|
2004
|
|
|
Nire aldetik, ikusi mugimendu hura eta pizten hasi nintzen, nire euli buruak
|
eragindako
ergeltasunetik ateratzen. La Vachek gerrari buruz esandakoa etorri zitzaidan gogora; eta errotan biltzen zen Antiaju Berderen talde hura, eta behioi ematen zizkiguten banketeena.
|
|
|
Horixe gertatu zaio errotako honi ere: lo zegoela, eta bat batean esnatu, eta behi beltz horrek
|
eragindako
iskanbila sentitu duenean, ahotik ateratzeko zorian jarri zaiola bihotza.
|
|
|
Desertuan aurrera, gero eta bakartiago, gero eta aspertuago, lehenengo erorialdiak nozitu nituen, eta sufrimendu handia
|
eragiten
zidaten indarrak egin behar izaten nituen Balantzategiko ukuiluaren epelera ez itzultzeko; ukuiluaren epelera eta ukuiluaren musikara, zeren nenbilen bezala, behi makalengandik bereizita eta beste, galdu egiten bainuen Genovevaren diskoak entzuteko txanda. Baina ez nuen nolanahiko behia izan nahi, eta itzuli ordez, denbora pasatzeko modu berriak asmatzeari ekin nion.
|
|
|
Zeharo ilundutakoan azaldu zen, gabardina batean bildu bildua, eta, bere larruzko bastoiari behin eta berriro
|
eraginez
, hogeita hamar bat guardia kokatu zituen mendiko bideari begira. Isil isilik zegoen Balantzategiko haran guztia:
|
|
2010
|
|
|
Honen guztiaren aurrean Voltaire hunkitua geratu zen gertatutakoarekin, eta 1763an, Jean Calasen heriotza eta urtebetera, kasu hark sortutako pentsamendu andanari bidea eman zion aipatu liburuan. Bertan erlijio desberdinen bizikidetza posiblea zela ondorioztatu zuen, adibide soka jarriz; erlijio istilu gehienak testu sakratuen interpretazio zurrunegiek eta irakurketa historiko interesatuek
|
eragindakotzat
jo zituen. Honen ondoan Erroma klasikoa pluralismo erlijiosoaren adibide zen, Voltaireren hitzetan," erromatarrek sinesmen guztiak aitortzen zituzten, denei ez zieten ematen berrespen publikoa, baina denak onartzen zituzten".
|
|
|
Egia jada ez zen baldintzagabea, eta borondatezko adostasuna behar zuen. Erlijioaren gai korapilatsu honetan beste bihurgunetxo bat
|
eragin
zuen Lockek: " benetako erlijio salbatzailea buruaren barne pertsuasioan datza".
|
|
|
Baita filosofian ere. Lehen Herbehereetan gertatu zen bezala, egoera politikoak bultzada filosofikoa
|
eragin
zuen.
|
|
|
Ingalaterratik Ameriketara joan ziren lehen kolonoak, edo Herbehereetatik Afrikako hegoaldera joandakoak, haien erlijiositatea modu zintzoago eta sakonago batean bizitzera abiatu ziren leku ezezagun horietara. Gezurra badirudi ere, haien zintzotasun erlijiosoak
|
eragin
zuen tolerantzian eman zen lehen aurrerapauso legala. Haien zintzotasunak, eta haien ahultasunak, biek batera, erlijio aferak estatuaren eginbeharretatik erauztera bultzatu zituzten.
|
|
|
Jakina denez, erreformatzaile honen gogoaren muinean Erreforma ahalik eta leku gehienetara zabaltzea zegoen, Lutherrenean ez bezala, eta bere ekimenetik sortutako hainbat adarren asmoa Atlantikoz bestaldeko lurraldeetan gauzatu zen. Hara joan zirenen artean baziren eliza berriak fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta zegozkien elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak
|
eraginda
abiatu ziren Ameriketako kolonietara. Kalvinen predestinazioaren ideia zeharo barneratuta, haien ustez aukeratuta zeuden misio baterako, lurralde berrietara kristautasuna zabaltzeko, alegia.
|
|
|
Honen aldeko argudioetan, gainera, erlijioari mesede egingo zitzaiola aipatzen zen, honela kristautasuna errazago zabalduko zelakoan. Baita lortu ere, independentziaren ondorengo askatasun erlijiosoak izugarrizko zabalkundea
|
eragin
baitzien talde erlijiosoei. Migrazioak eta proselitismo gogorraren kariaz, hainbat sinesmen berri lurralde berrietan arrakasta handiz hedatu ziren.
|
|
|
" Elizaren eta Estatuaren erabateko banaketari egozten zioten guztiek herrialde hartan [AEBetan] erlijioak duen aginte baketsua", hau da, erlijioak eragin positiboa izateko estatutik aldendu behar zuen ezinbestean. Honela, erlijio eta sinesmen aniztasunak ez zuen desegonkortasunik
|
eragingo
.
|
|
|
Bada beste aukera antiperfekzionista eta liberal bat. Aukera honek teoria politiko hutsa proposatzen du; kulturak
|
eragin
moralik ez izatean, teoria filosofiko edo erlijioso guztiak eremu politiko bateratu batera hurbildu ahal izango dirateke.
|
|
|
" erlijio sainduaren gehiegikeriak berebiziko krimena
|
eragin
du. Gizateriari dagokio, beraz, erlijioak karitatezko ala ankerra izan behar duen erabakitzea".
|
|
|
Gaur egungo gizarte ñabarraren aurrean gizakiok jarrera anitzak erakusten ditugu, denak sentimendu sinpleekin lotutakoak. Ohitura, erlijio, pentsakera, janzkera, iritzi, apeta edo bizimodu diferenteek jokamolde berriak
|
eragiten
dituzte erantzun moduan. Guztiok oinarri psikologiko sinplea dute:
|
|
|
Gertakari hauek guztiek, astinaldi teologiko itzelaz gainera, aldaketa soziologiko, politiko eta filosofikoak
|
eragin
zituzten. Azken alor honetan aurreko eskemetan lekurik ez zuen tolerantziaren kontzeptua sortu zen; hots, egiaren jabe ez zirenek ere errespetua merezi zuketen.
|
|
|
Bada, dokumentatuta dago Pedro Hormaetxe hori logia masoniko baten kidea zela, eta, guztiz dokumentaturik egon ez arren, Aretxabaleta bera ere framazona izan zen itxura osoz. Alegia, zantzuen arabera badirudi masoneriak
|
eraginen
bat eduki izan zuela bai eszisioan eta bai ostean Centro Vascongadoaren eraketan.
|
|
|
Denetara 23 espezie aurkitu zituen, elkarren nahikoa antzekoak eta aldameneko lurraldetan bizi zirenak. Kontua da, zelan edo halan, faisaiek gogoeta franko
|
eragin
ziotela eta azken batean onartu arazi ziotela Genoan ezagutu darwinismoa. Oso esanguratsua da ondoko pasartea:
|
|
|
Adan eta gu bakarrik ba’gina gizadi, nonbait or litzake oraino: ez lidake ainbeste
|
eragingo
; baiña lesukristo gure launa gizon danez olako guraso likits batengandik etorria izatea, itsuskeri zaida. Eta batere zuzenago ez dana, giza-mota beti obe aldatzen ari baldin ba’da, bi milla urte auetan bateretxo aldatua ditekue, obetua diteke.
|
|
|
Odisea espezial bat bizi izan genuen urte horretako abenduan: nor eta Stephen Jay Gould eboluzionista puntakoa eta zientzia idazle paregabea hurbildu zen gure artera, Eibarrera Prosa zientifikoari buruzko biltzarra zela eta, Andolin Eguzkitza lagun maitagarri zenaren
|
eraginez
eta Euskal Idazleen Elkartearen eta Elhuyarren babesaz. Ametsetan bezala eman genituen egun gogoangarri haietako orduak, oreka taidunen kontzeptuaren bultzatzailearen ondoan, Eibarren eta Durangon, Aizarnan eta Zumaian.
|
|
|
Arretaz begiratu nion koilaratxoarekin kafeari
|
eragiten
zion bitartean. Betaurrekoak, aurpegi zorrotza, zigarroa ezpainetan:
|
|
|
Gorilak tinko begiratzen dit haren azal laranjatik, eta jarraitu ere egiten dit begiradarekin gorputza alde batera zein bestera okertzen dudanean. Marrazkilariak
|
eragindako
efektuak, ordea, ez nau jada larritzen. Ez lehen bezala, ez Cesarrekin hitz egin eta haren aitorpena jaso nuen egunean bezala, orain dela hogei urte eta gehiago.
|
|
|
Nire buruari ekinda nengoen, urrun sentitzen nituen gauza guztiak. Berdin zitzaidan Iruaingo petrilean Lubisekin eserita egotea nola Virginia kirol zelaian barrena grua eta kamioi artean etortzen ikustea; errealitatearen izpi haiek ez zuten jada
|
eraginik
nire gogoan, ez zuten markarik uzten bertan. Soilik Bigarren Begiekin ikusten nuen; Bigarren Gogoarekin pentsatu eta gogoratu; Bigarren Bihotzarekin sentitu.
|
|
|
Nekerik gabe idatzi ditut gaurko lerroak. Eragin dit nire amaren oroitzapenak;
|
eragin
dit Josebak lehengo egunean aitortu zidanak, etzi liburutegian irakurriko dituen testuak burkide ginen garaiko oroitzapenak izango direla. Ordenagailu zuriaren aurrean pasa dut egun osoa.
|
|
|
Ehun polizia narrazioen liburuan irakurria nuen Edgar Allan Poeren ipuin bat non misterioaren funtsa misterio eza baitzen, eta aurkitu beharreko objektua, gutun bat, gutunak egon ohi diren lekuan baitzegoen, hots, mahaiaren gainean. Ipuin horren
|
eraginez
, agian, beste modu batean hasi nintzen pentsatzen, eta, polizia narrazio haietan maiz irakurtzen nuen moldean esateko, hipotesi berri bat osatu nuen koadernoari buruz. " Ez zuen zerrenda hori Angelek idatzi —esan nion neure buruari lo hartu ezinik nengoen gau batean.
|
|
|
Ez zuen pentsatu ere egin nahi zer egingo zioten hildako falangisten kideek harrapatuz gero. Bazuen kriminal haiek
|
eragiten
zituzten torturen berri, begiak ateratzen zituztela koilarak erabiliz, edo burdin txapa goritu batera botatzen zutela jendea behin eta berriro. Sufrimendu haren aldean balaz hiltzeari gozo irizten zion.
|
|
|
Ez zen lo luzearen ondorengo guraria bakarrik izan. Pozak
|
eragindako
urduritasuna ere izan zen.
|
|
|
Moro belarra jaten ari zen errekaren ertzean. Lubisek eskuarekin txapaka eginez
|
eragin
zion. " Ia hogeita hamar urte dira gerra bukatu zenetik, David.
|
|
|
Lubisek Mizpari
|
eragin
zion, eta itzulbideari begira jarri zuen. Bere anaiarengana jiratu zen abiatu aurretik.
|
|
|
Artean ilun zegoela ateratzen nintzen kolegiorantz, goizeko zazpiak eta bostean puntuan egunero, eta lo bezala egiten nuen aurreneko kilometroa:
|
eragiten
nien doi pedalei, eta atzean geratzen ziren gurasoen etxea eta kirol zelaiko obrak; jarraitzen nuen pedalei eragiten, eta auzune berria eraikitzen ari ziren aldea zeharkatzen nuen; berehala, hurrengo bidegurutzean, Alaska hoteleko Teresarekin eta Martinekin biltzen nintzen, eta handik aurrera elkarrekin jarraitzen genuen hirurok. Tren geltokira zortziak laurden gutxi aldera iristen ginen, eta gurekin bateratsu Obabako beste ikasleak, Adrian, Joseba, Susana eta Victoria; baina haiek Adrianek ezin zuelako ahalegin fisiko gogorrik egintaxi batean.
|
|
|
Artean ilun zegoela ateratzen nintzen kolegiorantz, goizeko zazpiak eta bostean puntuan egunero, eta lo bezala egiten nuen aurreneko kilometroa: eragiten nien doi pedalei, eta atzean geratzen ziren gurasoen etxea eta kirol zelaiko obrak; jarraitzen nuen pedalei
|
eragiten
, eta auzune berria eraikitzen ari ziren aldea zeharkatzen nuen; berehala, hurrengo bidegurutzean, Alaska hoteleko Teresarekin eta Martinekin biltzen nintzen, eta handik aurrera elkarrekin jarraitzen genuen hirurok. Tren geltokira zortziak laurden gutxi aldera iristen ginen, eta gurekin bateratsu Obabako beste ikasleak, Adrian, Joseba, Susana eta Victoria; baina haiek Adrianek ezin zuelako ahalegin fisiko gogorrik egintaxi batean.
|
|
|
Zaldiei begiratu nien, zaldikumeei: Avak eta Mizpak isatsari
|
eragiten
zioten nagitasunez; Elko, Eder eta Paul elkarri segika zebiltzan hesiaren alde batetik bestera. Moro bera ere belarra jaten ari zen bake bakean.
|
|
|
Agian nire pentsamendu berberak zerabilzkielako berak ere: zer gertatuko zitzaion bere esnezko azal hari hurrengo hilabeteetan, zenbat ubeldu
|
eragingo
ote zizkioten; hondatuta bukatuko ote zuen, hantxe bere aurrean ikusten zituen boxeolari ohien moduan; merezi ote zuen gurutze hartara igotzea zerrategian baino hamar aldiz gehiago irabazteagatik. Baina erabakia hartuta zegoen, eta sudurreko hexurra kentzerakoan egindako zauriak zalantza haien alferra erakusten zuen.
|
|
|
Martin etorri zen gure ondora. Bandexari
|
eragin
eta jiraka jarri zuen hatz baten puntan. " Kontsola zaitez xanpainarekin, Angel
|
|
|
Nekerik gabe idatzi ditut gaurko lerroak.
|
Eragin
dit nire amaren oroitzapenak; eragin dit Josebak lehengo egunean aitortu zidanak, etzi liburutegian irakurriko dituen testuak burkide ginen garaiko oroitzapenak izango direla. Ordenagailu zuriaren aurrean pasa dut egun osoa.
|
|
|
Bestela kez beteko zaigu autoa", galdetu zidan zuzenago eseriz. " Utzidazu niri." Heldulekuari
|
eragitean
, zapaldu egin nion sabela nire besoarekin, oso gutxi, bere biguntasuna sentitzeko adina.
|
|
|
Zartako bat eman zion urari. Zipriztinek, linternatik zetorren argiaren
|
eraginez
, distira egin zuten, kristalezkoak bailiran. " Zer zoragarria!", hots egin nuen.
|
|
|
" Hush up, silly!", isilarazi zuen Lizek zakar. " Zaharrenari izugarri
|
eragin
dio aitaren heriotzak. Txikia berriz erdizka konturatzen da", esan zidan Mary Annek.
|
|
|
Gure familiatik kanpoko norbaitek Olatzen garai alkoholikoa gogorarazteak lotsa, mina eta auto errukia
|
eragiten
zizkidan, Robertok intuitu bezala.
|
|
|
Hasieran aitzakia gisa argudiatzen zidan gurasoekin egon behar izateak tentsioa
|
eragiten
ziola, baina gero edaten hasi zen bai gurasoen etxera joan aurretik baita bertan bazkaltzen edo afaltzen geunden bitartean ere.
|
|
|
Txarok sagarra eskatu zuen postrerako eta zer diren gauzak; lehen tentaldia
|
eragin
zuen frutak niri zeharo ezabatu zidan emakume heldu potoloarenganako sexu mina, seguruenik sagarra delako erre ostean ahoa sendatzen didan profilaktiko naturala.
|
|
|
Bata zein bestea, tira, baina biak batera ez zitzaidan inoiz gertatu. Arazo kontrajarriak nigan
|
eragiteko
, lanak izango zituen unibertso putak. Ilunabar hartan ederki lortu zuen eta pott eginda utzi ninduen Irantzuren aurrean, gainera bere etxean.
|
|
|
Atzoko bileraren aurretik saldu ote zien Koldok" nire tesia" ETEkoei, ala atzoko bilerak
|
eraginda
–
|
|
|
Koldo negoziatzen ari da, bere kabuz, ETEkoekin. Ez dakit Ugarteren haserreak
|
eraginda
ala lehenagotik, baina harremanetan egon badago. Gainera bereganatu nahi du nire eta Irantzuren egitasmoa, Irantzu bera bereganatzen saiatu zen bezala.
|
|
|
Bera nabarmen lasaiago ageri zen, negar retrospektiboen ostean. Halako batean garbi igarri nion berdinduta zeramala barrena, batez ere irrati programa aldatzen hasi zenean, oroi mina
|
eragiten
zion musika klasikotik ihes eginez eta errealitatera bultzatu behar zuen hitzezko zerbait jartzeko. Nire ar senerako lehen kolpea, beraz, herrira ailegatu aurretik.
|
|
|
Autokarabanei dagokienez, noizbehinka kolpe txikiak eta urradurak
|
eragiten
dizkiet. Eskerrak zerrategiak aseguru berezia daukan, hain zuzen Mar amak eginikoa.
|
|
|
Erantzunak barregura
|
eragin
dio Robertori, ez horrenbeste Marri.
|
|
|
Telebista dagoen egongelara ailegatzean aita betiko tokian eseri zen. Gero beste edozein egunetan bezala mandoari
|
eragin
zion eta pilota partida agertu zen. Une hartako harmonia nekez hobe zitekeela pentsatu nuen egongelako ate nagusiaren markoaren azpitik, lurrikara gertatuz gero bertan izatea gomendatzen den tokia.
|
|
|
Ni baino azkarrago, dotoreago, ahaltsuago. baita soldata aparte negozia dezaketen goi kargu gutxi horietariko bat ere, kooperatiba honetan. Inpotentziak barrua jaten dit egoera hau nik
|
eragin
dudalako, duela gutxi arte Irantzuk mespretxatu egiten baitzuen supergizona eta orain supergizonak erakarri egiten du Irantzu.
|
|
|
Ni neu, orain eta hemen, leka hiper egosien aurrean ezin nazkari eutsita aurkitzen naiz, baina baliteke bakarrik gelditzeari diodan beldurrak
|
eragindako
higuina besterik ez izatea, Irantzuk beste norbaitekin alde egiteak barne ikara eragiten didalako, baita mini anorexia hau ere.
|
|
|
Ni neu, orain eta hemen, leka hiper egosien aurrean ezin nazkari eutsita aurkitzen naiz, baina baliteke bakarrik gelditzeari diodan beldurrak eragindako higuina besterik ez izatea, Irantzuk beste norbaitekin alde egiteak barne ikara
|
eragiten
didalako, baita mini anorexia hau ere.
|
|
|
Irantzuk ezin zuen imajinatu, noski, goizean burutu nuen ekitaldi maltzurrak
|
eragiten
zidala itxaropena. Goizeko bekatuaz, bestalde, ia garbirik sentitzen nintzen, larrutan hain ondo egin ostean.
|
|
|
Gaitz erdi; gutxienez nik ez neukan erregalatzeko Irantzu aldamenean izateak
|
eragiten
zidan nahasmendu gozagarria.
|
|
|
Bat batean Irantzu isildu zen eta supergizonaren babesa bilatu zuen begiradarekin. Keinuak min eta amorru itzelak
|
eragin
zizkidan.
|
|
|
Irantzuri nion maitasun gorroto binomio osagarriak
|
eragindako
argi itzal eremu anbiguoan murgildu nintzen, ying yang alde biak uztartzearren.
|
|
|
Koldoren bukaera tonuak urratu txikia
|
eragin
zidan barrenean, aurki Irantzu joango zelako nire aldamenetik, auskalo noiz arte.
|
|
|
Irantzuren sex appeal lizunak
|
eragin
zuela" dena" momentu" bero" batean. Supergizona erakartzeko orduan ez ezik, Ugarte bera sorgintzerakoan.
|
|
|
Bi arrautza piper gorri nafarrek lagunduta. Gares herrikoek ez baitute bihotzerrerik
|
eragiten
, esan zidan amak.
|
|
|
Autora sartu ginenean Maritere Arabaolaza institutuko ikaskide ohia ikusi nuen espaloi beretik guganantz zetorrela. Haserre aurpegia zekarren, traban zeuden autoek itxuraz
|
eraginda
. Gu ezagutzerakoan, ordea, ibilera azkartu zuen eta Itsasoren leihatilarantz hurbildu zen, irribarre handia aurpegian marrazturik.
|
|
|
Bilboko bizimoduaren
|
eraginez
Itsaso erdaraz aritzen da adin bereko umeekin. Euskaraz eginez gero hala moduzko batua erabiltzen du, oso euskara desberdina hamaika aldiz traketsagoa— Marren herriko hizkeraren aldian.
|
|
|
Oroitzapenak irribarrea
|
eragin
zion Robertori.
|
|
|
Hasieran erretzea jolas estetikoa izan zen denontzat, orain antsietateak harrapatuta gaude eta tabakoa utzi behar izateak auto errepresio itzela
|
eragiten
digu. Posible al da neurrian erretzea?
|
|
|
Hasieran trafikorik gabe emango ditut autobidearen arteko kilometro apurrak, gerora berrogei minutu besterik ez zaizkit joan behar errepide zabal bakartian, izan ere Gabonetako giro desolatuak Eibar eta Ermua aldean harrapatu nau, seguruenik bertako mendi biluztuek
|
eraginda
(nola erortzen diren etxe multzo itsusien gainean).
|
|
|
Nik
|
eragindako
egoerak ihes egin dit, beste behin, eskuetatik.
|
|
|
Autora ailegatzean nabaria da, ordea, bidea elkarrekin igaro izanak bi helduongan
|
eragindako
mesedea, emazte ohia lasaiago ageri delako eta neu ere garbiago sentitzen naiz, zikinkeria hustu berritan bezala.
|
|
|
Sekulan ez da ezagut uko frantsesteak eta karlistadek izan zituzten hilen eta kolpatuen kopurua, baina ez da makala i zango. Bestalde, etxeetako eta herrietako ekonomian izandako ondorioak oso larriak izan ziren, nekazaritzan, abeltzaintzan eta artisautzan krisi larria
|
eragin
zuten; mendearen bigarren aldian industrializazioaren sorrerarekin areagotuko zen krisia. Honi gaineratu behar zaio erakunde, aduana eta lege propioen desagerpena; ondorioz, etsipena nagusitu zen.
|
|
|
Honek guztiak emigrazio handia
|
eragin
zuen, zenbait kasutan masa mugimendu maila hartuz. Lehen aipatu arrazoiei armadara joan beharra gaineratu zitzaien (Iparraldean 1798tik 2001 arte, Hegoaldean 1876tik 2002 arte); frantses armadan zazpi urteko soldaduska zen, Frantziako gerra kolonialetara joateko arriskuarekin.
|
|
|
Hala ere, Humboldten lehen helburua Herrira etortzerakoan ez zen mintzaira aztertzea, ahozko herri literatura ezagutzea baizik; baina materialik bilduta aurkitu ez zuenez (hain zuzen, bera izan zen interesa erakutsi eta bildumak egitea
|
eragin
zuen lehenengoa), Euskarak bereganatu zuen haren arreta. Azkar ohartu zen Euskara bide eta tresna egokia izan zitekeela Europako historia zahar eta ezezagunena aztertzeko.
|
|
|
Gaur egun aski eztabaidaturik bada ere, Gaztelera Kantabria, Burgos eta Errioxa lurraldeetan garatu omen zen, Euskararen lurraldearekin ukipenean; honek bere garapenean
|
eragin
zuzena izan zuen, Gaskoian bezala. Ondoren, Gaztelak musulmanen bizkar egindako hedapenean lortu zuen nagusitasunak ekarri zuen, halaber, bere hizkuntzarena (Espainola bilakatuz), gaur arte luzatu den egoera.
|
|
|
Latinezko f hizkiaz hasten diren hitzek h egiten dute Gaskoiez, Euskararen
|
eraginez
:
|
|
|
Toki guztietan gertatzen den bezala, arrotz herri batekin harremanak hasten baziren, bestearen mintzaira neurri batean edo besteanikasiko zuketen batzuek, gehiengo elebakarraren eta arrotzen artean zubi lana egiten zutenek. Honek ez zukeen hiztun gehiengoaren bizitzan
|
eraginik
, hitz idatziaren agerpenak ez bezala.
|
|
|
Almadien garraioak askotan arazoak sortzen zituen ibaiertzetako herrien artean. Holako auzi bat sortu zen 1782 urtean, Irati ugaldetik jeisten ziren almadiek Zangoza igarotzerakoan kalteak
|
eragin
zituztelarik. Zangozako buruzagiek Aezkoa eta Artzibarko kargudunak deitu zituzten bilera batera, afera konpondu beharrez.
|
|
|
Bertako gizarte antolamenduaren desagerpenak Lapurdiko kexuak
|
eragin
zituen. Hauek idatziz eman zituzten eskualdeko hiru estamentu desberdinek:
|
|
|
Herritarren zorigaiztorako, mende osoa gerra giroan joan zen. Politikoki are tamalgarriagoa izan zen Hegoaldean, mende luzetan oldarteak eta murrizketak pairatu ondoren, berezko erakundeen eta legeen bukaera
|
eragin
baitzuten, hondarrezko eskumen zenbait kontzertu ekonomikoaksalbu.
|
|
|
1944ko abuztuan armada alemanak utzi zuen Iparraldea, estatubatuar eta ingelesen jazarpenaren
|
eraginez
.
|
|
|
1936ko gerrak sekulan ezagutu gabeko erbestea
|
eragin
zuen Hegoaldean. Lehenengo unean, muga gaindituz, Iparraldera ihes egin zuen jende askok.
|
|
|
Herritarren kontrako bonbardaketek haurren ebakuazioa
|
eragin
zuen; horrela 14.000 haur atera ziren Ingalaterra, Frantzia, Belgika, Errusia eta Holanda aldera, besteak beste. Gerra ondoko atxiloketak, fusilamenduak, zigorrak eta garbiketak jende gehiago ihes egitera behartu zuten.
|
|
|
1530 urtean hasi zen harreman honek elkar ulertzeko hizkera berezia sortzea
|
eragin
zuen, bidaiari ugariri deigarri egin zitzaiona. Marc Lescarbot frantsesak, adibidez, 1609 urtean kostaldeko herrien mintzoa" erdi Euskara" zela idatzi zuen; ondoren zehaztu zuten haien artean beren hizkuntzak erabiltzen zituztela, baina europarrekin Euskaratik asko zuen nahas mahas batez baliatzen zirela.
|
|
|
Gerrak hildako asko
|
eragin
zituen bi alderdietan.
|
|
|
Beste adibide bat dugu 1811n Barañainen (N) gertatua. Batzarre batean eztabaidatu ondoren, Antonio Sarasak agota deitu zion Josef Aretari, honen salaketa
|
eraginez
.
|
|
|
Hego aldeko auzo hizkuntzaren
|
eraginez
ohartu zen, bi nazioen artean zegoen harremana zela kausa; era berean, gramatika baten beharra aldarrikatu zuen:
|
|
|
Taldeak kantatzeko ohiko moldeak bestelakatu zituen eta, abesti tradizionalaz gain, atzerriko garaiko kantak euskaraturik eman zituen, arrakastatsu gertatuz. Irratietan Euskaraz kantatzen zuten lehenengoak izan ziren eta Michel Labeguerie lapurtarrarengan
|
eragin
zuzena izan zuten. Honek, 1962an, bere ibilbidea hasi zuen kantautore gisa, 1965ean Hegoaldean sortu Ez dok amairu taldearentzat aitzindari bilakatuz.
|
|
|
Hizkuntza komunitatean, konszienteki ala ez, egiazko emaitza iraunkorren falta sumatu da, hiztunen motibapenean
|
eragindako
ondorioak mende hasiera honetan begi bistakoak direlarik: euskaltegi eta matrikulazio beherakada, diglosiaren ondoriozko hizkuntzaren kalitatea, motibapen gero eta eskasagoa, etsipena.
|
|
|
80ko hamarkadan agerian gelditu zen, zenbait jenderentzat bederen, irakaskuntza ez zela aski mintzaira normalizatzeko. Irakastetxetik kanpo, kalean ere
|
eragin
behar zen erabilpena motibatzeko eta sustatzeko.
|
|
|
Helburu horrekin sortu ziren Euskara taldeak, herri mailan erabilpen eta motibapenean
|
eragiteko
, beti ere baldintza jakin bat beteaz: talde politikoetatik independente izatea, gakoa elkartzea baitzen, ez zatitzea.
|
|
|
Beste definizioak bai direla etnizistak. Arzallusek, politikoak, erran zuelarik nahiago zuela euskaraz mintzo zen beltza ezen ez euskal abizeneko erdalduna, polemika gaitza sortu zuen, baina hemen gaindi euskaldunen artean ez zezakeen irria baizik
|
eragin
. Euskaraz mintzo den beltza euskalduna deitzen delako eta bestea frantzimenta (biarnesez da hitz hau).
|
|
|
sartzeak ordaintzen diren festibal edo antzokietan artista profesionalak bakarrik izan behar direla. Bretainian hainbat festibaletatik amateurren egozteak Chouaneria berria
|
eragin
du. Hemen, aldiz, Le journal du Pays Basque ko" azkenaren" irakurtzean jakiten dugu hemengo arrakasta gutiko profesional batzuk legea txalotzen dutela.
|
|
|
Onak badirela badakit, iruzur handiak ere bai. Ez dira erantzule bakarrak, arizaleak ere aldatuak dira, antzerkiak arrakasta handia du, eskaera goiti doa, baina gure ditxozko komunitarismoaren errua dudarik gabe, lehen taldean biltzen zirelarik zerbaiten errateko zen, Larzabalen antzerki baten plazarazteko, adibidez, sozial edo politikan
|
eragiteko
, orain, aldiz, eklatatzeko ari gara. Ez da esplikatzeko hain aise, baina ikuskizunera hurbil eta begi bistakoa da zerbait aldatua dela, deus ez da erraten eta jauzika ari dira arrazoirik gabe.
|
|
|
Chiarari eta haren sabelari begira ematen zuen eguna Omarrek, haren osasunaren kezkaz, batetik, eta bere sentimenduen nahasmenaz, bestetik. Arrebarena uste zuen mezu hark maitemin txoro bat
|
eragin
bazion, hezur haragizko iheslaria ezagutzeak sentimendu kontrajarriak piztu zizkion: haren edertasunak bihotza inarrosi zion, noski; ezkondua zela eta haurdun zegoela jakiteak, berriz, epeldu egin zituen hasierako berotasunak; egunak eta asteak igaro ahala, ordea, berritu eta berretu egin zitzaion lehengo oniritzi hura, eta, dunen paisaia amaigabeak bidaiariari haluzinazioak ikusarazten dizkion gisan, bere pasioen iturri haren hurbiltasun etengabeak etorkizuneko zoriontasun oasiak irudikarazten zizkion Omarri:
|
|
|
Bizargorrik, berriz, errege baten maiestate eta dotoreziaz agurtzen zituen hango herritarrak, eta menturazale baten lotsagabekeriaz erantzuten zien haien zirto eta erronkei. Ikusten eta entzuten zituen gauzekin aho zabalik zegoen Chiara, baina ondo gordean zeukan bere harridura, ez baitzuen inondik ere nahi pirata malapartatu hura —beraren bahitzailea eta ondasunen lapurra— konturatzea halako txundidura
|
eragin
zionik.
|
|
|
Oraindik jakin ez arren, irudi luke barruntatzen zuela barruan zer zegoen. Lehengo izuak adina oraingo hunkidurak
|
eraginda
, hatz dardartiz altxatu zuen tapa zizelkatua, haragi puska ximurtu, ustel itxurako eta nardagarri bat ikusteko; eta, bere gizontasunaren seinaletzat edukitako gorputz zati erauzi haren bistan, inongo hitzik gabe, malko lodi bi irristatu ziren agurearen masail zimeletan behera.
|
|
|
Hala, Harenean bere soineko, oinetako eta bitxiak zeuzkan berekin Chiarak, ez denak baina bai bidaia hartarako hartu zituenak, bi kutxatan sartuak. Pitxi eta janzki hauek emakume aljeriarren jakin mina
|
eragiten
zuten oro har, desberdinak zirelako besterik gabe, baina ez zuten pizten egundoko bekaitzik ere, Aljerren lor zitezkeenak (bertan sortuak nahiz urrutiko herrietatik ekarriak: Samarkanda, Korinto, Basora edo Medina) haiek bezain politak izaten baitziren, politagoak ez baziren.
|
|
|
Chiarak ikarazko jauzitxo bat egin zuen, gau hezeak
|
eragindako
dardara izan zitekeena, ala ustekabearen izua.
|
|
|
Gizakien Jainkoarekiko sinestea desegin edo ahultzearekin batera, berriz, ordena hondatzen zen. Orduan, Ikusezinak agertu behar zuen lurrera, giza ezaugarriekin, gizakiei zigorra ezarriz, sufrimendua
|
eraginez
edo giza sakrifizioak jasoz, harik eta fedea errekuperatu arte. Gizakien fedearekin osatzen da Jainkoaren erresuma.
|
|
|
Euskaldun gehienak katoliko erromanoak ziren, kultura eta bizimodu oso bat zen hori. Eta, kanpotik zetozen mehatxuen kontra, zerutik agindutako mundu hori defenditzeko altxatu ziren, emakumeen eta abadeen
|
eraginez
; emakumeak, gizonak baino kristau finagoak zirelako, eta abadeak, erreakzioaren baliabideak zituztelako.
|
|
|
1790an, Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais delakoak lehiaketa bat antolatu zuen, elizgizonak herrien zorion fisiko eta morala
|
eragiteko
moduari buruzko diskurtso hoberenari: " el clero esp. pueda causar las felicidades fisicas y morales de lospueblos".
|
|
|
Amazigen kultura edo erreklamazio soziopolitikoek Aljeriako eta Marokoko estatu independenteetan
|
eragiten
duten mesfidantza eta oposizioa konprenitzeko, historia behar da errepasatu. Kolonizazio frantsesa eta espainola baino lehenago, berbereen islamizazio eta mendetako kolonizazio arabiarra izan zen.
|
|
|
Mugimendu kultural amazig berria antolatu da Marokon azken berrogei urteotan. Debeku eta errepresioa besterik ezin izan zuen
|
eragin
, harik eta 1991 urtean Charte dAgadir edo ‘Agadirko Gutuna’ sinatu zen arte, amazig komunitatearen eskubide identitario, linguistiko eta kulturalen aldeko agiria. 1994ko maiatzaren lehenean, preso hartu zituzten Tilili843 elkarteko militanteak, amazigeraren aldeko pankartak eskoletan zabaltzeagatik.
|
|
|
Marfila eta kautxua intentsiboki ustiatzeko faktoriak antolatu ziren Kongon, marfila eta kautxua hona eta kateak eta fusilak hara laburbil daitekeen harreman komertzialean. Leopold II erregearen monopolio horrek konkurrentziako beste enpresa batzuen haserrea
|
eragin
zuen, eta kanpaina zabala hasi zen nazioartean, batez ere Ingalaterran. Heart cf Darkness, Joseph Conradek 1889 eta 1890an Kongo Belgikarrean bizi izan zuen esperientzian oinarritzen dela esaten da, baina 1899an idatzi zuen, Leopold IIren kontrako propaganda kanpainaren testuinguruan.1153 Joseph Conrad Lord Jim ari zen idazten beste short story hori sortzeko bitartea hartu zuenean.
|
|
|
Zuzenbidea eta Bortxa bata bestearekin galaikerian, San Franciscoko Konferentziaren atarian. 1945eko apirilaren 26tik ekainaren 26ra egin zen bilera, Nazio Batuen Erakundearen estatutuak definitzeko. gaindiko katastrofea
|
eragin
zezaketen. Bi edo hiru gorpu ikusi eta, ikuspegi humano batetik, hor zeuden.
|
|
|
Gerlaren teorikoentzat erabakigarri bihurtu zen Giulio Douhetek il dominio dell’aria deitzen zuena.1169 Nagusitasuna blitzkrieg bidez froga zitekeen. Gernikakoa izan zen lehenengo" su ekaitza", bonbardaketek
|
eragindako
tenperaturengatik herri osoa suntsitu zuena. Baina suntsidura hori sistematikoa izan zen Alemaniako populazioaren kontrako mendekuan.1170 Alemanek kontzentrazio eremuak antolatu zituzten, objektibo zibilen politika berarekin.
|