|
2013
|
|
|
Erabakia hartzeko, lehendabizi, hautaketarako irizpideak adostu dituzue. Baina," zenbat buru,
|
hainbat
aburu", hortaz, adostasun batera iritsi duzue, talde txikian lehenik, eta gelakide guztien artean ondoren.
|
|
|
1 Maialenek eta Peruk txatean jardun dute, eta
|
hainbat
galdera sortu dira beren elkarrizketan. Baina kontuz, galderak eta erantzunak nahastu egin dira!
|
|
|
Elkartruke batera joan aurretik, badira eskuratu beharreko
|
hainbat
informazio, esate baterako, maletan zer sartu behar duzun jakiteko, hartuko zaituen familiaren etxean zer aurkituko duzun aurreikusteko, edota zenbat diru eramango duzun erabakitzeko. Hori guztia jakiteko, zer galdera egingo zenuke?
|
|
|
d) Bertsolaritza
|
hainbat
alderditatik ezagutu beharra egokitu zaizu. Ikuspegi ugari eskainiko zizun horrek, ezta?
|
|
|
Jokamoldearen berri emateko adjektiboak erabiltzeaz gainera,
|
hainbat
esamolde daude, gure hizkuntzan, pertsona baten nolakotasuna eta izaera deskribatzeko. Ikus ditzagun horietako batzuk.
|
|
|
Deskribatzen den lekuan ageri diren elementuak ordenatzeko eta aurkezteko,
|
hainbat
aukera daude:
|
|
|
Hona hemen, beste multzo batean, leku deskribapenak egiteko baliagarriak izango zaizkizun
|
hainbat
izen.
|
|
|
Unitatearen ibilbidean zehar, atalez atal,
|
hainbat
gauza ikasi dituzu: galdera egoki eta zuzenak egiten, pertsonak deskribatzen, lekuak deskribatzen& Kantak abestu dituzu gelakideekin, euskalki batean eta bestean agurtzen eta eskerrak ematen ikasi duzu, grabaketak egin dituzu, galderak eta deskribapenak elkartrukatu dituzu posta elektronikoaren bidez, jolasak ere egin dituzu (Nor da nor?, Altxorraren bila) & Sekulako abentura da ikastea!
|
|
|
Ez ahaztu deskribapena ahoz azalduko duzula. Ahozko azalpenetan, hitzak zaintzeaz gainera, badaude
|
hainbat
alderdi kontuan hartu beharrekoak. Hona hemen baliagarria izango zaizun aholkuen zerrenda:
|
|
|
Aurreko jardueran, unitatean zehar ikasitako
|
hainbat
baliabide erabili behar izan duzu: galderak formulatzeko eta erantzuteko, deskribapenak egiteko, mezuak idazteko
|
|
|
nitate honetan, zu bezalako gazte batekin elkartrukean aritzeko proposamena egin dizugu. Truke horretan eroso egoteko,
|
hainbat
informazio trukatu duzue, elkarri galderak eginez eta erantzunez, jendeak eta tokiak deskribatuz, abestiak partekatuz& Asko ikasteko aukera izan duzu, ezta. Baina, garrantzitsuena, ikasitakoa beste egoera batzuetarako ere baliagarria izango zaizula da.
|
|
|
Ikasmaterial hau lan kolektiboa da, Elkar Ikastolak Zerbitzuak S.L. argitaletxearen koordinaziopean egina.
|
Hainbat
profesionalen ekarpenek diziplina arteko lan bateratua osatu dute. Ekarpen pertsonal horietatik sortze lan bakar bat moldatu eta gauzatu du honako talde honek:
|
|
|
Esker oneko aitortza, ikasmaterial honetan
|
hainbat
euskarri eskura ipini diguten honako erakunde hauei:
|
|
|
Elkarren ezagutza horretarako,
|
hainbat
beharrezko informazio trukatu duzue; eta, horretarako, komunikaziorako tresna azkar bat baliatuko duzue: posta elektronikoa.
|
|
|
Proiektu honek
|
hainbat
helburu ditu. Hona hemen nagusiak:
|
|
|
4 Bideoaren izenburuan adierazten den bezala, elkarrizketaren helburua Mertxek bere buruaren aurkezpena egitea zen: izena, jaioteguna, zaletasunak& Baina elkarrizketatzaileek ba omen zituzten beste
|
hainbat
galdera prestatuta, azkenean egin ez zituztenak, horietako batzuk desegokiak zirela esan zietelako.
|
|
|
Nork ez du ezagutzen Basajaun? Hemen dituzu, nahasturik, pertsonaia mitologiko horri dagozkion
|
hainbat
ezaugarri.
|
|
|
Pertsona bat deskribatzeko, nolakoa den adierazteko,
|
hainbat
modu dago. Gogoratu, esate baterako, Xabier Payak bere buruari buruz dioena 13 jardueran irakurri dugun elkarrizketan:
|
|
|
|
Hainbat
gairen inguruko iritziak eman
|
|
|
Aditzak, molde jokatuan, ekintzaz edo egoeraz gain, beste
|
hainbat
informazio ematen du: ekintzan parte hartzen duten pertsonak, ekintzaren denbora& Pertsonei dagokienez, euskaraz aditz jokatuak, berak bakarrik, beste hizkuntza batzuetan baino informazio gehiago ematen du; izan ere, euskarazko aditz jokatuak ematen duen informazioa emateko, elementu gehiago behar dira beste hizkuntza batzuetan.
|
|
|
2 Identifikatu berri dituzun hitzak beste batzuez ordezkatuz, tristura adierazteko ez ezik, beste
|
hainbat
sentimendu adierazteko ere erabil liteke bertso hori: haserrea, ausardia& Seiko taldetan jarrita, taldekide bakoitzak olerkiaren eraldaketa bat egingo du, honako jarraibide hauek baliatuz:
|
|
|
|
Hainbat
idazleren olerkiak eraldatuz, testu poetiko mordoa sortu duzu dagoeneko. Baina horietakoren bat zeure zeurea egin al duzu?
|
|
|
Jolastu tonuarekin, bolumenarekin, keinuekin, koru eta errepikarekin. Horretarako,
|
hainbat
baliabide ikusi eta ikasi dituzue osagai honetan. Ondoren, irakur ezazue taldekide guztion artean.
|
|
|
Idatzitik ahozkora,
|
hainbat
gauza aldatzen dira: bolumena, keinuak& Bururatzen al zaizu besterik?
|
|
|
|
hainbat
hitzen eta testu poetikoren irakurketa adierazkorra egiteko, poemako hitz edo zati esanguratsuak indartzeko modu ezberdinak erabiltzen. Horretarako baliatuz
|
|
|
2) Bestetik, gogoratu, 45 eta 61 integrazio jardueretan, testu batzuen aldeko hautua egin duzula bildumarako; eta hiru osagaiko autorregulazio jardueretan (21, 44, eta 60 jarduerak), zehaztuta dituzu testuek bete behar dituzten
|
hainbat
ezaugarri. Horiek ere lagunduko dizute bildumarako aleak aukeratzen.
|
|
|
Taldea irakasleak osatu du. Hark taldekideen izenak esan dituenean, inortxok ez du ezer esan, baina
|
hainbat
keinu egin dituzte. Keinuak sentimenduen adierazpena dira, eta sentimenduen eragile ere bai.
|
|
|
Ikerketa ekiteko unean,
|
hainbat
zailtasun izan dituzte taldean. Hala jasotzen da taldeko lanaren jarraipena egiteko bakoitzaren egunerokoan.
|
|
|
Zerk sorrarazi dit sentimendu hori? Horri erantzunez,
|
hainbat
azalpen labur idatzi dituzu; hautatu horietako bat, eta testu hori abiapuntutzat hartuta, idatzi testu poetiko bat. Zure bildumarako baliagarria izan daiteke, ezta?
|
|
|
Ikasmaterial hau lan kolektiboa da, Elkar Ikastolak Zerbitzuak S.L. argitaletxearen koordinaziopean egina.
|
Hainbat
profesionalen ekarpenek diziplina arteko lan bateratua osatu dute. Ekarpen pertsonal horietatik sortze lan bakar bat moldatu eta gauzatu du honako talde honek:
|
|
|
Esker oneko aitortza, ikasmaterial honetan
|
hainbat
euskarri eskura ipini diguten honako erakunde hauei:
|
|
|
Hizketan irratsaioan,
|
hainbat
gairi buruzko tertuliak egin ohi dituzte. Entzun berri duzun saioak" Bihotzari buruz" du izenburua, eta sentimenduei buruz jardun dute.
|
|
|
Hitzekin batera, nola sentitzen garen adierazteko erabili ohi dira emotikonoak. Azpian dituzu
|
hainbat
.
|
|
|
1
|
Hainbat
izenburu posible dauzkazu hemen. Beharbada, batzuk ezagunak egingo zaizkizu.
|
|
|
1 Osatu honako fitxa hau. Horretarako,
|
hainbat
pista ematen zaizkizu; irratsaioko partaideek esandakoak ere lagungarri izango zaizkizu.
|
|
|
Loriak udan ihintza bezala maite det dama gazte bat, hari
|
hainbat
nahi diotenik ez da munduan beste bat. Inoiz edo behin pasatzen badet ikusi gabe aste bat, bihotz guztira banatutzen zait halako gauza triste bat.
|
|
|
Idatzi esaldiak, eta adierazi zergatiak, ikasi dituzun egiturak erabiliz. Laguntza modura, usainekin erlazionatutako
|
hainbat
hitz eskaintzen dizkizugu.
|
|
|
1 Ukimenarekin eta sentimenduen adierazpenarekin erlazionatutako
|
hainbat
ekintza dituzu hemen. Ziur horietako asko bizi izan dituzula!
|
|
|
|
hainbat
sentimendu eta horiek adierazteko hitzak, lokuzioak, esaldiak, hotsak& erlazionatzen?
|
|
|
|
hainbat
sentimendu adierazteko hitzak, esapideak, esaldiak, keinuak, hotsak, usainak& identifikatzen?
|
|
|
|
hainbat
egoerek sorrarazitako sentimendua identifikatzen?
|
|
|
Elikatu egin behar den esperantza izpi bat; babestu behar dena, itzal ez dadin, gar indartsu bihurtu eta basoan sutea bezala heda dadin. Indarrak hartu eta
|
hainbat
ohitura, uste, ekintza& aldatzeko, esperantzatik ekintzetarako pausoa emateko aukera egon baitaiteke. Fisioterapia ikasten ari zen 23 urteko emakume gaztea New Delhiko autobus batera igo zen lagun batekin.
|
|
|
Ikusi duzu izenen artean badirela halako loturak; bestela, nola multzokatu! Hona hemen
|
hainbat
hitz; ea gai zaren multzotan banatzeko, ondoren ematen dizkizugun izenei segida emanez:
|
|
|
2 Lehenengo osagaiko
|
hainbat
jarduera egiteko, 6 eta 17 jarduerak kasu, bi multzotan daude sailkatuta aukeran ematen diren hitzak: batean izenak, eta bestean adjektiboak.
|
|
|
Horretarako, Igorrek iradokitzaileago bihurtu nahi du sarrera. Bildu ditu
|
hainbat
baliabide, baina ez daki nola erabili. Ea ideiak ematen dizkiozun.
|
|
|
Iradokitzailea izan dadin, eta beste
|
hainbat
|
|
|
1
|
Hainbat
testutako zatiak nahasi zaizkizue. Zortzi testu zati dauzkazue, eta gehienak testu berari dagozkio, zein?
|
|
|
1 Euskal makila egiteko orduan, lehenengo, egurra prestatu behar da. Makila sortu ahal izateko, egurrari
|
hainbat
zauri egiten zaizkio azalean labana batez. Sendatzean, zuhaitzak berak isuritako izerdiak forma ikusgarriz hornitzen du egurra.
|
|
|
sinboloetako bat da.
|
Hainbat
joko, kanta eta errituren protagonista bihurtu da. Euskal alkateek eta lehendakariek makilak jasotzen dituzte oraindik ere, euren agintearen seinale.
|
|
|
Euskaldunon laguntasunaren eta mirespenaren sinbolo da. Euskal Herrira etorri diren
|
hainbat
pertsona garrantzitsuk ere jaso dute makila hemengo agintarien opari gisa.
|
|
|
a) Adibidez, b) Horregatik, c) Halaber 4 Euskal Herrian badaude
|
hainbat
erritu, baina ezagunena, beharbada, sua piztea eta haren inguruan salto eta dantza egitea da. Gaixotasunak urrun mantentzeko eta zorte txarra uxatzeko egiten ziren ekintza horiek.
|
|
|
Baina ez al litzateke oso errepikakorra suertatuko testua? Hizkuntzak baditu
|
hainbat
baliabide gehiegizko errepikatzeak saihesteko eta progresio tematikoa ziurtatzeko. Horiei erreferentzia mekanismoak edota anaforak esaten zaie.
|
|
|
Europako
|
hainbat
lurraldetan bezala, Euskal Herrian aitzindaria den ustiapen mota hau sail zabaleko eskualde menditsuetan garatzen da.
|
|
|
Honako informazio honetan,
|
hainbat
baliabide dituzu testu bateko informazioa hartzailearen ezagutzetara egokitzeko. Baliabide horien adibideak testu labur batean identifikatuta daude.
|
|
|
" Mari jainkosa" izenburua daraman testua idatzi berri duzu, eta, hura berrikusten ari zarela, aurrez ikusi duzu zer jakin lezakeen irakurleak gai horri buruz; hauxe erabaki duzu: informazio laburrak gehituko dizkiozu testuari,
|
hainbat
izen, ideia eta kontzeptu argiago gera daitezen.
|
|
|
|
Hainbat
testuren lanketak egiten aritu zara orain arte: ideiak lotzen, errepikapenak ordezkatzen& Alderdi garrantzitsuak dira horiek, testu bateko edukiak modu argi eta egokian adierazi nahi baditugu.
|
|
|
Zenbait galderak eskatzen duten informazioa testuan identifikatzeko, ez dago testua osorik irakurri beharrik, nahikoa da gainbegiratu batez gako hitzak (izena, zenbakia, aditza, etab.) edota beste aztarnaren bat identifikatzea eta haren inguruko lerroak irakurtzea. Hori eraginkortasunez egin ahal izateko,
|
hainbat
estrategia ikasiko dituzue jarraian datozen jardueretan.
|
|
|
6 Azpitituluak dituzten testuetan, testuaren gaia zehaztea ia ezinezkoa da, gaiak era askotakoak direlako: zenbat azpititulu,
|
hainbat
gai.
|
|
|
Testuetako azpitituluek, izenburu orokorrak bezala, testu atalen gaia eta nondik norakoak aurreratzen dizkigute. Atal horiek elkarri loturik daude, gai orokorraren parte dira, haren
|
hainbat
alderdiren garapena. Azken batean, testu atalak testuaren izenburuak aditzera ematen duen gaiaren garapena dira.
|
|
|
Neguko solstizioak argia eman digu
|
hainbat
elementuri erreparatzeko: testu idatzien izenburua eta azpiizenburua, tipografia eta hitzezkoak ez diren baliabideak.
|
|
|
Ikasmaterial hau lan kolektiboa da, Elkar Ikastolak Zerbitzuak S.L. argitaletxearen koordinaziopean egina.
|
Hainbat
profesionalen ekarpenek diziplina arteko lan bateratua osatu dute. Ekarpen pertsonal horietatik sortze lan bakar bat moldatu eta gauzatu du honako talde honek:
|
|
|
Esker oneko aitortza, ikasmaterial honetan
|
hainbat
euskarri eskura ipini diguten honako erakunde hauei:
|
|
|
Orrialde honetan jaso ditugun irudi, izenburu eta esaldietan
|
hainbat
gairen proposamena egiten da. Baina guztiek ez dituzte betetzen aldizkariak eskatzen dituen baldintzak.
|
|
|
2 Elkarteko kide batek aholkua eskatu dizu. Lantzeko inauteriak direla eta,
|
hainbat
testu ditu idatzita, eta zalantza sortu zaio: testu horietatik zein da egokiena Euskal Herriko tradizioa ezagutzera emateko komunikazio asmoa duen aldizkari batean argitaratzeko?
|
|
|
c) Lantzen ospatzen diren inauterien
|
hainbat
alderdi ezagutzera ematea.
|
|
|
Otsailaren 24an, hau da, ostiral honetan, Kultur Etxetik abiatuta, Lantzeko inauteriaren kalejira izango dugu. Kalejira koloretsua Mamarigako pilotalekuan amaituko da, eta, han, Lantzeko inauteriarekin lotura duten
|
hainbat
dantza egingo dira. Dantzaren ostean, erromeria izango dugu.
|
|
|
2 Kontrabandoari buruz idatziko duzun testuarekin gaiari buruzko
|
hainbat
galdera erantzun nahi zenituzke; horietako askoren erantzuna topatu duzu bideoan. Bete itzazu hutsuneak.
|
|
|
2 Kazetariek, errealitate jakin bat ezagutzera emateko, dibulgazio artikuluak idazten dituzte, baina, jakina, horiek ez dira goizetik gauera egiten; aldizkari bat osatzeak ere denbora luzea eskatzen du.
|
Hainbat
lan egin behar izaten dute azken emaitzara iritsi baino lehen. Izan ere, ez dute informazioa asmatzen, informazio hori ez da edozein modutara adierazten, eta, halaber, aldizkari bat ez da artikulu pilaketa soil bat.
|
|
|
informazioa hartzaileak ulertzeko moduan emateko
|
hainbat
baliabide egoki erabiltzen?
|
|
|
Informazioa hartzaileak ulertzeko moduan emateko
|
hainbat
baliabide erabili ditut.
|
|
|
Jakingo duzuen moduan, elkarlan horren lehenengo urratsa herriko ikastetxeekin egindako akordioari esker gauzatuko da: hilabetean bitan elkartuko gara herriko
|
hainbat
ikasle talde eta aitona amona. Lehenengo bisitan, ikasleek dituzuen IKT ezagutzak eta esperientziak partekatuko dituzue gurekin.
|
|
|
3 Sendabelarrak
|
hainbat
modutan erabili izan dira; besteak beste
|
|
|
b) Sendabelarren
|
hainbat
alderdiren inguruko informazioa zabaltzea.
|
|
|
c) Zein testutan garatzen dira gai nagusiaren
|
hainbat
alderdi, gai nagusiari buruzko informazioa zabaltzeko helburuarekin?
|
|
|
2 Honako bi eskema grafiko hauetatik zeinek irudikatzen du zerbait egiteko eman beharreko urratsak adierazten dituen testua? Eta zeinek gai nagusi baten
|
hainbat
alderdiri buruzko informazioa ematen duen testua. Alegia, zein eskema dagokio testu bakoitzari?
|
|
|
Informazioa ematerakoan,
|
hainbat
modutara antola dezake informazioa igorleak. Komunikazio asmoak edo helburu orokorrak markatzen du zer modutan antolatu behar duen igorleak informazioa.
|
|
|
Jarraian dituzu horma irudiko testuek bete beharreko baldintzak. Ireki" Eguzki lorea" dokumentua; hor aurkituko dituzu eguzki loreari buruzko informazioa eta
|
hainbat
irudi. Hori guztia baliatuz eta baldintzak kontuan izanik, idatzi horma irudiko zure testua.
|
|
|
Aipatutako ordu eremu horiek erabilgarriak izan zitezen,
|
hainbat
herrialderen erabakiak kontuan hartuta, ordu eremuen mapa sortu zen. Mapa ongi erabiliz gero, beste lurraldeetan zer ordu den jakingo dugu.
|
|
|
Ikusi dugun bezala, ordu eremuak ez daude lerro zuzenen bidez mugatuta.
|
Hainbat
erabakiren ondorioz, koordenatu beretan dauden herrialdeetan ez da ordu bera izango, herrialde batean ordu eremu bakarra edo ugari egon baitaitezke.
|
|
|
|
Hainbat
gauza ikasi dituzu lekuen kokapenari buruz, guztiak oso erabilgarriak. Orain, ikasitakoa praktikan jarriko duzu.
|
|
|
|
Hainbat
mapa erabil ditzakegu erliebeari buruzko informazioa lortzeko: mapa fisikoak, mapa topografikoak, baita sateliteko irudiak ere.
|
|
|
Baditugu Larrun mendira oinez igotzeko
|
hainbat
bide, baina bada trenez igotzeko modua ere; mapa topografikoak erabiliz antolatzen saiatuko gara.
|
|
|
|
Hainbat
erliebe elementu ezagutu dituzue, baita irudikapenetan hartzen dituzten formak, koloreak eta ikuspegiak ere. Zer ingurutan bizi zarete zuek gaur egun?
|
|
|
Izan ere, gizakiok natura ustiatzen dugu gure beharrak asetzeko, eta ustiatze horrek aldaketa nabarmenak eragiten ditu erliebean ere. Horiek ere balioesten ikasiko dugu
|
hainbat
jardueratan.
|
|
|
Harria eraikuntzan erabiltzen da, etxeak, bideak eta beste
|
hainbat
azpiegitura egiteko.
|
|
|
Handik ateratako harriarekin
|
hainbat
etxe, bide eta azpiegitura egin dira.
|
|
|
3
|
Hainbat
jardueratan elkarlanean aritu zarete; egindakoa balioesteko, osa ezazue, bakarka, honako taula hau.
|
|
|
Demagun, dagoeneko bizileku berrian bizi zarela eta zure lagun edo familiakoei
|
hainbat
informazio labur adierazi nahi diezula: non bizi zaren, non kokatzen den zure bizilekua, zer ordutan komunikatu zurekin, nolakoa den inguratzen zaituen erliebea...
|
|
|
c) Demagun, zure lagunek oporretan bisitan etorri nahi dutela; zure ingurua ezagutzera eramango zenituzke, jakina! Aztertu horko erliebe elementu nagusiak,
|
hainbat
mapa erabiliz. Behatu, baita ere, zer altueratan dauden, ea aldapa handirik dagoen... eta osa ezazu lagunei igortzeko mapa eta deskribapen labur bat, honako eredu hau oinarri hartuta.
|
|
|
a) Hurrengo egunean
|
hainbat
lekutan egingo duen eguraldia A
|
|
|
b) Urtaro batean,
|
hainbat
lekutan egingo duen eguraldia
|
|
|
3 Eguraldi mapetan
|
hainbat
ikur daudela ohartuko zineten. Horiek interpretatzen hasteko, adierazi honako ikur bakoitzaren esanahia.
|
|
|
1 Bikoteka, saia zaitezte bata besteari aurreko iragarpen horiek ulertzeko moduan azaltzen. Hemen duzuen hiztegitxoa baliagarria izango zaizue
|
hainbat
kontzeptu argitzeko.
|
|
|
Kliman
|
hainbat
faktorek eragiten dute, eta horiek ezagutzeko aukera izango duzue datozen jardueretan.
|
|
|
3 Taulako zerrendan,
|
hainbat
faktorek kliman nola eragiten duten agertzen da. Saia zaitez eragin horiek ezarri dituzun faktoreekin elkartzen.
|
|
|
Ikusi duzuen bezala, kliman eragiten duten faktoreek leku bateko tenperatura eta prezipitazioak baldintzatzen dituzte. Jarduera honetan, faktore horiek munduko
|
hainbat
lurraldetako klimetan nola eragiten duten ezagutuko duzue.
|
|
|
1 Hasteko,
|
hainbat
mapa mota eta bistaratze aukera ezagutuko ditugu. Binaka, adieraz ezazue ea zer mapa mota edo ikuspegi irudikatzen den hauetako bakoitzean, ereduari jarraituz.
|
|
|
a) Bilbo inguruan
|
hainbat
parke daudela ikus daiteke mapan. Adieraz ezazu zer izen duten eskatzen zaizkizun lekuetako parkeek.
|
|
|
b)
|
Hainbat
errepide ere badaude hor bertan. Zein hartu behar da Bilbotik Barakaldora joateko?
|
|
|
Gizakion beharrak asetzeko, giza jarduerek eragiten dituzten ondorio batzuk ikusi ditugu jada. Gai berarekin jarraituz,
|
hainbat
kasuren azterketa egingo duzue talde txikitan; ondoren, ikaskideekin ateratako ondorioak eta balioespenak partekatuko dituzue.
|