|
2000
|
|
|
Guztira honen mila eta bostehun pasartetik gora itzuli ditu. Solasaldirako Platon, K. Marx, Orwel, A. Machado, Camus eta beste
|
hainbaten
hitzak ere hartu ditu kontuan
|
|
|
Azkenik, Zazpigarren Artea sakondu asmoz, Felix Linares zineman erabiltzen den hiztegi bereziaren
|
hainbat
hitz eta esamolde azaltzen saiatuko da. Zinemazale direnek, sekuentzien planoa edota travellinga zer diren ikasi ahal izango dute, esate baterako.
|
|
|
Ezin konta ahala azafata atera ziren platora, eta aparteko fineziadun emankizuna eskaini ziguten guztioi, pikardia handikoa. Ikusleak hainbestean portatu ziren, txukun antzera,
|
hainbat
hitz zantar entzuteko zorigaitza izan bagenuen ere. Tximinoena, aldiz, hobe dut ez adieraztea.
|
|
2001
|
|
|
URTARRILAREN 3an jarri zen Auñamendi Entziklopedia Interneten kontsultagai. Baina, hainbat hedabidek entziklopedian agertzen ziren
|
hainbat
hitzen definizioari buruz agertutako informazioa dela-eta, Eusko Ikaskuntzako batzorde iraunkorrak Internetetik erretiratzea erabaki du oraingoz. Interneten sartzearekin batera, zaharkituak zeuden hainbat eduki berritzeko beharra agertu zuen Eusko Ikaskuntzak.
|
|
|
Egia da, bestalde, hiztegigintzan dauden joera berriagoak saiatu direla Landucchiren hiztegiari duen dudagabeko garrantzia aitortzen, purismo antzuak alde batera utzirik, Gasteiz aldean orduan hitz egingo zen euskararen lekukotasuna ematen digunez, eta beraz, inoizko euskara bizi baten lekukotasuna ematen digunez. Puntu honetara iritsirik gogorarazi behar da azken gogoetek eta espekulazioek aitortzen dutela Gasteizko XVI. mendeko euskara hagitz kutsatua izango zela bai tratulari kastillanoek erabilitako
|
hainbat
hitzekin, nola mandazain eta bidaiari errioxarren erromantzearekin, eta are Bizkai aldeko kostaldetik etorririko marinel eta menturazaleen euskararekin ere. Horietatik ez gutxi –beharrezkoa da hau nabarmentzea–, hirurogeita hamar urte lehenago aurkitu zen kontinente berritik –hots, Ameriketatik– pasatuak izango ziren.
|
|
2002
|
|
|
Argibideak aurrera, arbelera itzuli, eta bere jardunean erabilitako
|
hainbat
hitz idazten du bertan. Eskizofrenia, Pathos, palingenesia, Hyperion.
|
|
2003
|
|
|
Manuel Larramendi jesuita gipuzkoarrak(), euskarazko gramatika (1736) eta hiztegi (1745) ospetsuak argitaratu zituen. Azken obra honetan
|
hainbat
hitz teknikoren euskarazko ordainak azaltzen zituen, adibidez, historia, esateko kondaira hitza proposatuz, eta era horretara, inplizituki, euskarazko narratiba historiko bat abiatzeko oinarriak finkatzen ari zen.43 Hala ere, Larramendik erdaraz idatzi zituen bere lan historiko apologetikoak:
|
|
2004
|
|
|
Latina. Zeltierak oso eragin gutxi izan du euskaran, nahiz
|
hainbat
hitz badauden. Adibidez, Zegama, Deba edo Ultzama hitz zeltak direla diote.
|
|
|
Zerrenda horien edukiaz, ordea, ohar batzuk egin beharrean gaude: lehe nik, zerrenda horietan agertzen diren zenbait hitz berri errepikaturik datozela; bigarrenik, zerrenda horietako
|
hainbat
hitz erro beretik eratorrita osaturikoak dituela egileak; hirugarrenik, berak euskara zaharretik hartutakotzat dauzkanak ere tartekatzen dituela, hala nola arrotz (extranjero), uin (ola), itz (palabra), ler (pino), lats (arroyo), baita euskara zaharretik hartutakaoak ere, hauen ar tean andera (señora), gogo (espíritu), euzko (cada pueblo vasko), eskar (mer ced, gracia), eta besterik....
|
|
|
Zergatik hau ere susmopean? Euskaltzaindiko Euskera agerkariko ar tikulu batean, bat, aditz faktibiboen aurrizkia ez ir, Sabinok esan bezala, bai zik ra dela sostengatzen duelako; bi, prozedura desegokia iruditzen zaiolako bataio izenak generoaren eredura euskalduntzea, horrela jokatzean, Marte (Marta) eta Lazar (Lazaro) bezalako anakronismoak sortuz; hiru, Abandoko ak asmatutako
|
hainbat
hitz gaitzesten dituelako, hala nola guren, deun, done, eresi, semakar (unigénito), ikurton (sacramento), zorun (felicidad), bitxain, ingi (papel), ingurri (cuartilla), eta gisakoak. Aranaren eskolakoek erantzuten diote esanez, objekzioak edo zuzenketak Euskaltzaindiko buruarengandik eto rri arren, haren euskalari ekarria gero eta zientifikoago, argiago eta sendoago tzat daukatela.
|
|
|
Haren Bigan·en Abarrak liburutik ale bakar batzuk bakarrik saldu zirelako kexu omen ziren argitaratzaileak. Kiriki ño, gainera,
|
hainbat
hitz berriren sortzaile izan zen, «fué uno de los más pu ristas que han existido» (231), eta neologismoak erabiltzeari ere ez zion uko rik egin, hala nola auteskunde, itz egin, aots, bentasun, abesti, gudate, osa/ ari, guda, izpar, garazki,/ aterri batza, irakurle, irakurri, izparringi, idatzi, ingi, ele, andrakila, orraztontzi, deun, endore... Kontua da, euskara garbia ala mordoiloa (motro/ lo) gorabehera, prosa landua erabiltzen denean, herriak ez duela uler tzen.
|
|
|
Garbizalekeria errotik kondenatzen du, uste baitu euska raren bizitzarekin bukatzeko zepo bat besterik ez dela (240). Hala gertatzen da herriak fitsik ulertzen ez dituen
|
hainbat
hitz berrirekin. Eta horrelakoak ho rrenbeste ugaritu dira, euskararentzat egiazko arrisku bihurtu direla (241).
|
|
|
Entre el Comercio y la Piratería ikerkuntza lana (Elkarlanean); Resu Abasolo aretxabaletarrak, Juana Lopez de Munain irakasle gasteiztarrarekin batera, idatzitako Ilunetik argira. Elbira Zipitria euskarazko hezkuntza gorpuztu zuen irakaslearen biografia (Hik Hasi); eta Arrasateko Txatxilipurdi elkartearen Salamaleikum Euskal Herrira mahai jolasa, bereziki Saharako umeak gurera etortzen direnerako euren hizkuntzan
|
hainbat
hitz ikasteko pentsatuta.
|
|
2005
|
|
|
Zera jakingo nuke nik gustura: orduko hizkeraren eta gaurkoaren artean ze aldaketa ideologiko gertatu dira, ze mundu desagertu zaizkigu, nolako esparru berriak sortu ditugu, hainbat eta
|
hainbat
hitzen esanahiak nolako bidea egin du, zenbateraino eraikitzen ari gara hizkera zuzenagoa edo zenbateraino ari gara hitzak erabiltzen errealitatearen estalgarri edo mareagarri...
|
|
2006
|
|
|
" Borroka" da errimakeran oso ongi funtzionatzen duen hitz bat gainera. Arlo semantiko bereko beste
|
hainbat
hitz badira ia berez diskurtsoa osatzera zaramatzatenak: borborka, erronka, mokoka...
|
|
|
Aztertzen ari garen agiri honetan
|
hainbat
hitz historiko zein pertsonaien izenak agertzen zaizkigu. Zerrenda oso luzea litzateke, beraz, soilik garrantzitsuenetako batzuk aztertu eta definituko ditugu.
|
|
|
1458ko testu honetan,
|
hainbat
hitz historikoren eta pertsonaien izenen aipuak daude. Honatx definizioak:
|
|
|
Testuan
|
hainbat
hitz tekniko zein geografiko ageri zaizkigu8; batzuk halere, desegokiak lirateke, gure aburuz, Euskaltzaindiaren arabera, edota itzulpenen arabera9.
|
|
|
Hortik abiaturik, Triestera iritsi nintzenetik inoiz edo behin sumatua nuen gai polemikoenari oratu zion etxekoandreak, Trieste inguruko lurraldeen italiartasunari buruz aritu baitzitzaidan luzaz eta kartsu. Nik orduan ez nituen usaindu ere egiten emakumea esaten ari zitzaizkidan kontuen atzeko nondik norakoak, baina zerabilen italierak atzerritar batena ematen zuen; niri, behintzat, arrotza egiten zitzaidan doinua, eta tartekatzen zuen
|
hainbat
hitz eta espresioren esanahia, aldiz, ulergaitza. Egingo nuke, oker handirik esateko beldurrik gabe egin ere, destaina ziola ez Italiari bakarrik, baita italierari ere.
|
|
|
Jolasa?
|
Hainbatentzat
hitzaren sinonimoa da, erredundantzia beraz. Beste batzuek jostaketarekin lotzen dute.
|
|
|
Baina beste gauza bat da zuzenkeria, edo, nahi bada, muturreko zuzentasunzaletasuna (hau da hau asmakizun baldarra!). Azken horri jarraituz gero, azkenean gure sormena eta jarioa murriztu, moteldu eta mutilatu egiten dugu; hanka sartzearen beldurrez lokaztu gaitzaketen
|
hainbat
hitz, egitura, kategoria gramatikal... saihesten ditugu.
|
|
2007
|
|
|
Aipatu dugu jadanik Piarres La, tte izan zela, Philippe Aranartekin batera, Lhandek hasitako Hiztegia osatu zuena. La, tteren aburuz, Azkueren Hiztegiak Iparraldeko
|
hainbat
hitz falta zituen, Lhanderena Ipar Euskal Herriko Hiztegia zen bitartean: avec le Père Lhande, nous avons fait un dictionnaire du Pays Basque français, seulement, mais évidemment, par rapport au dictionnaire de notre pays, Azkue était très en retard, puisquil lui manque des quantités de mots.
|
|
|
Orduan bi aukera gelditzen da, baina ez Humboldt-en biak: edo hitz hindu bakarra behar den
|
hainbat
hitzekin itzuli gure hizkuntzetara, edo hitz hindua bere horretantxe laga itzulpeneko testuan (yoga beti yoga) 1335 Hitz bat, latinezkoa edo, hautatu, debozio adibidez, eta horri berba hinduaren esanahi guztiak esanahiarazi gura izatea, apeta bidegabekoa da. Debozio hitzak ez du esanahi yoga eta ezin du hori esan nahi:
|
|
|
arbasoen munduaren osotasuna, hildakoen izpirituen suma; aginpide eta botere gorena (lurreko Inperatorearen parea); patua, gertakarien zergatikoaren jatorria; ordena moralaren printzipioak edo fundamentua. ...politikoa batera1339 Beste hainbeste jazotzen da ren (gizakienganako maitasuna, jokabide zuzena, egiteko moralen betetzea, ongia gura izatea, ongia egitea, aiurri ona, moraltasuna, etab.) 1340 eta li kontzeptuekin (ordena hierarkikoa gordetzea, kortesia, begirapena, jokabide tradizionala, kultura, are nolabait txinatartasuna, etab.) 1341 Azken finean dao kontzeptu ardatzarekin berarekin [Tao] 1342
|
Hainbat
hitz aleman diferente erabiliz bakarrik itzul litezke tokian tokian behar bezala. Baina orduan hitz bakarrak txineran erakusten duen erlazio sistema galdu egiten da.
|
|
|
Hizkuntza ezberdinen ezagupen apur bat nahikoa da esana dugunaren egia agerian jartzeko, begi bistara ageri baita hizkuntza batean
|
hainbat
hitz daudela beste hizkuntzetan ordainik ez dutenak. Honek argi erakusten du herrialde bateko jendeak, beren ohitura eta bizikeragatik, beste batzuek ideia espezifikoetan sekula bildu ez dituzten ideia konplexu ezberdinak egiteko eta izenak jartzeko parada izan duela.
|
|
2008
|
|
|
Ezker Batuak eta EAJk bakoitzak bere enmienda, testu alternatiboa, aurkeztu eta defendatu zuten. Alkatesa eta gainontzeko bozeramaileen artean
|
hainbat
hitz trukaketa izan ondoren, bozka egin zuten. Ez testu alternatiboak, ez EAE ANVk aurkeztutako mozioa ez ziren onartu.
|
|
|
Elebila k indexazioa eta hitz osoen bilaketa egiten dituen Web bilatzaile estandar bat erabiltzen du (MSN), baina horren gainean programa konplexuago dago. MSNk, Googlek, Yahook eta beste bilatzaileek ez bezala, Elebilak badaki bereizten euskaraz idatzita dauden orriak, eta gainera hitz bat bilatzeko eskatzen diogunean atzizkiak gehituta lortu daitezkeen beste
|
hainbat
hitz zuzen ere bilatzeko eskatuko dio bilatzaile estandarrari. Eskaera guzti horien emaitzak aztertuta osatuko da Elebilak eskainiko digun emaitza.
|
|
|
Nik behin ere entzun gabeko
|
hainbat
hitz esaten ditu osabak CDan, galdutako hiztegi bateko hitzak,, sakillu, hura bezala.
|
|
|
kin mamitsuak erantsiz.
|
Hainbat
hitz, eta esaera. Oso atsegina, egunero dagokiguna irakurtzeko.
|
|
|
–
|
Hainbat
hitz, esaera eta adiera ezagutarazi eta hedatzea
|
|
|
Hori nabarmena da lexikoari begira: aspalditik dakigu pake, > ke, > geru> eta hainbat eta
|
hainbat
hitz, latinetik euska rara, etorriak direla, Segura Munguía eta Etxebarria Ayestaren liburuak (1996) titu luan esaten duen bezala, eta hainbeste eta hainbeste hitz gehiago euskaraturik izan diren bezala.
|
|
|
Inkesten bidez eta kaleko gazteek esaten dutenari erreparatuz,
|
hainbat
hitz eta esamolde bildu ditugu. Hauek, esate baterako.
|
|
|
|
Hainbat
hitzen formaren ondoan Bizk., > r.> eta Naf., > > ikurrak ematen ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina?
|
|
|
–
|
Hainbat
hitzen formaren ondoan, Bizk., > Ipar.> eta Naf., > Gip.... > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Euskara Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina horrela euskaldun guztien ondare komuna bihurtuz joan daitezen?.
|
|
|
8 Hala ageri da Hiztegi> Batuan> (Euskera, > 45 (2000), 482): "
|
Hainbat
hitzen formaren ondoan Bizk., > Ipar.> eta Naf., > > ikurrak eman ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz horiei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren asmoa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik, euskalki hitzok Hiztegi> Batuan> sartzeak adierazten du Euskaltzaindiak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera, jakinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina?
|
|
|
M. Azkue aipatuko dugu denen oinarri. Gerora etorri dira beste
|
hainbat
hitz sorta: M. Izeta, B. Estornes, A. Arana, J. M. Azpiroz eta beste askorenak.
|
|
|
d. (Er) ko lexikoa esan daiteke bereziena dela.
|
Hainbat
hitz dira, beste Nafarroako euskalkiekin erkatuz, hizkera honetan baizik agertzen ez direnak: abantxu>(, hurbil?,, inguru?), aburrimentu>(, gorroto?), altaka>(, albo?), arra > koitu>(, mandatu?), baia>(, zurrumurru?), eguatx>(, ibai?), foila>(, sakel?), izorro>(, sustrai?), sontotu>(, sendatu?), e. ab.
|
|
|
Baina XXI. mende ko euskaldun orok, eskoladunak nahiz eskolagabeak? horiek baino askoz gehiago, maizago, erabiltzen dituen
|
hainbat
hitz, oinarrizkoak, falta dira Hiztegi Batuan. Adibidez, automobilari begiratu eta erreparatu atalei:
|
|
|
Baina harago ere joan da. Izan ere, euskal ondare lexikalarekin batera, tradiziorik gabeko hainbat eta
|
hainbat
hitz ageri dira Hiztegi Batuan. Hau da, saio bat egin da, tradizioaz gainera, gaurko plazara ere jaisteko, gaurko euskaldunok ditugun beharre tara hurbiltzeko.
|
|
|
Asmo txalogarria, zalantzarik gabe, eta beharrezkoa. Hona hemen, adibidez, Hiztegi Batuak bildu dituen zientzietako
|
hainbat
hitz:
|
|
|
atzizkiren erabilera zuzena argitzeko, bestetik. Zer esanik ez, azken urteetan sortutako
|
hainbat
hitz eratorriren zuzentasunaz erabakiak hartu ahal izateko erabakigarriak izan dira azterketa hauek.
|
|
|
Hola bada, Azkuek antzinako euskal obrak ezagutu eta haietatik hiztegirako
|
hainbat
hitz jaso zituen, bereziki arkaismoak. Hala ere, kritika positibistaren ildoan, iturriak zehatz aipatu eta asmaturiko berbak ekidin nahi izan zituen, eta horretarako argi ikusi zuen Larramendi eta haren neologismoak saihestu beharra.
|
|
|
Azkuek euskal hiztegiekiko interesa oso goizetik agertu zuen. Jada Salamancako seminarioan zela Novia de Salcedoren hiztegirako harpidetzak egiten ibili zen31 Bere 1888ko Grankanton arrantsaleak legendan, kontakizuneko
|
hainbat
hitz azaldu zituen. Hiztegitxoak eta bokabularioak osatzeko joera era osoagoan agertu zuen 1891ko Euskal Izkindean zein 1893ko Bein da betiko kondairan.
|
|
|
39 Egia esan zenbait adiskide ikasik bai eman zioten laguntza hiztegirako: Pierre Broussainek Lapurdiko
|
hainbat
hitz bilduz eta dirua aurreratuz, Julio Urkixok liburu zaharrak utziz, Evaristo Bustintzak kolaboratzaile gisa, etab. Nolanahi ere lanaren zama nagusia Azkuek bizkarreratu zuen.
|
|
|
– Urritasuna duten
|
hainbatek
hitzen esanahiarekiko gortasuna dute (word meaning deafness). Pertsona horiek eragotzirik dute sistema semantikorako sarrera; zuzenean pasatzen dira lexiko fonologikotik lexiko ortografikora.
|
|
|
Kasu batzuetan erantzun bat baino gehiago jaso da; kontzeptu bat adierazteko
|
hainbat
hitz esan dituzte, bai gazteak, bai helduak:
|
|
|
Harriaren, herriaren eta mitoaren ikurren ondoan
|
hainbat
hitz daude idatzita Perurenaren baserriaren parean: euskaldunak, nortasuna, antzinako herri, aztarna, izakera, hezikera eta irauten... Hizkuntzarekin historia eta antropologia aztertzeaz gain, baina, hizkuntza ere aztertzen du:
|
|
|
«(...) Porlan tona horietako bakoitzak gure herri proiektua lurperatzen du. Ustezko modernitate, ongizate, eta beste
|
hainbat
hitz hustuen atzean gordetzen dena, herri aske izan nahi duen honentzako hobia da, porlanezko hobia. Baina honetan ere, ez dugu gure herriarentzat hoberena deritzoguna erabakitzeko eskubiderik eta, gure herriak duen eskubide bakarrari, borrokaren eskubideari heltzen gatzaizkio(...).
|
|
|
T (Alberdania), ziurrenik inoiz argitaratutako titulurik laburrena duen liburua idatzi du Juanjo Olasagarrek. «T k Terese (eleberriko protagonista), tragedia, eta beste
|
hainbat
hitzen esanahia adierazten du», adierazi du Inazio Mujika Iraola Alberdania argitaletxekoak. «Hainbatek egotzi digu euskal idazleoi ez dugula bertako egoeraz hitz egiten, nik uste dut hori ezjakintasunaren seinale dela, T eleberrian, esaterako, historia politikoaz hitz egiten baita besteak beste», esan du.
|
|
|
Berehala nabaritzen zitzaion, ordea, ez zela ikasia. Hamalau urterekin utzi zuen eskola, eta jario handiko hizketa modua baldin bazuen ere, sarritan esaldiak bukatu gabe uzten zituen, edo esan nahi zuena esantzat ematen zuen, edo ez zituen hitzak behar bezala ahoskatzen eta
|
hainbat
hitzen silabak nahasten zituen. Hala ere, zehaztasuna bilatzen zuen, ez zitzaion ez zenik esatea gustatzen, ezta lagunarteko txantxa giroan ere.
|
|
2009
|
|
|
Gizarte sare berezia da, eta kideek
|
hainbat
hitz ahoskatzen dituzte, ingelesez eta beste hizkuntza batzuetan, jendeak jakin dezan nola ahoskatzen diren egoki.
|
|
|
Ordenagailuaren aurrean eseri eta grabazioan entzundako
|
hainbat
hitz sartu zituzten bilatzailean: fusilatzea, Iruñea, Zabaltza, Beltza...
|
|
|
Grinaz eta pasioz betea. Pausoz pauso, estrategia batzuk eraiki behar izan nituen beste testuinguruetatik hartutako
|
hainbat
hitz, esamolde, formula eta konparazio erdi galdu neurera ekartzeko. Baita tartean tartean hitz berriak sortzeko ere.
|
|
|
Dena dela, etakontuanhartzen badugu
|
hainbat
hitz arrunt (leiho, ate) jartzen dituela arkitekturareneremuan, garbi dago Juan Mari Lekuonaren arteenirakurketamarraztudezakegula.Ugariakdiraarteaipamenakliburuan, ugariagoakbukaeraaldean, objektuendeskribapenetikpertsonaia historikoen deskribapeneraigarotzen denean, agianliburuarenazken aldeasinboloz eta enblemazbeteagoaematenduenean.
|
|
|
Bada gai biziki zirraragarririk, adibidez, erregimen komunistarekin eta haren erorketaren izandako harreman bihurria; halaber, bitxia eta jakingarria da ikustea erregimenaren ideologia ofizialak izan zuen eragina unibertsitarien artean, bereziki hizkuntzalaritzaren esparruko zenbait teoria (Pragako Eskolako Funtzionalismoa) sustatzeko orduan, eta horien gainbehera komunismoa erori zenean; edo hizkuntza purismoak txekiar gizartean lortu duen arrakasta izugarria, non eta esan daitekeen ia ia bi estandar desberdin direla gizartean naturaltasun osoz erabiltzen direnak: bata informala, ahozkoa, aski zabarra; baina bestea, idaztekoa eta testuinguru formaletan erabiltzekoa, izugarri garbizalea; bien arteko aldea hain da handia ezen txekiar umeek ordu asko ematen omen duten eskolan ikasten eguneroko bizitzan esaten dituzten
|
hainbat
hitz gero ez direla idazten, haien kideko garbiak baizik (horretara goaz geu ere?). Bada kontu aipagarri gehiagorik, baina bego hemen.
|
|
|
Baina batzuetan nostalgia puntu batez oroitzen ditut entziklopedian hitzen baten bila hasi, eta orriz orriko bilaketa hartan, bidean beste
|
hainbat
hitz ezezagun topatzen nituen une jada urrun haiek. Orain bilaketak zehatzak dira zeharo.
|
|
|
Sintaxia zela, edo hiperbaton deitu hitzen tokiz trukatzeko jolas guztiz interesgarria, aditzaren garrantzia beste
|
hainbat
hitzekin zituen lotura eta korapiloak askatzekoa... ahalegin horiek denak probetxugarriak izan nituen nire buruko ganbara gazterik zabaltzeko eta apal txukunetan berba genero bakoitza eta esaldi klase bakoitzarenak txukun gordetzeko. Noiz aditza aurrealdean eta noiz atzean koka, noiz den egokiago hala edo honela (hiperbaton jolasak, denak, euskaraz jolasteko ere baliagarri direnak)... idazteko orduan ere pista ederrik eman ohi du oraindik ere, latinaren eskolak.
|
|
2010
|
|
|
Gerta daiteke guk bilatu nahi dugun kontzeptua adierazteko
|
hainbat
hitz egotea. Baina bilatzaileak hitz zehatz hori duten orriak soilik bueltatuko dizkigu.
|
|
|
Berak banan banan aztertu zituen bi katedradunek batzorderako egindako ikerketen argudioak. Esaterako,
|
hainbat
hitzetan artikulua agertzen zela, eta hori ezinezkoa dela erromatarren garaian. –Oso argudio ahula?
|
|
|
Núñezek gainontzeko grafitoei begiratu zien, eta
|
hainbat
hitz antzinatean, erabat ezinezkoak, zirela ondorioztatu zuen.
|
|
|
Eta, euskara batuari buruzko eztabaida pil pilean zegoen arren, egileek argi zuten ere euskara batua erabili behar zutela, Saioka Euskal Herri osoari begirako proiektua zelako. Horrela,
|
hainbat
hitz ere asmatu beharrean aurkitu ziren, astiro astiro, terminologia bat finkatzeraino.
|
|
|
Eguaire eta arnas maitagarri biziemaileari zenbateko bizinahia itsatsi zaion. Ilaran
|
hainbat
hitz listan ipintzea nahikoa, listo jabetzeko...
|
|
|
Baina ez zen bakarrik hitz egiten zutena, lexiko zahar hura; isiltzen zutena ere bazen.
|
Hainbat
hitz, gaurko munduan arruntak, ez zituzten sekula ebakitzen. Zinez, ez zitzaizkien ezagunak.
|
|
|
They do things differently there," beste modu batean egiten dituzte han gauzak". Lubisek, Ubanbek eta Obabako beste nekazariek" gezeta" edo" domentxa" esaten zuten bezala sagar bat hartuz, edo" mitxirrika"," inguma" tximeleta bati begira, Bikandi eta Isabelek" arazo nazionala"," herri kultura"," alienazioa" eta halako beste
|
hainbat
hitz tartekatzen zituzten beren mintzoan. ESTEn egiten genituen asanbladetan ikasle batzuk bezalatsu, noski, baina ez berdin.
|
|
2011
|
|
|
Ingelesez ere,
|
hainbat
hitz ditugu ipurdia esateko.
|
|
|
izan zen. M. Agud, L. Mitxelena eta A, Tovarrek
|
hainbat
hitz aztertu zituzten eta. Anuario del Seminario Julio de Urquijo, aldizkarian aterata daude, bizirik gelditu zen M. Agud jaunaren ardurapean.
|
|
|
Gaur egungo euskararen egoera kontuan izanik, euskara batuari lehentasuna eman diogun arren, herriko hizkeraren zenbait berezitasun ere jaso ditugu. Horrela, euskalkien eremuetako
|
hainbat
hitz jaso dira, guztiak bilduz eta ikasiz osotzen baitugu euskara batu estandarra.
|
|
|
Bestetik, mugarria izan zen edukitan, Modernoak euskara gaztelania (eta alderantzizko) baliokideez gain, hitzen jatorri eta bilakaeraren gaineko informazio osagarria ematen zuelako, eta alde horretatik oso erabilgarria, eta entrenegarria suertatzen zen369?. Gainera, izenburuak zioen moduan, bizitza modernoan erabiltzeko hiztegia izan nahi zuen eta ordura arte euskaraz erabili gabeko arloetarako
|
hainbat
hitz proposatzen zituen. Tabu izandako hitzak ere agertzen ziren hiztegian, eta ondokoa jakinarazten zen:
|
|
|
Haritz: Euskal Herrian
|
hainbat
hitz dira
|
|
|
Lehen aldiz hurbiltzean aipatuko zientzialarien eta beste
|
hainbaten
hitz hitsetara, gaitza da irakurritakoaren handitasunaz erabat jabetzea. Halaxe gertatu zitzaidan neuri, behinik behin.
|
|
|
Urteotan gogotik irakurri, aztertu, ikertu eta
|
hainbatekin
hitz egin ostean, neure konklusioek ez dute inor harrituko. Batetik, ondorioztatu dut etorkizunak transformazio egundokoak ekarriko dizkigula, azken hamarkadatako aldaketak txiki uzterainokoak.
|
|
|
Baina, euskaldunek zeharka edo zuzenean bizi izan dituzten ekintzek eta gertaerek eraginda, zenbait aztarna utzi dituzte Europako lexikoan. Hori dela eta, Europako kultur ondarean badira
|
hainbat
hitz" euskal" (vasco, basque) izenlaguna behar dutenak. Frantsesak aspaldian espezializatu ziren hitzak adjektibatzeko zeregin horretan:
|
|
|
Izen horrek beste gauza batzuk ere izendatzeko balio izan du, hala nola XV mendean Bizkaiko golkoan desagertu zen" balaena biscayensis" balea, eta" vizcaina" zeritzon ezpata laburra. Horietako
|
hainbat
hitz eleberrietan agertzen dira.
|
|
2012
|
|
|
Ostegun eta ostiral, eguen eta egubakotx izenak jainkoen ideiarekin lotzen da. Esan nahi da, zeruaren jainko batekin, Ortzi, Urtzi(
|
hainbat
hitzetan dago, ostegun, ortzadar eta antzekoetan) eta* Egu (eguen, eguzki, eguerdi hitzetan dagoena) izenez izendatuko zutena.
|
|
|
Nire ugazabak animalia bitxi bat aurkitu zuela soroetan hasi ziren jakiten eta esaten auzoan, splacknuck bat bezain handia gutxi gorabehera, baina gizakia bezalaxe eratua bere zati guztietan, gizakiaren itxurak egiten omen zituena bere ekintza guztietan ere; bere hizkuntza propioren batean mintzatzen zela, eta haienetik ere
|
hainbat
hitz ikasiak zituela; eta tente ibiltzen zela bi hankaren gainean; otzan eta baketsua zela, deitutakoan etorri egiten zela eta agindutako guztia betetzen; munduko gorputz adarrik finenak zituela, eta aitoren semeren baten hiru urteko alabak baino larruazal leunagoa. Oso hurbil bizi zen beste nekazari bat, nire ugazabaren lagun ona?
|
|
|
Hiru arau horiek ezin hobeto deskribatzen dute Orixeren itzultzeko modua. Tormes, ko itsu mutilla jatorrizkoarekin alderatuz gero, erraz antzematen da zenbaterainoko askatasuna hartzen zuen Orixek
|
hainbat
hitz eta esaldi itzultzeko. Angel Zelaietak prestatutako edizioan (Orixe 1984), oharretan ematen dira Orixek jatorrizkotik kendu zituen pasarteak, batzuetan luze samarrak.
|
|
|
Testu honetan euskaratu gabe geratu diren
|
hainbat
hitz itzultzeko euskarak ez du inolako zailtasunik, ez gaur eta ez Orixeren garaian, eta meza liburuan dagoen bezala itzulirik geratu bada, Orixek egin zuen interpretazio hautazkoarengatik bakarrik izan dela aitortu behar da. Badirudi, hitzaurrean dioenez, sinetsirik zegoela, inguruko erriek itzen burrunbarekin, soiñuarekin etsitzen dutela askotan?
|
|
|
Bere sustatzaileen arabera, hainbat joko maila erakusten ditu, eta sekula ez da errepikatzen dosialdirik; beraz, erabiltzaileek eduki berriak dituzte egunero. Irakaskuntza
|
hainbat
hitz sorta egitean datza, hura osatzen duten hizkien ordena zuzen aukeratuz; horrela, hitz berrien ezagutza indartzen da. Ikaskuntza naturala sustatzen du eta ingelesez era inaktiboan pentsatzeko gaitasuna hobetzen saiatzen da.
|
|
|
ETAk behin betiko jarduera armatua uzten zuela adierazi zuenetik,
|
hainbat
hitz azaleratu dira gure Herrian, hala nola: bakea, bizikidetza, berradiskidetzea, MEMORIA, errekonozimendua, kontaketa etab. Honen ondorioz, erakundeetan, politikoen artean, komunikabideetan eta hainbat gunetan hitz horien esanahiaren inguruan eztabaida ugari sortu da.
|
|
|
Jon Redondok
|
hainbat
hitz egin zituen gai horren inguruan EAJren abstentzioa argudiatuz. Adierazi zuen planteamendua ez dutela egoki ikusten eta egoera ekonomikoa den bezalakoa den arren, Udalak ezin
|
|
|
Donatienek azkar hitz egiten zuen, batzuetan estropezuka,
|
hainbat
hitzi puxketak janez. " Tutrouveratrebienci" ebakitzen zuen" tu te trouveras tres bien ici" esan ordez.
|
|
|
ARGIA. Garai hartaz, gaurkoaz...
|
hainbat
hitz egiten ari gara. Baina gogoratzen hasiz; hau idatzi zenuenean, nola azalduko zenuke orduko egoera, 1978an?
|
|
2013
|
|
|
Ibilbideak min izugarria eragin zion Mareyri, galtzerdiak baino ez baitzeramatzan jantzita», dio epaiak. Mareyk
|
hainbatetan
hitz egin zuen egun horietan pasatako hotzari buruz. Abenduaren 4a izan arren, eta zero azpiko tenperaturak ziren arren, Marey pijama hutsean eta oinutsik eraman zuten etxetik, eta bahituta eduki zuten hamar egunetan apenas berotzen laguntzen zion manta bat eman zioten.
|
|
|
hemen
|
hainbat
hitz gezurrezko ta hemen adina «O, yes, olrait»
|
|
|
Alemanen eraso baten mentura aipatu zuen. Artikulu hartan, alemanak abereekin konparatu zituen, abereen ezaugarriak adierazten zituzten
|
hainbat
hitz erabiliz, «aztaparrak» edo «ausikia» bezala. Alemanen atzaparrak edo ausikia aipatzea, alemanak abere edo ihizi gisa kontsideratzea zen, bi hitz horiek abereei lotzen zaizkielako.
|
|
|
Zalantzazko
|
hainbat
hitz argitzea, Euskaltzaindiaren arauei jarraituz batasun bidean urrats berria emanez.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzari dagozkion ezaugarri gramatikalak eta
|
hainbat
hitzen ezaugarri zientifikoak aurkeztea.
|
|
|
Era idatzian baino, ohiturazko moldean ari da euskara, foru izateari dagokion legez. Bide horretan, alabaina, berehala barruratzen ditu, lehen latinarekin egin zuen bezalaxe,
|
hainbat
hitz eta esamolde, hizkuntza erromantzeen aldetik hartuta, horrela erakutsiz horien harrera eta bertaratzea, mendez mendeko hizkuntzen eta zuzenbidearen arteko ukituaren bidez.
|
|
|
XVIII. mendearen azken aldera, grinarik gabeko so egile orok pentsa zezakeen zuzenbide erromatarra ez zela oinarrizko osagaia europarren ikusmoldean. Zernahi gisaz, oraindik ere zuzenbide erromatarrak eratorritako
|
hainbat
hitz erabili ohi zituzten haiek, hala diskurtso moral nahiz politikoan, nola nazioarteko diplomazian. Ulerbidez, 1789an Thomas Jeffersonek Paristik idatzi zionean Ameriketan zegoen James Madisoni belaunaldiz belaunaldi berrikus zezan Estatu Batuetako Konstituzioa, azpimarratu zuen ageri agerikoa zela «lurra gozamenpean dagokiela bizidunei».
|
|
|
|
hainbat
hitzen eta testu poetikoren irakurketa adierazkorra egiteko, poemako hitz edo zati esanguratsuak indartzeko modu ezberdinak erabiltzen. Horretarako baliatuz
|
|
|
Idatzi esaldiak, eta adierazi zergatiak, ikasi dituzun egiturak erabiliz. Laguntza modura, usainekin erlazionatutako
|
hainbat
hitz eskaintzen dizkizugu.
|
|
|
Ikusi duzu izenen artean badirela halako loturak; bestela, nola multzokatu! Hona hemen
|
hainbat
hitz; ea gai zaren multzotan banatzeko, ondoren ematen dizkizugun izenei segida emanez:
|
|
|
Elkarrizketa luzatzen bada, konplizitatea badago eta lanetik kanpoko gaiak lantzen badira, hautagaia hautatua izan daitekeela adierazten du. Halako moldez eginda daude, non, galdera sortan, gauza bera galdetzen baita
|
hainbat
hitzekin. Zintzotasun osoz erantzuten ez bada, giza baliabideetako langileek erantzun baten eta bestearen arteko desadostasunak jasoko dituzte.
|
|
2014
|
|
|
Belaunaldi zaharragoekin konparatuz gero, euren aiton amonak esaterako Gabiriatik gutxiago irteten zirela esaten dute eta horrek ere izango zuela eraginik hizkera ez hainbeste aldatzearekin. Ez hain gazte horiek ere aitona amonen garaian erabiltzen ziren hainbat eta
|
hainbat
hitz eta esamolde galdu egin direla diote; eurek jada ez dituztenak erabiltzen. Gurasoek oraindik batzuk mantendu dituztela, baina galtzen ari direla beste asko eta asko.
|
|
|
Inoiz ez naiz psikoanalisi saio batean izan, baina, imajinatzen dut, diban horietako batean etzanaraziko banindute eta terapeutak nire memoriaren arrakaletan barrena eginarazi, oroimenaren zulotik atzaparka
|
hainbat
hitz galdu erreskata nitzakeela, hala nola: indizio, praktikante, anbulatorio?
|
|
|
irizpide horiekin ezabatu behar ziren
|
hainbat
hitz, esaldi edo poe ma osoak urdinez markatu zituen Antonio Albizuk 150 orritan. Aurrekoak 15 eta horrek 150, bada alderik.
|
|
|
Hau idazkerari dagokionez zen, noski, ez doktrinari dagokionez. Ana Jesusenak dio, hark bere obren kopia batzuk
|
hainbat
hitz aldaturik ikustean, protesta egin zuela: –Jainkoak barka biezaie nire aitor entzuleei, niri idazteko agindu zidatenaren kopiak eginez, hitz batzuk aldatzen baitituzte; izan ere, honako hau eta hau ez dira nireak.
|
|
|
Horrezaz gain, bere gisan
|
hainbat
hitzen eta ahozkotasunaren gainekohausnarketa egiten du eta adibide bat jartzen du: irratia dio orain, eta lehenagoradioa esaten zuen.
|
|
|
4
|
Hainbat
hitzetako perpausak (bi edo bi urte eta erdiak aldera) Lefrancois (2000: 150).
|
|
|
Aurreko jarduerako 1 eta 2 zereginetan, letrakera lodiz nabarmendutako
|
hainbat
hitz topatu dituzu. Hitz horiek lotzen dituzten ideien arteko erlazio mota jakin bat adierazten dute; horregatik esaten zaie testu antolatzaileak.
|