|
2000
|
|
|
Gaitza Europako hainbat estatuetara hedatuz joan zen harrezkero. Pertsonon osagarrian
|
eragin
gaitza duen eritasun hilgarri honek larrialdi gorriaren alarma piztu zuen berriz ere 1997an. Frantses saltoki handietako harategietara iritsi zen krisia eta psikosia era kezkagarrian.
|
|
2002
|
|
|
Espainian neurologo onak daude eta uste dut BEEk
|
eragindako
gaitza ez dutela beste patologia batzuekin nahastuko.
|
|
2004
|
|
|
Jarduera ekonomikoak kontuan hartuz gero, erauzketa industrietako, manufaktura industrietako eta eraikuntzako langileek besteek baino patologia profesional gehiago dituzte. Bestalde, Eurostaten txostenaren arabera, gizonek emakumeek baino gehiago sufritzen dituzte beren lanbideak
|
eragindako
gaitzak. Erregistratutako kasuen %48k gizonei eragiten zien, eta %22k, emakumeei.
|
|
|
Horregatik, tratamendua diziplina anitzeko ikuspegitik egin behar da. Christopher Davidson kardiologoak eta Europako Barne Medikuntzako Elkarteen Federazioko idazkari nagusiak esan zuenez, “bihotz gutxiegitasunak
|
eragindako
gaitz guztiei tratamendu orokorra ematea komeni da, horregatik da hain garrantzitsua barne medikuntzako medikuaren eginkizuna”. Ospitalizazioaren arrazoi nagusia Davidson-en aburuz, gaitz hori da gizarte garatuetako ospitalizazioaren lehen arrazoia, eta “mundu osoan garrantzi handia hartzen duen gaixotasuna” da.
|
|
2005
|
|
|
2005ean, txinpantzearen genomaren mapa lortu da, eta giza genetikan lanean jarraitu da, gizakiaren bilakaeraren historia argiago ikusteko itxaropenarekin. Horrek datu berriak ematen ditu hiesak eta bihotzeko gaixotasunek
|
eragindako
gaitzak aztertzeko, etorkizunean medikuntza genetiko pertsonalizatu baten oinarriak finkatzeko. 1918ko Espainiako gripe hilgarriaren birusaren sekuentziazioak argitu duenez, baliteke pandemia hori hegazti birus hutsarekin hasi izana.
|
|
2006
|
|
|
Mundu Erakundeak, horrelako espazio itxietako airearen kutsadurak sortu edo
|
eraginiko
gaitz multzo gisa definitu du eraikin gaixotuaren sindromea.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak, horrelako espazio itxietako airearen kutsadurak sortu edo
|
eraginiko
gaitz multzo gisa definitu du eraikin gaixotuaren sindromea
|
|
|
Bestetik, datozen hamar urteetan, tabakoak
|
eraginiko
gaitzen ondorioz Espainian 50.000 pertsona gutxiago hilko direla aurreikusten da.
|
|
2007
|
|
|
Berez, garai hartako medikuek bazekiten beruna pozoitsua zela. Duela 2.000 urte baino lehenago, Nikander izeneko poeta greziar batek berunak
|
eragindako
gaitzari buruz idatzi zuen. Gaitz horri saturnismo deitu zioten gero, beruna Saturno jainkoarekin lotzen baitzuten.
|
|
|
Stendhal-en sindromea esaten zaio. Edertasunak
|
eragindako
gaitz klase bat, alegia. Kontxako hondartzan baino ez dio erasaten.
|
|
2009
|
|
|
Hortik aurrera, eta hori baita oinarrizko puntua, dena da logomakia, hitzontzikeria, eta hobeki edo okerxeago planteaturiko eta garaturiko erretorika hutsa. Kritikariari balio dio jezteko eta jibarizatzeko bere burmuinaren neurrira; irakasleari balio dio asignatura bat burokratikoki antolatzeko; idazleari balio dio merezi duten autoreei kopiatzeko eta plagiatzeko; eta irakurle arrunt eta sinpleari sendatzeko kolesterolak, bizitzaren belzturak eta bakardadearen zuritasunak
|
eragindako
gaitz guztiak, eta, jakina, moztasun mentalak, aurreiritzi eta ziurtasun faltsu bilakaturik.
|
|
|
Hilekoaren ezagutza zaila izan bada ere, zer esanik ez horrek
|
eragindako
gaitz etanahasteena. Aspaldian Hipokrates dismenorreaz (hilekoarekin azaltzen den minaz) jabetu zen, emakumeen artean askotan gertatzen zela ohartu baitzen.
|
|
|
Horrela, animaliak inolako bereizketarik gabe bizi dira, tamaina handiko txakurrak beste txakur txikiago batzuekin nahasten dira, ez dira kontuan hartzen arrazak… Aglomerazioaren eta animaliak gehiegi ukitzearen arrisku nagusietako bat da ezarritako higiene neurriak edo animalien txertaketa kontrola behar bezain zorrotzak ez badira, animaliek" zakurtegien eztula" delakoa har dezaketela. Birus batek
|
eragindako
gaitz honek giza gripeak eragindakoen antzeko sintomak ditu: eztula, sukarra eta ahulezia, eta bide aerobogenotik kutsatzen da.
|
|
|
Adibidez, Nectophrynoides asperginis apoa ez dute topatu aurten bere bizitokian, Tanzanian. Kihansi ur jauzietan ugariak ziren orain gutxira arte, baina ibaian gora egindako urtegiak eta onddo batek
|
eragindako
gaitzak urte gutxian haien gainbehera ekarri du. Panamako Ecnomiohyla rabborum igela, berriz, galtzeko zorian dago.
|
|
|
Sartrek zioen gaixotasun mentala zuzen loturik dagoela sistema kapitalistarekin, lan indarra merkantzia bihurtzen duelako eta, ondorioz, gizakiak objektu. Gaixotasuna litzateke aldi berean soldatapekoei
|
eragindako
gaitza eta gaitz horren aurka horietako batzuek matxinatzeko aurkitzen duten bidea. Bistakoa da kontua ez dela berehala baztertzekoa:
|
|
2010
|
|
|
Ces maladies creees par l' homme (Gizakiek sortutako gaixotasun horiek) titulua daraman horretan, hasieratik dio Bigarren Mundu Gerratik landa eritasun berriz itota gaudela. Alegia, ordura arte medikuntzak aurrerapen handiak egin zituela mikrobioek, funtsean bakterioek,
|
eragindako
gaitzak sendatzen, baina geroztik dena dela diferente.
|
|
|
Testuinguru horretan, behin urraketa emanda, justizia berritzailearen apustua, aukera printzipioaren islan, hark sortutako kalte eta oker guztiak konpontzea da.
|
Eragindako
gaitzak erreparatu behar zaizkio biktimari (fisikoak eta psikikoak), bere seguritatea arriskuan ikusi duen gizarteari eta delitugileari berari, azken hau benetan berrezitzeko eta birgizarteratzeko. Nola egin baina konponketa hau?
|
|
|
Europako ipar eta ekialdetik zetozen bide guztiek Euskararen lurraldea zeharkatzen zuten eta horrela, berriz ere, ez zen bazter gelditu denbora luzez
|
eragin
gaitza izan zuen gertakarian, bai erlijio arloan, nola kulturarenean, artean, ekonomian edota poliiikjn.
|
|
2011
|
|
|
Neurri batean bai, bederen. Esan nahi dut hilabete luze baten ondoren Isabelaren aurrera iritsi nintzela, eta ordurako aguaraguazuak
|
eragindako
gaitza mendean hartua nuela.
|
|
|
Nik ez dakit nolakoa izan zen aguaraguazuak
|
eragindako
gaitza, fisikoa ala psikikoa, baina gero eta ziurrago sentitzen dut berriro ere gaixotu naitekeela. Animalia hark egindako zauriarekin sartu zen gaitza nigan, eta berriz ere ager daiteke.
|
|
2012
|
|
|
Eta eritasun hauetarako deitura orokor bat baino ez dago haien hizkuntzan, aberearen izenetik hartua, hnea yahoo deritzona, yahooaren gaitza alegia, eta ematen zaien sendabidea beren gorotz eta pixaz egindako nahaski bat da, indarrez yahooen zintzurrean behera sartzen dena. Sarritan ikusi ditut hau hartzen, eta arrakastaz; beraz, neure erkideei gomendatzen diet orain, guztion onagatik, betekadak
|
eragindako
gaitz guztien aurkako sendagai miragarri gisa.
|
|
|
Infekzio gaitzak eragin ditzaketen giza endoparasitoak eta mikroorganismoak dira. Maltako sukarra, tuberkulosia, legionella, hiesa, hepatitisa edo sukar tifoidea eragile biologikoek
|
eragindako
gaitzen adibide dira. Ospitaleetako, laborategietako, hiltegietako, abere haztegietako?
|
|
2013
|
|
|
Maduroren ustez, dibisen merkatu beltza da «azken 100 urteotako burgesiaren existentziaren adierazle zikinena». Edozein alderditako ustelkeriaren aurka egingo duela hitzeman du, baina kapitalismoak
|
eragindako
gaitza dela argudiatu du: «Hil edo biziko kontua da.
|
|
|
Bere jokaerak hitz egin zuen orain bere alde. Horrenbestez, zenbait aurrerapauso egitea bere eginkizuna zela esan zuen, bai eta berak
|
eragindako
gaitzari konponbidea bilatzera entseatzea ere. Beste arrazoirik baldin bazuen, ziur naiz horrek ez lukeela sekula haren ohorea lohituko.
|
|
|
Gerra eta gerraostean bizitzak eta osasun egoerak txarrera egin zuten. Malnutrizioak
|
eragindako
gaitzak, eta gaixotasun infekzioso eta epidemikoak oso arruntak izan ziren. Guztien artean tuberkulosiak heriotza tasarik altuena zuen, eta gaixo gehienak gizon gazteak ziren176 Gerra aurretik tuberkulosia arazo larria zen jada, baina larriagoa elikadura egokirik ez zuen gizarte batean, 1939 eta 1952 bitartean janariak errazionamendu liburuxken bidez edo estraperloz lortzen ziren garaian177 Izan ere, tuberkulosia, beste gaixotasun batzuk bezala, elikadura txar batekin, baina baita etxe eta lan baldintza kaskarrekin ere erlazionatua zegoen.
|
|
|
Galeoiak aise egiten zuen, bizpahiru hilabetean, Acapulcotik Manilarako bidaia; baina Manilatik Acapulcora itzultzeko, Urdanetak urratutako bidetik ere, lauzpabost hilabete behar ziren gutxienez, eta bidean denetariko arazoak topatzen zituzten ontziek: distantziaz gain, ekaitz ikaragarriak, ozeanoari emandako izenaren desegokitasuna Oceano Paafico, Ozeano" Barea" agerian uzten zutenak; edo janari freskoen ezak
|
eragindako
gaitz larriak. Halako zeharkaldia pairatutako eskifaiek ezinbestekoa zuten portu bat Kaliforniako kostaldera heldu orduko, elikagaiak lortu, osasuna berreskuratu eta ontziak konpontzeko.
|
|
2015
|
|
|
Handik aurrera, hasi nintzen min handia igartzen ahoan eta eztarrian. Galdakaon botika bat eman zidaten, onddo batek
|
eragindako
gaitza izango zelakoan. Hiru egun egin nituen horrela etxean, baina ahoa gero eta okerrago.
|
|
2016
|
|
|
Planteamendu orokorretan aldaketarik ez; berritasunak: herriaren anestesia aipatu izana poliziaren errepresioaren aurrean erreakzionatzeko orduan, eta telebistaren
|
eragin
gaitza botoen nondik norakoan.
|
|
2018
|
|
|
CCOO sindikatuak jakinarazi duenez, langile horietako batek 68 urte ditu eta 1966an hasi zen Beasaingo CAF konpainian lanean. Erretiroa hartu eta antzeman zioten amiantoak
|
eragindako
gaitza. Amiantoak eragindako minbiziak jota dagoen beste langileak 57 urte ditu eta Pasaiako Azkorreta eta Mendia ontziolan aritu zen lanean 15 urtez.
|
|
|
Bost mendez segidan, eta luze da bost mende, portugesek atxiki dituzte gider guziak beren esku. Hots, urteak jin eta urteak joan, portugesen
|
eragina
gaitza izan da nahitez. 1964 an bazterrak kexatu ziren eta motaz hango bereko jende frango oldartu ziren etzutela alde bat portugesen mutil izan nahi.
|
|
2019
|
|
|
–Krutwigek proposatutako berrikuntza nagusiak onartu zirenerako, 85 urte zituen Azkuek, zahartuta eta makalduta zegoen, onenak emanda, azaldu du Oleaga E19 androideak?. 1951ko urriaren 22ko ilunsentian, akademiaren egoitzatik etxera zihoala, Ibaizabal ibaira erori zen, hementxe, eta, biharamunean eta hurrengo egunetan akademiara itzuli baldin bazen ere, istripuaz ahaztuta, handik egun batzuetara hil zen, azaroaren 9an, ibaiko ur kutsatuek
|
eragindako
gaitzaren ondorioz.
|
|
2020
|
|
|
Edonola ere, proteinen pilaketek
|
eragindako
gaitz ezagunena alzheimerra da, gaur egungo gizartea gogor astintzen duen gaitza. Burmuinean dagoen hipokanpoko neuronak hiltzen zaizkien heinean, gaixoek gaitasun kognitiboak galtzen dituzte, bereziki epe laburreko memoria.
|
|
|
Oftalmologoek astenotopia egokia deitzen diote mugikorren, ordenagailuen eta tableten pantailek begietan
|
eragindako
gaitz berri bati
|
|
|
Epaiketa gaur egin da, Bilboko Lan Arloko 1 Epaitegian, eta langileari babesa erakusteko, atarian elkarretaratzea egin dute Asviamie amiantoaren biktimen elkarteko kideek. Asviamieren kontuen arabera, 2019 urtean 30 langile hil ziren amiantoak
|
eragindako
gaitzen ondorioz. «Iritsi da unea gobernu berriak eta enpresa handiek konpentsazio funts bat osatzeko, kaltetuek auzitegietan pairatu behar duten sufrimendua amaitzeko, edo gutxienez murrizteko».
|
|
|
ETAren indarkeriaren amaierak honako hauek eskatzen ditu:
|
eragindako
gaitza aitortzea; biktima guztiak erreparatzea, ahal den neurrian; salbuespeneko espetxe politika zigortzaile hau amaitzea eta etorkizun adostua planifikatzea. Iraganaren balorazioa egitean adostasunik ez egoteak ezin ditzake baldintzatu gutxieneko betekizun etiko batzuk, guztion arteko lanari ekiteko orduan.
|
|
|
Honako hauek: koronarbirus, arnas sindrome akutu larri (SARS), Ekialde Hurbileko arnas sindrome (MERS) eta birus bilgarridun. Nazioartean izendatu eta segituan, proposatu zuten COVID, koronabirusak
|
eragindako
gaitza izendatzeko" euskarazko ordaina": " 2019 nCoV arnas gaixotasun akutu edo COVID". Ordutik, astez aste terminologia aberasten segi dute eta bide beretik jarraituko dute.
|
|
2021
|
|
|
«Urtero, egun honetan, otomandar garaiko armeniar herriaren aurkako genozidioan bizia galdu zuten guztiak oroitzen ditugu, eta ankerkeria hori berriz gertatzea eragozteko konpromisoa berresten dugu», azaldu du AEBetako presidenteak. Hala, etorkizunera begiratu beharra nabarmendu du, «fanatismoak eta intolerantziak
|
eragindako
gaitzek utzitako orbanik gabeko» mundu baten alde.
|
|
|
bere semeak Irakeko gerran borrokatu zuen eta handik itzultzean buruan sortutako minbiziak hil zuen. Beste hainbesteren kasuetan bezala, zerbitzu militarrak
|
eragindako
gaitza izan zela irmo uste du Bidenek. Obamak, bere presidentetzaren hasieran, armadaren eta CIAren presiopean, Afganistanera 30.000 tropa bidali zituen gerra suspertzeko.
|
|
2022
|
|
|
Abuztu honetan bost langile hil dira lanean Euskal Herrian, urtea hasi zenetik 52, bost egunetik bat. Gehitu behar zaizkie, Europako datuen arabera, lanean hildako langile bakoitzeko lanak
|
eragindako
gaitzengatik hiltzen diren hemezortzi; beraz, 936 Baina triskantza ez da hor amaitzen, urtero ehun mila lan istripu inguru izaten baitira gurean. Nahiz eta balitekeen lan istripu hitza ez izatea egokiena, istripu hitzak ardurarik eza adierazten baitu, hots, inpunitatea.
|
|
|
Viuda de Francisco Montero, Montero eta Fibras y Elastomeros, izen desberdinak izan ditu enpresa honek, Barakaldon. Beti amiantoarekin jardun da, eta azken urteetan, nahiz eta jende asko gaixotu eta hil amiantoak
|
eragindako
gaitzarekin, ez da posible izan aurrera egitea inongo epaitegitan kalte ordainak eskatuta.
|
|
|
Harro sentiarazten gintuen basoa zen, eta herritik oso gertu egotean, aisialdirako gune ezin hobea zela guztiondako". Bestetik, udalak zuhaitzek onddoek
|
eragindako
gaitza zutela jakinarazi zuen eta taldeko kideek horren inguruko azalpenak altsasuarrei zergatik ez zitzaien eman galdetu dute. Zuhaitzek gaitza noiztik duten eta haren inguruko teknikarien txostenik ba ote den ere galdetu dute.
|
|
|
Auzi horiek askatzetik urrun gaude, hein batean, GIBaren epidemia dela-eta. Aurreiritzi olde berri bat saihestu, hiesak
|
eragindako
gaitz eta heriotzei aurre egin, eta zaintza, tratamendu eta prebentziorako baliabideak mobilizatu nahian ari diren pertsonentzat, generoaren inguruko galdera teorikoak ez dira lehentasuna. Haatik, galdera horiek hortxe jarraitzen dute; hain zuzen, giltzarri dira gizarteak hiesari emandako erantzuna ulertzeko.
|
|
|
• elikagaien segurtasuna: jan edanek
|
eraginiko
gaitzak, toxiinfekzioak, gaixotasun horien kausak, prebentzioa, etab.;
|
|
2023
|
|
|
2023 urtea amaitzearekin batera, zonaren egoera geopolitikoan funtsezko aldaketa bat hasi berri da eta duela 75 urte okupazio sionistak
|
eragindako
gaitz guztiak sakondu besterik egiten ez duen tragedia berpiztu da.
|
|
|
Gurasoengandik eta meatzariengandik zetorkion Luterori deabruetan, sorginkerietan eta iragazki magikoetan sinesteko joera; deabru inkuboek urdangekin haurrak izan zitzaketela pentsatzen zuen; pentsatzen zuen emakume batzuk gai zirela gaixotasunak, heriotza eta ekaitzak eragiteko edo uzta galarazteko; horrela, bere anaia bat sorginkeriak
|
eragindako
gaitz baten ondorioz hil zela pentsatzen zuen. Kristo eta deabrua biak ziren benetakoak Luterorentzat eta etengabe borrokan ari ziren, Elizaz eta munduaz jabetzeko.
|
|
|
Ordezkarien erranetan, zahar etxeetako langileak lan bat baino gehiago egiten ari dira aldi berean, «beharrak
|
eragindako
gaitzekin horietako asko». Lan anitz egiten ari direla erran zuten, lanaldi oso luzeekin —urtean 1.792 ordu inguru egin behar izaten dituzte—, baina, hala ere, hilabete bukaerara iristea gero eta gehiago kostatzen ari zaiela.
|
|
|
Galdu izan diren umeen kasuen faltan, bai bizi izan ditugu gaztetxoen artean elkarbanatuak izan diren bideoen ondoriozko bullying egoerak, bat bateko umore aldaketek
|
eragindako
gaitzak edota emakumeen gainean jasandako sexu indarkeriaren inguruko edukiak jasotzeko aukera handiak.
|
|
|
Hori guztia kontrol publiko nahikorik ez dagoelako eta enpresek segurtasun neurri gehiago hartu ez zituztelako XX. mendean”. Bestetik, gogorarazi dute amiantoak
|
eragindako
gaitzen patologiak, “ia guztiak minbizia sortzen dutenak”, 30 urte ingurura agertzen direla. Horregatik, bai fundaziotik bai sindikatutik adierazi dute “ikusezin bihurtzeko eta lan giroarekin ez lotzeko joera duen fenomeno baten aurrean” gaudela.
|