|
2000
|
|
|
Bereziki aipatu beharrekoa da, beraz," Itzalarekin solasean" kritikoen iritziz, idazleak bere ofizioaz eta bere poetikaz eginiko hausnarketa delarik. 1983ko Sarrionandia idazleari ez zaio errealitatea bera aditzera ematea helburu interesgarria iruditzen, ez eta
|
guztiz
ederra edo dramatikoa bada ere. Kazetariek eta fotografoek eman lezakete errealitate objektiboaren berri idazle artisauak baino hobeto (85 orr.).
|
|
|
Garai historikoetan kokaturikoak dira Etxepareren zahartzaroaz eginiko" Disiecti membra poetae", Matalas-i buruz eginiko" Oroitzera eseri" eta Merlinen maitasunaren fatalitateaz" Amorante ausarta" n. Beste hirurak
|
guztiz
ezberdinak," Ukabilka" umore beltzari eginiko kontzesiotzat jotzen du komentariogileak," Hamar liburuak" kartzelako esperientziaren lekukotza eta" Oroimena eta desira" aldiz heterodoxiaren bindikazioa omen da.
|
|
|
Idazlearen estiloa da kritiko
|
guztiek
gauza guztien gainetik azpimarratzen dutena; denen iritziz, Sarrionandiak estilo dotore eta propioa du oretua. Aingeru Epaltzaren hitzetan esateko," idazketa dotore nahastezina":
|
|
|
Idazlearen estiloa da kritiko guztiek gauza
|
guztien
gainetik azpimarratzen dutena; denen iritziz, Sarrionandiak estilo dotore eta propioa du oretua. Aingeru Epaltzaren hitzetan esateko," idazketa dotore nahastezina":
|
|
|
Sarrionandiaren ipuinen estiloa aski karakteristikoa zen sariak irabazi zituzten bere lehenengo bi ipuinetatik hasita, Jon Miranderen eragin handia nabari zuelarik baina narrazio liburu hau argitaratu zuenerako, narrazio estilo definitua eta
|
guztiz
pertsonala baitzuen. Idazle delikatua, fina, kosmopolita eta eruditotzat aipatu dute beti kritikoek.
|
|
|
Beraz, estilo pertsonal horrek ematen dio bere obrari balore berezia. Izan ere, mundu
|
guztiko
literaturaren erreferentziek eta euskal herriko tradizio ezberdinek elkarturik aditzera ematen dute badela gure artean erdi ezkutaturik eta erdi galdurik dagoen errealitate bat bere liburuetan islatzen saiatzen dena mundu mailako beste errealitate askorekin harremanetan jarriz, era bateko eta besteko ispiluez baliatuz, errealismotik fantasiaraino, eta alderantziz ere bai.
|
|
|
Sarrionandiaren literaturaz hitz egiterakoan" metaliteratura" da kritiko
|
guztien
ahotan entzuten dena. Alegia, Sarrionandiaren ipuinak idazle edo tradizio batetik datozen argumentuez, pertsonaiaz eta egoerez baliatzen dira ahots propio batez" bestelako" errealitate edo egoera baten lekukotza emateko.
|
|
|
Joseba Sarrionandiak berak egiten dituen erreferentzia literario
|
guztiez gain
, Jorge Luis Borges idazle argentinarraren eragina aipatu izan dute kritikoek behin eta berriro. Lehenengo aipamenak Jon Kortazarrenak dira(" Gaurko narratiba eta euskal literatura", Jakin, 1982, 25 alea).
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan eginiko aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia(
|
guztiz
ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, bada, bere ustez, oraingo liburu hau Sarrionandiaren samurtasunaren berreskuraketa.
|
|
|
Hitz joko paradoxikoa hautatu du egileak izenburutzat, berez XVII. mendeko euskal idazle baten liburutik harturiko atsotitza dena. Lopez Gasenik dioenez, istorio
|
guztietan zehar
noizbehinka errepikaturik agertzen da esaera hau" batasun ia erlijiosoa ematen diolarik liburu osoari". Arnaut Oihenartek Atsotitz edo errefrauak bilduman jasoriko Han izanik hona naiz esaera ilunaren azalpena euskal idazle hark azaltzen zuen modura, bi txoriren arteko elkarrizketa egoeran kokaturik ulertu behar da:
|
|
|
Sarrionandiak testu
|
guztiz
labur epigramatikoez osaturiko liburu honetan, aurrekoetan bezala, erreferentzia pribatu ugari sarrarazten ditu, Lopez Gasenik dioenez," lagunei dedikatutako zenbait pasarte dezifratzeko giltza zein den ezin jakin dezakegularik" irakurle gehienok.
|
|
|
Lehenak salmenta eta difusio handia izan du, bigarrena aldiz, ezezagunagoa da. Gaiak
|
guztiz
ezberdinak dira, lehena literatura fantastikoa da, ipuin bilduma modura egituraturik. Bigarrena aldiz, autoreak bizi duen egoera erreal eta jakin baten azalpena egiten du, kronika bat da, zigor ziega batean eginiko boladaren kronika zehatza eta esplizitoa, baina literarioa era berean.
|
|
|
Dena joko bat da, ordea, azken narrazio horretaraino iristeko. Hor dator Sarrionandiaren benetako kontrazeinua joko
|
horretan guztian
: Egileak bere desioak bultzaturik idazten omen du eta" desiraren hutsunea" oroimenaz estaltzen saiatzen da," baina zuloa, zuritasuna, eskasia, zuloa, literaturak bete dezakeena baino arras zabalagoa eta sakonagoa da.
|
|
|
Beharbada Narrazioak liburu honexen izenburua da Sarrionandiaren liburuen izenburuen artean sinpleena, beste
|
guztiak
interpretazioa behar duten sintagmak izan dira edo azalpena eskatzen duten hitz multzoak, baina kasu honetan, agian, sinpletasunak omenaldi bat du barnean. Agian Jorge Luis Borgesen ipuinen bilduma baten Narraciones (Cátedra 1980) edizioaren izen bera darama Joseba Sarrionandiaren Narrazioak liburu honek.
|
|
|
Nolanahi ere, irakurle arruntarentzat Sarrionandiaren narrazio hauek beste gabeko erakargarritasuna dute, mundu fantastikoak sortzen ditu ipuinetako batzuetan, leiendazkoak sarritan, sirenak eta marinel zahar madarikatuak daude, eta desertuak, printzesak, gazteluak eta geltokiak neskatxa eder bakartiek habitatzen dituzte.
|
Guztia
ere, gainera, estilo narratibo poetikoaz eta dotoreaz emanik.
|
|
|
Poemaren hasieran F. Holderlinen aipamena egiten da"... baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan" eta poemak hain zuzen ere horren erantzuna bilatzen du, poesia egiten dihardu baina aro gaitz horrekiko kontrajarpena etengabea da, Kandelako komentariogileak dioenez," modu askotan errepikatuko duen kontrakoen binomioa ikusten da: batetik kartzelatik kanpo dagoen orok bere baitan biltzen duen" agiatasuna" (35 or.). Izan ere, kartzelaz kanpoko
|
guztia
erreferentzia oroimena edo suposizioa baita presoarentzat" gaur ere goiz ilunduko du/ zohardian izarrak biztuko (35 or.)" begira ezazu han goian ilargia/ elkarturik omen daude... (36 or.) izarrak suzkoak omen dira. (38 or.)
|
|
|
Kartzelako errealitatea presente dago poema
|
guztian
," labankada izoztuen antzera" Kandelako komentariogileak dioenez. Kartzelako errealitateak kanpokoari buruzko amets guztiak errematatzen ditu:
|
|
|
Kartzelako errealitatea presente dago poema guztian," labankada izoztuen antzera" Kandelako komentariogileak dioenez. Kartzelako errealitateak kanpokoari buruzko amets
|
guztiak
errematatzen ditu: " izarrak suzkoak omen dira/ baina ez naute berotu." (38 or.)
|
|
|
Liburuari buruz egunkari eta aldizkarietan aipamen ugariak izan ziren eta horietatik adierazgarrienak jasoko ditugu hemen. Felix Ibargutxik(" Urrutiko parajeetatik hemengo oinazera", Zabalik, 1987XII, 2 or.) iruzkinean aipatzen duen lehenengo gauza Izuen... liburutik Marinel zaharrak honetara emandako aldaketa handia da, autorea kartzelan bost urte egon eta gero,
|
guztiz
bestelakoa dela esanez. Liburuaren estiloak eta gaiak aldatuak direla azaltzen du Ibargutxik:
|
|
|
" Ene ustez gauza ezberdinak dira arazo honetan politika, etika eta idazkera" zioelarik. 1987an argitaraturiko Marinel zaharrak honetan, aldiz," badirudi planteamendu horiek denak hankaz gora joan zaizkiola," Literatura eta iraultza" izeneko poeman gure artean hainbat eztabaida sortu duen beste binomio fantastiko bat, torturaren errealitate ankerraren kontra txirtxilatu dira esparru sakratuak, Pessoa, Eliot, Chesterton eta beste kutun
|
guztiak
."
|
|
|
Poema horien garraztasuna eta gordintasuna hainbesterainokoa da, ezen obraren literaturtasuna bera jarri izan baita auzitan. Liburuaren aintzin solasean Ruper Ordorikak gogoratu egiten du" ez zaigu (la) komeni ahaztea egileak beti edukitzen duela obra helburutzat, sartu bide diren bitarteko
|
guztiak
onerako dituela baldin eta xede horrekin bat egiten badute." (6 or.) Aitzpea Azkorbebeitiak aipatzen du zenbait kritikok poema horien lirikotasuna, literaturtasuna eta indarra azpimarratzen dutela. Sarrionandiaren epe honetako kartzelako poemei, liburu honetakoei eta Marinel Zaharrak en zeudenei," poesia militante" edo" konprometitua" bezalako etiketak jarri izana Azkorbebeitiak arbuiatzen du, aurreiritzietan oinarritzen direlako bere ustez, gaiaren erabilerak obraren asmoa bera ez baitu ukatzen.
|
|
|
1983ko Eguberrietako amarauna poeman bertan zertarakoa are gordinagoa zen: " Baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi
|
guztiak
ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu nahi ez duen moduko kontuak esan behar ditu.
|
|
|
Bestalde, saioei berei dagokienez, gehienak idazle edo filosofo ezagunen aipamenen bat abiapuntutzat hartu eta bere argudioak eta ondorioak adierazten ditu segidan. Literatur piezei dagokienez, berriz, hiru aipatzen ditu Joxerra Gartziak beste
|
guztien
gainetik" Euria esan eta euria erortzea" (191 or.)," Ziutateko enparantzak" (201 or.) eta" Laberintoa habitatu" (206 or). Hirurak surrealismo girokoak direla diosku, Kafkaren mundu absurduetatik hurbil daudenak, eta amesgaiztoen logikan oinarrituak.
|
|
|
2 Mende amaierako mugimendu eklektikoaren zantzuak nabarmentzen dira beraiengan, jatorri eta joera
|
guztiz
ezberdineko poemak, sentimenduak edo eskolak ametitzen dituzte. Sarrionandiaren Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburua da horren adibide nabarmena, egileari ez zaio axola iturriak, kulturak eta garaiak guztiz ezberdinak izatea.
|
|
|
2 Mende amaierako mugimendu eklektikoaren zantzuak nabarmentzen dira beraiengan, jatorri eta joera guztiz ezberdineko poemak, sentimenduak edo eskolak ametitzen dituzte. Sarrionandiaren Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburua da horren adibide nabarmena, egileari ez zaio axola iturriak, kulturak eta garaiak
|
guztiz
ezberdinak izatea.
|
|
|
Gisa berean, poesiak ez du gizarte funtziorik Sarrionandiaren iritziz. Garai horretako elkarrizketetan eta liburuetan Sarrionandia, ETAko militante izateagatik kartzelan dagoelarik ere, olerkiak gizarte aldaeretan izan lezakeen eraginaz
|
guztiz
eszeptikoa da. Halere," Izuen gordelekuetan barrena" (Luma eta lurra, 1998) artikuluan, Jon Kortazarrek ohartzen du liburu honetan" badagoela borondate engagea Sarrionandiarengan, bereziki Irlandari buruzko poemetan." (68 or.).
|
|
|
5 Metaforaren lanketa
|
guztiz
metikulosoa egiten dela esaten du Jon Kortazarrek eta espresionismoranzko itzulia nagusitzen dela, hain zuzen ere Borgesek esan zuen moduan eginez: " Superar la realidad ambiente y elevar sobre una madeja sensorial y emotiva una ultrarealidad espiritual". c) Bizitzaren bidaia
|
|
|
Iñaki Aldekoaren iritziz, liburuak egiten dituen ebokazio literario
|
guztien artean
bi dira sinbolo nagusiak: bidaiatu bai baina bere jomugara iritsiz gero fatua beteko zaion Ulisesen bidaia, eta bestetik, Kavafis poetaren ziutatearen zama," beste leku eta beste hirien bila dabilen bidaiari nekatuak pentsatzen du" Ez duk aurkituko beste itsaso eta beste lurrik/ Ziutatea hirekin joango duk beti./ Betiko kaleetara itzuliko haiz/ Suburbio berdinetan helduko zaik edadea/ ze, ziutatea berbera baita beti/ etzak besterik bilatu/ etzegok/ Ezta hiretzako bide edo barkurik ere." d) Bidaia literarioa
|
|
|
Izan ere, liburu honetan munduan barrena eta mendeetan gaindi sorturiko olerkigintzan, Sarrionandiak bere denboran irakurritakoen artean hurbilekoenak egin zaizkionen bertsioa egiten baitu liburu honetan. Horrela irekitzen da irakurlearen begien aurrean mundu zabaleko literatura askotariko horren mostra zabala, Sarrionandiaren" alter ego" diren idazle mota
|
guztietako
horien emaitza aurkezten digularik. Bere obraren zale diren irakurle euskaldunei aukera eskaintzen die haiek ezagutzeko, eta bestetik, literatur iturrien inguruko gogoetarako bide ematen die liburu honek literaturzaleei, geroago aipatuko ditugun saiakera liburuetako iradokizunek bezalaxe.
|
|
|
gaua, iluntasuna, kolore beltza... Are gehiago,
|
hauek guztiek
ere ilusioaren heriotza irudika lezakete. Dena den, heriotzera denboraren iragaiteak garamatzanez honi buruzko erreferentziak ere ugariak dira.
|
|
|
Hots, sentimenduen, beldurren, zalantzen, ilusioen,... betierekotasuna adieraziz. Izan ere, gizaki
|
guztiok
dugu geure bizitza josteko zeregina. Bestalde, jostorratza eta hariak ere sexu harremanak sinbologizatzen dituzte:
|
|
|
|
Honen guztiaren
berri emateko, batzuetan kronotopo zehaztua eta besteetan zehazgabea darabil. Zehazgabetasuna batez ere historiaurreko pasarteetan ikus daiteke, eta zehaztasuna garaikideak diren pasarteetan.
|
|
|
Eleberriak irakurtzeko orduan ohituta gauden patroiarekin hautsi egiten du beste bat sortuz, baina berri honetan galtzeko arrisku handia dago. Irakurlea gogoz hasten da jostorratza eta haria jarraituz, baina hainbeste bira eta jira eman ondoren bidea galdu, interesa erori eta istorioa bera eleberriaren pisu
|
guztia
sustengatzeko arazoekin aurkitzen da. (Fernandez, Jose Jabier:
|
|
|
Izan ere, eleberri hau modu bitxian egituratua dagoenez, istorio
|
hauek guztiak
lotzea askotan zaila izaten da, irakurketa pausatua eskatuz. Aitzitik, arretaz eginiko irakurketa baten bidez Arrietak eskaintzen digun mundu iradokitzailea barneratzeko zailtasunik ez dugu izango.
|
|
|
bai gizarte egoerak, bai gertakari politikoek.
|
Hauek guztiak
, batez ere narrazioaren amaieran nagusitzen dira.
|
|
|
Hartara, bi maitaleen arteko istorioaz gain, garai bateko egoera sozial eta politikoaren alderdi bat ere islatuko da liburuan. Sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna irudikatzeko asmoz, noski, gertaera
|
guztiak
herri ezagunetan kokatu ditu: besteak beste, Zumaia, Donostia, Bilbo aipatzen dira.
|
|
|
Edorta Jimenezek honela goraipatzen du Linazisororen lorpena: " Zein erraz hasten den kondatzen, eta gero zelan sortzen dituen hari berriak, halako moduan non irakurlea ikaratu egiten den, jakingo ote duenentz idazleak
|
guztietatik
armoniatsu tenk egiten. Jakin, jakin du, alajaina" (Egunkaria)
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, istorio
|
hau guztia
narrazioan parte hartzen duen pertsonaia batek kontatzen digu. Izan ere, narratzaileari Iñakik berak bere istorioaren berri eman ziola aitortzen du.
|
|
|
Eleberri psikologikoetan pertsonaia baten barne munduan, bere garapen psikologikoan, sakontzeko ahalegina nabarmentzen da.8 Ondorioz, eleberri hauetako pertsonaia nagusi
|
guztiak
pertsonaia biribilak izango dira.
|
|
|
Lutxo Egiaren ustez," eleberriari kutsu existentzialista dario." (Deia I) Xabier Aldai ere honela mintzatu zen eleberri honetaz: " nobela existentzialista hutsa da, bere aberastasun eta kontraesan
|
guztiekin
." (Egunkaria) Izan ere, orrialde hauetan Alvaro Egiazabalen gogoetak dira nagusi. Alvaro bere neska laguna izandako Helenari mintzatzen zaio:
|
|
|
Gainera, narratarioari erreferentzia zuzena egiten zaio.
|
Hau guztia
ikusirik, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela esan genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa den bezala, barne fokalizazioa darabil pertsonaiaren barne munduaren berri emateko.
|
|
|
Beranduago, Mikel atxilotu dutela jakitean, Alvarok Donostiara, bere jaioterrira alde egingo du, bertan nerabezaroko hainbat gertakari gogora ekarriko dituelarik. Hortaz, gogoeta
|
hauek guztiak
izango dira eleberriaren funtsa. Hots, gogoetok hartuko dute garrantzia eta ez ekintzek, Luis Mari Mujikak aipatu bezala:
|
|
|
Hala ere, leku hauen eginkizuna gogoeten norabidea gidatzea izan ohi da, batez ere bi funtzio hauen bidez; batetik, oroitzapenak gogora ekarriz; eta bestetik, paisaia eta egoera animikoaren arteko lotura eginez. Hona hemen
|
honen guztiaren inguruko
hainbat iruzkin:
|
|
|
Garbi dago bidaia
|
guztiak
, munduan zeharkakoak izanik ere, munduaren larruan batera edo bestera jotzen dutenak, barnekoak ere badirela neurri haundian, denboran aurrera eta atzera egiten baitute. Geure baitatik ihes egiteko, edo bestela geure burua aurkitu ahal izateko, egiten dugu bidaia.
|
|
|
Gainera," bukaeran barne ezinegon areagotu horrek luzatu egiten du bidaia fisikoa, berriro gertaraziz." (Egunkaria XII). Izan ere, Mari Jose Olaziregik aipatzen duen bezala," protagonistaren erabaki ausarta amaieran,
|
guztiarekin
eten eta berriro hastera bultzatzen duena" (Egunkaria III) nabarmentzekoa da, erabaki hau hartu izanak luzatuko baitu bidaia fisikoa. Erzillaren eleberrian legez, barne munduak gidatzen ditu bai ekintzak, bai sentimenduak, bai gogoetak.
|
|
|
Oroitzapena, Debatik Donostiarako bidean zihoan autobusean izaniko sentimendu hura (zoriona?), birjintasuna galdutako memento haiek, Andresekiko hoztasuna, Luisekiko gero eta gertutasun handiagoak...
|
Hori guztia
bakardadea sentitzeraino. Ez bakardade fisikoa.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narratzaile orojakile batek ematen digu gogoeta
|
hauen guztien
berri. Are gehiago, narratzaile hau Teresa modura irudika dezakegun narratarioari mintzatzen zaio.
|
|
|
|
Hau guztia
kronotopo zehaztu batean txertatu du: izan ere, W.n eta Donostian kokatzen ditu gertaera nagusiak, eta garai jakin batean.
|
|
|
Azkenean, bere nobela idazteko liburutegitik zortzi urtetan ez ateratzea erabakiko du. Honela, hasiera eta amaierako bi ipuinek Berardoren istorioa kontatzen digute, eta beste
|
guztiek
Berardoren nobela amaigabearen zati lirateke. Beraz, besteak beste, ipuin arteko lotura istorio honek sorturiko marko narratiboan, ildo bereko gaia erabiltzean eta absurdurako duen joeran dakuskegu.
|
|
|
Irri eragille edo umorezkoak (batez ere, amaieran ezustea dutenak eta intrigazkoak); Anatomia eta Litteratura (absurduaren ildotik harilkaturikoak); eta Chaos. Dena dela, ipuin
|
guztiak
sarkasmo eta ironia handikoak dira, absurduaren mugan daudenak.
|
|
|
Batasuna alderdi askotan azpimarratzen da: batetik, ipuin
|
guztiak
Izurkiz herrian kokatzen dira; bestetik, pertsonaiek ipuin batetik bestera salto egiten dute. Javier Rojok dioen bezala," narrazio hauek elkarrekiko erreferentziaz beterik daudelarik, elkar osatzen dute, azkenean ia ia nobela bat burutuz." (El Correo IV) Etengabeko erreferentzia hauez gain, giro jakin batek harilkatzen ditu liburu honetako narrazioak:
|
|
|
Baina, narratzaile hau batzuetan autodiegetikoa da, eta besteetan homodiegetikoa, beste pertsonaia batzuen gertaerak azaltzeari ekiten baitio. Gainera, kasu
|
guztietan
ipuineko pertsonaia batek ematen digu istorioaren berri. Batzuetan, pertsonaien arteko erreferentziak lotuz ipuin batetik bestera narratzailea aldatzen ez delako sentsazioa dugu.
|
|
|
Batzutan pertsonaiok lauegiak izaki, arazo handirik gabe aurreikus daitezke bere jokaerak. Pertsonaia
|
guztiak
bizitza trenak markatutako erritmora egokitu beharrean aurkituko dira. Eta egokipen hori ezinezkoa gertatzen zaienean trena bera izango da beraien amaieraren instrumentua, trena da-eta liburu osoa menperatzen duen elementua.
|
|
|
Miren Trekuk eleberri modernotzat du liburu hau: " Eta nobela deritzot, batek ez dakielako oso ongi nola definitu ipuin bilduma hau, eta modernoa gainera bere baitan gutunak, egunkari pasarteak, poesia, metaliteratura eta" nahi duzun
|
guztia
" sartu duelako." (Egunkaria,) Hots, eleberri modernoetako ezaugarria da aniztasuna.
|
|
|
Harremanen inguruko gaiak
|
guztiz
alde batera utzi ez dituen arren, oraingo honetan Montoiak hiri bat hartu du protagonista nagusitzat. Gasteizen kokaturiko hogeita bi ipuin eskaintzen dizkigu ipuin bilduma honetan:
|
|
|
Liburu hau osatzen duten sei ipuinetan zazpi animalia ezberdin topa ditzakegu. Ipuin bakoitzeko animalia jakin baten inguruko ohiturak aurkezten badizkigu ere, bada ipuin
|
guztietan
ageri den animalia bat: putre txuria.
|
|
|
Kolore hau, gainera, izuaren eta beldurraren sinboloa izan ohi da. Basapiztia hau ipuin
|
guztien
lotura gisara ageri da. Hona hemen aurkezten diren beste abere madarikatuak:
|
|
|
Narrazioaren egituraketari dagokionez, ipuin
|
guztietan
bi plano ageri direla aipagarria da. Batzuetan, bi plano hauek leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak.
|
|
|
droga, sexua, rock and rolla, tabernetako giroa, alkohola,... Lotura handia dago bilduma batetik bestera. Honela," Gauaren testuingurua dute ipuin
|
guztiek
, eta ez dago liburuan gauetan gertatzen ez den ezer; ikusitakoa, bizitakoa kontatzea baitu xede, errealitate horri imajinazio apur bat gaineratu dion arren." (Egunkaria XI) Honetaz gain, giroa ere aitzakia da hainbat sentimendu unibertsal islatzeko: etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira.
|
|
|
Honela," Gauaren testuingurua dute ipuin guztiek, eta ez dago liburuan gauetan gertatzen ez den ezer; ikusitakoa, bizitakoa kontatzea baitu xede, errealitate horri imajinazio apur bat gaineratu dion arren." (Egunkaria XI) Honetaz gain, giroa ere aitzakia da hainbat sentimendu unibertsal islatzeko: etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde
|
guztietan
." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira. Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat har genitzake ipuin hauek, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia.
|
|
|
Bizitza pusketak (1996) bere lehen ipuin bilduman zortzi narrazio labur aurkeztu zizkigun Muguruzak. Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin
|
hauetan guztietan
bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu. Pusketa hauek osagarriak direla esan genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute.
|
|
|
Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu. Pusketa hauek osagarriak direla esan genezake,
|
guztiek
bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute. Ipuin guztietan pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten zaigu.
|
|
|
Pusketa hauek osagarriak direla esan genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute. Ipuin
|
guztietan
pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten zaigu. Ipuin bakoitza pertsonaiaren izena du izenburutzat.
|
|
|
Pertsonaia hauen barne mundura gerturatuz, hauen ezinegona, bakardadea,... suma dezakegu. Javier Rojok egoki azaltzen duen bezala"
|
guztiek
antzeko egitura daukate: inolako berezitasun nabarmenik ez daukan pertsonaia bati zerbait berezia gertatzen zaio, bizitza horren monotonia nolabait apurtzen duena." (Rojo, Jabier:
|
|
|
Espazioari dagokionez, Euskal Herrian kokatzen ditu ipuin
|
guztiak
: Donostia, Gasteiz, Bilbo... dira lekurik aipatuenak.
|
|
|
Estilo arruntaren bidez eskaini dizkigu egunerokotasunaren irudi ezberdin
|
hauek guztiak
: hizkera arrunta, zuzen eta elkarrizketa ugarikoa.
|
|
|
Pertsonaia garrantzitsuenak, Markos zein Nestor, lekuz, jokoz, oroz kanpo daude ia beti;
|
guztiz
arrotzak zaizkien goitibeheitiek erabakitzen dituzte beren aldarteak eta norabideak, ez dira gai beren bizitzak gobernatzeko, izutu egiten ditu askatasunak. Gizaki izateak urduri jartzen baititu, nahiago lukete postontzi edo karrota izan gizaki baino:
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere,"
|
guzti hau
estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Bada, ostera, Harkaitz Cano azkarregi argitaratzen eta, ondorioz, talentua alferrik galtzen ote dabilen dioenik. Batzuek Bilbaoko bakartzat duten egunkarian idazten duen Rojok, izen eta
|
guzti
esanda, adibidez. Ez nator bat.
|
|
|
Luzera ezberdineko ipuin hauen artean ez dago lotura garbirik. Hala ere, ipuin
|
guztietan
Harkaitz Canok berezkoa duen estiloa darabil, narratiba poetiko bikaina eskainiz. Are gehiago, poesiak ere han hemenka tartekatzen ditu.
|
|
|
Are gehiago, poesiak ere han hemenka tartekatzen ditu. Bestalde, ipuin
|
hauetan guztietan
badira errepikatzen diren sentsazioak ere: bakardadea, heriotza, autosuntsipena,... Sentimendu hauetaz gain, bada ipuin gehienetan errepikatzen den elementu bat ere eta bildumari izena ematen diona:
|
|
|
Ipuinetan bertan aipatzen duen bezala: " iristen da eguna ezkutukoa azaleratzen dena." Honela, heroien desmitifikazioa egiten du, ipuin hauetako pertsonaia
|
guztiak
galtzaileak izango baitira. Beste alderdi ezkutu horien bilaketa ere antzeman daiteke aurreko bildumetan.
|
|
|
tristura, nostaljia,... Juaristiren ustez,"
|
guztietan
bada halako aire misteriotsu bat, batzuetan errealitatetik at doana; besteetan errealitatearen eremuan pausatzen dena" (Juaristi, Felipe: El Diario Vasco VI)
|
|
|
Mota
|
guztietako
testuak aurki ditzakegu: gogoetak, deskribapenak, narrazioak,... aniztasuna nabarmentzen da:
|
|
|
Baina,
|
guztietan
izuaren sentimendua aurki daitekeela uste du Juaristik. Nire aburuz, denboraren presentzia ere etengabea da.
|
|
|
Bestalde, ipuin
|
guztietan
idazkera mota bera aurki daiteke: " zalua, baino ez arina." (El Diario Vasco VI) Felipek dioen bezala, era berean, herriko hizkera bizia erabiliko du.
|
|
|
" zalua, baino ez arina." (El Diario Vasco VI) Felipek dioen bezala, era berean, herriko hizkera bizia erabiliko du. Hala ere, ipuin
|
guztiek
ez dute lorpen maila bera. Dena den, bere lehen liburuak zuen iparraldeko kutsua ez da hain nabarmena.
|
|
|
Juaristiren ustez Miranderen izena aipatu behar da," hark ere horrela idazteko joera baitzuen, izu
|
guztiak
leuntzeko ariketan beharbada." (El Diario Vasco VI)
|
|
|
Bestalde, istorio
|
guztiak
leku jakin batean kokatzen dira; Ezterenzubiko mendien altzoan. Halere, pertsonaiak aldatu egiten dira ipuin batetik bestera.
|
|
|
Antton Lukuren liburuan hamabi ipuin ditugu,
|
guztien artean
unibertso bat osatzen dutenak. Horixe agertu baitu Lukuk, unibertso bat, esan nahi baita, giza geografia bat, ipuinez ipuin eta irakurketan aurrera egin ahala gure baitan birsortzen goazena.
|
|
|
El Correo VIII) Hala ere, ipuin gehienak orrialde gutxikoak diren arren, badira ere berrogei bat orri betetzen dituztenak. Narrazio
|
hauek guztiak
independienteak dira, baina guztiek hiriko giroa dute kokaleku nagusia. Honela, hiriko giro honetan bizitzako hainbat egoera irudikatzen zaizkigu.
|
|
|
El Correo VIII) Hala ere, ipuin gehienak orrialde gutxikoak diren arren, badira ere berrogei bat orri betetzen dituztenak. Narrazio hauek guztiak independienteak dira, baina
|
guztiek
hiriko giroa dute kokaleku nagusia. Honela, hiriko giro honetan bizitzako hainbat egoera irudikatzen zaizkigu.
|
|
|
Bestalde, zentzugabekeriaren zantzuak han hemenka tartekatzen dira, askotan pertsonaiak errealitate eta fantasiaren mugetan murgilduz. Honela, ipuin gehienetan hiriko giroa aurkezten bazaigu ere, ez dugu ipuin
|
hauetan guztietan
giro bera islaturik ikusten, nahiz eta pertsonaia gehienak hirietan galduriko ilusio gabeko izaki modura irudikatu.
|
|
|
Estiloa eta teknikari dagokionez honela mintzatu zen Karlos Cid: " Euskal literaturatik idazkera aberatsa eta gozoa xurgatu baitu, eta erdal literaturetatik, ordea, literatur baliabide oparoak, generoen nahasketa eta
|
guzti
." (Ubeda, Joxi: Egunkaria VI)
|
|
|
Genero mota ezberdin ugari darabiltza: eskutitzak, hitzaldi grabatuak, klase bateko bakarrizketa, filmeetako pasarte egokituak,... Aniztasuna maila
|
guztietan
, beraz.
|
|
|
" heriotza, futbola, maitasuna, alkohola, gerra, familia...(...) Azpeitian girotuak gehienak: luzera txikiko
|
guztiak
; umore tanta batez zipriztinduak ia denak." (Egunkaria)" Dena den, betiko bere" marko erreferentzialak" maitasuna, heriotza... ageri dira istorioetan, beste batzuk gehituz." (Deia) Era honetan, aieru eta sentimenduak iradokitzen ditu, askotan zehazgabetasunaren bidez: askotan, etsipena islatzen da.
|
|
|
Elgoibatar honek bere lehen liburuan hogeita bost narrazio eskaini dizkigu. Narrazio
|
hauetan guztietan
erotismo, sentsualitate eta gizon emakumeen arteko harremanekin topo egin dezakegu. Honela," erdi tabu edo (izan) diren gaiak lotsa zuririk gabe jorratzeko gogoa" (Jakin 106) erakutsi du.
|
|
|
Honela," erdi tabu edo (izan) diren gaiak lotsa zuririk gabe jorratzeko gogoa" (Jakin 106) erakutsi du. Baina, gai
|
hauek guztiak
gai bakar baten inguruan harilkaturik daudela esan genezake: desioaren inguruan.
|
|
|
Bilbotarraren bigarren liburu hau, bere lehen eleberriarekin alderatuz
|
guztiz
bestelakoa da. Liburu honetan hamaika ipuinez osaturiko bilduma osatu du.
|
|
|
Pasioz eta suz gainezka dauden ipuinak dira, baina era berean baita hotz eta gupidagabeak ere." (Egunkaria VI) Izan ere, liburu honetan heriotza eta maitasun gorroto artean egiten den hurbilketa azpimarratu behar da. Hartara, errealitatea eta usteak nahasirik ageri dira ipuin
|
hauetan guztietan
. Izan ere," Kontatzen zaizkigun amodio istorioak beltzak dira, obsesioz josiak, sexua modu patologikoan biziz eta beti ukitu erotikoekin tartekatuz.
|
|
|
Narratzailea gizonezkoa dugu
|
guztietan
eta emakumearekiko ikuspuntua oso antzekoa da kontakizun guztietan. Emakumea da sentimendu nahasi eta kilikagarri guztien iturburu, baina beraren papera ez da agerian jartzen, bigarren mailako figura izatera lerratzen da.
|
|
|
Narratzailea gizonezkoa dugu guztietan eta emakumearekiko ikuspuntua oso antzekoa da kontakizun
|
guztietan
. Emakumea da sentimendu nahasi eta kilikagarri guztien iturburu, baina beraren papera ez da agerian jartzen, bigarren mailako figura izatera lerratzen da.
|
|
|
Narratzailea gizonezkoa dugu guztietan eta emakumearekiko ikuspuntua oso antzekoa da kontakizun guztietan. Emakumea da sentimendu nahasi eta kilikagarri
|
guztien
iturburu, baina beraren papera ez da agerian jartzen, bigarren mailako figura izatera lerratzen da. (Habe 292)
|
|
|
Baina baita Katalunian genero horren inguruan azken urteotan egindako lan bikainak ere.
|
Guztietatik
ikasi du Belmontek, baina era berean bere estiloa ere landu du. (Egunkaria VI)
|
|
|
Datozen ipuin bilduma hauetan gai ezberdinak jorratuz bada ere,
|
guztietan
heriotzaren gaiak leku berezia bereganatzen du: batean eldarnioaren bidez, bestean desioaren bidez, eta hurrengoan oroimenak sorturiko ezinegonaren bidez.
|
|
|
Narrazio
|
hauetan guztietan
narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela ikus dezakegu: hirugarren pertsona, lehen pertsona, berorika,...
|
|
|
Egunkaria VII) Honela, pertsonaia ugari aurkezten dizkigu liburuan. Baina, ikuspuntu ezberdin
|
hauek guztiak
azaltzeko narratzaile orojakileaz baliatzen da, narratzaile estradiegetikoaz: honen fokalizazioak pertsonaia batzuetatik urrundu eta beste batzuetara gerturatuko gaitu.
|
|
|
Hiri edo herri konkretu batzuen izenak aipatzen diren arren (Bartzelona,...), desiraren inguruko gorabehera nagusienak non gertatzen diren ez da zehazten. Izan ere, lerindarrak" desioen hiria
|
guztiok
bizi garen hiria" dela diosku, (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du.
|
|
|
Beraz, sail bakoitzean argazki kamara mota bakoitzari dagozkion irudiak dira eskaintzen zaizkigunak. Aipatu bezala, argazkia da
|
guztiotan
ageri den elementua, ipuinon leit-motiva. Argazkien bidez errealitatearen zati baten berri izaten dugu.
|
|
|
hauek oroitzapenak gogora ekartzeaz gain, pertsonaia ezberdinak uztartzeko lokarria baitira. Bestalde, ipuin hauetan bidaia ezberdinak kontatzen zaizkigu,
|
hauetan guztietan
pertsonaiek beldurrak, izuak, istripuak, iragana, ilusio txikiak, zalantzak... bidai lagun izanik. Haatik, han hemenka iradokitzen den heriotzaren zantzuak kateatuko ditu ipuinok.
|