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza edo hizkuntzak, hiztunaren lehen hizkuntza edo hizkuntzak, hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua.
|
|
|
Nahiz eta berariaz fonologiazko galderarik ez den, atal guztietan zehar bildu ditugun erantzunetatik datu interesgarri zenbait ikus daitezke, hizkera
|
hauetan
euskarak belaunaldi batetik bestera zein aldaketa fonologiko jasan dituen ikusteko. Aipa ditzagun batzu batzuk:
|
|
|
Donostiako parrokietako apezek hiriaren harresietatik kanpo bizi ziren zenbait herritar salatu zituzten beren elizetara etortzen ez zirelako. Auzian herritar
|
hauek
Euskara baizik ez zutela konprenitzen eta hiriko parrokietan erdaraz bakarrik aritzen zirela aitortu zuten eta, hori zela kausa, Santa Katalinara joaten zirela, bertan Euskaraz egiten baitzen:
|
|
2011
|
|
|
Euskaraz, Iparraldean, Bakalore orokorra prestatzen da bakarrik, Baionan Seaskak duen Bernat Etxepare lizeoan. Nahiz eta Seaskaren asmoa ahal bezain lasterren Baxo teknologikoari eta profesionalari heltzea izan, gaur egun oraindik ez dago Ipar Euskal Herrian ikasketa
|
hauek
euskaraz burutzeko aukerarik.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du
|
hauen
euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira.
|
|
|
Dena dela, musika hedabideei buruzko gaia ur handietan sartzea dela iruditzen zait. Horregatik Arrasaterako irtenbide errealagoa ikusten dut herriko komunikabideak indartu eta promozionatzea,
|
hauen
euskarazko eskaintza musikala zabalduz, gazteen zaletasunak ardatz direla.
|
|
|
Gaur egun EAEko gazte gehienak elebidunak dira eta gehienek euskara etxetik kanpo ikasi dute, eskolan edo euskaltegian hain zuzen ere. Honek izugarrizko eragina izango du
|
hauen
euskararen erabileran, esparru horietatik kanpo dituzten harreman sare nagusiak erdara hutsez izango baitira. Egoera hau, berriz, areagotu egiten da, gazte euskaldun berri gehienek guraso erdaldunak dituztelako.
|
|
|
Aurten Donibane Lohizuneko Begiraleak elkarteak 75 urte bete ditu eta baita airoski ospatu ere. Egia erraiteko, bazuten zer ospatu, 75 urte
|
hauetan
euskararen eta euskal kulturaren alde lan ainitz eginak baitira. Epaitu ezazu zeuk, irakurle.
|
|
|
Sariketa
|
hauetara
euskaraz idatziriko edozein narrazio edo olerki lan aurkez daiteke. Arlo zein maila bietan, lan originalak eta argitaratu gabeak izango dira eta ez da onartuko beste lanen baten itzulpen edo moldaketarik, ezta beste nonbait saritutako lanik ere.
|
|
|
Hamarkadaren erdialdean izaera eta garrantzi desberdineko beste sei aldizkari sortu ziren. 80ko hamarkadan sortutako lehen aldizkari
|
hauek
euskaraz argitaratzeaz gainera, hizkuntzarekin oso lotuta zeuden: Literaturarekin (Idatz & Mintz, Hegats, EnseiukarreanSenez), Itzulpengintzarekin(), Glotodidaktikarekin (Zutabe eta Ele).
|
|
|
Testugintza honen nolabaiteko burua Jose Ramon Etxebarria izan zen eta berak testuak sustatu, zuzendu eta UEUra bideratzen zituen. Etxebarriak euskarazko eskolak eman eta testugintzan aritzeaz gainera, Zientzia Fakultatean urte
|
hauetan
euskaraz aurkeztutako tesina eta doktorego tesi gehienak zuzendu zituen. Seguru aski askorentzat babes hori funtsezkoa izan zen beraien lan akademikoa euskaraz egiteko, nahiz eta lan eskerga izan (egin behar zirelako) eta arazo ugariri aurre egin behar zioten (adb. nahikoa bermerik gabeko aurkezpena tribunalaren aurrean).
|
|
|
Biltzarrean Euskaltzaindiak 5 ponentzia nagusi aurkeztu zituen97, eta beste 12 pertsonek txostenak bidali zituzten. Araudiak zehazten zuen «txosten
|
auek
euskeraz izan bearko dira» (Euskaltzaindia, 1968: 143).
|
|
|
Ez zen barne dinamikaren ondorioa. Izan ere, Euskaltzaindia urte
|
hauetan
euskararen batasunerako oinarriak finkatzen ari zen, eta nahikoa lan zuen euskara idatziaren oinarrizko arau ortografiko gramatikalak bideratzearekin. Beraz, alde horretatik beste hiztegigintza biek, eskola mailakoak eta hiztegi batuarekin lotutakoak garrantzi handiagoa izan zuten.
|
|
|
Gure bizimodua dela eta, baloratzen ez dugun inguruko aberastasunaz jabetzeko balio dezake. Hau dela eta, guk sortutako notizia edo textuak euskaraz aurkituko dituzu baina testu hauetaz gain, loturak, bideo eta abarrak estekatu edo kopixatuko ditugu blogean, eta
|
hauek
euskaraz nahiz jatorriko hizkuntzan aurkituko dituzue. Beraz, nahi duzuenori gonbita pasatzea besterik ez jaku falta, zuen iritzixak beti ongietorrixak izango dira eta, zer esanik ez, zuen ideia edo ekarpenak.
|
|
2012
|
|
|
Nire ezagun antibilbotar batek,
|
hauen
euskara ezagutza faltari iseka egiteko, zioen han Maitetxu mia zortzikoa euskaraz ari direlakoan abesten dutela. Horren harira komeni da aipatzea lehen mailako euskal futbol taldeen artean himnoa jatorriz euskaraz duen bakarra Athletic dela.
|
|
|
Manifestaziora doazenei ere esango nieke etortzeko gurera, biak bat direlako azkenean. Aldarrikapenez bete behar dugu Baiona, urtean zehar badakigu inguru
|
hauetan
euskararen egoera zein den.
|
|
|
Garai hartan Euskal Herri independente, sozialista eta euskalduna amesten nuen; eleaniztuna behar zuen Euskal Herri euskalduna, alegia. Politikaren jardunean aritu naizen urte
|
hauetan
euskara izan da nire hizkuntza aldarrikapenak plazaratzeko, bai zinegotzi moduan eta baita legebiltzarkide moduan ere. Eta hasieran uste nuen, buruan nituen beste aldarrikapenak gauzatu ahala, euskal hiztunen eskubideen errespetua ere lortuko genuela.
|
|
|
Aipatu dugu dagoneko, hutsuneak hutsune, ikastetxeak eta euren ereduak arnasgune direla lehen eta bigarren hezkuntzan. Jakin badakigu eskolaz kanpoko eremuak direla gazteen aisialdiari begira etorkizunerako erronka. honi dagokionez, udaletik burutzen dira, bereziki gazteenei begira urtean zehar izan ohi diren oporraldi garaietako hainbat ekimen.
|
hauek
euskaraz eta kalean izan ohi dira: Gabonetan, pazko Astean eta uztailean udaleku irekietan.
|
|
|
Bertan herritarrek izapideak burutu dituzte ezagutuaz prozesua non eta zertan den. Tramitazio
|
hauetan
euskarazko aukera ere bermaturik egon beBaserri eta landa eremuak prestigiatu beharrean daude.
|
|
|
Nolanahi ere, hemen ez dugu euskararen normalizazioak eAeko hezkuntzan jarraitu duen bilakaera aztertuko. Lerro
|
hauetara
euskararen arnasguneen aldarria ekarri nahi dugunez, Arratiara mugatuko gara. Artikuluaren zati nagusian bertako ikastetxeek, inguruko kultur eragileen laguntzarekin, normalizazioari eman dioten behetik gorako erantzuna nabarmendu nahi da. horretarako, peter Sengek (1999) eta urtxi Barrenetxeak (2010) eraldatze prozesuen azterketarako proposatzen duten hamar erronken ereduan oinarrituta, Arratiako ikastetxeek nolako erantzuna ematen diegun erronka horiei azaltzen da, ibilbidean sortutako adibideekin hornituz.
|
|
|
Euskaraz bizi nahi dugu, eskubidezkoa delako; justiziazkoa delako. Euskaraz bizi nahi dugu betidanik bizi izan delako lurralde
|
hauetan
euskaraz. Euskaraz bizi nahi dugu, euskaraz hitz eginez etorkizuna eraikitzen ari garelako.
|
|
|
Hain zuzen ere, erabilera adibideen arloan egin da ahaleginik handiena. Sarasolak esan bezala,, erabilera adibide
|
hauek
euskararen literatura tradiziotik eta egungo testu eredugarrietatik atera dira, bi horien artean oreka egokia bilatzen saiatuz. Horrela, joskera eredu guztien argazki moduko bat eratu da, eredu bakoitzari bere pisua, maiztasunaren edo egokitasunaren arabera, ematen saiatuz?.
|
|
|
Aitzindariak ziren egileak euskara zientifikoa erabiltzen, eta testuliburu
|
hauetako
euskara garaikidea eta oparoa da (bai hiztegi aldetik eta bai adierazpideetan ere). Itzelezko urratsa egin zuten matematika arloko euskararen estandarizazioa finkatzeko bidean.
|
|
|
Badugu etxean lotsa aitor ezin bat, beldur urtetan pilatua. Paseadarakoan, geure bizkarretan gazte talderen bat sumatzen genuenean
|
hauei
euskara entzutean beldurra areagotu egiten zitzaigun. Nahi nuke keinu hau, lotsa hau, iraupen luzekoa ez izatea.
|
|
|
Euskaldunentzat hitzordua Baionan da larunbat honetan (martxoak 31), 17: 00ean, Xaho kaian.Euskararendako lege gerizaAzken aldian sarritan entzuten ari gira Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoan euskararendako lege gerizaren beharra azpimarratzen duten erranak. Asko eta askotarikoak dira egun
|
hauetan
euskararendako lege babesaz ari diren ahotsak. Hala ere, berdinaz ari ote gira guztiok hitz horiek erabiltzean. Gipuzkoa eta Nafarroaren ekialdeko mugen bertzalde honetan askotan aipatu izan zaigu, adibide gisan, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako eredua.
|
|
|
Aurreko Atlasa duela zortzi bat urte kaleratu zuten eta bertan euskararen egoera larriagoa zen oraindik, orduan" desagertzeko arriskupean" esaldiarekin definitu baitzuten. Egia izan daiteke azken zortzi urte
|
hauetan
euskararen egoera zertxobait hobetu dela zenbait leku eta arlotan, baina egia da, baita ere, ez dela horrela gertatzen Iparraldean eta Nafarroan, aldiz kontrakoa baizik.
|
|
2013
|
|
|
Rober Gutiérrez elkarteko zuzendariak azaldu ditu Galdakaoko Vusa Eraikuntzak enpresaren merituak: “Azken urte
|
hauetan
euskara lan munduan txertatzeko egin duen lana eta esfortzua nabarmentzekoak dira. Krisi garaian egon arren, euskara planarekin jarraitzen du eta euskararekiko duten konpromisoa adierazteko Bai Euskarari Ziurtagiria urtez urte berritzen jarraitzen du.
|
|
|
Gazte
|
hauek
euskaraz hazi eta hezi dituzte. Bat izan ezik, familia euskaldunetan jaio dira guztiak eta gurasoek eredu positiboa eman diete euskararekiko jarrera eta portaerari dagokienean:
|
|
|
Hizkuntza gaitasuna da gazte
|
hauei
euskaraz hitz egiteko ohiturari eusten laguntzen dien beste faktoreetako bat. Inolako zailtasunik gabe jarduten dute euskaraz, euskalkian jardun ere, nahiz eta forma estandarraren interferentziak etengabeak izan.
|
|
|
Gazte
|
hauek
euskarekiko erakusten duten ikuspuntua bat dator Nekane Jausorok Baieztapenaren diskurtsoa6 deitu zuenarekin. Euskara erabiltzeko dauzkaten motibazioak sentimenduetan oinarritzen dira nagusiki eta balio sinbolikoa nahiz pragmatiko instrumentala ematen diote euskal hizkuntzari.
|
|
|
Oso esanguratsua da inkestatuen %74 guztiz ados dagoela eta beste %26 ados. b." Euskararen erabilera sustatzearen aldekoa naiz" baieztapenarekin %97k bat egiten du eta soilik %3 ez dago ez alde eta ez kontra. Azken bi item
|
hauetan
euskararekiko atxikimendua ia erabatekoa da. c. Hirugarren itemean, honako baieztapen hau proposatu zitzaien:
|