|
2002
|
|
|
Duela urte batzuetatik hona
|
hainbat
substantzia erabili izan dira ekoizten ari diren animaliak gizentzeko. Helburua da animaliek ohi baino pisu handiagoa izatea.
|
|
|
Elikagai horiek
|
hainbat
substantzia dituzte, hala nola zuntza, kaltzioa, omega 3 edo bitaminak.
|
|
|
Elikagai gehigarriak dira: koloratzaileak, kontserbatzaileak, antioxidatzaileak, emultsionatzaileak, zapore indartzaileak, gozagarriak, aromak eta elikagai kateari lotzen zaizkion beste
|
hainbat
substantzia. Gaur egun, Elikaduraren Nazioarteko Eguna ospatzen den egun honetan, ez da gaizki gogoratzen.
|
|
|
Agenteek, lokal hori Boadilla del Monten kokatu ondoren, bertatik animalien substantziak inportatzen zirela jakin zuten, albaitariaren kontrolik gabe. Parafarmazian egindako erregistroan
|
hainbat
substantzia zituzten ontzi ugari erabili ziren, sendagaiak egiteko erabili ahal izango zirenak, eta, atzeko aldean, oraindik identifikatu gabeko produktuak, probetak, dosifikagailuak, ontzi hutsak, etiketak eta produktua egiteko, ontziratzeko eta etiketatzeko erabiltzen diren beste elementu batzuk zituen laborategi klandestino bat aurkitu zen. Gainera, agenteek dokumentazio ugari konfiskatu zuten, “substantzien inportazioa eta produktuaren banaketa islatzen dituena”.
|
|
2003
|
|
|
Substantzia horrek eragin antioxidatzailea du, eta gaixotasun kardiobaskularren, endekapenezkoen eta minbiziaren arriskua murrizten du. Halaber, beta karotenoaz gain, melokotoiaz gain,
|
hainbat
substantzia erabiltzen dira larruazalaren ukipenak tratatzeko. Kontserbazioa eta higienea:
|
|
|
Kolore horia edo laranja duten gainerako frutek bezala, melokotoiak beta karotenoa du, hau da, A probitamina, eragin antioxidatzailekoa, eta gaitz kardiobaskularren, endekapenezkoen eta minbiziaren arriskua murrizten laguntzen du. Halaber, beta karotenoaz gain, melokotoiaz gain,
|
hainbat
substantzia erabiltzen dira larruazalaren ukipenak tratatzeko. Freskoa edo almibarretan, bakarrik edo hainbat errezetaren osagai gisa, postreetan ez ezik, entsaladetan, espeziatuan edo ozpinetan, urdaiazpikoarekin eta abarrekin ere plater aparta da.
|
|
2004
|
|
|
Postrerako, fruta freskoa Udak fruta ugari eskaintzen dizkigu, eta horrek zaildu egiten du horiei aurre egitea. Postre eta mokadu onenak dira, uretan aberatsak izateaz gain, mineralak, bitaminak eta eragin antioxidatzailea duten
|
hainbat
substantzia baitituzte, zuntz kantitate interesgarriak izateaz gain. Frutek dituzten propietate nutritibo guztiak aprobetxatzeko modu egokia da mazedonia gisa hartzea.
|
|
|
Marradurak kentzeko modurik egokiena kaltetutako azala lixatzea eta gero bernizatzea da. Baina marradurak ezkutatzeko trikimailu batzuk ere badaude, eta horiek
|
hainbat
substantzia eta material erabiltzea gomendatzen dute. Judeako betuna da gomendatuenetako bat, batez ere kolore iluneko gainazaletarako edo landa akabera duten altzarietarako.
|
|
|
Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundearen (FAO) arabera, azken hamarkadetan plagizidak eta produktu kimiko industrialak milaka pertsona pozoitu edo hiltzearen erantzuleak izan dira, istripuak, erabilera desegokia eta produktu horiek erabiltzeko kontrol edo ekipo egokirik eza direla eta. Gainera, planetako biztanle guztiek
|
hainbat
substantzia kimiko arriskutsuren aztarnak dituzte gorputzean; horietako asko minbiziarekin, tara genetikoekin eta hainbat osasun arazorekin lotzen dira. Rotterdameko Hitzarmenak, Aldez Aurreko Baimen Arrazoituaren prozeduraren bidez, tresna bat eskaintzen die garapen bidean dauden herrialdeei pestizidak eta produktu kimiko arriskutsuak segurtasun eta eraginkortasun handiagoz erabiltzen laguntzeko.
|
|
|
Produktu horiek milaka pertsona pozoitu edo hil dituzte hainbat hamarkadatan, haien erabileran, erabilera desegokian eta kontrol faltaren ondorioz. FAOren arabera, “planetako biztanle guztiek
|
hainbat
substantzia kimiko arriskutsuren aztarnak dituzte beren gorputzean”; horietako asko minbiziarekin edo tara genetikoekin lotuta daude.
|
|
2005
|
|
|
Hauek ere baditu: mineral batzuk (potasioa eta azidoa, besteak beste) zitrikoa eta eragin lehorgarria duten
|
hainbat
substantzia. Nola kontsumitu?
|
|
|
Ondorio praktikoetarako, elikadura produktu baten berezko segurtasuna handitzeak mikroorganismo patogenoekin kutsatzeko arriskua murriztea esan nahi du, bai eta produktu hori manipulatzeko eta biltegiratzeko prozesuetan haztea galaraztea ere. Ekintza bakteriostatikoa duten substantziak
|
Hainbat
substantzia gomendatu dira haragian eta beste produktu batzuetan erabiltzeko, azaleko mikrobio kutsadura murrizteko. Horietako bat laktatoa da, mundu osoan nitritoekin eta nitritorik gabe egindako haragi produktu ugaritan aplikatzen dena.
|
|
2006
|
|
|
Itsas terapien erabilera arautuko duen Espainiako edo Europako legerik ezean, Itsasoa eta Osasuna Nazioarteko Federazioak talasoterapia honela definitu du: Sendagilearen zaintzapean eta osatzeko edo prebenitzeko helburua hartuta, itsas ingurunearen onurak itsasaldeko klima, itsasoko ura, itsas basa edo lohiak, algak eta itsas hondotik ekarritako beste
|
hainbat
substantzia aldi berean baliatzea da. Kontuan har dezagun, halaz ere, talasoterapia tratamenduen onurak bertan astebetea edo eman ondoren baizik ez direla nabaritzen hasten eta onura horiek, gainera, ez direla zentroak eskaintzen dituen tratamendu hidroterapeutiko hutsen ondorio; aitzitik, ordea, horrelako etxeetara goazenean egiten dugun bestelako bizimoduak azturez aldatzea, zuzen elikatzea, aterpe zabalean bizitzea, ariketa fisikoa egitea eta eguneroko kezketatik askatzea...
|
|
|
Obarioen aktibitatea galarazi eta ehun endometrialaren hazkuntza geroratzen edo mantsotzen duten botikak
|
hainbat
substantziaz osatuak daude: ahozko antisorgailuak, progestagenoak, danokrina eta gonadotropinak (GnRH) librarazten dituen hormonaren agonistak.
|
|
|
Bere osagai elikagarriei baino gehiago, txikoria bere onenei zor die.
|
hainbat
substantziaren digestio propietateak, horietako asko hostoak eta sustraian, intibina eta laktulopikrina bezala, kantitate bat inulina eta taninoak, azido klorogenikoa; gaitasun antioxidatzailea duen konposatu fenolikoa. Gaur egun bezain ezagunak diren barazkiak sortu dituen landarea da txikoria.
|
|
2007
|
|
|
Efektu hori, kafeinak ez ezik, kafearen (baita kafeinagabea ere) esentzia osatzen duten beste
|
hainbat
substantziak eragiten dute.
|
|
|
Dena dela, zuhaitzaren eta onddoaren arteko harremana sinbiotikoa da; hau da, onddoak behar duen elikagaia (materia organikoa) zuhaitzaren sustraietatik jasotzen du, eta, ordainetan, zuhaitzak behar dituen
|
hainbat
substantzia jasotzen ditu onddoaren eskutik, ura eta gatz mineralak, besteak beste. Horretarako, onddoaren hifek (onddoa osatzen duten hari itxurako egiturek) zuhaitzaren sustraiak biltzen dituzte, eta elkarte sendo bat osatzen dute:
|
|
|
Bereizketa egiteko, lehenik usaimena erabiltzen dute eltxoek. Arnasa hartzen dugun bakoitzean, karbono dioxidoa eta usaina duten beste
|
hainbat
substantzia pasatzen dira airera. Aire hori mugitu eta urrundu egiten da, eta eltxoek aire hori usaintzen dute.
|
|
|
Depresioaren oinarri horren bila,
|
hainbat
substantziaren eragina probatu dute, ketaminarena, horien artean. Bada, ketaminak emaitza harrigarriak eman ditu.
|
|
|
Gero eta ohikoagoak dira konposatu ez sintetikoetan oinarritutako eta fitoterapiara jotzen duten osasun tratamenduak. Concha Navarro Granadako Unibertsitateko Farmakologiako katedraduna eta Fitoterapiari buruzko Ikerketa Zentroko (INFITO) lehendakaria da, eta
|
hainbat
substantzia kontsumitzeak osasunean dituen ondorio onuragarriak azaltzen ditu; esaterako, ekinazea eta propolia, antibiotikoei erantzuten ez dieten infekzio batzuk tratatzeko aukera bihurtzen dira. Zenbait prestakin fitoterapikok prozesu patologiko jakin batzuetan berriz gaixotzea prebenitu edo murriztu dezakete, hala nola proantozianidina ugariko ahabia amerikarren estraktuekin prestatutakoetan.
|
|
|
Mende honen hasieratik, zenbait azterlanek iradoki dute CLAk ondorio onuragarriak izan zitzakeela gorputz osaeran eta glukosaren eta lipidoen metabolismoan, eta, hortik aurrera, horiek erabiltzen eta kontsumitzen hasi ziren. Era berean, organismoan energiaren erregulazioa hobeto ezagutzeko bidea irekitzeko gai den substantzia gisa ikusi da, baita energia hori
|
hainbat
substantziaren bidez modulatzeko aukera kontuan hartuta ere. Substantzia horiek ez dira oso ugariak naturan, baina ez dira guztiz arrotzak gure dietan.
|
|
|
Horri buruz argitaratu diren ikerketen arabera, arrazoi garrantzitsuenetako bat da emakume osasuntsuek eta gizon asmatikoek baino estres handiagoa dutela asmatikoek, eta gizon asmatikoek, berriz, depresio handiagoa. Hilekoa eta haurdunaldia Bestalde, hormona femeninoek hantura eragiten duten
|
hainbat
substantziaren ekoizpena modulatzen dutela froga zientifikoak daude. Horregatik, emakume osasuntsuak eta asmatikoak konparatu direnean, emakume asmatikoek hormonen asaldurak izaten zituzten kasuen %80an.
|
|
|
Gaur egun, elikagai industriak osagai funtzional deitzen dien
|
hainbat
substantziaz aberastutako produktuak eskaintzen ditu merkatuak. Inulina da osagai funtzional horietako bat, non ikerketa ugari egiten ari baitira.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, urdaiazpiko egosiak berez edo erantsi zaizkion lehengaiengatik, sodio dosi handiak biltzen dituzten
|
hainbat
substantzia dauzkalako: glutamato monosodikoa, nitratoak, nitritoak eta fosfatoak, etab.
|
|
|
KIMIKOAK: minbizia tratatzeko botikak eta beste
|
hainbat
substantzia, hala nola artsenikoa, bentzenoa, karbariloa, merkurio organikoa, dietilestilbestrola, gas anestesikoak, hidrokarburo kloratuak, karbono monoxidoa, pestizidak organofosforatuak, dimetilo sulfoxidoa eta hainbat produktu disolbatzaile, berniz, pintura, metal eta gainerako toxikoak, medikuntza bibliografian haurdunarentzako arriskutsutzat jasoak.
|
|
|
Hamaika ikerketa egin ziren harri haren gainean, eta, aldi berean, antzeko propietateak zituzten beste
|
hainbat
substantzia aurkituz joan ziren beste ikertzaile asko. Guztiak argitsu bilakatzen ziren, argitan eduki ondoren edo berotuta, eta abar.
|
|
|
Antioxidatzaile ugari dituen dieta Ugalketa organo maskulinoek (barrabilek) oso eragin kaltegarria izan dezakete erradikal askeetan, zelulen zahartzea eta ugaltze ahalmenean arazoak eragiten baitituzte. Gizakia bizi den inguruneetan pilatzen diren
|
hainbat
substantzia toxikok, hala nola pestizidak, intsektizidak eta metal astunak (beruna, merkurioa, nikela, kadmioa), oxidazio kalteak eragiten dituzte gizonezkoen ugaltze aparatuan, eta ohiko funtzionamendua aldatzen dute. Antioxidatzaileek erradikal askeen eragin kaltegarria neutralizatzen dute semenaren kalitatean eta espermatozoideen mugikortasunean.
|
|
2009
|
|
|
Amaren esnearen osaera zein den jakiteko egin diren azterketek erakutsi dute, haurrak ongi hazteko behar dituen elikagaiak ez ezik,
|
hainbat
substantzia bioaktibo ere badituela (antigorputzak, entzimak, hormonak...), eta haurraren osasunaren eta ongizatearen mesederako direla horiek guztiak.
|
|
|
“Mantxako azafraiak”, zehazki, Jatorrizko Deitura Babestua du, kalitatezko etiketa. Zapore mikatza, usain leuna eta urre kolore hori bereizgarria konposizio kimikoa osatzen duten
|
hainbat
substantziari zor zaizkio, eta izaera berezia ematen dio, bai gastronomian, bai historian zehar medikuntzan. Urre gorria Azafraiak balio ekonomiko handiagoa du gehien erabiltzen diren gainerako espezieek baino Azafraiaren jatorria nahasia da, zenbait autorek Kretan kokatzen dute, Greziako ekialdean aurkitutako espezie baten forma hirukoitza baita (“Crocus cartwrightianus”).
|
|
|
Proteina beharrezkoa da organismoa hazi eta mantentzeko, eta, gainera, lekaleak kontsumitzeak ondorio onuragarriak ditu gaixotasun kardiobaskularren, zenbait minbizi motaren eta diabetesaren aurrean. Ondorio positibo horiek
|
hainbat
substantziari egozten zaizkio, besteak beste, zuntzari, saponinei, isoflabonei eta fitatoei, baita proteinari berari ere. CHEFS ESPAINIARRAK GOSEAREN AURKA Falsarius sukaldari espainiarra da, eta “inpostora” deitzen diote.
|
|
|
Hala ere, denborak aurrera egin ahala, batzuk ez dira hartzen. American College of Cardiologyren azken biltzarrean, bihotzerako pilula berri bat aurkeztu da,
|
hainbat
substantzia biltzen dituena: kolesterola, arteria presioa, koaguluak sortzea saihesteko eta bihotzaren pultsazioak gutxitzeko.
|
|
|
Xbox 360 ere positiboa izan zen DINPn. Erakundeak ohartarazi zuen, halaber,
|
hainbat
substantzia toxiko dituzten Europako, Estatu Batuetako eta Japoniako hondakin elektronikoak, hala nola EBn “ugalketarako toxiko” gisa sailkatutako DEHP eta DBP ftalatoak, Ghanara bidaltzen zirela, eta han ingurumen eta osasun kontrolak ez zirela oso zorrotzak. Sony, Nintendo eta Microsoft bideo-kontsolen fabrikatzaileak Greenpeacek argitaratutako txostenaren urratsera atera ziren.
|
|
|
anti alergenikoak, koloratzaileak, pestizidak, lodigarriak, zapore indartzaileak, ongarri kimikoak, distiratzaileak, fungizidak, usaingarriak... Gero, garraiolariek, etxekoandreak, dendariak eta guk ere
|
hainbat
substantzia kutsatzaile gehituko dizkiogu elikagaiari.
|
|
2010
|
|
|
Hori gutxi balitz, gainera, pertsonek hartzen dituzten drogak beste
|
hainbat
substantziarekin aizuntzen dituzte. Hortaz, drogarekin batera, eragin kaltegarria izan dezaketen beste substantzia batzuk ere hartzen dituzte.
|
|
|
Kontserbazio metodo kimikoetan elikagaiei
|
hainbat
substantzia gehitzen zaizkie haien bizitza erabilgarria luzatzeko. Oro har, mikroorganismoen aurkako jarduera duten edo lipidoen oxidazioa eragozten duten substantziak dira.
|
|
2011
|
|
|
Droga faltsutzeko erabilitako substantziak harritu ditu oraingo honetan. Orain arte parazetamolari, kafeinari eta beste
|
hainbat
substantziari erreparatu izan ohi diote, baina ezustean harrapatu ditu tetramizolak.Ai Laket elkarteak Euskal Herriko hainbat herritan jarduten du jendeak emandako droga langinak aztertzen, substantzien kalitatea ziurtatze aldera. Eusko Jaurlaritzaren eta hainbat udalen laguntza jasotzen du egiteko horretarako.
|
|
|
Ez dira ondorio toxiko akutuak dituzten substantziak, baizik eta giza sistema endokrinoaren konplexuan eragiten dute neurri handiagoan edo txikiagoan, eta haien ondorioak oso epe aldakorrean hautematen dira. Datu basea 400 substantzia endokrino baino gehiago dituen datu base batek proba toxikologikoei eta lege edo etiketatze egoerari buruzko informazioa ematen du Europako Batasunak estrategia bateratua ezarri zuen 1999an disruptore endokrino horien ikerketa sustatzeko, haien mekanismoak hobeto ezagutzeko eta arazoari aurre egiteko, baterako neurrien eta legezko xedapenen bidez. Gainera,
|
hainbat
substantziatan (pestizidak, produktu fitosanitarioak, aromak eta beste elikagai gehigarri batzuk) izan daitezkeen ondorio hormonalak ebaluatzeko irizpideak sartu dira. Neurrietako bat izan zen gai honen alderdi desberdinei buruz lan egin duen talde bat sortzea, eta orain dela gutxi EFSAri gomendatu dio, 2010ean egindako txosten baten bidez, aditu talde bat osatzea poluitzaile horiei buruz aholkatzeko eta ebaluazio sistemak eta metodologia espezifikoak garatzeko.
|
|
|
Arduradunek adierazi dute material ugaria eta ekologikoa dela, eta pneumatikoen ekoizpena ere merkatu lezakeela. Enpresa eta ikerketa talde batzuek
|
hainbat
substantzia natural aztertzen dituzte, hala nola arto almidoia, antzeko emaitza lortzeko. Oregongo Estatuko Unibertsitateko (AEB) zientzialariek zelulosa mikrokristalinarekin lan egiten dute.
|
|
|
Ondo aireztatu etxe osoa Irudia: manuelfloresv Aireztapenik gabeko etxe batek
|
hainbat
substantzia kutsatzaile kontzentra ditzake. Gas batzuek, hala nola karbono monoxidoak edo radonak, milaka hildako eragiten dituzte urtero mundu osoan.
|
|
2012
|
|
|
Erleak, liztorrak, erlaitzak, eltxoak eta inurriak dira nagusi. Inokulatzen duten pozoiak
|
hainbat
substantzia narritagarri ditu, eta erreakzio lokala eragiten dute erresumin eta azkura moduan, oso gogaikarria baina, oro har, transzendentziarik gabea. Ziztada ahoan edo eztarrian gertatu bada, hanturak arnasa hartzeko zailtasuna eragin dezake.
|
|
2013
|
|
|
digestio arazoak zakurretan. Txakurrari txertoa jartzeko egutegian gaixotasun horien aurkako immunizazioa sartzen da, eta txakurrak ez harrapatzeko eta, beraz, gastroenteritisa izateko modurik onena da. Txakurraren intoxikazioak
|
hainbat
substantziarekin, hala nola pozoiarekin eta txakurrarentzako janariak edo osasunerako kaltegarriak, hala nola kipula, txokolatea edo landare batzuk, hala nola rododendroa. Hesteetako parasitoak txakurraren digestio arazoak sortzen dituzte, gastroenteritisaren sintoma tipikoak dakartzatenak, hala nola gorakoak eta beherakoa.
|
|
|
Batzuetan (eta arrazoiarekin), dieta toxikoa da. Dieta «arazgarria»,
|
hainbat
substantziarekin. Merkatuan beste dieta batzuk ere aurki ditzakegu, aurrekoa bezain toxikoak.
|
|
|
elikagaietan substantzia genotoxikoentzat eta kantzerigenoentzat aplikatzen da. Printzipio horrek, ordea, hainbat desabantaila ditu, eta horrek beste sistema batzuk (adibidez, MOE, Esposizio marjina) aplikatzen ditu mota horretako
|
hainbat
substantziaren arriskuak (akrilamida, adibidez) konparatzen ditu, substantziaren potentziaren eta kontsumo ereduen arteko aldeak aplikatuz. Zenbat eta txikiagoa izan tarte hori, orduan eta arrisku handiagoa osasunerako.
|
|
|
Mekanismo horri erregulazio homeostatiko deritzo, eta gastatzen dugun energia elikagaiekin egiten dugun energia parekatu nahi du. Epe laburreko erregulazio homeostatikoa dago, baina epe luzera ere funtzionatzen du, eta gorputzeko
|
hainbat
substantziek hartzen dute parte (peptido gastrointestinalak, gorputzeko gantz ehunen hormonak eta hipotalamoan dauden mekanismo zentralak). Hala ere, ez biologiak ez kimika organikoak ez dute dena azaltzen; izan ere, apetitua kontrolatzeko beste aldagai batzuek eragiten dute.
|
|
2014
|
|
|
Urak, berriz,
|
hainbat
substantzia ditu nahastuta. Injektatzen den% 5 inguru harea da, eta haren zeregina da pitzadurak ixtea eragoztea.
|
|
|
Bioeraikuntza irizpideen arabera, isozianatoak ez dira formaldehidoen ordezko alternatiba onargarri bat; ezta arrazoi ekologikoak direla medio ere. Gainera, suteren bat sortuko balitz, isozianatoak dituzten gaien erreketak
|
hainbat
substantzia pozoitsu igorriko lituzke.
|
|
|
Substantziek edo sendagaiek eragindako kalteak intoxikazioak eta abstinentzia aldiak baino gehiago irauten du.
|
Hainbat
substantzia dira dementzia eragin dezaketenak: alkohola, kola, gasolinaren inhalazioa, droga lasaigarriak, hipnotikoak, antsiolitikoak.
|
|
|
Eragin horien artean, bereziki aipatzekoa da kutsadura. Azter dezagun
|
hainbat
substantzia edo materialen erabilerak zer eragin duten airean.
|
|
|
Materia mota bakoitzari substantzia purua deritzo, eta substantzia puru bakoitzak ezaugarri propio jakin batzuk ditu, gainerako substantzietatik bereizten dutenak. Egunero erabiltzen ditugun materia sistema arrunt asko
|
hainbat
substantziaren arteko nahasteak dira.
|
|
|
Sentikortasun kimiko anitza: «tratamenduko» dieta Ikuspegi alternatiboak (proba zientifiko zorrotzetan oinarritu gabe) eragindako pertsonaren inguruko
|
hainbat
substantzia desagerraraztearen alde egiten du (askok eguneko eta gaueko maskararekin joaten dira), eta dietatik elikagai multzo osoak baztertzen dituzte. Azken horrek eragin negatiboa izan dezake pertsonaren estatus nutrizionalean.
|
|
|
Taulan ez dira sartzen «edari energetikoak» izenekoak, erreferentziazko osasun agintariek ez baitituzte gomendatzen haurdunaldian (haurtzaroan eta nerabezaroan ez ezik) ere. Kafeina dosi handiekin batera,
|
hainbat
substantzia daude, hala nola taurina, bitaminak eta belar estraktuak, eta horien eragina ez da ebaluatu haurdunetan.
|
|
2015
|
|
|
Berdurek eta barazkiek bezala, ugari ematen dituzte bitaminak, mineralak eta babesten gaituzten beste
|
hainbat
substantzia ere.
|
|
|
Komeni da ogia, pasta eta arroza osokoak izan daitezela, bitamina eta mineral gehiago emango dizkigutelako, askoz gehiago zuntz dietetikoa (bi halako ia), eta baita gure organismoa babestuko duten
|
hainbat
substantzia ere; horietako asko" fitokimikoen" sailean sartzen dira (landareetatik datozen substantzia kimikoak dira).
|
|
|
Bai olibetan eta bai oliba olioan herdoilaren aurkako
|
hainbat
substantzia ageri dira, zehazki" konposatu fenolikoak" izenekoak, zeinak lotura duten, itxuraz, zenbait gaixotasunen prebentzioarekin (gaixotasun koronarioa, minbizi mota batzuk, 2 motako diabetesa).
|
|
|
6 Idatzi zerrenda batean ezagutzen dituzun beste
|
hainbat
substantziaren izenak, ohiko substantzien
|
|
|
kimikoen konbinazioetatik sor daitezkeen
|
hainbat
substantzia
|
|
|
Edateko ura, geza izan arren, berez
|
hainbat
substantzia
|
|
|
Nondik abiatu, ordea? Ohikoak ditugun
|
hainbat
substantzia nola sortzen diren ikasiko
|
|
|
Intsektizida naturalak: duela mende bat baino gehiago ezagutzen dira jatorri begetaleko
|
hainbat
substantziaren propietateak parasitoen aurkako borrokarako. Honakoak dira:
|
|
|
Abantaila da gaitasuna dutela tratamendua egitean irisgarriak ez diren landareen lekuetako parasitoetara iristeko. Berez sistemikoak ez diren
|
hainbat
substantzia distantzia laburrean barnera daitezke landareen ehunetan eta eragin pseudosistemikoa deritzona sortu landareen barruan azaleko moduan bizi diren intsektuengan, hala nola, larba hosto meatzariengan.
|
|
|
Fungizida batzuek horien ugalketa bultzatzen dute, beste batzuek galga jarduera dute eta beste batzuek ez dute inolako eraginik.
|
Hainbat
substantziak eragin uxagarria dute, hala nola, produktu kuprikoek eta fentin aztetatoak patata zomorroaren aurka.
|
|
2016
|
|
|
arrotz egin dakizkioke jasotako odoleko
|
hainbat
substantzia. Organismoari arrotz egiten
|
|
|
6 Idatzi zerrenda batean ezagutzen dituzun beste
|
hainbat
substantziaren izenak, ohiko substantzien inguruko lehen gainbegiratua bukatzeko, eta horien aniztasunaz jabetzeko.
|
|
|
Unitate didaktiko honetan, hainbat ikertzaileren lanei esker, materiaren egiturari buruz gaur egun dugun eredua nola osatu den ikasi duzu, elementu kimikoen konbinazioetatik sor daitezkeen
|
hainbat
substantzia konposatu ezagutu dituzu eta baita horiek izendatzeko formulazio edota izendapen kimikoaren oinarrizko arauak erabiltzen ere. Bestalde, teoria atomiko molekularra materiaren aldaketa kimikoak nola gertatzen diren azaltzeko zein baliagarria den ikusi duzu, eta baita ere nola azaltzen dituen erreakzio kimikoetako masaren kontserbazioa eta elementu kimikoen arteko proportzioak.
|
|
|
Nondik abiatu, ordea? Ohikoak ditugun
|
hainbat
substantzia nola sortzen diren ikasiko dugu, eta baita substantzia horiekin beste hainbat nola sor daitezkeen ere. Ikusiko duzunez, erreakzio kimikoek sorpresa handiak eragiten dituzte batzuetan!
|
|
|
1 Noizbait irakurriko zenituen ur botiletako etiketak. Edateko ura, geza izan arren, berez
|
hainbat
substantzia dituen disoluzioa da, eta, substantzia kimikoen zerrenda ageri ohi da etiketa horietan. Batzuetan, Na+, K+, Cl, Iikurrak irakur ditzakegu, plus eta minus goi indize matematikoekin.
|
|
|
Ezkutuko laborategitik
|
hainbat
substantzia psikoaktibo berri banatzen ziren munduko zenbait tokitara, institutu armatuaren bertsioaren arabera. Guardia Zibilak jakitera eman duenez, konfiskatutako droga sintetikoak hainbat modutan zeuden:
|
|
2017
|
|
|
substantzia baten batezbesteko kontzentrazioa. Taulan ikus ditzakezu
|
hainbat
substantziaren toxikotasun mailak.
|
|
|
Odola jasotzen duen organismoak arazorik gabe onar dezake kanpotik datorkion odola ala arrotz egin dakizkioke jasotako odoleko
|
hainbat
substantzia. Organismoari arrotz egiten zaizkion substantziei antigeno deritze.
|
|
|
test edo proba batean, epe konkretu batean populazio bateko animalien erdia(% 50) hiltzeko beharrezkoa den substantzia baten batezbesteko kontzentrazioa. Taulan ikus ditzakezu
|
hainbat
substantziaren toxikotasun mailak.
|
|
|
Bestalde, itsasoko uraren dentsitatea ur puruarena baino handiagoa da, ur bolumen berberak masa handiagoa duelako, ur gazian
|
hainbat
substantzia baitaude disolbatuta.
|
|
|
Barazki laranjak Kolore laranjako berdurak A bitamina eta bitamina iturri dira, sistema immunologikoaren funtzioa hobetzen dutenak. Gainera, ikusmena sendotzen laguntzen duten
|
hainbat
substantzia dituzte, gorputzaren defentsak areagotzen dituzte eta infekziozko alergiak eta gaixotasunak nahasten dituzte. Azenarioa, kalabaza edo piper laranjak dira talde honetako landareetako batzuk.
|
|
2020
|
|
|
bateria, atomizagailua eta kartutxoa. Azken hori likido batekin kargatzen da, eta likido horrek, aldi berean,
|
hainbat
substantzia izan ditzake fabrikatzailearen arabera. Lurruntzean, bateria martxan jartzen da eta atomizagailua berotu egiten da.
|
|
|
Zapore emaileak eta bestelako gehigarriak ere gehitzen dira, normalean faringeko narritadura gutxitzeko. Lurruna
|
hainbat
substantziaz beteta dago, batzuk tabakoarekin batera, hala nola formaldehidoa, azetaldehidoa eta akroleinak, bai eta nikela, kromoa eta beruna ere. Konposatu horiek guztiak minbizia izateko arriskuarekin lotuta daude.
|
|
|
Ikerketak astebete iraun du, eta Australiako 6 estatutan egin da. Neurtutako adierazle horiek
|
hainbat
substantziaren kontsumoarekin lotuta daude; horien artean daude bitaminak, zuntza eta zitrikoak, kafeina, opioideak, antidepresiboak, antikonbultsiboak, droga ilegalak (anfetamina, metanfetamina), tabakoa, mina kentzeko botikak (ibuprofenoa eta beste antiinflamatorio batzuk), antihistaminikoak, hipertentsioaren kontrakoak, antibiotikoak eta gozagarri artifizialak.
|
|
2021
|
|
|
Produktu honetarako beste etiketatze aukera bat “substantzia aromatizatzaile naturalak” espresioa litzateke, iturria zehaztu gabe, edo, besterik gabe, “aroma naturala”. Adierazpen horiek erabiltzen dira jatorri naturaleko
|
hainbat
substantzia erabiltzen direnean, azken zaporearekiko korrelaziorik ez dutenak. Adibidez, etiketan “aroma naturala” edo “mango aroma” aurki dezakegu, eta aroma horrek ez du mangoa, papaia eta pasio frutaren nahasketa baizik, kirtenaren zapore bereizgarriagoa ematen dutenak.
|
|
|
Metanola (CH3OH), alkohol metiliko, egur alkohol edo erretzeko alkohol moduan ere ezaguna, likido kolorge eta lurrunkorra da giro tenperaturan. Haren erabilera ohikoa da industriako, laborategiko eta etxeko produktuetan,
|
hainbat
substantziaren osagai gisa (izotz aurkakoak, disolbatzaileak eta erregaiak). Berez ez du arriskurik sortzen, baina haren metabolitoak oso toxikoak dira (1).
|
|
2022
|
|
|
Tipularen familiako landareak sukaldean berotzen direnean (are eta gehiago, olio edo gantzetan, eta tenperatura bizi bizian; ur irakinetan zurituz gero, aldiz, mintasuna apaltzen da, gozotasuna eta intxaur aromak nabarmenduz) landareak berez dauzkan sufre konposatuek (animalia tipula jaleak uxatzeko xedekoak, nonbait: ebakiaren edo hozkadaren eraginez, landarea urratzen denean, sufredun kirats biziko molekula narritagarriak eratzen dira) elkarrekin eta beste
|
hainbat
substantziarekin erreakzionatu eta berariazko zapore goxoak dituzten molekula asko osatzen dituzte. Azukreen erreakzioengatik, adibidez, gorritzen eta goxatzen dira honelako landare gehienak, erregosten direnean.
|
|
2023
|
|
|
Azken mineral horren aprobetxamendua ez da esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena bezalakoa. Mahatsetan, osasunarentzat onuragarriak diren
|
hainbat
substantzia daude, hala nola antozianoak, flavonoideak eta taninoak, kolore, aroma eta testura bereizgarrien arduradunak, eta horien mende daude mahatsei esleitzen zaizkien propietateak. Osaera, jateko 100 gramoko Mahats zuria Mahats beltza Kaloriak 68 72 Karbohidratoak (g) 16,1 15,5 Zuntza (g) 0,9 0,4 Potasioa (mg) 250 320 Magnesioa (mg) 10 4 Kaltzioa (mg) 17 4 B6 bitamina (mg) 0,1 0,1 A probitamina (mcg) 3 7 Azido folikoa (mcg) 6 27 mcg= mikrogramoak Mahats freskoen eta mahaspasen arteko nutrizio eta energia desberdintasunak nabarmenak dira, mahaspasak oso elikagai energetikoak baitira, eta haien kaloria ekarpena mahats freskoarena baino lau aldiz handiagoa baita, gutxi gorabehera.
|