|
2000
|
|
|
Paper hutsak baino zerbait gehiago dira, baiberen nortasuna adierazteko erabili eta aldarrikatu nahi dutenentzat, eta bai estatuarentzat ere. Alta, eta azken atalak honela erakusten du, balio sinbolikoaz gain, erabilera praktikoa ere sustatu eta bideratzeko tresna gisa ulertu eta erabiltzen dira.Frantzian azken hamarkada honetan burutu den nazionalitatearen erreformareninguruan, batez ere magrebiar jatorrizko populazio eta inmigrazioari begira, nahizeta beste jatorriko etorkinengan
|
eragin
zuzena duen?, nazionalitate frantsesa izateko eskubidea murrizteko eskatuz, eskuineko erreakzio sutsu batek honako hauzioen: –la carte d, identite n, estpas la carte orange?
|
|
|
N emanalditik gora lortzen baitira (oraindik ere antzezgai den Florido... aparteko kasua izan da) eta euskarazkoak, sberriz, 30 lortuz gero goia jo du ordea. Horrek
|
eragin
zuzena du antzezlana aukeratu eta lantzeko garaian, erdarazko muntaiak izaten baitu talde gehienentzat lehentasun osoa. Eta hori prestaketetan eta entsegu kopuruetan uj nabarmen igartzen da.
|
|
|
Teknologia berri hauek lanbide guztietan
|
eragin
zuzena dute; arrantzaleak satelite bidez gidatzen dira itsasoan, abeltzainek txipak jartzen dizkiete animaliei, bideokonferentzien bidez egiten dira bilerak Alemaniara joan gabe...
|
|
2001
|
|
|
Dudarik gabe, behi zoro eta dioxinen asuntoek alarma sortu dute kontsumitzailearengan. Izan ere, elikadura motak
|
eragin
zuzena du gure osasunarengan, esaera batek dioen moduan" jaten dugunaren araberakoak izango gara"
|
|
|
Gutako askoren buruek ez dute hau hausnartu nonbait! Eta, nik dakidanez, nesken langabezi tasa dezentez handiagoa da mutilena baino, eta nire inguruan behintzat egin dituzten ikasketen
|
eragin
zuzena dute datuok
|
|
|
Baina aldaketek zergaiti bati erantzuten diotenez, jakina da XX. mendean eman diren nobelari buruzko teoria guztiek arrazoi bat, poetika berri bat, dutela oinarrian eta, azken finean, momentuko beharrari erantzuten diotela. Bilakaera honek literatur irakurleriarengan
|
eragin
zuzena duenez (ez dezagun ahantz literaturak komunikazio egite orok bezala hiru elementu jartzen dituela harremanetan: idazlea, obra eta irakurlea)," Aurreusteen eremu" bat(" Horizonte de expectativas" delakoa Harreraren Estetikan erabiltzen den terminologia erabiliz) birmoldatzen du, garapen horretan ematen diren testu desberdinen harrera ahalbidetuko duena.
|
|
|
Adineko pertsonak gizartean txertaturik bizi, bere ongizatean
|
eragin
zuzena duten politiken taiuera eta aplikazioan aktiboki esku hartu eta belaunaldi gazteagoetako jendearekin bere ezagutza eta trebeziak jorratzeko aukera izan behar du.
|
|
|
Horietariko adibide garrantzitsu bat, eta ongi ulertzen ez dena, sistema klimatikoaren eta ziklo biogeokimikoen artekoelkarrekintza da. Elkarrekintza hauek lurreko eta itxasoko bioesferan
|
eragin
zuzena dute, eta klimaren gainean kont rol handia sortzen dute, CO2, metano eta ozono bezalakobe rotegi efektuko gasen kontzentrazioa aldatuz.
|
|
2002
|
|
|
Dosi letala (hau da, heriotza eragin dezakeena) zein izan daitekeen erabakitzea ez da batere erraza, beste hainbat faktorek ere
|
eragin
zuzena baitute: edandako ur kopurua, izerditzea, ingurugiroan dagoen tenperatura (normalean leku itxiak izaten baitira, taberna edo diskotekak, adibidez), gorputzeko tenperatura (43° C-raino irits daiteke).
|
|
|
B. Muruagak (19989) esandakoari jarraituz, euskal literaturaren androzentrismoa guztiz da nabarmena. Gizonezkoa da azterketaren gune eta zentroa eta horrek
|
eragin
zuzena du eskaini ohi diren emaitzetan. Whiteren ikerketaren ondorioei kasu eginez gero, 1980 bitarteko emakume idazleen ehunekoa, %2 ez, baizik% 32 litzateke; literatoena, berriz,% 3 ordez,% 27 Honetaz gain, bada beste datu aipagarri bat:
|
|
|
Horretaz gain, azterketa horiek erakutsi zuten
|
eragin
zuzena duela leku ezberdinetako minbiziagatiko heriotzekin eta arnas aparatuarekin edo gaixotasun kardiobaskularrekin duen harremana ere garbia eta zehatza dela.
|
|
|
Hala ere, azpiegiturek ez dute garapena sortzen; lagundu besterik ez dute egiten. Badira zenbait faktore, hala nola kokapena, aglomerazio maila edota produkzio faktoreen egitura, erregio baten garapenean
|
eragin
zuzena dutenak (Biehl, 1988: 305).
|
|
|
Eskandaluek eragin eta zirrara sozial handia dute. Prentsa horiez eta arrosaz kanpoko eskandalu sozialek eta politikoek
|
eragin
zuzena dute politikagintzan, nola konbentzionalean hala alternatiboan. Botere politikoaren oinarrian konfiantza da eskertzen den atributu nagusienetariko bat:
|
|
|
Balizko estatu beharrizanak direla-eta informazio edukietan
|
eragin
zuzena duen neurri baten aurrean gaude; gobernuak zenbait informazio gai sekretutzat jo ditzake eta, bide batez, komunikazioaren profesionalen lan eremu horretatik aparte utzi. Kazetariak ezin ditzake landu gobernuaren ustez sekretu ofizialak direnak, eta publikoak ez du jakiterik gobernuaren ibilbide ilunen berri.
|
|
|
Ohitura modernoetan,
|
eragin
zuzena dute hedabideek, harreman sozialek, pertsonalitate jakinen proiekzioek, eta taldekideek euren buruez eta gainerakoez dituzten ideiek eta usteek.
|
|
|
Hizketakidearen informazio zuzenak, edo zuzenik ezak, solaskidea jakitun jartzen du; harremanari buruzko ezagutza horrek
|
eragin
zuzena du solaskideengan.
|
|
|
Ikuspuntu hipodermikoaren alde hitz egin duten autoreek giza komunikazioaren eragin ahalmen ekidinezinaz jardun dute. Autore horien arabera, mezu mediatuak
|
eragin
zuzena du hartzailearengan, txerto hipodermikoa jarri izan baliote legez. Mezuak, mediatua eta kontsumitua izan bezain pronto, hartzailearen jarreran izango luke eragin zuzena.
|
|
|
Ikerketaren muinean, gaixotasun horren enigma handia izaten jarraitzen du, gaixotasunaren jatorria: “Logikoa da ingurumen faktorearen teoria; izan ere, jendea aldatu ez bada, badirudi kanpoko zerbait iritsi behar duela, hala nola dieta,
|
eragin
zuzena duen beste gaixotasun bat, eta ez dugu aurkitu… Nolanahi ere, ezagutza analitikoak berrikusi behar ditugu, kausa faktore bat aurkitzen dugun eta horretarako Espainiako hainbat ospitaletan azterlanak egingo diren ikusteko”, erantsi zuen neurologoak. Carlos Hayako adituak, Vélez Málagako kongresuaren izaera bereziaz oharturik, aurreratu zuen, halaber, inkesta bat egingo dutela pazienteen artean, “galdera askori erantzun dietela handitze hori zein kanpo arrazoik justifika dezaketen zehazteko; metodo horrek ez du ezertarako balio izan beste herrialde batzuetan, baina hemen inoiz ez da egin eta probatu egin da”.
|
|
|
“Ingurumen faktoreen ondorioz, 45 minutuan behin umez betetako hegazkin bat izorratuko balitz bezala da”, esan zuen Harlemek, 2000 urtean ingurumenaren narriadurarekin lotutako gaixotasunak beherakoa izan zirela, 1,3 milioi pertsona hil baitzituen, gaixotasun infekziosoak, milioi bat biktima, arnas disfuntzioak (2 milioi hildako) eta hainbat gertaera (4.000 hildako) eragin zituztenak. Industria ugaritzea, produktu kimikoak neurriz kanpo erabiltzea, kutsadura ez kontrolatzea eta hondakinak ezabatzea “gaur egungo haurren osasunean
|
eragin
zuzena duten faktoreak dira”. Harlemek azaldu zuenez, “haurrak arrisku horien eraginpean daude, pisua dela eta, helduek baino aire gehiago arnasten dutelako eta elikagai eta ur gehiago kontsumitzen dutelako”.
|
|
|
Hidrokarburoetan oinarritutako disolbatzaileak, hala nola bentzenoa eta konposatu alifatiko aromatikoak eta kloratuak, asko erabiltzen dira industria kimikoan, mekanikoan, oinetakoen industrian, eraikuntzan eta garbiketan, bai eta beste prozesu industrial batzuetan ere, igurzteko, koipegabetzeko, pintatzeko, lubrifikatzeko eta garbitzeko. Ikerlanaren arabera, disolbatzaileek eragindako k ras geneko mutazioak zeharka gertatzen dira; hau da, mutazioak sustatzen dituzten entzimen jarduera sustatzen dute, edo gene mutatua duten zelulen hazkundea bultzatzen dute. k ras geneak, pankrea minbizia agertzean ez ezik,
|
eragin
zuzena du; izan ere, pertsonek sufritzen duten minbizian, k rak dira hartutako edo jarauntsitako mutazioak sarrien agertzen dituen genea. Pankreako minbiziak urtean 2.000 heriotza inguru eragiten ditu Espainian, eta horien arrisku faktoreen artean daude adin handia, gizon izatea, erretzea eta substantzia kantzerigenoak ukitzea.
|
|
2003
|
|
|
Duela gutxi, berriz, «Euskaldunon Egunkaria» ren ixtea. Politikatik dator gatazka, ezker abertzalearen kontrakotik, baina
|
eragin
zuzena du kulturan, eta hizkuntzaren arloan. Eta kezkatzekoa da:
|
|
|
Alde batetik,
|
eragin
zuzena du ekonomia jardueraren emaitzan, BEGari egiten dion ekarpenaren bitartez. Bestetik, zeharka ere eragin nabarmenak ditu ekonomiaren bilakaeran, atzerritik eskuratzen diren ondasunak ordaintzeko beharrezkoakdiren dibisak berak lortzen dituelako batik bat, horretan ere herrialdeen artean desberdintasun handiak izan arren.
|
|
|
Adierazgarria da bide horretan, Baionako ikastaroei erreferentzia egiterakoan Bakaikoak, bi toki desberdinetan zertxobait hitza erabiltzea, ahaleginaren mugez jakitun. Erakunde publikoen diru-laguntzen urritasunaren ondorioz, UEUk ezin zituen bere langileak eduki eta, neurri batean, beste erakunde batzuen menpe zegoen118 UEUko kide gehienak EHUko irakasleak zirenez, unibertsitate horretan gertatutakoek
|
eragin
zuzena zuten UEUren bizitzan, hurrengo urteetan ikusiko zenez. Bestalde, egoera bitxia sortu zen.
|
|
|
“Basoek eta arro hidrologiko basotsuek funtsezko zeregina dute ur hornidura zaindu eta babesteko”, dio agentziak. Haren iritziz, basoak ondo antolatzeak
|
eragin
zuzena du arro hidrologikoetatik datorren uraren errendimenduaren kalitatean. “Lurzoruaren higadura kontrolatzen ere laguntzen du, eta, beraz, uretan behera dauden sedimentuen maila murrizten”, erantsi du.
|
|
|
Horrek lagundu egiten du haurren obesitatea agertzen, eta haztegia da helduaroan gaixotasun kardiobaskularrak, diabetea edo hipertentsio arteriala ager daitezen. Izan ere, elikadura txarrak
|
eragin
zuzena du osasunean. Hala ere, Amaren Pediatria Zerbitzuko buruak azpimarratu zuen haurrentzako onena amagandiko edoskitzea dela, batez ere sei hilabetera arte, haurrek hazkuntza egokia lortzeko behar dituzten mikroelikagai guztiak dituelako.
|
|
|
Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Erakundeak (OCU) alkoholarekin loturarik ez duten gazteentzako aisialdiko jarduerak bultzatzearen aldeko apustua egin du, eta, horretarako, substantzia horrekin zerikusia duen publizitate guztia ezabatu behar dela uste du, bereziki kirol ekitaldietan,
|
eragin
zuzena baitu gazteengan. Hala adierazi du gaur goizean OCUko bozeramaile Iliana Izverniceanuk, Europako hamabost hiriren artean egindako azterketa batean.
|
|
|
Taupadaren indarrak odola bideratzen du zain sarean zehar. Bihotzak
|
eragin
zuzena du sare horretan, taupadaren araberakoa beti ere. Oro har, zain sare horrek espazioa eta lurra, lurraldea eta lurraldetasuna irudikatu gura ditu.
|
|
2004
|
|
|
Estatuen Europa da egungo hau. Nazio eta herriek, bere horretan, ez dute lekurik erabakiguneetan eta aitzitik,
|
eragin
zuzena duten hainbat eta hainbat neurri hartzen dira bertan.
|
|
|
Hau da, gehiengoz eta demokratikoki irabazi arren, irudi luke Bushek lukeela gobernu anitza osatu, eta bere politika adostu lukeela alderdi guztiekin». Zenarrutzabeitiaren arabera Espainiako kultura politiko demokratiko horrek
|
eragin
zuzena du EAEko politikaren praktikan.
|
|
|
Zalantzarik gabe, ekintzaren diskurtsoa da hizkuntza jokabideetan
|
eraginik
zuzenena duena eta erakundeetatik zein gizartetik bertatik bultzatu beharrekoa? 154.
|
|
|
euskal gazteriaren euskara erabilera edo erabilerarik eza zeri zor zaion alegia. Irazuren ustez hiztun gazteen ideologia erak548
|
eragin
zuzena du erabilera horren nondik norakoan: –Gazteengan euskarak errebeindikazio kutsua du, euskararekiko atxikimendua ideologikoa da gehiago, bizipen mailara erabat barneratu gabea?. 549
|
|
|
Egungo kooperatibisten gogoetan norakoa, zertarakoa, iparra, autoeraketaren gizarte proiektu bati bagagozkio, lausotik gora aski gandutua dagoela esanliteke, urruneko dimentsioan guztiz norabidegabetua ez dagoenean. Diagnostiko horren kontzientziagero eta nabarmenago sumatzen da kooperatibisten artean, eta
|
eragin
zuzena du kooperatiben egungobilakaera, ezintasun eta mugetan.
|
|
|
Baina eremu horiek, adituen iritziz, farmazia produktu berriarekin erabil daitezke. Adibidez, duela gutxi egindako agerraldi batean, Manuel Sánchez Kirurgia Plastiko, Konpontzaile eta Estetikoko Espainiako Elkarteko lehendakariak esan zuen “beste arlo batzuetan toxina erabiltzeko irizpidea medikuari dagokiola”, eta horretan
|
eragin
zuzena du pazientearen beharrek. Bestalde, Federico Mayo Getafeko (Madril) Unibertsitate Ospitaleko Kirurgia Plastikoko, Estetikoko eta Konpontzaileko espezialistak dioenez, “sendagai asko gai jakin batzuetarako baimentzen dira eta gero beste batzuei aplikatzen zaizkie”.
|
|
|
Merkataritza zentro bat ezartzeak
|
eragin
zuzena du merkatari minoristengan eta are gehiago merkataritza berrindartzeko plangintza baten beharrean den merkataritza sektore batez ari garenean.
|
|
2005
|
|
|
Egia da, menopausiak dakartzan aldaketa korporal, hormonal eta psikologikoek irauten duten epe horretan sexu jolasean aritzeko egarrian
|
eragin
zuzena duten sintomak ager daitezkeela: sexu grinaren laguntzailerik egokienak, gainera, ez dira idortasun baginala, arnasestuak, zefaleak edo insomnioa, baina horiek kasuan kasuko eragozpen isolatu baizik ez dute izan behar eta, halakotzat, erraz sendatzeko modukoak:
|
|
|
50eko hamarkadan Vance Packard ek idatzi zuen Propagandaren forma ezkutatuak (1959) liburuak iragarki subliminalei buruzko ikerketa batzuk aurkezten zituen. Hau da, era kontzientean ikusten edo entzuten ez direnak, baina kontsumitzaileen inkontzientean
|
eragin
zuzena duten iragarkiak.
|
|
|
Picnic filma ematerakoan Coca Cola eta palomiten fotogramak sartu zituzten segundomenta %18an eta palomitena %58an handitu zirela esan zuten. Begie batzuetan, eta, ondoren, filma ikusi zutenen artean Coca colaren salkin ikusi ere egiten ez ziren fotogramek
|
eragin
zuzena zuten kontsumoan.
|
|
|
Pertzepzio subliminalak eragina izan dezakeela ukatu gabe, inork ez du frogatu kontsumo portaeran
|
eragin
zuzenik duenik. Nire ustez, era honetako iragarkien moral gabezia helburuetan dago gehiago, dituzten eraginetan baino.
|
|
|
Publizitatearen bidez egiten den kontsumitzaileen eskubideen urraketa azaltzerakoan, lehen aipatu dugun publizitate subliminala izan behar dugu kontuan; hau da, era kontzientean ikusten edo entzuten ez dena, baina kontsumitzaileen inkontzientean
|
eragin
zuzena duena. Modu askotan egiten da publizitate subliminala:
|
|
|
Beste batzuetan, etxe komertzialek diru asko ordaintzen dute telebista programenetan zein filmetan euren produktuak agertzeagatik. Izan ere, badakite filmetan edo telebistan nahi gabe ikusten diren produktuek, imajinek eta markek
|
eragin
zuzena dutela gure kontsumo portaeretan.
|
|
|
Bizi garen inguruneek, espazioek eta tokiek ere
|
eragin
zuzena dute kontsumitzaileen eskubideen urraketan. Erosketak askatasun osoz egiten ditugula eta gure portaera guztiz askea dela pentsatzen badugu ere, uka ezina da gure hirien eta lurraldeen antolaketak ere kontsumoa bultzatzen dutela, eta, zenbait kasutan, gure eskubideak bortxatzen dituztela.
|
|
|
Baliabide motak zehazten saiatuko gara: giza baliabideak eta ikastetxeko errekurtsoak garrantzitsuak dira (pertsonak, espezialistak eta abar); baliabidematerialen planifikazioa (instalazioak eta espazioak, tresnak, teknologiaberriak, ekipamendua, altzariak...) egin dugu urteko plangintzaekonomikoan (aurrekontuak...)
|
eragin
zuzena duelako eta, azkenik, baliabide funtzionalak (denbora, adibidez) antolatuko ditugu. Baliabide guztienaurreikuspen zehatza egitea funtsezkoa da, egin ezean, ikastetxeko lanenbatean eragina izan baitezake.
|
|
|
Hondoratutako ezpala eroale termiko eskasa izanik, ezin du oreka termikorik lortu hondoratu ahala, hau da, subdukzio abiadura berotze prozesua baino azkarragoa da. Horrek
|
eragin
zuzena du hondoratutako materialen fusio gaitasunean. Lurrazal ozeanikoko basaltoak 700 °C tan hasten dira urtzen H2O a egonez gero, hau da, ozeanoetako gradiente arruntarekin 40 km-ko sakoneran; subdukzio eremuetan, aldiz, beharrezko tenperatura horiek 200 km-ko sakoneran azaltzen dira.
|
|
|
Edozein arro sedimentariotan burututako neurketa grabimetrikoek asko jota g ren 10 miligaleko anomalia erakusten dute, sedimentuek inguruko arrokek baino dentsitate txikiagoa dutelako. Lurraren azaleko geruzen lodiera aldaketek
|
eragin
zuzena dute grabitatean, zeren dentsitate bateko geruza zati bat dentsitate ezberdineko beste geruza batek ordezkatzen baitu. Adibidez, lurrazal kontinentalaren kilometro bakoitzeko lodiera aldaketarengatik 20 mgal eko anomaliak garatzen dira.
|
|
|
Aldaketa horien neurria konposizio, tenperatura, lurrazalaren lodiera, magmaren bero kapazitate eta magmaren erresidentzia denboraren araberakoa da. Beste alde batetik, baldintza tektonikoek
|
eragin
zuzena dute azaleratzen edo sakonera txikietan kokatzen den magma kopuruan. Konpresio inguruneetan ugariagoak dira sakonean kristaltzen diren magmak; norabide mugimenduko edo estentsio inguruneetan, aldiz, magmaren igoera azkarra bermatzen duten egiturak sortzen dira.
|
|
|
Kontuan hartu behar da lorontzia egiteko erabiltzen den materialak zehazten duela ureztatze maiztasuna, bai eta barruan ondoen egokituko diren landare motak ere. Halaber, kontuan hartu behar da landare horien formak eragina duela landareak ureztatzeko orduan,
|
eragin
zuzena baitu barruan duen lurra lehortzeko abiaduran. Oso zabalak diren loreontziek utziko diote errazago ihes egiten hezetasunari; izan ere, lur azalera handiagoa dago eguzki izpien eraginpean, eta horrek lurruntzea eragingo du.
|
|
|
Gizakia izaki linguistikoa dela adierazterakoan, ez dugu bakarrik esaten hizkuntzak orokorrean eragina duenik gizatasunean, baizik eta baita ere hizkuntza bakoitzak
|
eragin
zuzena duela giza-talde eta gizabanako bakoitzaren mundua antzemateko eran. Honela, bere hizkuntzalaritzaren ikertzaile ezagunak diren H. Gipper eta P. Schmitter ek —L. Weisgerber gogoratuz—" munduaren irudi linguistiko" batez hitz egiten dute:
|
|
2006
|
|
|
Juan Zelaia sariaren akzesita eskuratu zuen lan honek. Elikaduraren prozesua dela-eta guk geuk zein gugan
|
eragin
zuzena dutenek dagoeneko ditugun ohiturak kontuan hartuta, espero dezakegun etorkizunari begira jarri zaigu Edorta Agirre, serio arraio. Eta aztertu beharreko guztiak aztertu eta gero, ondorio bezala atera zaizkion balizko apustuak edonor kezkatzeko modukoak dira (eskerrak Asisko Urmenetaren marrazkiak seriotasun horri umorearen gatza gehitu dioten).
|
|
|
Eta euskararen osasunean
|
eragin
zuzena du hezkuntzak. Iparraldean hiru irakaskuntza sare daude:
|
|
|
Egia da enpresaburuaren interesak enpresaburu bera bultzatuko duela publizitate jarduera mota hori aukeratzera, kontsumitzaile potentzialengana hurbiltzeko erarik errazenetako bat delako eta erosteko erabakian
|
eragin
zuzena duelako. Aitzitik, gainerako enpresaburuen edo lehiakideen interesentzat, kaltegarriak izango dira jarduera mota horiek, badakitelako, hain zuzen ere, kontsumitzaile potentzial horiek zuzeneko publizitatearen teknika horiek direla medio, askoz errazago erosiko dituztela produktu horiek berenak baino (Tato, 1994a:
|
|
|
PLOren 23 artikuluan egiten den aurreikuspenak
|
eragin
zuzena du jabego intelektualaren kontratuetan indarrean dauden arau orokorren gainean, mota horretako obretan iuris tantum presuntzioa erabiliz ustiaketa eskubideen lagatze esklusiboa sartzen baitu, komisio emailearen mesedetan. Alegia, arau horrek agintzen du kontratuaren eremuan esklusiban lagatutzat hartzen direla publizitate obraren ustiaketa eskubideak, iragarle edo agentziaren mesedetan, alderantzizko hitzarmenik ez badago.
|
|
|
Amaren ondare genetikoak
|
eragin
zuzena du haurdunaldian fetuaren garapen arruntean, eta bereziki garunean, eta horrek lagundu dezake autismoa edo heste narritagarriaren sindromea ulertzen, ikertzaile frantsesen lan baten arabera. Haur baten ikuskeran, aitak eta amak beren ondare genetikoaren zati bana transmititzen dute.
|
|
|
Puntu honetaz hitz egiterakoan, kontuan hartu genuen probintzia, eskualde eta herri bakoitzeko egoera ezberdina zela eta horrek
|
eragin
zuzena zuela ikastola bakoitzean finkatzen ziren Plan Estrategikoetan eta Pedagogia egitasmoetan.
|
|
2007
|
|
|
Izan ere, 1993 eta 2006aren artean, galera %1, 9koa bada ipar Euskal Herrian, irabaztea% 0,8koa da Araban, %7, 2koa Gipuzkoan eta %1, 3koa Bizkaian. Euskararen ezagupen ofizialak eta osatu zein martxan jarritako hizkuntza politikek
|
eragin
zuzena dute ezberdintasun horietan.
|
|
|
Kultura bezalako kontzeptu zabala ez da erraza definitzen, nahiz eta gure eguneroko bizitzako parte den eta giza portaeretan hainbeste eragiten duen. Hizkuntza komunitate guztiek dute zuzenean berauekin lotuta dagoen kultura bat eta jendarte gehienek hainbat kultura ezberdinen
|
eragin
zuzena dute. Kultura guztiek dituzten ezaugarri komunak zerrendatu eta tokian tokiko berezitasunak aipatu eta azal daitezke, baino definizio bakarra hertsiegia litzateke denboran zehar eta batetik bestera hain aldakorra den zerbait azaltzeko.
|
|
|
Hego Amerikako plakaren zabalerak zerikusia du Andeetako mendien altueran. Ereduak erakutsi die plaken zabalerak
|
eragin
zuzena duela subdukzioguneen kurbaduran eta mugimenduan. Hego Amerikako kostako subdukziogunea 7.400 km luze da iparretik hegora.
|
|
|
Aurten sagar ekoizpena oso oparoa izango ez bada ere, orain arte bildutako sagarrak onak dira sagardoa egiteko. Sagar bilketa garrantzi handikoa da,
|
eragin
zuzena baitu azken produktuaren kalitatean.
|
|
|
Nolanahi ere, egoera honen atzean bada neurri handi batean arestian aipaturiko errealitatea, alegia, IEPek EAEn duten presentzia apala. Ikerketarako erakundepublikoen eskasiak lotura zuzena du ikerketa eta garapenaren eskuduntzak oraindiktransferitzeke egotearekin12 Eustaten arabera 90eko hamarkadan administraziozentralak EAEko I+Gko gasturako fondo publikoen seitik bat baino ez zuenipini13 Horrek
|
eragin
zuzenak ditu EAEko berrikuntza sistemaren egituran etafinantziazioan, batetik Madrilek ez duelako hemen ikerketa publikoko erakunderik, ezta menpeko bulegorik ere. Eta bestetik aipatzekoa da teknologia eta zientziapolitikagatik ordainketa bikoitza gauzatzen dela EAEn, lehen aldiz, bertako administrazioak egindako I+Gko gastuagatik eta, bigarrenez, administrazio zentralakhemen inbertitzen ez duena baina kupoaren bitartez ordaintzen denagatik.
|
|
|
Berriz sortzen diren infekzioak Adituek diotenez, “gaixotasun infekziosoak gaixotasun ekologikoak dira, ingurumen aldaketekiko mendekotasun handia dutenak”. Horregatik, prozesu industrialek, sozialek edo teknologikoek
|
eragin
zuzena dute mikrobioen ekologian. “Ingurumen aldaketek ekosistema osoan eragiten dute, eta, beraz, baita mikrobioetan ere, ekosistema horren zati gisa”, zioen Nombelak.
|
|
|
Izan ere, 1993 eta 2006 artean, galera %1, 9koa bada ipar Euskal Herrian, irabaztea %0, 8koa da Araban, %7, 2koa Gipuzkoan eta %1, 3koa Bizkaian. Euskararen ezagupen ofizialak eta osatu zein martxan jarritako hizkuntza politikek
|
eragin
zuzena dute ezberdintasun horietan.
|
|
2008
|
|
|
Arazo hauek guztiek
|
eragin
zuzena dute itzulpen automatikoaren emaitza kaxkarretan, RBMT motako sistemetan batez ere. Egindako itzulpenetan oinarritutako sistemetan arazo horietako batzuk saihets daitezke, unitate luzeak harrapatzeko duten gaitasunari esker, baina inguruko informazioa nahikoa ez denean arazoak ez dira ebazten.
|
|
|
Arrazoi zuen amak. Zer erru zuten bi ahizpek, ordea, baldin eta bataren aldarteak, emozioekin zein osasun gaixotasunen gorabeherekin lotua zegoenak, bestearengan
|
eragin
zuzena bazuen, haien gorputz arimak ontzi komunikatuak balira bezala, bi ontzietatik, bi munduetatik, bat eta bakarra egiten zutenak?
|
|
|
giza bizitza Jainkoaren borondatearen esku dago. Jainkoak
|
eragin
zuzena du giza ibil bidean:
|
|
|
Joxe Azurmendik garai hartako baserri literatura kontestualizatu nahian dioen bezala, «Orduko Euskal Herritik oraingora dagoen aldea, kontrastea, puntuz puntu erakutsi genuke: orduko ekonomia eta oraingoa; orduko gizarte taxukera eta oraingoa», eta errealitate horrek
|
eragin
zuzena zuen errepresentazio sinboliko eta ideologikoetan180 Eta, zer esanik ez, orduko euskal hiztunen gehiengoa hiritik kanpo bizi zen, eta kalea, maila sozialean ez ezik arlo formal ia guztietan ere erdalduna zen. Horregatik euskal hiria imajinatzeko orduko zailtasunak.
|
|
|
Haren ustez, talde jakin batek une jakin batean dituen ohiturak eta talde horrek historian zehar izan dituen lorpen zientifikoak, materialak, intelektualak eta artistikoak daude kultuaren barruan. Uste zuen umeak testuinguru soziokulturalaren eta historikoaren eragina duela, eta, horren ondorioz, umeak testuinguru horretan
|
eragin
zuzena duela. Haurraren gaitasun psikologikoaren garapena gerta dadin, besteekiko harremanak ezinbesteko motorra dira.
|
|
|
Irakurketaren aurrekari ona da alfabetoko letrak izendatzea eta ezagutzea (Bond eta Dykstra, 1967). Afasiek, dislaliek eta dislexiek
|
eragin
zuzena dute idazketan. Hizkuntzaren ahoskatze nahasteek eragin negatiboa dute irakurtzen ikasteko (Lobrot, 1974).
|
|
|
Argi dago tresnok indarrean jartzeak, nahiz eta era mugatuan izan, bazkide kooperatzaileen boto eskubidea murrizten duela neurri batean eta, beraz, kooperatibaren elkarte agintearen banaketan
|
eragin
zuzena duela.
|
|
|
Boto eskubideak duen banaketa berdintzailearen ondorioz, bazkide kopuruak sortzen duen aginte zatiketa ezin da konpondu kooperatibetan erakundearen aginte eta kontrolean
|
eragin
zuzena duten kontrol bazkideen bidez, kapital korporazioetan gertatzen den bezala (salbuespenak bitariko egoerak izan daitezke: finantza bazkideak, bitariko kooperatibak, etab.).
|
|
|
Legediak, edo, zeharbidez, estatutuek? ematen dizkion aginpideetatik aparte, gainerako organoak izendatzeko duen gaitasunaren bitartez, organo horiek dituzten gainerako aginpideetan
|
eragin
zuzena du Batzar Nagusiak. Egia da, legediaren arabera, baliogabeak direla Batzar Nagusiak hartutako erabakiak Errektore Batzordeari gordetako aginpideen esparruaren barruan badira.
|
|
|
Hala Ficae nola Anecyc ek (Klimatizazio eta Erosotasun Enpresen Elkarte Nazionala) eskatu zuten neurriak hartzeko, Ordukako Bereizkeria Tarifara (GGI) nahitaez igarotzean izango duten eragin ekonomiko gogorra arintzeko. Ficae k dio tarifa elektrikoei dagokienez abian jarri diren azken lege aldaketek
|
eragin
zuzena dutela gaueko tarifa zaharraren milioi bat erabiltzaileri baino gehiagori eta metaketa elektrikoaren negozioaren mende dauden 6.500 familiari baino gehiagori. Tarifa zaharraren bidez, eguneko kontsumoaren zati bat gaueko ordutegira aldatzen zen, eta gauez sortutako energia soberakinei irteera ematen zitzaien.
|
|
|
Iodo osagarriak XXI. mendeak aurre egin behar dio haurren osasunari, aurrematuritatea eta sortzetiko akatsak prebenitzeari, hori baita herrialde garatuetako haurren heriotzaren lehen arrazoia. Iodo gabeziak
|
eragin
zuzena du tiroide guruinaren metabolismoan, tiroide hormonen sintesirako funtsezko elementua baita. Hormona horiek funtsezko zeregina dute garuna heltzean, eta, beraz, fetu etapan maila baxuek ondorio larriak izan ditzakete, garuneko kalte itzulezina eta adimen atzerapena eraginez.
|
|
|
Izan ere, garrantzi handia ematen diote aurrezkiei, eta oso litekeena da hipertentsioa edo hiperkolesterolemia izatea. Cambridgeko ikertzaileek 1960 eta 2002 arteko banku krisiak eta heriotza tasa alderatu zituzten Hala, emaitzek erakusten dute finantza krisiak ez daudela diruarekin bakarrik lotuta, pertsonen osasunean ere
|
eragin
zuzena dutela. Orain dela gutxi, izu eszenak izan ziren Ingalaterran, Northem Rock krisiaren ondoren.
|
|
|
Esan al daiteke korrelazioa dagoela kalitateko lidergoaren eta ikastetxe bateko ikasleen emaitza akademikoen artean? Literatura zientifikoak ez du frogatzen eskola zuzendaritza on batek
|
eragin
zuzena duenik errendimenduan, baina bai zeharka, zuzendaritzak eskolan sor dezakeen klimaren bidez. Zuzendaria da ikastetxearen, eskolako klimaren eta baliabideen kudeaketa eraginkorraren ikuspegi partekatuaren arduraduna, baina ez zuzenean ikasleen errendimendua hobetzearen arduraduna. Horrek ere erantzukizun handia eskatzen du.
|
|
|
Mundu osoko gobernuek konpromisoa hartu zuten, 2002an, 2010erako biodibertsitatearen galera murrizteko helburua betetzeko, baina WWF/ Adenaren txosten berri honek “erakusten du ez direla bide egokia egiten ari”. Eragina bizitzan “Biodibertsitatea funtsezko baldintza da planetaren osasunerako, eta
|
eragin
zuzena du gure bizitzan”, esan zuen James Leapek, WWF Internazionaleko zuzendari nagusiak. “Inork ezin du eragotzi bioaniztasunaren galeraren eragina, zuzenean sendagai berriak murriztea, hondamendi naturalekiko zaurgarritasun handiagoa eta berotze globalaren ondorioak areagotzea dakarrelako”, esan zuen.
|
|
|
Administrazio lanak egitea eta Estatuko segurtasun kidego bateko kide izatea ere ez dira berdinak; izan ere, azken kasu horretan, ezagutza teorikoez gain, gaitasun fisikoak behar dira. Beraz, gaitasun intelektualek, dedikazioak eta norberaren inguruabarrek
|
eragin
zuzena dute proba bat prestatzeko behar duten denboran. Akademian edo libreki ikasi?
|
|
|
Ekintza positiboko neurri horiek, aipatutako Planaren arabera, ekintza zehatz eta berariazkoak biltzen dituzte. Erabaki horiek
|
eragin
zuzena dute emakume ezgaituen bizi kalitatearen hobekuntzan, eta helburua “gutxietsita dauden pertsonak konpentsatzea” da. Haiek kontatu behar dute.
|
|
|
Eremu askotan gertatu ohi den bezala, herrialde bateko errealitate sozialak eta ekonomikoak
|
eragin
zuzena du gizarteko hainbat arlotan. Momentu honetan, globalizazio neoliberalak emakumeen kontrako bortizkeria modu berriak sortzea ekarri du; horietako bat, femizidioa da, hau da, emakumeen hilketak.
|
|
|
Horien bidez, ideia argi eta sinpleak haurren gogamenean erraz sartzen dira. Beraz, jostailuen inguruko publizitateak, haurrek beren sexuarekiko egiten duten identifikazioan
|
eragin
zuzena du.
|
|
|
Arrazoi zuen amak. Zer erru zuten bi ahizpek, ordea, baldin eta bataren aldarteak, emozioekin zein osasun gaixotasunen gorabeherekin lotua zegoenak, bestearengan
|
eragin
zuzena bazuen, haien gorputz arimak ontzi komunikatuak balira bezala, bi ontzietatik –bi munduetatik– bat eta bakarra egiten zutenak?
|
|
2009
|
|
|
" Ondo begiratuta, ikusiko dugu hedabideek saltzen dutena ez dela eduki informatiboa; beraiek audientziak saltzen dituzte, gu gara merkantzia publizitate agentzientzat" dio Pascual Serranok liburuko pasarte batean. Kazetariaren ustez, horrek
|
eragin
zuzena du edukien mailan. Jarraitzaileak edozein modutara lortzeko estrategiaren fruitu dira zenbait promozio ere:
|
|
|
Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan
|
eragin
zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza. Horrek ahuldu egiten du estatua, ez bere mendeko herritarren aurrean (alde horretatik oso sendo jarraitzen du), baina bai talde nortasun emaile gisa.
|
|
|
espazio politiko, ekonomiko zein komunikatibo nazionalaren mugak, ikur nazional ugari (txanpona adibidez), eta beste zenbait. Bestalde, lehenago estatua herritarren ahaide nagusi gisa agertzen zen jendearen aurrean, gure bizimoduan
|
eragin
zuzena zuten erabakiak hartzen zituen erakunde gisa; horrek indartu egiten zuen nazio nortasuna eratzeko zuen ahalmena. Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan eragin zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza.
|
|
|
Bestalde, lehenago estatua herritarren ahaide nagusi gisa agertzen zen jendearen aurrean, gure bizimoduan eragin zuzena zuten erabakiak hartzen zituen erakunde gisa; horrek indartu egiten zuen nazio nortasuna eratzeko zuen ahalmena. Globalizazio garaiko estatuak aldiz nabarmen utzi du gure bizimoduan
|
eragin
zuzena duten arazo handiei aurre egiteko gaitasun eza. Horrek ahuldu egiten du estatua, ez bere mendeko herritarren aurrean (alde horretatik oso sendo jarraitzen du), baina bai talde nortasun emaile gisa.
|
|
|
Txosten horretan nabarmentzen dute asko aldatu direla jendearen bizimodua eta elikadura ohiturak, eta bi alderdi horiei lotutako zenbait faktorek bai, horiek
|
eragin
zuzena dutela arteria tentsioan.
|
|
|
Hala ere, klima aldaketak uretan utzitako arrastoak alde larriagoa ere badauka: itsas mailaren gorakada 1,9 milimetrokoa izan da XX. mendean, eta horrek kostaldearen atzera egitean
|
eragin
zuzena du.
|
|
|
Penintsulako ardoetan eragin handirik jasaten ari ez badira ere, ardo adituek kezka handiz hartu dituzte munduko toki askotatik datozen berriak. AEBtako Southern Oregon Unibertsitateak kaleratutako txosten baten arabera, munduko 27 ardo zona garrantzitsuenetan mahatsen heltze zikloan
|
eragin
zuzena du Lurraren tenperaturak. Munduko ardo ekoizle handienak euren gobernuei laguntza eskatzen hasi dira.
|
|
|
Dena dela, Zorrillan argi geratu zen banakako akatsek
|
eragin
zuzena dutela Athleticen jokoan. Futbol profesionalean garesti ordaintzen dira banakako akatsak eta atzokoan ere erabat baldintzatu zuten zuri gorrien ibilbidea.
|
|
|
Egun sasoi onean dago. Taldeko jokalari brasildarrek
|
eragin
zuzena dute euren jokoan.
|
|
|
1.700 milioi laguni eragingo lieketen uholdeak, muturreko aldaketak kliman, aldaketak itsaslasterretan, eta berotegi efektuko gasen isuriek ere gora egingo lukete. Azken hori oso kaltegarria izango litzateke, klima aldaketan
|
eragin
zuzena baitu.
|
|
|
Batez ere, hainbeste garatu ez diren herrialdeetan nabaritzen da hori; nekazari lanak emakumeen ardura izaten dira, eta horiek sukaldean erabiltzeko ura eta egurra hartzen dute, familiak zaintzen dituzten bitartean. Jarduera horietan
|
eragin
zuzena dute lehorteek, uholdeek eta beste zenbait hondamendi naturalek. Txostenak esan duenez, emakumeek hezkuntzarako eta familia plangintzarako heltzea erraztuko balitz, onuragarria izango litzateke beroketa orokorraren aurkako borrokan.
|
|
|
Amerikar guztiak jakin dezatela herrialde honenganako apustu gogorra egiten dugula, hemen gertatzen dena
|
eragin
zuzena duelako gure bizitzan, adierazi du Obamak Tokioko Suntory may auditoriumean 1.500 lagunen aurrean eskainitako hitzaldian.
|
|
|
Herritarrek ez dute aparteko interesik zientzia eta teknologiari buruzko gaiekin, beren eguneroko bizitzan baliagarriak ez zaizkien gaiekin, behintzat. Hau da, beren bizitzan
|
eragin
zuzena duten neurrian sentitzen dute herritarrek zientzia eta teknologiarekiko interesa. Hala, zientzia eta teknologiaren hiru arlo nabarmentzen dituzte intereseko gisa:
|
|
|
Hilezkorrak direla esan daiteke. Bestalde, Caenorhabditis elegans xixarean garapenaren genetikaren ikerketan asko erabiltzen da, hainbat gene aurkitu dira bizi itxaropenean
|
eragin
zuzena dutenak. Gene bakarra aldatuta, animalia horien bizi itxaropena bikoiztea lortu dute ikertzaileek.
|
|
|
C. elegans xixarean, bizi itxaropenean
|
eragin
zuzena duten hainbat gene topatu dituzte. Albert Einstein College of Medicine
|
|
|
Erabiltzailea kontrol begiztaren zati intrintsekoa da: batetik, haien ekintzek sistemaren jardueran
|
eragin
zuzena dute, eta, bestetik, jarduera horren arabera, sistema haptikoak ukimen sentipenak atzeraelikatzen dizkio.
|
|
|
inertzia, marruskadura, zurruntasuna, lasaiera, isotropia, eragingailu mota, horien indar maila, sentsoreen zehaztasuna, grabitate indarren oreka, segurtasuna, ergonomia eta kostua, besteak beste. Azken hirurak alde batera utzita, gainerako guztiek
|
eragin
zuzena dute gardentasunean.
|
|
|
Txit urruti hartzen dira gure eguneroko bizimoduan
|
eragin
zuzena duten erabakiak, eta guk aukeratu ez ditugun buruzagiek hartzen dituzte. Eta saldu nahi digute demokratikoki aukeraturiko jaurlaritzek eta gobernuek ezer gutxi egin dezaketela inork aukeratu ez dituen enpresaburuen ekimenen aurrean.
|
|
|
Horien artean, ikerketarako hautatzen den lagina edota patologia bakoitzaren definizioa bera ere, egokia (adostua) ez izatea gerta litekeelako, ondoren azalduko dugun bezala. Horrekemaitza soslaituak sor ditzake, eta honek guztiak
|
eragin
zuzena du irizpide diagnostikoen eraikuntzan; zeren, psikopatologia bakoitzak genero ezberdinetan adierazpen ezberdinak aurkezten dituela onartzen badugu, diagnostikoek ezberdintasunhori egoki ez jasotzea oso probablea baita.
|
|
|
Horrekin guztiarekin kazetari adituaren garrantzia azpimarratu nahi dugu, erantzukizun sozial handia duelako, iritzi sortzaile aparta delako eta, gate keeper5bezala, bere hautuek hainbat jenderengan
|
eragin
zuzena dutelako.
|
|
|
Egun, oinarrizko iturrietara heltzeko aukerak gero eta murritzagoak dira kazetariarentzat. Alde batetik, prentsa arduradunak eta komunikazio kabineteak nonahidirelako eta horrek
|
eragin
zuzena du kazetariarengan, lehenengo eskuko informazioa lortzea zailagoa egiten zaio.
|