|
2000
|
|
|
Espazio denbora berria da, denbora eta distantzia mugatuta dituen zibermundua, horrek politika, ekonomia eta industrian dakartzan aldaketekin. Informazio gizarteak ekonomian
|
eragina
duela aski onartutako gauza da. Ez du industri gizartea ordezkatuko, baina bere forma edo eredu propioa egituratu du.
|
|
|
Telekomunikazioei esker, finantza plaza finantza espazio bihurtu da. Delako ziberespazioaren agerpena lan merkatua eraldatzen ari da azken urteetan, eta elkartrukatzeen desmaterialtzeak aberastasunaren sorreraren gainean
|
eragina
du. Gauzak horrela, enpresak mundu mailako merkatuak bereganatzeko prestatzen ari dira.
|
|
|
Erreferenteak askotan galdu egiten dira bidean. Sarrionandia gustatzen bazait, bere lan bat irakurtzen ari naizenean ez naiz konturatzen Pessoaren
|
eragina
duenez. Sarriren poema batek motibatu ninduela esan dezaket.
|
|
|
Klasikoak euskaratzeak duen garrantzia aipatu du Harkaitzek. Zenbaterainoko
|
eragina
du horrek euskal idazleengan?
|
|
|
Memoria ametsen osagai garrantzitsua ere bada, eta baita orainari ihes egiteko aitzakia moduko bat ere. Beharbada nire liburuko pertsonaiari hori gertatzen zaio, orainari ekiteko gero eta gogo eta indar gutxiago duela, eta lehenaldira jotzen du, lehengoaren
|
eragina
du. (...)
|
|
|
Zerikusi zuzena diogunean hauxe esan nahi dugu, alegia, artikuluak ez duela ezertarako aipatzenEuskal Herria, osorik zein bere zati bat?, eta soilik Espainiaz ari dela. Artikulu batek Estatu Espainiarosoan
|
eragina
duen gertaera bat aipatzen badu (esaterako, Madrilgo Gobernuaren Ministro kontseiluakhartutako erabaki bat) baina Euskal Herria era espezifikoan aipatzen ez badu, orduan. Espainiarekin soilikzerikusia duen artikulutzat, hartu dugu.
|
|
|
Argitu behar da, bestalde, taula bi horien artean agertzen den alde bat: oro har, herrialdeetan
|
eragina
duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino.
|
|
|
oro har, herrialdeetan eragina duten gertaerak gutxiago dira herrialdeetan gertatzen direnak baino. Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian)
|
eragina
duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da:
|
|
|
Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako, Euskal Herri osoan aldi berean (eguraldia, euskararen aldeko kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal Herri osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira. Honek esplikatzen du, hartara, Iparraldean zein Hegoaldeko herrialdeetan gertatuen eta
|
eragina
duten gertaeren arteko aldea.
|
|
|
Albisteetako gertaerek
|
eragina
duten eremuari begiratuz gero, kanal bien artekozenbait ezberdintasun erakusten digute datuek: batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan baino presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago).
|
|
|
%1era ere ez da iristen, kanal batean zein bestean, Lapurdi, Nafarroa Beherean zein Zuberoan gertatutakoalbisteen kopurua. Argitu beharra dago, bestalde, aurkitu ditugun kasu apur hauenartean bat ere ez dagoela Iparraldean gertatu eta bertan soilik
|
eragina
duenik. Alegia, Iparraldean gertatzen dena aipatzen denean, Hegoaldean ere eragina izateagatik soilikaipatzen da (adibidez, ustez ETArena den armategi baten aurkikuntza Baionan: Lapurdin gertatua, baina eragina ETArengan eta ondorioz Hegoaldeko errealitateanduena).
|
|
|
Alegia, Iparraldean gertatzen dena aipatzen denean, Hegoaldean ere eragina izateagatik soilikaipatzen da (adibidez, ustez ETArena den armategi baten aurkikuntza Baionan: Lapurdin gertatua, baina eragina ETArengan eta ondorioz Hegoaldeko errealitateanduena). Inoiz ez da ematen Iparraldean soilik
|
eragina
duen albisterik. Honekin batdator Frantziari egiten zaion axola txikia:
|
|
|
Albisteek tratatzen dituzten auziek eragina non duten begiratzen badugu, baieztatu egiten zaigu ETBn Euskal Autonomia Erkidegoa lehenesteaz esan duguna: Nafarroan
|
eragina
duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira. Gainera, azken hauei hiru herrialdeetako batean eragina dutenak (hotsAraba, Bizkaia edo Gipuzkoan) gehitzen badizkiegu, kopuru hau guztien erdi ingururairisten da.
|
|
|
Albisteek tratatzen dituzten auziek eragina non duten begiratzen badugu, baieztatu egiten zaigu ETBn Euskal Autonomia Erkidegoa lehenesteaz esan duguna: Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan
|
eragina
dutenak %23tikgora dira. Gainera, azken hauei hiru herrialdeetako batean eragina dutenak (hotsAraba, Bizkaia edo Gipuzkoan) gehitzen badizkiegu, kopuru hau guztien erdi ingururairisten da.
|
|
|
Nafarroan eragina duten auziei buruzko albisteak kasurik hoberenean (gaztelaniazko albistegian) %6 diren bitartean, Euskal Autonomia Erkidegoan eragina dutenak %23tikgora dira. Gainera, azken hauei hiru herrialdeetako batean
|
eragina
dutenak (hotsAraba, Bizkaia edo Gipuzkoan) gehitzen badizkiegu, kopuru hau guztien erdi ingururairisten da. Hartara, Nafarroa ez da erreferentzia ETBko albistegi orokorrentzat.
|
|
|
Era berean, Euskal Autonomia Erkidegoaren ostean Hegoaldea da lehenesten denbeste erreferentzia eremua: egitate oso honetan
|
eragina
duten albisteak, guztien artekolaurden bat dira, baina hauei lau herrialdeetan eragina dutenak gehituz gero, albisteen%72 eta %83 dira ETB1en eta ETB2n, hurrenez hurren.
|
|
|
Era berean, Euskal Autonomia Erkidegoaren ostean Hegoaldea da lehenesten denbeste erreferentzia eremua: egitate oso honetan eragina duten albisteak, guztien artekolaurden bat dira, baina hauei lau herrialdeetan
|
eragina
dutenak gehituz gero, albisteen%72 eta %83 dira ETB1en eta ETB2n, hurrenez hurren.
|
|
|
Azkenik, Euskal Herri osoan
|
eragina
duten albiste kopuruari dagokionez, alde nabarmena dago bi kanalen artean. ETB1en albisteen %27 era honetakoak diren bitartean, ETB2n hamar puntu beherago doa kopurua (%17).
|
|
|
Inperio tradizionalak inbaditu egiten zituen koloniak. Internet ek ez ditu inbaditu behar, urruneko
|
eragina
baitu. Hau oso erosoa da.
|
|
|
Tentsio horiek
|
eragina
dute plazerrean, dimentsio horietan guztietan, abandonatzeko gaitasun eta askatasunean. Izaera eskizoidea, ahokoa, masokista edo zurruna izan daiteke.
|
|
|
Guraso gutxikonartzen dute beren haurren arerio sentimenduen adierazpena, eta pazienteguztiengan aurkitzen da jarrera negatiboa. Sentimendu horiek, terapian zehar, aztertuak eta adieraziak izaten dira, bai fisikoki bai hitzen bidez. Baina gauza beragertatzen da torax, sorbalda eta besoetan
|
eragina
duten tentsioekin, neurritasun etauzkurdura horrek hauxe esan nahi duelarik: –Ezin ditut besoak zureganantz luzatu, beharrezkoa dudan samurtasuna eskatzeko.
|
|
|
aztertuzituen. Bere ustez, bukagabeko egoerek memorizazioan
|
eragina
duen tentsio sistema sortzen dute. Hau dela eta, bukatuta eta burututa dagoena baino, bukagabedagoena gogoratzeko joera handiagoa daukagu.
|
|
|
Atxikimendua irudi berezi batekin gertutasuna eta kontaktua izateko joera da.Joera honetan testuinguruak
|
eragina
du: beharra handitu egiten da zenbaitegoeratan (subjektua beldurturik, nekaturik, gaixorik edo urduri sentitzen denean) eta gutxitu egiten da subjektua ongi edo seguru sentitzen denean, eta inguruaesploratu nahi duenean.
|
|
|
Ondoren, egile batzuk (Bion, Ezriel, Foulkes, Anzieu, Kaes e.a.) konturatu eginziren taldea subjektu kopurua baino zerbait gehiago zela eta begirada honek ikuspuntu terapeutikotik
|
eragina
zuela; horregatik Taldearen Psikoterapia moduraulertzen zen.
|
|
|
– Alde batetik, kanpo ezaugarriak deitzen direnak daude, orduko krisialdi sozio historiko politikoarekin zerikusi dutenak, zientziagintzan
|
eragina
duten neurrian; adibidez, azkeneko mundu gerra, mundu deskolonizazioa, etab. Hauen ondorioenartean daude, adibidez, hizkuntz ukipenezko egoeraren zabalkundea mundu osora, ukipen egoera tradizionalen ondoan berriak ere sortuz; baita orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak, beharrezko aztergai bihurtzea gizarte zientzietan; horrela uler daiteke hizkuntzaren inguruan eraikitzen diren zenbait... psikolinguistika, soziolinguistika, etnolinguistika, psikosoziolinguistika, edo hizkuntzaren filosofia, soziologia, politika, pedagogia, eta abar.Antzeko zerbait esan daiteke komu nikazioari buruz, zeren eta informazio etakomunikazio teoriak garai horretan hasten baitira beharrezko erreferentziakizaten, baita edozein gizarte zientzietan ere.
|
|
|
– Entzumenean
|
eragina
duen eragiketa bakoitza... definizioa, oso praktiko etaegokia, dena den. Jakobson-ek (eta Fant ek eta Halle k; argitarapen zabalduena Jakobson/ Halle 1973 bada ere) ere sartu zuen alderdi artikulatorioatasunen definizioan (hori bai, bigarren:
|
|
|
Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta euskara batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak. Beren garrantziagatik, albistegietako irratilariek eskuarki euskara batuaren maila jaso hori erabili behar dutelako, interesgarria da arazo hori hona ekartzea; arauak ikusi aurrez, dena dela, euskal alfabetoaren letren izenak Euskaltzaindiak 1994ko azaroan onetsiak ere jarriko ditut, hitzen ebakeretan
|
eragina
baitute:
|
|
|
Eragina: jende askorengan
|
eragina
duen gertaera hartu ohi du notiziak. Eragina txikia baldin bada, albiste bihurtzeko aukera gutxi dago.
|
|
|
Jarraian, irrati konbentzionaletan horrenbesteko
|
eragina
duten sei aldi edo denbora tarte horiek karakterizatzen saiatuko naiz.
|
|
|
Sarritan esaten da irratia hedabide aproposa dela informazio eta musikarako. Esperientziak erakutsi du, bi alor hauetan
|
eragina
baduela; eta telebistak kendutako esparrua erabat berreskuratzea ezinezkoa den arren, ezbairik gabe, irratiak entzuleria mantentzea du erronka, baita entzuleria berezituentzako programazio desberdinak egitea ere. Informazioa eta musika programazioaren ardatz nagusi bilakaturiko irratietan, bost kategoria hartzen dira aintzat:
|
|
|
hizkuntzaren alde egingo du apustu). Ezin da ukatu industrializazioak, merkatuak (eta pentsa merkatu, nazionalean?, adibidez) eta bestek aparteko
|
eragina
dutenik, ezta duten garrantzia gutxietsi ere, baina Balibar ek eta Laporte k diotenez:
|
|
|
—Eta horrek, beraz, biok Kubarat joan behar duzuela erran nahi du, La Habanan hartu ahal izaiteko Espainiarat eramanen zaituzten galeoi flota arauzkoa... Cumanátik La Habanarako itsasaldiaz, berriz, nerau ardura naiteke, jakin dezazuen zein untzitan itsasoratu behar duzuen eta noiz, zeren ezagutzen baitut Cumanáko portuko marinelengan eta gainerako itsas jendeengan
|
eraginik
duen gizonik...
|
|
|
Edo, uste al duzu, konparazione, ezen borzpasei lerro laburretan eman daitekeela, nola arestian eman baitizut, hain munta handiko gertakia, nola izan baitziren ene begien aitzinean ikusi nituen exekuzioneak —bortz beltz, bi indiar, eta bertze kortsario harena—, exekutatuen buruak lur gainean arrodaka zebiltzala, itsas lapurren oihu eta irrien artean? Ordea, ez al da egia, halaber, ezen lehen ere luzaz mintzatu natzaizula osaba Joanikoten kalbarioaz eta hark enegan
|
eragin
zuen amorruaz... eta deus guti berri erants niezaiokeela, oraingo kontakizunaz denaz bezainbatean, orduan erranari. Eta ez al da egia, finean, ezen neure bizitzako sufrimenduen katea hagitz ere luzea dela, eta kateko bertze hainbat mailaren berri ere eman nahi nizukeela, eta hobe dudala, halatan, aditzerat eman nahi dizkizudan gertakien koadroa osatzeko, pintzelada berri batzuen emaitea eta ez lehengoen errepikatzea, zeren, alde batetik, arinagoa eta aberatsagoa izan baitaiteke, eta zeren tipiagoa izan baitaiteke, bertzetik, zu gogaitzeko arriskua ere?
|
|
|
Lekuona gazteak ere, gazteago zenean, Lizardiren eraginpean idatzi zituen bere lehen poemak. Sozial errealismoaren
|
eragina
ukan zuen gero, existentzialismoak kutsatu zigun ondoren... baina ez ziren, haatik, noraezean eginiko ibiliak. Sortzaile kontentagaitza estiloan, Lekuonak aitortua du ez dela idazteari lotzen" luma berritu zaiola nabaritzen ez duen bitartean".
|
|
|
Komunikabideek euskal errealitatearen itxuraketa/ desitxuraketa
|
eragiteko
duten indarra askok aipatu zuten sinposio horretan. Politika gaiak pil pilean izan ziren ponentzia eta eztabaida askotan, horixe baitzen, dudarik gabe, nazioarteko entzuleentzat interesgarriena.
|
|
|
Honek
|
eragina
du ezagutzen kudeaketaz arduratzen direnen gain (informazio kudeatzaileak) eta informazio hau erabiltzen dutenen artean (erabiltzaile edo/ eta kontsumitzaileak).
|
|
|
...strumentalista nahi izan zuela babestu, ondorioz, aldi berean, zientziaren aurrerakuntzen erlatibizazio historiko eta soziologikoa proposatzeko asmoz122 Neurathen kritikak, Duhem, Poincare eta Reyren konbentzionalismoen eraginetan aberatsa, Zirkuluan ortodoxiak ‘inposaturiko’ proposamenak zulatzea zuen helburu, batez ere bere iritziz Schlicken, Carnapen eta, geroago, Popperren gehiegizko
|
eragina
zuen ortodoxia, alegia.
|
|
|
Horrela, Mach bultzagarri nagusi bihurtu zen filosofiak eta zientziak partekatzen zuten esparru horretan: alde batetik, berari esker, filosofoak zientzia enpirikoen oinarriez hasi ziren kezkatzen serioski eta, bestetik, zientzialariak euren ikasgaien gain
|
eragina
zuten arazo filosofikoez arduratu behar zutela konturatu ziren. Machen ideiak une hartako testuinguru intelektualean hedatuz joan ziren pixkanaka, haietako batzuk aldez aurretik Helmholtz, Kirchhoff eta beste zenbait zientzialariren lanetan ere suma daitezkeen arren.
|
|
|
6 Frazerrek hurrengoa dio: "(...) Halakoetan, garaileen gainean ezarritako eginbehar nekosoetarako arrazoia indarrez eraildakoen espiritu haserretuen beldurra dateke; sarri argi eta garbi adierazten da espiritu mendekuzaleen beldurrak
|
eragina
duela hiltzaileen jokabidean. Buruzagi sakratuen, ehorzleen, haurra egindako emakumeen, gerrara abiatutako gizonen eta abarren gainean ezarritako tabuen ondorio orokorra, pertsona tabutuok ohiko gizarte arruntetik at uztea da.
|
|
2001
|
|
|
Arabar Errioxako mahastiaren ezaugarria da iparralderago, atlantiko aldera dagoela, eta esaten da ardo onak atlantikoaren
|
eragina
dutenak direla. Hein berean Jerez, Oporto, Bordeleko ardoa edo Galiziakoa ere onak dira.
|
|
|
Mugimendu kooperatiboetan eta mugida internazionalistetan dabilen jendea ere ezkerrekoa da, eta Euskal Herrian pila bat daude. Horiek denek ezkerraren firmamentoa osatzen dute eta gainera gizartean bere
|
eragina
dute. Garai batean langileari alderdi bat eta gehienez bi zegozkion, eta gaur jende askok gauza batzuetan ezkerrera jotzen du eta besteetan ez.
|
|
|
CESek dio, etxeko lanen banaketa desorekatuak ondorio kaltegarriak dituela emakumeen gizarte eta lan arloko integrazioan, beren lan profesionala familia giroko premien arabera egokitu beharrean aurkitzen direlako sarritan, eta horrek bere
|
eragina
du gizarte babesaren mailan.
|
|
|
Hastapeneko espirituari atxiki behar zaio Herrikoa, alegia. Politikak
|
eragina
du eta Herrikoaren espiritu herrikoia zaindu nahi dute. Molde ireki batez betiere.
|
|
|
Eta hori, sumatzen dut, euskaraz oso gutxitan gertatzen dela, oso gutxitan lortzen dugula. Haur eta Gazte Literaturak gero eta leku gehiago du gure medioetan (eta ez hainbestekoa ingurukoetan) baina, hala ere, aztertu egin genuke norainoko
|
eragina
duen presentzia horrek. Guraso, irakasle eta irakurleengana iristen ote diren komentarioak, elkarrizketak, artikuluak,...
|
|
|
Guraso, irakasle eta irakurleengana iristen ote diren komentarioak, elkarrizketak, artikuluak,... Galtzagorri elkarteak argitaratzen duen aldizkaria, «Behinola», norengana iristen den eta zer nolako
|
eragina
duen. Izan ere, gero eta informazio gehiago dagoen gizartean bizi gara baina era berean jakin badakigu gero eta gutxiago dakigula gauza guztietaz
|
|
|
haurtzaroko bizkaiera, eta zubereraren aztarnakoa. Miranderen poesiaren eta idaztankeraren
|
eraginak
badu hemen zer esanik. Dialektalismoa, beraz, gehiago da Sarrionandiarengan estilo nahia eta ez bidaia liburuetatik harturiko hizkera zipriztina.
|
|
|
Azken batean, mundu guztiko lur idorretan
|
eragina
duten prozesuei egin behar litzaieke aurre eta prozesu horien barruan sartzen dira urak eta haizeak eragindako erosioa, agente bi horiek sortutako sedimentazioa, epe luzera berezko landaretzaren aniztasuna gutxitzea eta lurzorua gazitzea.
|
|
|
oxidazioaren kontrako
|
eragina
duen minerala da eta, hortaz, hainbat tumore (larruazalekoa, besteak beste) agertzeko arriskua moteltzearekin zerikusia du.
|
|
|
Amaren elikadurak erabateko
|
eragina
du umearen edoskitzean
|
|
|
Era berean, tenperatura handiek
|
eragina
dute nerbio bukaeretan, larruazaletik burmuinera doazen inpultso sentsitiboak motelduz.
|
|
|
Beste alde batetik, motorraren zati metalikoetan olioak nolako
|
eragina
duen neurtzen du higadura probak.
|
|
|
Populazio horien urritzeak zuzeneko
|
eragina
du beste espezie batzuetan, elika katea desorekatu eta intsektu izurriak ugaritu egiten baitira, haien harrapariak hil ondoren.
|
|
|
Adibidez, Ontarioko (Kanada) Sudbury n, nikel fundizioek 10.400 hektarea baso suntsitu zuten, fundiziotik zetorren haizearen
|
eragina
zuen eremuan.
|
|
|
Nola aztertu egoera emozionalean eta jokaeran
|
eraginik
duten
|
|
|
nolako
|
eragina
duten gure jokaera eta emozioengan.
|
|
|
Journal of Applied Social Psychology aldizkariak argitaraturiko artikuluetatik ondoriozta daitekeenez, xarma fisikoa kulturalki erabakitzen den muntaia soziala da, estetika ereduen eta modak agintzen duen joeraren arabera aldatzen dena; eta aldi berean, horiek
|
eragina
dute gizarte harremanetan eta norbere gorputz irudiari buruzko iritzian.
|
|
|
Erakarpen fisikoak
|
eragina
du pertsonen arteko harremanetan eta norbere irudia osatzerakoan.
|
|
|
Debateak elkarrizketa itxura du askotan. Horrek, dudarik gabe,
|
eragina
du enuntziatuak kateatzeko eran. Debate honetako zenbait atal, esaterako, ez daude egitura gramatikalosoez eginda,, satelite unitate?
|
|
|
«Ezin dugu ahaztuhaurrentzat helduak direla erreferentzia eta helduek finkatzen dituztenhizkuntza erreferentziak txertatzen direla haurrengan. (...) Zenbaitetanpertsona helduen artean eragiteak haurrengan ere
|
eragina
du. (...) Helduakeuskalduntzean eta alfabetatzean erabilera esparru berriak irabazteko gauzabagara, horrekin erakusten ari gara euskara ikastea ez dela alferrikakoahalegina.
|
|
|
2 Ikas estiloa (bere ikaskuntzan
|
eragina
duten norbanakoaren joera eta nahiak).
|
|
|
aginteen arteko harremanetan Erdi Arokoelizak zuen papera eta gaur duena erkatzea interesatzen zitzaidan: Erdi Arokogizartearen irudi estatikoan elizak zuen zerikusia aztertu nahi nuen, besteak beste, gaurkoan zer nolako
|
eragina
duen ere ikusteko.
|
|
|
kontuan hartzen dituela2Haren jabekuntza prozesuan parte hartzen duten aldagai guztiak, edo gehienak; beste abantaila bat da, prozesuan parte hartzen duten bai ikasleen ezaugarriak, baiirakaskuntza/ ikaskuntza prozesuan gertatzen diren ezaugarriak ere kontuan hartzendirela. Hirugarren abantaila da ikaslearen aldagai multzoak
|
eragina
duela ikaskuntzan aztertzen diren aldagaietan, esate baterako portaera hauetan: ikaskuntzan jarraitzea, aktiboki parte hartzea..., horiek jabekuntzaren gaitasun mailako portaeraneragina dutelarik.
|
|
|
Oro har eredu hori enpirikoki baieztatzen bada ere, emaitza kontrajarriaklortu dira. Egoera sozialak
|
eragina
du beti, baina egoera ezberdinetan ez beti moduedo zentzu berean. Horrela, Clement eta Kruidener (1983) autoreek egoera sozialezberdinetan 2Hren jabekuntzan lortutako gaitasuna esplikatzeko orientaziomotibazionalak ezberdinak zirela aurkitu zuten; eta Clement eta Noels (1992) autoreek ere testuinguru ezberdinetan (unibertsitatean, prentsaren aurrean, gizabanakoen arteko harremanetan, mundu publikoan, pribatuan, eta abar) motibazio motaezberdinak erabiltzen zirela aurkitu zuten.
|
|
|
Egindako ikerketek erakusten dute orientazioen eta 2Hren jabekuntzarenartean gertatzen diren erlazioak alda daitezkeela irakaskuntza gertatzen denekoingurunearen baitan. Ingurune kulturalaren
|
eragina
duela gutxi egindako ikerketetan ikusi da, bigarren hizkuntzen jabekuntzan motibazioaren rola aztertu denean (Clement eta Hamers, 1979; Gardner, 1979).
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean
|
eragina
duten aldagai soziodemografiko etasoziolinguistikoak ondorengoak dira: subjektuen jaioterria (euskaldunen proportzioa eta lurraldea), subjektuen bizilekua (euskaldunen proportzioa eta lurraldea), subjektuen lehen hizkuntza, sexua, gurasoen lehen hizkuntza eta gurasoen jatorria.
|
|
|
Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere
|
eragina
dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere. Horregatik, euskararen erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti euskal identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira.
|
|
|
Izan ere, Allard eta Landry k (1986, 1994; Landry eta Allard, 1994) hizkuntza baten ezagutzaeta erabilera azaltzeko ez dute bizitasun etnolinguistikoa eta identitate etnolinguistikoa bakarrik kontuan hartzen, autore horientzat askoz garrantzitsuagoak dirapertsonarteko kontaktu linguistikoak. Bizitasun etnolinguistiko objektiboak
|
eragina
du gizabanakoek beren talde etnikoko jendearekin izango dituzten kontaktuetan. Bizitasun etnolinguistiko objektiboa altua denean hizkuntza batean, taldeetnikoko kideekin hitz egiteko aukera handiagoa egongo da.
|
|
|
Horretarako, bide ezberdinak proposatzen dituzte: 1) Taldearteko teorietan oinarritzea; 2) Identitate sozialean
|
eragina
duten prozesuetan sakontzea; 3) Boterean, estatusari eta tamainari buruzko teoriaktalde etnolinguistikoak alderatzeko erabiltzea; 4) Kode aldaketan eraginaduten faktoreen ikerketa sekuentziala egitea, une ezberdinen arteanezberdinta sunak egon daitezkeelako.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996) ebaluazio sozialean
|
eragina
duten aldagaiei buruzko ikerketen ekarpenak laburtzen dituzte, ondorengo ideiak azpimarratuz (201.or.):
|
|
|
6 Hizkuntz politikan
|
eragina
duten aukerak dira (48 or.): «Elebitasunarenaldeko jarrera»; «bezero jarrera areagotzea»; «elebidunen masa kritikoa»; «teknologia berriak»; «azken urteotan euskarak lortu duen ospea etaindarra».
|
|
|
3 Soziodemografikoak ez diren aldagaiek ere
|
eragina
dute euskararen erabileran, indar gutxiagorekin bada ere. Horien artean, eragin handienekoakaldagai psikolinguistikoak lirateke, euskararen gaitasun maila erlatiboarenaraberakoak.
|
|
|
egoerak aukeratuz horiekiko teoriak landudirelako; bestalde, erdi soziologikoa eta erdi psikosoziala den sare sozialaere aztertu delako, bien arteko lotura eginez; halaber, enpirikoki euskararenegoera aztertzean (aipatutako bi doktorego Tesiak: Arratibel, 1999 eta Garcia, 2000) lortu diren eredu psikosoziolinguistikoetan aldagai soziodemografiko eta soziolinguistikoek ere kausalki
|
eragina
dutelako, bai euskararenikaskuntza/ ezaguzan, baita euskararen erabileran ere. Hasieran aurresanzen bezala, ikuspegi soziologikoa nahitaezkoa da, oraindik behintzat, euskarari buruzko ikerketetan, bi modu hauetan gutxienez:
|
|
|
Inflazio handia (interes tasa handietan
|
eragina
duena) baztertzen deneko epealdietan ere, zorpeko herrialdeak ez dira gai gainerako munduari aurrezki netoak (baita errealak ere) transferitzeko, formalki beraien balantza korronteak defizitdunak direlako. Hori kontuan eduki behar da, zorraren krisiaren analisia ulertu nahi bada, alegia,, zorraren krisiaren analisiaren azken kapitulurantz?
|
|
|
“Eskola adinean dauden haurren %60 zefalea izan dute bizitzako uneren batean, eta %10 migraina motakoa da, helduetan bezala”, Fernando Mulasek dioenez, eta gaineratu du buruko minak “epilepsiak baino hamar aldiz ohikoagoak” direla. Era berean, uste du arazo horrek “eragin negatiboa duela gizarte, ingurumen eta gizarte alderdietan, eta
|
eragina
duela adingabearen gurasoengan ere, antsietatea eta larritasuna jasaten baitute, semeak edo alabak tumore bat izan dezakeela uste baitu”. Mandok azaldu zuenez, 2 edo 3 urteko haurrak ezin dira adierazi, eta burua mintzen zaienean, lasai mugitzen dira, kexatu egiten dira, haserretu egiten dira eta portaera aldatzen dute; eta, 5 edo 6 urterekin zefalea hasi denean, “berresten dute txikitan zituen sintoma horiek zefaleak direla”.
|
|
|
Haren iritziz, kontsumo presio handia dago, publizitate presioa, eta “guraso asko ere ez lirateke etxera joango ostiraletan gaueko hamabiak igaro arte, lagunekin taberna batean edaten jarraitzeagatik”. Haren iritziz, kontrolean, edaten jakitean heztea falta da, eta gizarte osoa inplikatzea ere falta da, eta abusuan
|
eragina
duten mutilen gurasoei isunak eta antzeko neurriak ezartzeaz hitz egiten denean, “neurri hau ez da gurasoei zigorra jartzetzat hartuko, arazoa konpontzen saiatzeko beste neurri gisa baizik, eta laguntza gisa ere bai”. Indarkeriari dagokionez, Urra konturatu da Espainiako gazte gehienak ez direla bortitzak, baina Espainiako gizarteak kontrakoa uste duela, hein handi batean, gazte hiltzaileen albisteek duten eraginari esker.
|
|
|
Amatasunak aldaketa batzuk dakartza ama izango denaren organismoan, haren egoera fisikoan eta gogo aldartean
|
eragina
dutenak.
|
|
|
Arruntenak, dena den, oihal arinak dira. Oihalaren lodiera eta kolorea aukeratu duenaren gustuaren araberakoak izango dira, baina kontuan hartu du bi faktoreek
|
eragina
dutela pasatzen uzten duten argi kantitatean eta ematen duten ikuspen mailan (zenbat eta lodiagoak eta ilunagoak izan, orduan eta argi gutxiago pasatzen uzten dute eta zailagoa da ikustea). Bisilen diseinua eta estiloa Bisilloen helburu nagusietako bat argi naturala pasatzen uztea denez, kolore argiz eginda egoten dira (zuria, horia, beisa, etab.).).
|
|
|
Adinean aurrera egin ahala, organismoak aldaketa batzuk izaten ditu, gure osasun egoeran
|
eragina
dutenak.
|
|
|
Sexuen arabera, gizonek aisiarekin edo ongizatearekin lotutako produktuak aukeratzen dituzte (DVDak, musika ekipoak, ordenagailuak edo aire girotua); emakumeek, berriz, nahiago dituzte etxetresna elektrikoak. Gainera, sexuak
|
eragina
du etxetresna elektrikoen erabileran ere. Gizonek eta emakumeek antzera erabiltzen dituzte telebistak, bideoak edo mikrouhinak; garbiketarekin lotutako produktuak, berriz, ia emakumeek erabiltzen dituzte.
|
|
|
Aldi berean, txaboletan bizi ziren nekazari familien asentamenduan, etxe bizigarriagoetara pasatzera. Antilletako beste uharte batean, Haitin, abere ekoizpena nahiko mugatuta dago osasun arazoengatik, giza osasuneko arazoetan
|
eragina
duten parasito gaixotasunengatik. Herrialde honetako gobernuz kanpoko erakunde batek, Beteranek, laguntza eskatu zuen herrialde horretan albaitaritzako laguntza teknikoko sare bat sortzeko.
|
|
|
Izotzaren araudi tekniko sanitarioak izotz naturala eta izotz artifiziala bereizten ditu, azken hori bakarrik erregulatzen badu ere, hori baita elikatzeko izotz gisa onartzen den bakarra. Araudi horrek
|
eragina
du bai izotzaren industrialari edo fabrikatzaileei, bai banatzaileei, merkatariei eta, bereziki, ostalaritzako edo sukaldaritzako profesionalei, haien establezimenduetan izotza sartzen baitute kontsumorako produktuetan. Edateko ura lehengai gisa Janari izotza edateko uraren bidez egin behar da, eta, beraz, berariazko legeriara jo behar dugu, eta berezko ezaugarriak izan behar ditu:
|
|
|
Hala ere, beste diabetes mota batzuk ere badaude: mody motako diabetesa (helduarena, haurren artean, baina haurren artean). urtaroaren aurreko eta haurdunaldiko diabetesa (haurdunaldian
|
eragina
duena), III. diabetesa (helduaroan I. motako diabetea bezala hasten da, eta II. motako diabetesa eboluzionatzen du), asaldura organikoen ondoriozko diabetesa edo pankrearen, tiroideen, giltzurrun gaineko guruinen eta abarren eritasuna, eta intolerantzia hidrokarbonatua. Azken kasu horretan, hipergluzemiak ez dira besteak bezain gogorrak.
|
|
|
Kontua da zenbait elikagaik substantzia histaminoliberatzaile ugari dituztela, eta asko janda intolerantzia sortzen dutela, ez erreakzio alergikoa. Arnas alergien
|
eragina
duela zenbait hamarkada baino handiagoa da, baina elikagaiekiko alergien kasuak, hori frogatzen duen ikerketa zientifikorik ez dagoen arren, joera berari jarraitzen diola dirudi. Neurri batean, lehen osasunari buruzko beste kezka batzuk zeudelako gertatzen da hori; eta gaur egun, bizi kalitatea bilatzen da, eta elikagai batek alergia eragiten badio, medikuaren aholkuaren bila dabil.
|
|
|
O. 1993 Biofilmak eta horien kontsultak, bereziki janari industrian
|
eragina
dutenak. J. Appl.
|
|
|
Azken batean, sendabelar hori nola erabili behar den zehaztea da kontua. Ordenaren arabera, neurria “zuhurtzia” gisa hartzen da, eta
|
eragina
du bai “sendabelarren modalitatean”, bai infusioan presta daitekeenean. Debekuak indarrean dauden ikerketak bukatu arte iraungo du.
|
|
|
Química y física lactológica Arg. Acribia, S.A. Zaragoza, 1984 Código alimentaria Boletín Oficial del Estado, Madril, 1985 LUQUET, M. Lgurasoak eta ekoizleak. Arg. Technique et documentation, Lavoisier, 1985 CIMIANO EZKONDUA, P. GARCÍA ALVAREZ Alvarez, J. Esnearen kalitatea eta horretan
|
eragina
duten faktoreak. Arg. Industrias lacteas españoles, Madril, 1986 PASCUAL ANDERSON, M. Elikagaien mikrobiologia, elikagai eta edarietarako metodologia analitikoa.
|
|
|
Beherakoa hasi eta 6 egunera rotabirusak kanporatzen zituen haurren kopurua nabarmen txikiagoa izan zen ahotik berrhidratatuz eta Lactobacillus casei erabiliz tratatutako haurretan. Esne hartzituek, nutrizio balio handia dutenez, proteina, bitamina eta mineral kopuru bikaina ematen diote dietari, eta laktosaren digestioa hobetzen dute, batzuetan beherako akutua duten haurrengan
|
eragina
duena. Birusen eta, bereziki, rotabirusaren kontrako erantzun immunitarioa hobetzen duen bakterio azido laktikoekin tratatzeak, mekanismo ez espezifikoen bidez, tratamendu horren eraginkortasuna azal dezake.
|
|
|
" ongizate fisiko, mental eta sozial osoko egoera", hainbat faktore genetikoren eta ingurumen faktoreren mende dagoena. Pertsonen bizimoduak
|
eragina
du (elikatze egoerak, nutrizio egoerak, ariketa fisikoak edo toxikoen kontsumoak). Azken bi hamarkadetan, ikerketa zientifikoak agerian utzi du" elikadura egokia", hau da, elikagaien bidez elikagai guztiak (karbohidratoak, proteinak, gantzak, bitaminak eta mineralak) kantitate eta kalitate egokian ematen dituena, osasuna sustatzeko bidea dela.
|
|
|
Zitriko zukuak, pomelo eta laranja zukuak batez ere, flavonoideen, folatoaren eta bitaminaren iturri garrantzitsuak dira, eta, horregatik, zenbait ikerketak kontuan hartu dute zer nolako
|
eragina
duten bihotz hodien osasunean: – Efektu onuragarria, neurri batean, osagai fitokimikoek eragiten dute, hala nola flabonoideek (substantzia antioxidatzaileak).
|
|
|
Hainbat kale ibilgailuz hustu baita urriko lehen iganderako. Erabakiak
|
eragina
duen zonaldeetan, esan bezala, etxe atarietan ikusiko duzue oharra." Igande horretan baimendu gabeko ibilgailuek ezin izango dute kaleetan zehar ibili eta larrialdiren bat ematen bada gurekin harremanetan jarri duzue", ohartarazten dute Udaltzaingotik. Haien telefono zenbakia:
|
|
|
Hiru gai nagusitara biltzen dira hedabideek euskal gatazkan jokatu duten paperaren gainean egiten diren azterketak, balorazioak eta jendaurreko adierazpenak: informazio tratamendua eta informazio horren gizarte
|
eragina
ditugu lehenengo biak; hirugarrenak aurreko biak zeharkatzen ditu hein batean eta hedabideek gatazka egoeretan bete behar duten funtzioa, hedabideen jarduera gidatu behar duten portaera etikoak, aipatzen ditu.
|
|
|
Bistan da hedabideek arazo politikoen ezagutza eta sozializazio prozesua (edo haien estaltze prozesua) bizkortzen dutela. Eta hedabideek ezagutzen dugunaren eta inguruko mundua ezagutzeko moduaren gainean
|
eragina
badute, eragin hori munduaren aurrean bideratzen ditugun jarreretara ere zabalduko da maila batean edo bestean. Aski dugu pentsatzen jarri eta gogoan hartuko bagenu zein iritzi giro nagusituko zatekeen Espainiako Estatu osoan irrati, telebista eta egunkari guztiek Lizarra Garazi Akordioa eta haren ondoko gertaerak horren modu sektarioan tratatu ez balituzte, gatazkari irtenbidea zabaldu nahi zion aukera politiko sozial maioritariotzat hartu izan balute; editorialetan fronte kutsuko terminoak alboratu izan balituzte; zurrumurruak eta egiazko gertaerak bereizi izan balira eta gertaeren berri egiazko garrantziaren arabera eman izan balitz... kritikari edo Akordio horren indar sinatzaileekin zituzten desadostasunen gaineko eztabaidari uko egin gabe, horrela portatu izan balira.
|
|
|
nazioarteko liskarren tratamenduarekin hasi, eta kirolaren tratamenduarekin buka. Kazetaritzaren aldaketa orokor horiek zuzeneko
|
eragina
dute, bistan da, euskal gatazkaren gaineko informazioaren tratamenduan. Eta horiek gatazka honen informazio tratamenduari begira bereziki diseinaturiko kazetaritza moldeak ez badira ere, garbi dago gatazka horrek bere eragina ere baduela informazio tratamendu horretan hain modu berezian azaltzen diren joeren gainean.
|
|
|
1997; Curran, Morley eta Walkerdine 1998)," Semiotika" italiarrekoak (Eco, 1987 eta 1992)," Literatur Hermeneutikaren" ondotik etorritakoak (Jauss 1977) eta testuen interpretazioari eta esanahiari buruzko kontzepzioak, Deleuze eta Guattariren proposamenak (1988) komunikazioaren" Teoria Nomadaren" inguruan (haren arabera, mezu igorlea, mezua eta mezu hartzailea ez dira prozesuko" protagonista" finkotzat jotzen, protagonismo hori aldakorra eta mugikorra baita beti) eta abarâ agerian utzi dute ez direla bat eta bera mezu sortzaileak bere mezuari eransten dion esanahia eta mezu hartzaileak jaso duen mezuari igartzen diona; gainera, ikerlari horiek guztiek (ezkerrekoak dira autore gehienak) gizarte praktikatzat jotzen dute mezuaren harrera, eta ez hartzaile bakoitzaren prozesu psikologikotzat. Bestalde," aginte indartsu" baten existentzia berriro defendatzen hasi diren teoriek epe luzeko eragina hartzen dute bereziki aintzat eta, nolanahi ere, hedabideen sistemaren funtzioa eta eragina aztertzerakoan ongi gogoan hartzen dute beste instituzio batzuek eta gizarte praktikek berek dituzten
|
eraginekin
duten lotura eta harremana. Beraz, hedabideak ez dira iritzi publikoan eragina luketen berezko aldagaitzat hartzen, baizik eta beste batzuekin batera ari den faktoretzat, faktore garrantzi  tsuak badira ere.
|
|
|
Bestalde," aginte indartsu" baten existentzia berriro defendatzen hasi diren teoriek epe luzeko eragina hartzen dute bereziki aintzat eta, nolanahi ere, hedabideen sistemaren funtzioa eta eragina aztertzerakoan ongi gogoan hartzen dute beste instituzio batzuek eta gizarte praktikek berek dituzten eraginekin duten lotura eta harremana. Beraz, hedabideak ez dira iritzi publikoan
|
eragina
luketen berezko aldagaitzat hartzen, baizik eta beste batzuekin batera ari den faktoretzat, faktore garrantzi  tsuak badira ere. Hedabideen gaineko teoria eta ikerketen historiaren bibliografia zabalari dagokionez, gomendatzekoak dira honako beste autore hauek ere:
|
|
|
Kazetari askok funtzio hori kazetaritzaren berezko ezaugarritzat hartu bazuten ere, kazetaria gizarte eskubide baten aldioroko berme kontestaezin gisa?, gizarteak aldaketa politiko sozialak
|
eragiteko
duen tresnatzat hartu zuten beste kazetari batzuek, eta helburu jakin batzuei begira bideraturiko jarduera politiko bihurtu zuten informazio jarduna bera.
|
|
|
Deitura hori ematen zaio hedabideen eta Iritzi Publikoaren eratze prozesuaren arteko harremanen gainean dagoen teoria aipatuenetako bati 15 Espiralaren metaforaren bidez adierazi nahi da nolako
|
eragina
duten gugan gai eztabaidatsuetan geure ustez iritzi giro nagusia denak eta haren pertzepzioak. Bistan da euskal gatazka eta ETAren arma indarkeriaren aurreko jarrera gai eztabaidatsuak direla, gai horien aurrean jarrera eta argudio desberdinak, are kontrajarriak, erabiltzen direla.
|
|
|
Ulertzen erraza den moduan, jendeak gatazkan duen esperientzia eta esperientzia horren sozializazio maila, pertsonen arteko harremanen edo harreman sozioestrukturalen bidez?, Euskadin baino askoz ahulagoa da. Gainera, Euskadin gizarte zibileko beste instituzio batzuen interbentzioak gizarte errealitatearen kazetari sorkuntzaren boterearen gainean zuzen zuzeneko
|
eragina
badu ere, prozesu hori oso bestelakoa da Espainian. Euskal Eliza katolikoaren jarrerek (oso moderatuak eta orekatuak, hedabideen jarrerekin alderatuz gero) eragina dute, zalantzarik gabe, gatazkaren aurreko esperientziaren sozializazio horretan; beste hainbeste gertatzen da hezkuntza sistemarekin, non egunoroko praktikaren atala baita hizkuntz normalizazioa; ezker abertzalearen bakartze politikoa edo soziala etengabe aldarrikatu arren, kirol, kultura, gizarte eta molde asko instituzioak ditugu, bertsolaritzaren adibidea ekar genezake berriro?
|
|
|
Gainera, Euskadin gizarte zibileko beste instituzio batzuen interbentzioak gizarte errealitatearen kazetari sorkuntzaren boterearen gainean zuzen zuzeneko eragina badu ere, prozesu hori oso bestelakoa da Espainian. Euskal Eliza katolikoaren jarrerek (oso moderatuak eta orekatuak, hedabideen jarrerekin alderatuz gero)
|
eragina
dute, zalantzarik gabe, gatazkaren aurreko esperientziaren sozializazio horretan; beste hainbeste gertatzen da hezkuntza sistemarekin, non egunoroko praktikaren atala baita hizkuntz normalizazioa; ezker abertzalearen bakartze politikoa edo soziala etengabe aldarrikatu arren, kirol, kultura, gizarte eta molde asko instituzioak ditugu, bertsolaritzaren adibidea ekar genezake berriro?... harekiko harremanak ukatu ezin diren guneak.
|
|
|
Ondorioz, inspirazio kate luzea sortzen da, Musarengandik (hasieratik) entzulearengana (bukaerara) doana. Olerkari bakoitzak Musa baten
|
eragina
duen moduan, lonek, Homerorengandik, eta ez beste olerkari batengandik, jasotzen du inspirazioa. Eta lon posesio honi esker (eta ez artez edo zientziaz) da gai Homero ulertu eta azaltzeko. lonek, ordea, ez du ondorio hau onartuko, bere ustez Homero errezitatzen duenean ez dagoelako jainkozko indar batek hartua, egoera irrazional batean, alegia.
|