|
2000
|
|
|
zuku brikak, esne brikak... Azken hauek tolestea komeni da, edukiontzian leku gutxiago
|
har
dezaten.
|
|
|
«Aktoreek euskara klaseak hartu zituzten, bidenabar Ana eta Ernestoren azentuek euskal doinua
|
har
zezaten. Jorge Oteizarengana ere eraman nituen, Euskal Herria ulertzen erakuts ziezaien»
|
|
|
Bederatziehun du izena antzezlan honetako protagonistak. Amerika eta Europa arteko ibilbideak etorkin eta dirudunak eramanez egiten zituen" Virginia" itsasontzian jaioa, norbaitek dantza aretoko piano gainean utzi zuen, aberatsen batek semetzat
|
har
zezan. Baina ez zen halakorik gertatu, marinel beltz batek aurkitu eta hezi zuen-eta.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak parte hartzea nahi genuke. Hala ere, ez da inbertsio oso handia, kostu hori edozein industrialdek
|
hartu
dezake bere gain".
|
|
|
Hona hemen bada nire aholkua Iparraldeko ABko Richar Irazustari. Otoi,
|
har
itzazu Joseba Egibar, Gorka Knor eta Arnaldo Otegi, eta baita ahal baduzu Mikel Antza bera ere, eta eraman itzazu Baigorriko Bixentaenera bazkaltzera. Eta Pantzo Hirigarai baldin bada sukaldaria, askoz hobeto.
|
|
|
Hizkuntza plangintza eskatzeko deiadar kanpaina abiatu du Euskal Konfederazioak. Ipar Euskal Herriko hautetsiekin bilduko da bakoitzak bere egituran euskararen alde
|
har
dezakeen konpromisoa bere egin dezan eskatuz," Estatutik etorri behar duenaren beha egon gabe". Kanpaina ekainaren 10ean amaituko da Baionan egingo den manifestazioarekin.
|
|
|
eszenaratzearen freskotasuna batetik eta Paco Mir en testu bihurria bestetik, ateraldi, keinu, ironia eta amarruz betea. Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro hauetan argituko ez duguna, obra ikusteko asmoa duenak ezustea
|
har
dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan.
|
|
|
|
Har
ezazu" Gara" eta begira ezazu zenbat euskal liburu aipatzen diren eta zenbat erdarazkoak. Niri iruditzen zait, euskaldunek, euskaraz irakurtzen dakitenek ere, erdaraz irakurtzen dutela.
|
|
|
Dublindik abiatu baino lehen, egun bat edo bi hartuko ditugu hiri hau bisitatzeko. Irlandako historian gakotzat
|
har
ditzakegun hamaika txoko aurkituko ditugu: General Post Office, Trinity College unibertsitatea, Kilmainham kartzela...
|
|
|
|
Har
dezagun tartea. Ez dira ekintzak geratzen; ez dira amets eta zaputzak mamitzen.
|
|
|
Abiapuntua Oiartzungo elizaldea izango da, herria osatzen duten auzoen erdigunetzat
|
har
dezakeguna. Aurrehistoriatik populatutako bailara, Ptolomeo grekoak" Oiasso" izenaz aipatzen du, eta Erdi Aroan Donostiaraino ailegatzen zen, hiriak independizatzen hasi zitzaizkion arte.
|
|
|
Horregatik, emakumeak eta neskatoak kontrolatzeko xedea duten edozein eratako aginte politiko, erlijioso, ekonomiko edo kultural gaitzesteko eta haien oinarrizko eskubideak bortxatzen dituen erregimen oro salatzeko eskatzen diete giza eskubideen alde daudela adierazten duten gobernu guztiei. Halaber, exijitzen du emakumezkoen aurkako bortxakeria guztiak oinarrizko giza eskubideen aurkako bortxakeriatzat
|
har
ditzatela beren lege eta egintzetan, honelako ohitura, erlijio, kultura edo aginte politikorik onartu ezin dela adieraziz.
|
|
|
" Aizue, badakigu behin betirako su etena eskaintzen duzuela, eta gainera, proiektu honen truke armak uzteko asmoa adierazten duzuela, baina guk proiektu honetan ez dugu sinesten". Herri honen tzat proiektu politiko bat aurkezteko asmotan ari bagara (EHk bere proiektua dauka, ETAk azaldu zuen bera baina beste joskeraz, EAJk berea, EAk berea eta ABk beste bat)
|
har
dezagun denbora bat bakoi tzak bere proiektua aztertu, trukatu, berrikusi, elkarri aurkeztu eta elkarrekin jarraitzeko. Has dezagun negoziazio bide bat, baina su etenari eutsiz.
|
|
|
Programa irekia denez, edonork
|
har
dezake parte telefonora deituz, eta dirudienez entzule eta ez entzule askok hartzen du parte, Euskal Herritik zein kanpotik hainbat dei jasotzen dituztelako astero.
|
|
|
Ahalegina egitea berez azaleko diren gauzatan (eszenografian...) polita izan liteke, baina barruko mugen esplorazioa da benetako esperimentazioa:
|
hartu
dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu bat bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun, bat bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik.
|
|
|
Jokin Muñozek ipuin bilduma modura antolatu duen liburu honen batasuna dela-eta, eleberritzat
|
har
genezake. Batasuna alderdi askotan azpimarratzen da:
|
|
|
etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira. Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat
|
har
genitzake ipuin hauek, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia. Xede honekin, askotan gaueko harremanen berri ematen zaigu.
|
|
|
honela, gizartearen beste ikuspegi bat bereganatuko du. Gainera, liburua gizarteari eta etorkizunari buruzko gogoeta xumetzat ere
|
har
genezake.
|
|
|
Bere gizatasun berezia Parisen erakutsi zuen, teologo bezala Elizaren goi mailetaraino ospe eta itzal eraginkorra lortuz eta ziurtatuz. Han zelarik hain zuzen, 1527 urtean, Rotterdam-eko Erasmok idatzi zion Luis Vivesi, honek Frantziskoren gizatasuna Inkisizioaren aurrean bitartekaritzat
|
har
zezan, zeren, haren anai Die gok ere heretikotzat joa baitzuen Erasmo.
|
|
|
Beraz,
|
har
dezagun bere lan nagusia, Compendio Historial de las Chronicas y universal Historia de los Reynos de España (Anberes, 1571). Lan horren bigarren liburukian (T.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. ...istituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik
|
har
dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Baina, mapa politikoak munduaren egitate kontsumatua eta kontsagratua irudikatzeaz gain, zenbait kasutan, esangura etereoagoa ere
|
har
dezake, kolektibitateek bizidituzten esparruak irudikatu eta beren antolamentu politiko idealak adierazteko.
|
|
|
Egunkari honetan, Espainiako marko juridiko politikoaren barruko EuskalHerritzat
|
har
genezakeenaren aldeko sentsibilitate informatiboa ikusten dela iruditzenzaigu.
|
|
|
Frantziar iraultzaren seme alaba bizkitzat
|
har
ditzakegu askatasun nazionalaeta citizenak* sinbolizatzen duen askatasun demokratikoa (ethnos eta demos). Autore zenbaitek, lotura hau onartu arren, citizenship delakoa eta identitate nazionalaren artean konexio kontzeptuala dagoenik ukatu dute, lehenengo kontzeptuarenalde egitearren (Habermas 1990: 623).
|
|
|
Zintzotasun intelektual minimoena ere kuarentenan dago gure lurraldean.
|
Har
dezagun Habermas bera, gure guru ek gogoko duten autore europarra. Alemana, Teoria Kritikoaren oinordekoa, filosofo garaikiderik irakurrienetakoa, unibertsalista porrokatua, ezkertiarra...
|
|
|
Kapitalismoa, gizakiak
|
har
lezakeen milaka zibilizazio formetariko bat besterik ez da, gure prozesu zehatzean gauzatu dena hain zuzen. Prozesu hori dialektikoada, eta bere barnean iragapen kualitatiboak erakusten dizkigu periodikoki.
|
|
|
Prozesu honetan, bi alor bereiz ditzakegu: alor subjektiboa, norbanakoaren atxekipen sentimendua kontuan hartuz, eta alor objektibo modura
|
har
dezakeguna, norbanakoak egitura politiko juridiko batekin duen lotura, hots, lotura juridikoa. Hortaz, naziotasuna eta nazionalitatea bereizi beharra dago.
|
|
|
Joseba Permach (EH): Uste den baino askoz jende gehiagok
|
har
dezake partehorrelako proiektu batean. Adibidez, gaur egun Nafar Parlamentuko lehendakariaden Castejon jaunak, PSNko kidea izanik ere, onartzen du Euskal Herria badela kulturalki, sozialki eta historikoki; eskubide politiko batzuk ere badituela onartzeabakarrik falta zaio.
|
|
|
Begira diezaiogun historiari psikoanalisiaren ikuspuntutik.
|
Har
dezagun, askokbezala, Freud-en. Giza masen psikologia eta Niaren Analisia? (1921) lana talde mekanismoen lehen teorizazio psikoanalitikotzat eta azter dezagun bertanplanteatzen den ardatzetako bat.
|
|
|
Euskal kulturaren arloanbete betean lan egin duen Txillardegiren omenez prestatu dut aspaldi honetan nuenhausnarketa. Baina nik proposatutako ikuspegi horretan,
|
har
dezagun kontuan jendemultzo aberatsa dagoela, Euskal Herriaren nortasunaz kezkatuta eta arduratuta laneginez. Hona hemen egunkarietatik bildu ditudan azken irizpideak.
|
|
|
horren eten traumatiko eta goiztiarrari. Kontuaez da gureak diren egitekoak gazteen, horien heldutasunak
|
har
dezakeen neurrian etagainera, horien zintzotasuna eta leialtasuna dugulako, esku uztea, ez eta garaia heldubaino lehen bereiztea ere, hori egoztea bezainbatekoa bailitzateke.
|
|
|
Hizkuntzaren eta herrikidetasunaren arteko hartu emanak nabarmendu zizkigunorduko hartan Txillardegik,, euzkotarren? abertzaletasunak
|
har
zezakeen bideazizuturik. Euskara ez dela euskaldun agertzeko janzten dugun soineko apaina.
|
|
|
hizkuntzaren etaboterearen arteko lotura hauek begiz jo izana baita, batzuen ustez, Txillardegik euskalsoziolinguistikaren eremuan egin duen ekarpenik oparoena.
|
Har
dezagun JosuAmezaga ren iritzia, diogunaren lekuko: –Edozelan ere, azpimarratu dugun bezalaxeTxillardegiren aportazio handienetako bat, gure ustez, hizkuntzaren gorabeherakgizarteko botere harremanen eremuan kokatzean datza.
|
|
|
|
Har
dezagun orain fluxuen errepresentazio grafikoa, 1 irudian egin den bezala:
|
|
|
Bukatzeko, aipa dezagun entzunaldiek garrantzi berezia
|
har
dezaketela aski isolaturik dauden herri eta nazioetan.
|
|
|
Funtzionalista baino ez den kontzepzio horrek, irratibidea definitzeko orduan, azterketa kategoria adierazkor eta sortzaileagoa garatzea eragozten du. Zentzu honetan, gaur egun irrati programazioetan informazio talk show eta musika formatuak nonahi nagusitzeak, ez die lagundu komunikazioaren alorreko teoriko eta profesionalei, irratia adierazpidetzat
|
har
dezaten beren mentalitatea aldaraziz. Irratia, berriemaileen etengabeko mintzoaren bitartez burutzen den albiste hedagailu bilakaturik, edo elkarte diskografikoek beren berrikuntzak uhinetaratzeko erabiltzen dutenaparatu gisa kontsideratuta, ez da harritzekoa batzuek uste izatea, irratiaren existentziaren zioa bere funtzio teknikoan dagoela, mintzo albiste edo disko musikaren kanal igorle modura duen funtzio teknikoan, alegia.
|
|
|
ARESTIAN teleskopioaz mintzatu natzaizu... eta, ildo horretan sarturik, erran dizut nola memoria
|
har
dezakegun arimaren teleskopiotzat, zeren eta iraganeko kontuak oraingo orainerat hurbil baitiezazkiguke, denboran barrena. Baina, denboraz ari naizela, herenegun izan nuen ametsa kontatu nahi nizuke.
|
|
|
15
|
Har
ezazu eta irakur.
|
|
|
Esperimentu haren aitzinatzeko, osabak bazuen, alde batetik, zurezko kaxa ireki bat, handi samarra, kandela baten estaltzeko erabiltzen zuena eta bazuena, bere aldeetarik batean, zulo tipi bat, puntu finko eta argitsu bat bihurtzen zena, kandela piztuaren eraginez; bazuen, bertzetik, mirail plano birakor bat, orientazino bat edo ber tze
|
har
zezakeena; bazuen, halaber, behatoki finko bat, burdinazko uztai tipi bat zuena, non pausatzen baitzuen begia, puntu argitsua mirailean nola islatzen zen ikusteko; eta bazuen, finean, pintzel fin bat, zeinaz baliatzen baitzen puntu argitsuaren iduri islatua markatzeko, mirailaren gainean.
|
|
|
libertatea. Eta orduan bertze hitz haiek erran zizkidan, neure gogoeten abiapuntutzat
|
har
nitzan edo:
|
|
|
Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren! Eta, nola hura Jain koaren garazia garaziatsutzat eta haren dohaintzat hartu bainuen, eta nola guti behar baitu arimaren desertuan gose denak, bakarrik dagoenak eta deus ere ez duenak, haize bortitzak eraginikako hareazko eta legarrezko lehen tormenta Jainkoaren eta goiko zeruen mana euritzat
|
har
dezan, hala, eliztar sutsu egin nintzen handik aitzina, eta, behin sendatuz gero, debozinoan sartu eta orduak eta orduak emaiten hasi nintzen jauregiko kaperan, non —derradan bide batez— aita Bartolome bizi baitzen, zeren kapera hark bere bizitokia baitzuen, kaperau jaunarentzat eraikia izan zena eta atxikia eta itsatsia zegoena kaperari berari, zeinak baitzituen, halatan, bi ate.... Ate batek kanpoarekin lotzen zuen, eta bertzeak kaperauaren bizitokiarekin.
|
|
|
—Eta ez kezkatu —erran zuen ostatu jabeak—, zeren eta leku ezin seguragoa baita ene ostatua... eta leku ezin seguragoa duzue, halaber, Santo Tomás, halako moldez, non hemen berean baitugu armadako guarnizino bat ere, bere soldaduekin, zeinek babesten baikaituzte kortsarioen eta filibusteroen atakeetarik... baita indiar gorri salbaienganik eta bertako jendeen arteko liskarretarik ere, jakina. Baina jar zaitezte eta
|
har
ezazue yaraki pixka bat, bazkaltzen hasi aitzin... zeren aitzinatzen baitizuet ezen hiri osoan ez duzuela arno xortarik kausituko, Espainiatik aspaldi iritsi behar zuten hornidura untziak iritsi ez direnez gero.
|
|
|
Baina orduan bizkaitarra oldartu zen, eta ez ez zekielako ezen ur irakinean ez zela eulirik pausatzen, baina harroegia zelako nehork eulitzat
|
har
zezan. Eta aulkitik altxatu, eta maginatik ezpata ateratzen zuela, erran zuen:
|
|
|
—Haatik, jaun Joanes Etxegoien, ez nuke nahi ergeltzat
|
har
nazazun, zeren beldur bainaiz pikaro gezurti hutsa ez ote zaren, edo, hobeki, segur nago haietarik bat zarela... baina jakizu ezen zeure eskuetan duzula, zeure etorkizuna ez ezik, zeure lagunena ere, eta izugarria izanen litzatekeela baldin zeure egitekoan huts eginen bazenu... zeren neure lagunekin mintzatu bainaiz eta guztiok zuen kontra deklaratuko baikenuke, nagusiaren alaba sendatzeko entsei... Eta jaun Santiago de Tapioles y Villarrín —eta bere tituluen lista eman zuen berriro... eta berriro hartu zuen atseden, jakina, harik eta berriro ekin zion arte, titulu haietarik bat errepikatzen zuela, mementu hartan bertzeak baino inportantago irizten ziolako edo—:
|
|
|
Eta, halako batean luma hartu... eta nola sentitu nuen ezen nekez
|
har
nezakeela erabaki guztien gaineko erabakia, letra baten skribatzeko gai izan nintekeen artean! Eta, nola hartuko nuen eta nola hartuko dut, bada, erabaki hori, baldin bertze historia batzuen kontatzeko gogoa piztu bazitzaidan ondotik, bertze liburu baten aitzakian?
|
|
|
—Bada, komunionea, edo poesia da, edo ez da deus ere —jaurtiki zidan, bat batean— Eta amorioa da, edo ez da deus ere, zeren eta komunionean Jain koa hartzen dugu, bai, baina Jainkoak
|
har
gaitzan amoreakatik.
|
|
|
...jauregiari edo jauregikoei buruzkoak, orain gurasoez edo ene anaia Mattinez mintzatzen nintzaizula, orain osaba Joanikotez eta prezeptore jaun Marcelez, eta, hargatik, nola pasarte bat baino gehiago ezagun eginen zaizun, hala eskatzen dizkizut pairua eta konprentsionea, zeren eta ene bizitzari buruzko liburu honek literatur lan bat izan nahi bailuke, konfesione orokor bat baino areago, eta halatan
|
har
dezazun nahi nuke eta ikusmolde horretarik juzka dezazun.
|
|
|
Eta egun batean gutun bat skribatu, eta handik gutirat erregeordearen errepuesta jaso zian. Eta hala erdietsi zian Nafarroa Garaiako erregeordeak
|
har
zezan eta errezibi zezan. Eta, erregeordeak skribatu gutuna etxekoei irakurri ondoren, eni beha paraturik, erran zidaan:
|
|
|
—Ehiztari bikaina zara, baina, ehizarat joan ginenean erran nizun bezala, beregainezko eta emendailuzko ehiztaria izaiteko, hartzaren froga falta zaizu... errege batek baino gehiagok ere ezin gainditu izan duena, zeren eta hortxe baitugu, konparazione, Asturiasko errege Favilaren kasua, hartz batek atzaparkatua hil zenarena... Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta
|
har
ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—: Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko.
|
|
|
Eta, erlikia hura zetazko oihal puska hartan biltzen zuela, De profundis clamavi eta bertze anitz salmo kantatzen hasi zen fraidea, are seriosago
|
har
zezan Bucciok, halatan, haren txantxa. Eta konfesatu zuen frai Domenicok Buccio eta, erraiten ziolarik hark ezen eskumikua merezi zuela erlikia hain gaizki tratatzeagatik, makilada batzuk eta bertze anitz penitentzia manatu zizkion.
|
|
|
Eta nola etorri zitzaidan, antzina hartan Jobi bezala, Jainkoaren maradikatzeko gogoa! Ordea, irensten nuelarik birao hura, otoitz egin nion segidan Goikoari ezin barrendikago barka ziezadala, eta eskatu nion ezen izan zezala Felisa zeruko lorian eta
|
har
zezala haur bat bezala bere beso kementsuen artean, nola hartzen baininduen umetan hark ni.
|
|
|
Eta ez nuen kulparik. Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi duenez gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti dezakegun bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik
|
har
dezakegun pena baino. Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke, azken finean...?
|
|
|
"... Badakizue ezen deabruak mila forma har ditzakeela, eta emakume baten iduripean ager daitekeela batean, herensuge batenean bertzean; edo katu beltzaren iduria
|
har
dezake gaur, eta bihar, berriz, txakur zuri baten gorputzean sar daiteke, hemen Urbiainen gertatu den bezala. Zeren Luthero hil zen, Jainkoak infernuratu zuen, eta orain harat eta honat dabilkigu hura, Luziferren legioekin deabru bihurturik eta jendea bereganatu nahirik.
|
|
|
Akabatu baino lehen, fabore bat eskatu nahi diat: ..., halatan su emaiok lastoari, su eman egurrari, eta su emaiok txabolari, Maddalen eta biok barrenean gauzkala, zeren gorputz biziari emaiten zaion sua tortura duk eta oinaze iturri duk, nola izan ohi baita inkisidoreen eskuetan, baina hilotzari emaiten zaiona, aldiz, purifikatzailea duk, are gehiago gure kasuan, zeren etsaiak ezin izanen baitu, halatan, mendekurik hartu gure hilotzen gainean, nola
|
har
baitzezakeen bertzenaz; eman, bai, su guztiari, eta daramala haizeak gure hauts amorostua, nola erraiten baitzuen Quevedok, Jainkoaren baitarat, suarekin su eta amorioarekin amorio. Eta ez egon triste, otoi, guk hartu deliberamenduagatik, zeren, desterrurat joan behar genuen egun berean edirenen baitugu, benturaz, zinezko libertatearen lurra, nork daki...
|
|
|
—Are, Eduardo —erran zuen noizbait ere—, Anarekin mintzatu beharrekoez mintzatu eta hoa gero hire oporrengatik topa egitera —munduan den irriñorik gorrotagarriena agertu zuen— Ordu guti batzuk baizik ez dituk, baina
|
har
itzak enpresaren oparitzat.
|
|
|
Zuk Kristina, edredoia eramazu, hala ere. Etxeko oroigarritzat
|
har
dezakezu.
|
|
|
Nire egoeran, urdail birikei dinamita jaurtitzea adina zen, baina eskuak lanpetzeko manera ere bai. Ez nuen nahi berezko bizia
|
har
zezaten, Ana azaldu berriak akuilaturik.
|
|
|
—Lehengoan aholku bat eman nian eta bertze bat emanen diat gaur, dohainik eta lagunez lagun eman ere.
|
Har
itzak opor batzuk. Hire semearekin.
|
|
|
Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak
|
har
zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta adierazi zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea. Halaxe jakin genuen guztia.
|
|
|
Eta koadernoari begira, atzera: " Zer abaila
|
har
dezake labezomorro batek, Morena andrea. Zein ezizenez bataiatu zuten Tiberio Klaudio Neron, Morena Andrea?".
|
|
|
|
Har
dezadan atseden, neka nadin gero. Tira.
|
|
|
Anjel,
|
har
ezazu gurutze hori, eta goazen. Zain dugu jendea.
|
|
|
Lehen galdeketa horrek luze jo du eta epaileak (D) epaiketa bihar arte etetea erabaki du, baina abokatu defendatzailea (I) tematu egin da, bere defendituaz epaimahaikideek
|
har
zezaketen lehen inpresioa oso okerra izan zitekeela argudiatuz. Azkenean, Clintoni (X) bi galdera egiteko baimena lortu du:
|
|
|
Atzo geratu ginen bezala baina New Yorken ez bezala, gaur goizean Danek furgonetan eraman gaitu hiriaren lehen inpresioa
|
har
genezan. Hau eta beste ikusten ari ginela, kalean nabarmentzen zen eskale pila gorabehera, hiria Boston edo Chicago bezain atsegina iruditu zait, baina oker nengoen, oso oker laster desatsegin baino desatseginago iritzi diot.
|
|
|
Poemak, asmatu duzue," Begiak" du izena. Begiak ez ezik belarriak, mihiak, sudurrak, eskuak
|
har
dezaketen oro egiten du bere eta barne Patziku Perurenak. Koloreak, hotsak, dastak, usainak, ukituak... hau da, naturaren ñabardura guztiak izendatzeko ahalmena daukan poeta dugu Perurena.
|
|
|
Ideia honi" hiritartasun ezberdindua" (ciuda dama diferenciada) deitu izan zaio (Young, 1996).
|
Har
dezagun, esate baterako, hizkuntzaren adibidea —hizkuntza kulturaren adierazgarririk nagusienetarikoa den aldetik— elebidunak diren gizarteetan, non merkatu soziokulturalak ez duen bermatzen hizkuntza ahulenaren biziraupena. Konparazio batez baliatuz, imajina dezagun hizkuntza bat arabiar arrazako zaldia dela, gaztea eta osasuntsua; bestea, berriz, astoa, bere gain hamaika zama garraiatu duena.
|
|
|
Aurten lan hori euskara hutsez egiten hasiko gara. Euskal Bibliografia Interneten bidez eskuragarri izango da eta horrela Euskal Auto' Biblioteka nomia Erkidegoko liburutegiek euskaraz katalogatzeko eredutzat
|
har
dezakete.
|
|
|
Nafarroako Liburutegi Publikoen Mapa prestatzean, liburutegi zerbitzua razionalizatzeko asmoari erantzuten zaio,
|
har
dezakeen biztanle kopuruaren araberakoa izan dadin. Horretarako, udalerriak biztanle kopuruaren araberako sei multzotan sailkatu dira (1.500 eta 3.000 biztanle artekoak; 3.001 eta 5.000 biztanle artekoak; 5.001 eta 10.000 biztanle artekoak; 10.001 eta 20.000 biztanle artekoak; 20.001 eta 30.000 biztanle artekoak; eta, azkenik, 100.000 biztanletik goitikoak, hau da, Iruñea soilik).
|
|
|
Ukitu ezin diren dokumentuen bildumekin osaturiko liburutegiak. da sarean dabiltzan dokumentuek indarra
|
har
dezaketela apaletan sailkatuak daudenen kaltera. Zentro bateko fondoa ez da bakarrik erositako edo/ eta inprimatutako dokumentuez osatuko.
|
|
|
Halaber, efektu higigarri batzuk higiezin moduan har daitezke, norberak ere efektu horiek
|
har
ditzakeelako funts eta beste objektu zibilen gauza erantsi eta menekotzat.
|
|
|
Lege korrituaren finkatzea ez dugu aztertu. Finkatze hori gobernuari dagokio; eta gobernuak gai honetan
|
har
ditzakeen neurriak ezin lasterkeriaz ondu.
|
|
|
Lege zibil egokiak dira gizakiek eman eta
|
har
dezaketen onik handiena; eurak dira ohituren iturburua, jabetzaren palladiuma, eta bake publiko eta partikular ororen bermea; eurok ere, gobernua bera sortu ez arren, fermuki sostengatzen dute hura; orobat, boterea mugatu eta aldi berean, berorri begirunea gordetzera behartzen dute, Justizia bera balitz bezala. Norbanako guztiak ukitzen dituzte, horien bizitzaren egitate garrantzitsuetan nahasten dira, noranahi jarraitzen diete haiei:
|
|
|
Sasirrazionalismoaren arriskua, zientzi praktikan erabakia enuntziatu multzo batek ordezka dezakeela —zientziaren logikari esker, nolabait esatearren— posible dela uste denean agertzen da baita ere. Hau, adibidez, ondorioztatze logiko eta matematiko hutsen loturen esparruan da posible; esparru honetan, kontraesanak bilatu eta ondorioak ateratzen dituzten automatatzat
|
har
ditzakegu ikertzaileak.129
|
|
|
Asko jota, sentimendu edo bizi jarrera bat adieraziko lukete, baina beti sinesmen justifikagaitzen gainean. Hau hobe ulertzeko,
|
har
dezagun Carnapen ‘babiga’ hitzaren adibidea:
|
|
|
Autore hau —Avenariusekin batera— enpiriokritizistatzat hartzen da oro har, baina enpirista edo positibistatzat ere lasai
|
har
genezake, bere hausnarketa zientziaren betebeharraren eta jatorriaren inguruan mugitzen baitzen. Horretarako ezagutzaren teoria psikologikoa eta filosofia esperimentalaren programa bat landu zituen XIX. mendeko azken laurdenean, Humeren enpirismoan gauzatuak eta ez horrenbeste, haatik, Comteren positibismo klasikoan.
|
|
|
Argi dago honekin ez dugula errealitate berririk aurkitzen; baina hain begi bistakoa ez zen egia bat azaldu dugu. Eta adibidea leloa badirudi, zientzia edo matematikako argudio konplexuagoak
|
har
genitzake, tesi ezkutuak ez direla beti aurkitzeko hain errazak ikustearren. Eluzidazioak, diskurtsoaren argitze erak, balio du, hortaz, gauzak hobeto ikusteko eta falaziak alde batera uzteko.
|
|
|
Partaide guztiak batzen zituen lokarria, ‘munduaren ikusmolde zientifikoa’ adierazpena lantzeko balio zuten ikuspegi teoriko, interes zehatz eta ideal batzuek osatzen zuten. Adierazpen hark, bere hitzek erakutsi bezala, zientziaren ingurukoa ez ezik, ezagutza orokorraren arazoen aurrean izan behar dugun jarrerari eta munduko edozein egoeratan
|
har
ditzakegun sinesmenei buruzko hausnarketa ere islatzen zuen.
|
|
|
" Haurrek hain gogoko duten imajinazioaren printzipio berberak eraman ditu beste herri batzuk jaiotzaren antzezpena norbait seme edo alabatzat hartzeko bide gisa erabiltzera, are hildakotzat jotzen dena berpizteko prozedura gisa ere. (...) Horregatik, Diodorok dioskunez, Zeusek bere emazte jeloskor Hera konbentzitu zuenean Herkules semetzat
|
har
zezan, jainkosa oheratu egin zen eta, heroi handia bere bularraren kontra estutuz, bere jantzien azpitik bultzatu eta lurrera erortzen utzi omen zuen, hartaz benetan erditu izan balitz bezala; historialari horretxek eransten du behiala barbaroek gauza bera egiten zutela umeak seme alabatzat hartzeko. Gaur egun hala egiten omen da oraindik ere Bosnia eta Bulgariako turkiarren artean.
|
|
2001
|
|
|
Automobilaren industriak sekulako erorialdia jasan zuen Depresio Handiaren garaian, baina, hala ere, nagusi izan zen gerraosteko ekonomian. Era berean, teknologiek zartako galanta
|
har
dezakete epe motzean, baina hazkundearen buru izango dira epe luzera.
|
|
|
Hala ere, bainuetxeen loraldia ez da XIX. mendea arte helduko, besteak beste Zestoako ura interes orokorrekoa izendatu (1792) eta lehenbiziko bainuetxea (1804) eraiki zenetik, eta baita Fiteroko bigarrena urbegia aurkitu eta ustiatzen hasten denetik (1846). Aurrerantzean, bainuetxeak dirudunen turismoaren helmuga bihurtuko dira mende luze batez (Zestoakoak Gipuzkoako turismoari hasiera eman zion eta probintzian 11 bainuetxe egon ziren), farmakologia oraindik bere hastapenetan zegoenean eta oporrak dirudunek bakarrik
|
har
zitzaketen garaian; nobleek atzean hamaika zerbitzari ekartzen zituzten, noski.
|
|
|
" Erregimen" arekin bat egiten zuen edozein egunkarik honako buruhaustea izan zezakeen: berria ezin zen aipatu gabe utzi (nola edo hala enteratuko baitzen jendea), baina hartaz gehiegi hitz egiterik ere ez zegoen (Helder Camararen ideien propagandatzat
|
har
baitzezakeen norbaitek). Irtenbidea?
|
|
|
Bidetxo polit horretan zehar goazela, bizpahiru lekutatik ibaira bertara jaisteko aukera izango dugu, eta bero eginez gero ur freskoetan bainutxo bat ere
|
har
genezake. Jaitsiera lekuak maldatsuak dira, baina arrisku gutxikoak.
|
|
|
Frantzian barrena ere badira bakar batzuk, baita Londresen edo Suitzan bizi direnak ere. Edonork
|
har
dezake akzio bat, sozietate irekia baita Herrikoa.
|
|
|
Dena dela erantzuna,
|
har
ezazu astia" Lekuona' tar Manuel' ek" Agustin Kardaberatzi eginiko omena irakurtzeko, arren. Hauxe zioen oiartzuarrak:
|
|
|
Horrez gainera, honako eskariak egin dizkio gobernuari: lehentasuna eman diezaiola energiaren eraginkortasunari energia eskariaren kudeaketarako programen bidez; energia berriztagarriek dituzten oztopoak kendu eta horien aldeko jarrera
|
har
dezala, gutxienez, energia eskariaren %12 bete dezaten 2010 urtean; eta erregai fosilen eta energia nuklearraren alde dauden diru laguntzak energia berriztagarrien eta eraginkortasun energetikoa lantzen duten teknologien alde jar ditzala.
|
|
|
|
Har
dezagun kontuan, hamazazpi hemezortzi urterekin zer ikasi nahi duen erabakitzea oso zaila gertatzen zaiela ikasle gehienei. Besteak beste, ez dakitelako zer nahi duten edo nahi dutela uste duten hori zer nolakoa den benetan ez dakitelako eta, gainera, ikasketak amaitu eta gero zer irtenbide izango duten ere ez.
|
|
|
Luzeragatik nobela laburtzat
|
har
genezakeen honek egitura nahiko lineala duela esango genuke. Saizarbitoriaren lan gehienetan bezala, oraingoan ere istorioa amaieratik hasten da eta ez da zail Eugeniaren eta Victoriaren harremanen ingurukoak ordenaturik datozen ataletan jarraitzea.
|
|
|
Esaldia esanguratsua da gaur egun Euskal Herrian bizi dugun eraso guztien gainean jar dezakegulako. Torturak sortzen duen hitzaren isiltasunaren adibide gisa
|
har
dezakegu" Literatura eta Iraultza" Sarrionandiaren poema (MZ, 22):
|
|
|
Areago, beren nutrienteak ahalik eta hobekien baliatzeko, gordin
|
har
ditzakegu.
|
|
|
Etxea pintatutakoan, tresneria eta ontziak behar den edukiontzian uzteaz gainera, bestelako neurriak ere
|
har
ditzakegu.
|
|
|
Egunean 10 gramo
|
har
dezake haurrak hasieran, eta kopuru hori hilero 10 gramoz ugaldu ahal izango da, 40 gramora iritsi arte.
|
|
|
Behar bezain aldez aurretik jabekideei ezohiko batzarrerako dei egin behar izaten die horrelakoetan, aztergai hori eguneko gaien zerrendan berariaz sartuta, erabakia batzarrak
|
har
dezan.
|
|
|
Gaur egun, sekula baino arrisku handiagoa dago haurrek irakurketa guraso eta irakasleen inposaketa gisa
|
har
dezaten
|
|
|
Gaur egun, sekula baino arrisku handiagoa dago haurrek irakurketa guraso eta irakasleen inposaketa gisa
|
har
dezaten
|
|
|
Diabetikoek
|
har
ditzaketen azukrerik gabeko elikagaietan baliatzen da.
|
|
|
Margarina izena
|
har
dezakeen bakarra, eduki osoaren %80 baitu gantz.
|
|
|
Eskuarekin lortzerik ezin baduzu, beste zeinahi tresna lehorren laguntza
|
har
dezakezu, aparatu metaliko edo elektrikoa ez bada, behintzat.
|
|
|
Sekuentzia honen helburua ikusleari Mirenez hitz egiten ari direla izkutatzea da, hurrengo sekuentzian sorpresa
|
har
dezan.
|
|
|
102 zenbaitt ikaslek/ e/ ondo
|
hartu
lezakete baina beste batzuek ordia ez/
|
|
|
MA./ hemen inor ez da jaio jakindaNB./ eta ehhh gainea nexkame bat
|
hartu
dezakete
|