|
2015
|
|
|
Inork ez du esaten zilegi ez denik.
|
Egoera
deskribatzen baino ez gara ari.
|
|
|
Zuk epaitu.
|
Egoera
definituko dut: Sierra 85 milia/ h abiaduran ari da gidatzen chevroleta, nire aurretik.
|
|
|
Esan beharrik ez dago bostetan iritsi behar genuela Gardnervillera.
|
Egoeraren
jabe zaren honetan dator Kaliforniako intxaur txikiaren istorioa.
|
|
|
Fin aritu ziren bertsolariak, baina bereziki Haritz Casabal izan zen handia.
|
Egoera
deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate bat zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza.
|
|
|
Kamera esku artean hartuta, Madrilgo Adolfo Suárez aireportuan grabatu nituen bidaia honen lehen irudiak. Sekula ahaztuko ez dudan
|
egoera
surrealista antzeko batek harrapatu zuen nire objektiboaren osotasuna: Ixaak Arruti, gitarra jotzailea eta usurbildarra, hurrenez hurren.
|
|
|
Orduan ulertu nuen hitzaren esanahi osoa. Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren
|
egoera
hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura.
|
|
|
Ingelesez hitz egiten zuen, nola bestela? Ezer ulertu ezinik,
|
egoera
larria zela ohartu nintzen segituan. Burua altxatu eta lagun guztiak ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean.
|
|
|
‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez. “Bizi izan ditugu –eta nik bizi izan ditut– oso oso
|
egoera
gogorrak, eta ez dut eduki negar egiteko eskubiderik. Bizi duzu tentsio hori guztia, eta badago zeozer kolektiboa ukatu dizuna negar egitea, erortzea edo abandonatzea.
|
|
2016
|
|
|
Hainbat pertsonaia daude eta bakoitzak iraganarekin bere loturak dauzka, gai zehatzekin lotzen direnak: Hizkuntza, amaren besoetatik kendutako jaioberria, gerrak banatu dituen elkar maitatu duten bi emakume… erietxe horretan hainbat
|
egoera
agertzen joaten dira. Istorioa gaur egun gertatzen da, baina iraganari lotuta dago.
|
|
|
Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero,
|
egoerak
trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu, egoerak partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan. Eta, noski, baita Ximunekin ere.
|
|
|
Lana banatu dugu, bakoitzak pertsonaia batzuk hartu ditu eta, uneren batean, bakoitza bere etxeko bakardadean aritu da lanean. Baina, gero, egoerak trukatu ditugu, pertsonaiak gurutzatu ditugu,
|
egoerak
partekatu… Eta biok batera aritzeaz gain, lantalde guztiarekin ere egon gara, aktoreek egin dituzten egonaldietan. Eta, noski, baita Ximunekin ere.
|
|
|
Aktoreek sei bat egonaldi egin dituzte, bakoitza astebete ingurukoa, Euskal Herriko hainbat antzokitan.
|
Egoerak
proposatu, egoera horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia. «Horregatik jartzen du Unai Iturriaga eta Igor Elortzarekin idatzia, elkarlan bat izan delako», zehaztu dute bertsolariek.
|
|
|
Aktoreek sei bat egonaldi egin dituzte, bakoitza astebete ingurukoa, Euskal Herriko hainbat antzokitan. Egoerak proposatu,
|
egoera
horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia. «Horregatik jartzen du Unai Iturriaga eta Igor Elortzarekin idatzia, elkarlan bat izan delako», zehaztu dute bertsolariek.
|
|
|
Bera da, egun, taldeko aktore profesional bakarra. Antzerki taldearen
|
egoera
ikustekoa zen: Letek 40 urte inguru, nik 32 (ordurako banuen esperientzia antzerkian), eta beste guztiak 22 urte inguruko mutil kuadrilla.
|
|
|
“Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren
|
egoerez
gozatu nahi izanez gero, bertan erabiltzen den hizkuntza eta esamoldeez gozatu nahi badu, etor dadila bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Europan eta munduan badago artisten mugimendu bat, artistak ari dira mugitzen, eta horrek poz pixka bat ematen dit. Artistek ez badugu
|
egoera
salatzen esan nahiko du Trumpek, Nigel Faragek eta Boris Johnsonek irabazi dutela partida.
|
|
|
azaleraz eta biztanle kopuruz pare pareko herrialdeak dira biak. Baita, aldeak alde,
|
egoera
linguistikoari dagokionez ere. Galesen, ingelesa eta galesa dira hizkuntza ofizialak; biztanleen% 21 inguru da gales hiztuna, 610.000 lagun gutxi gorabehera.
|
|
|
Engranaje guztiak funtzionatzeko baldintzak asko dira.
|
Egoera
pertsonaletik hasi, eta egoera pertsonal hori taldeari komunikatzetik uneko bizipenak oholtzan zauden bitartean konpartitzera. Oriotarra izanda, sekulako konparaketa egingo dut:
|
|
|
Engranaje guztiak funtzionatzeko baldintzak asko dira. Egoera pertsonaletik hasi, eta
|
egoera
pertsonal hori taldeari komunikatzetik uneko bizipenak oholtzan zauden bitartean konpartitzera. Oriotarra izanda, sekulako konparaketa egingo dut:
|
|
|
|
Egoera
horretan, Bertsolariarenak ez ninduen ez asko ez gutxi kezkatzen, baina, lan handia ez zenez, Joxeanek abian jarritako egitasmoan kateatzen joan nintzen pixkanaka.
|
|
2017
|
|
|
Kattalin´”. Zazpi puntuko hiru bertso eder kantatu zituen Andonik,
|
egoera
zehazki zein zen azken bertsoaren amaiera arte deskubritu gabe: “Ene bihotzeko Kattalin,/ nik jokatu nahi nuen fin (bis);/ IHESA duzu, eta goxatzen/ egin dut hainbat ahalegin,/ arantza artean bizi den hori/ lore artean hil dedin (bis).
|
|
|
Eta, bat batean, Euskal Herriko
|
egoera
soziolinguistikoaren erretratu bilakatzen da aterpetxeko sukaldea.
|
|
|
nola murgildu ziren kantu inprobisatuaren munduan, zer ematen dien bat batean eta ahoz aritzeak… Eta kontaketa pertsonal horietatik abiatuta poliki poliki ikuspegia zabaldu eta kultura bakoitzean kantu inprobisatuak dauzkan funtzio, balio eta moduez azalpenak ematen dituzte. Eta ederra da ikustea nola gehienak jolas egin nahi hutsagatik murgildu ziren mundu honetan, eta hain oinarri antzekoa duten jardunek nola funtzio eta gorputz desberdinak hartzen dituzten kultura bakoitzaren
|
egoeraren arabera
. Bat batean eta ahoz ari dena plazan ari baita.
|
|
|
Argentinako hainbat probintziatan payadore belaunaldi berriak agertu ziren, nahiz eta Buenos Airesekoak nabarmentzen diren normalean. “Egungo
|
egoerara
ekarri gaitu horrek, oso etapa interesgarri batera: eremu berriak irabazi dira, Mercosurrek ondare izendatu du eta eskolak antolatu dira”.
|
|
|
Horrez gain,
|
egoera
zehatzago irudikatu dezazuen, –spoiler txiki bat, kontuz– kartelean ageri diren buru berokiez gain, biak kortse bana jantzita igotzen dira oholtzara. Kontraesan gorena deskubritu dute jantzi horrekin:
|
|
|
Erradikalak direla diote, baina, agian, iritzia aldatuko dugu emanaldian zehar.
|
Egoera
ikusita, izan genukeena bezain erradikalak ote gara. Ezetz uste dute berek.
|
|
|
J.M.E.: Erabileraren erronka gelditzen zaigu eta borrokan jarraitu behar dugu, baina
|
egoera
asko aldatu da. Hemengo zaharrek esaten didate:
|
|
2018
|
|
|
Arraroa egingo zaio baten bati bertsolaritza gizarte mugimendu bat dela esatea, baina, egia esan, erraz defini daiteke hala: egiturazko arazo historiko bati erantzuteko antolatzen da, munduari begiratzeko eta funtzionatzeko ikuspegi bat eraikitzen du, aukera leihoak aprobetxatzen ditu, gainerako agenteekin interakzioan sartzen da, jendea mobilizatzeko baliabideak martxan jartzen ditu, jende asko mobilizatzen du, eta, batez ere, bere
|
egoeraren
jabe egiteko eta bere existentziaren baldintzetan eragiteko antolatzen da. Agente bihurtzen da eta bere egoera eraldatzeko gai da.
|
|
|
egiturazko arazo historiko bati erantzuteko antolatzen da, munduari begiratzeko eta funtzionatzeko ikuspegi bat eraikitzen du, aukera leihoak aprobetxatzen ditu, gainerako agenteekin interakzioan sartzen da, jendea mobilizatzeko baliabideak martxan jartzen ditu, jende asko mobilizatzen du, eta, batez ere, bere egoeraren jabe egiteko eta bere existentziaren baldintzetan eragiteko antolatzen da. Agente bihurtzen da eta bere
|
egoera
eraldatzeko gai da. Horrek guztiak errazten du bertsolaritzaren gizarte mugimenduaz hitz egitea, eta horrela azal dezakegu nork jarri zuen martxan bertsolaritzaren proiektu soziokulturala eta nork eraman zuen bertsolaritza berriro osasuntsu sentitzera.
|
|
|
Edonola ere, indartsu dagoela baieztatzen dugunean, komeni da zertaz ari garen argitzea. Azken urteetako ikerketek agerian utzi dute bertsolaritzaren
|
egoera
arraroa dela. Jatorri tradizionaleko kantu inprobisatu metrikadun errimadun asko ez dago bereziki osasuntsu hirugarren industria iraultzaren hastapenetan.
|
|
|
genuke bertsolaritzaren gaur egungo
|
egoera
ulertu baldin eta ez bagenu artikulazioen eragina kontuan hartuko. Kultura eremu bateko sortzaileak eta zaleak artikulatzea oso bitxia da, eta oso eraginkorra, bertsolaritzarentzat behintzat.
|
|
|
Galderak egitea, alegia. Horretarako beharrezkoa zen non gauden jakitea,
|
egoeraren
diagnostiko xehe bat egitea. Hori lortzeko dauzkagun tresna guztiak aprobetxatu nahi izan genituen eta, noski, Azterketa Soziologikoa tresna bikaina zen horretarako.
|
|
|
Baina fokua plazan jarri du, eta, lehen aipatu bezala, genero ezberdinkeria begi bistakoa da: bertso eskoletan, 16 urtetik gorakoetan, lau ikasletik hiru mutilak dira; plaza bakoitzean, lau bertsolaritik hiru gizonezkoak dira… susmoak geneuzkan eta orain datuetan islatuta geratu da hori, eta abiapuntu bat ematen digu horrek, badakigu zehazki zein den oraingo
|
egoera
. Eta ez kuantitatiboki bakarrik:
|
|
|
Hiru eremuk zeharkatzen dute bertsolarien
|
egoera
: kulturgileek orokorrean jasaten duten prekarietateak; euskal kulturgileek, behar besteko babesik ez duen hizkuntza batean ari diren neurrian, jasaten dutenak eta bertsolariek, Gizarte Segurantzak eta ogasunak arte bezala ere sailkatu ez duten diziplina batean ari diren sortzaileek, jasaten dutenak.
|
|
|
Hau da, abangoardia batek ez badauka bere masarekiko loturarik, abangoardia horrek ez du arrakastarik izango. Egon behar du
|
egoera
bat neurri batean garatua. Baina, gero, egon behar du azkartze bat.
|
|
|
Kulturarik ez dago sortzailerik gabe. Baina sortzaileen lan
|
egoera
oso prekarioa da egun. Arlo eta herrialde askotan dago kezka hori, eta gurean ere egoera ez da oso ona. Eta sortzailerik gabe ez dago kulturarik.
|
|
|
Kulturarik ez dago sortzailerik gabe. Baina sortzaileen lan egoera oso prekarioa da egun. Arlo eta herrialde askotan dago kezka hori, eta gurean ere
|
egoera
ez da oso ona. Eta sortzailerik gabe ez dago kulturarik.
|
|
|
Eta sortzailerik gabe ez dago kulturarik. Zer egin liteke
|
egoera
hobetu eta sortzaileek lan baldintza duin eta egonkorrak izan ditzaten?
|
|
|
Eta Frantzian gai horretan duten harrotasun/ harrokeriatik. Sortzaileen
|
egoera
bultzada instituzional sendo batekin konpondu behar da. Amuriza batek esan dezake berak ez duela nahi soldata sozial bat edo domina bat, berdin dit.
|
|
|
Hor serioski hitz egin lukete euskal kulturarekiko interesa duten partidu politikoek, nahiz eta batzuen kasuan, partidu horretatik hurbil kultura sortzaile gutxi egon. Programa instituzional sendo, iraunkor eta epe luzera begirako bat behar da, oso oso prekarioa baita sortzaileen
|
egoera
.
|
|
|
Hauek dira landutako zenbait gai: etorkinek zer hizkuntza dakizkiten eta horrek zer zerikusi duen euskararen egoerarekin; euskaraz egiten duten hedabideen
|
egoera
; abertzaletasuna eta euskara; euskal kultura nola eraikitzen da gaur egun…
|
|
|
Hauek dira landutako zenbait gai: etorkinek zer hizkuntza dakizkiten eta horrek zer zerikusi duen euskararen
|
egoerarekin
; euskaraz egiten duten hedabideen egoera; abertzaletasuna eta euskara; euskal kultura nola eraikitzen da gaur egun…
|
|
|
Izan ere, behin baino gehiagotan pasa zait: emakumeak esklabo edo menpeko
|
egoeretan
azaleratu izan gaituzte, txiste txar eta merkeak ahotan. Konplexurik gabe astin ditzagun gonak.
|
|
|
Zorionez, istorioak aldatzen ari dira. Ahalduntzea dela medio, kantukidea errespetatuta (edota gaiari heltzeko hartutako rola)
|
egoerari
, geure buruari eta sistemari barre egiten ikasi dugu. Lehen edertasun, estereotipo eta topikoen artean zirikatzeko ohitura gehiago zegoelakoan nago.
|
|
|
Barnerako lehen begiradan suma nezakeen jendearen iritziak ez zidala horrenbeste axola, horregatik jarraitu nuela bertsotan, saio bakoitza ondo pasatzeko eta ahalduntzeko aukeratzat jota. Izan ere, gaiek beste pertsonen ikuspegi,
|
egoera
eta arazoak 3 minutuz bizitzeko parada ematen zidaten, gogoetarakoa. Eta, era berean, mikrofonoaren boterea baliatuta, mundu ikuskera zirikatzaile eta eraldatzaile bat azaleratzekoa.
|
|
|
Izan ere, Bautistari egokitu zitzaion irrati, telefono eta telebistarik gabeko gizartean sortu, etxean eta tabernetan bertsotan ikasi eta bertso eskoletan eta unibertsitatean ikasitako bertsolari gazteekin aritzea. Eta horrek ematen die garrantzi handiagoa Bautista bezalako bertsolariei, hain luzaroan eta hain
|
egoera
desberdinetan kantuan jarraitzeko gogoa, indarra eta borondatea eduki izanagatik.
|
|
|
Ziurrenik erasotzaileak lehenik alaba hil zuen. Ondoren, ama
|
egoeraz
ohartu eta laguntza eske atera zen, kriseiluarekin. Gorpuaren ondoan zeukan, baserritik 300 metro ingurura.
|
|
|
Galesko hizkuntza poetikoaren
|
egoerari
begirada labur bat, Eurig Salisbury, 2018ko Iraila
|
|
|
Galesek eta Euskal Herriak gauza asko dituzte komunean. Bi herrialde europar txikiak deiturikoak dira eta erdi autonomia
|
egoeran
daude, bi herrialdeetako hizkuntzak eta kulturak zapalkuntza historikoaren menpe egon dira. Beren hizkuntzek aurrera egiten dute, ordea, eta beren kulturek loratzen jarraitzen dute.
|
|
|
Bai. Maialen Lujanbiok esana da doinu batek, bere izaerarengatik, aldarte jakin batera eraman zaitzakeela eta, era berean, agian zure
|
egoera
mentala dela medio aukeratzen duzula doinu jakin bat; bi norabideetakoa izan daiteke hautaketa. Horrez gain, erabilitako doinu kopurua faktore garrantzitsua da:
|
|
|
Funtzioz umezurtza zen glosatik gentozen, eta, agian, pendulua gehiegi kitzikatu eta sobera itsutu gara batzuetan. Testuinguruak testua eta
|
egoera
baldintzatzen ditu: mezua.
|
|
|
Posible da glosak Mallorcan aldaketa gehiago jasan izana XXI. mendeko lehen urte hauetan, azkeneko bi mendeetan baino. Idatzi honekin dudan asmoa da, beraz, nire iritziz
|
egoera
honetara ekarri gaituzten arrazoiak azaltzea, egungo panorama zehaztu eta etorkizuneko erronka nagusienetako batzuk orraztea. Garaipenez eta porrotez hitz egin dugu, tradizioaz eta modernitateaz, edukiaz eta teknikaz, glosadoreaz eta entzuleaz… Funtsean, bat bateko ahozko poesian dauden dikotomia edo pendulu kulunkariez.
|
|
|
Bigarren hamarkadan krisi orokor baten testuinguruan aurkitzen gara, non kultura bera ere ahultzen doan; eta, logikoki, jada kulturako elementu bat gehiago den glosa ere bai. Glosada instituzionalak jaitsiz doaz, irletako
|
egoera
politikoaren ondorioz areagotzen doan egitatea. 2011 urteko hauteskundeetan Jose Ramon Bauzaren gobernua sartzen da, hizkuntza katalanari modu basatian erasotzen diona; eta, ondorioz, ehun kulturalari.
|
|
|
Adierazgarria da. Funtsean, Euskal Herriko
|
egoera
islatzen du, ez besterik. Gai pertsonalagoetara joateak eman du bidea ikuspegi zabalagoko bertso sortak entzuteko.
|
|
|
Formulatutako gai guztien eta kartzelako gai irekietatik hartutako bide guztien azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela: parekidetasuna, tratu txarrak, besta giroa, besta eta sexua, bikote hasiberriak, bukatutako maitasuna, bikote banatuak, familia birkonposatuak, adulterioa, bikote harreman askeak, etxebizitzen prezioa, gazteen
|
egoera
prekarioa, haurren zaintza, kontziliazioaren arazoak, familia bizitza eta engaiamendu politikoa, lan egoerak, esplotazioa, zahartzaroa baserri munduan, osasuna, baztertutako jendea… Alabaina, etxeko arazoek maiz daukate lotura gizarteko eta lan munduko arazoekin; eta hori ederki islatu da Txapelketako bertsoetan.
|
|
|
Formulatutako gai guztien eta kartzelako gai irekietatik hartutako bide guztien azterketa eginez gero, ageri da gaur egungo gai eta arazoen errepaso zabala eta xehea egin dela: parekidetasuna, tratu txarrak, besta giroa, besta eta sexua, bikote hasiberriak, bukatutako maitasuna, bikote banatuak, familia birkonposatuak, adulterioa, bikote harreman askeak, etxebizitzen prezioa, gazteen egoera prekarioa, haurren zaintza, kontziliazioaren arazoak, familia bizitza eta engaiamendu politikoa, lan
|
egoerak
, esplotazioa, zahartzaroa baserri munduan, osasuna, baztertutako jendea… Alabaina, etxeko arazoek maiz daukate lotura gizarteko eta lan munduko arazoekin; eta hori ederki islatu da Txapelketako bertsoetan.
|
|
|
Finala
|
egoera
animiko bat da. Bihotzaldi bat.
|
|
2019
|
|
|
|
Egoeraz
zenbat eta kontzienteago izan, orduan eta gauza gehiago apurtu zitzaizkidan barruan. Arazoa egiturazkoa dela jakiteak lasaitasun handia eman zidan.
|
|
|
X hamar izan liteke, baina ez nator kode erromatarraz hitz egitera, mendeetan zehar gertatu izan denaz baizik. X
|
egoeratan
jartzen ditu gai jartzaileak aldiro bertsolariak edota ikus entzuleak. X bidez markatu edota ukatu ditugu hamaika paperetan gure aukerak.
|
|
|
Onartu kontsulta. Badut lagun bat aipatuz jarrai nezake… baina hainbeste ditut, ez nukeela jakingo guztietatik nor eta zein
|
egoera
aukeratu. Uler dezagun, azter gaitezen.
|
|
|
gune batzuetan, emakume izanagatik, merezimendua lortzeko ahalegin bikoitza egin behar izan dut. Ez da kasualitatea autoexijentziak txikitzea txapelketan ez kantatzea erabakitzeraino… Era berean, nik ere jolastu dut kantukidea azpiratzera (errespetutik bada ere), lehiatzera, bertsolariak kategorizatzera… Gai jartzaile zein bertsolari gisa nik ere baztertu ditut zenbait pertsona eta
|
egoera
: aniztasun funtzionala dutenen sexu eta desira bizitza… Dena den, X k edo “gaizki” eginak markatu baino, nahiago dut izpiekin geratu.
|
|
|
Gureak eta kontrako eztarriak. Askotan tokatu izan zaigu listua irentsi beharra, batzuetan kontraesanengatik, besteetan
|
egoerak
gaina hartuta.
|
|
|
Geroztik, entzuten ditudan bakoitzean, ileak zutik jartzen zaizkit. Erantzuten ahalegindu nintzen, baina
|
egoerak
ez zidan laguntzen.
|
|
|
Gogora etortzen zait Xabier Amurizak Zu ere bertsolari liburuan ematen duen aholku bat, halako
|
egoeretan
menperatuta dituzun doinuak erabiltzeko: “Auto batean ibiltzen ikasi eta gero aisa moldatuko zara besteetara.
|
|
|
Kanporaketako saioa iritsi zenerako, nire helburua ia erabat beteta nuen, prestakuntza ederra eginda eta, batez ere, gozatuta. Aurrean, galtzekorik ez, 13 plaza jokoan (azkenengo 5 finalistek txartela jada lortuta) … Jakina, pasatzen saiatzeko gogoarekin, baina argi izanik nire lehenengo aldia zela eta
|
egoera
berri baten aurrean egongo nintzela. Duela ez hainbeste ezinezkoa iruditzen zitzaidan egoeraraino iritsita, garaipen pertsonal hori ezin zidan inork kendu.
|
|
|
Aurrean, galtzekorik ez, 13 plaza jokoan (azkenengo 5 finalistek txartela jada lortuta) … Jakina, pasatzen saiatzeko gogoarekin, baina argi izanik nire lehenengo aldia zela eta egoera berri baten aurrean egongo nintzela. Duela ez hainbeste ezinezkoa iruditzen zitzaidan
|
egoeraraino
iritsita, garaipen pertsonal hori ezin zidan inork kendu.
|
|
|
1980 inguruan kokatuko gara, soldaduska pasa berritan, bertso irrikaz bizi ginen hartan. Gauzak hain denbora gutxian zenbateraino aldatu diren agertu nahi nuke, gauzak eta
|
egoerak
noski. Inondik inora ez dut esango garai haiek hobeak zirenik, ezta gutxiagorik ere, desberdinak bai.
|
|
|
Aitor Sarriegiri ideia ona iruditzen zaio Arzallusena, sinesgarritasuna ematen omen dio guardia zibilak bere “posizioa markatzeko”. Bikoizketaren munduarekin egiten du analogia;
|
egoera
hori erdaraz gertatu balitz, eta euskarara ekarri bagenu, asmatu egin genuke erregistroa, eta hitanoa begi onez ikusten du tonu hori lortzeko. Zuka ez omen zuen efektu bera sortuko bertsoak.
|
|
|
Fikziozko testuinguru batzuetan, erregistroa asmatu egin behar da maiz, errealitatean ez dagoelako halako komunikazio
|
egoerarik
, eta beraz tratamenduarekin ere joka daiteke. Nire belaunaldikoek gogoan izango dute agian Dragoi Bolako pertsonaia batzuek bolo bolo zerabiltela hika, animalia izan, munstroa izan, erdi gizakia izan.
|
|
|
Horrek noka estigmatiza lezake, edo batzuen begietara dagoeneko daukan ospe txarra betikotu. Gizonen artean, aldiz, askoz
|
egoera
naturalagoetan erabiltzen da, inor karikaturizatzeko beharrik gabe.
|
|
|
Saioa hasi eta berehala, aretotik atera zarete biak. Ez da noka egitea nabarmen eskatzen duen
|
egoera
: pertsonaiak ez ziren derrigorrean emakumezkoak, ez edadetuak, ezta landa eremukoak ere.
|
|
|
Ikerketa honetan beste neurketa bat egin dugu, baina oraingo honetan kontuan hartu nahi izan dugu zein testuingurutako aditz formak egon zitezkeen hika, alegia, hika erabili ahal izateko
|
egoera
potentzialak zein ziren, eta horren araberako ehunekoak atera ditugu. Horretarako, eskuz markatu dugu aditz forma bakoitza, makina baten esku utzi beharrean.
|
|
|
Horretarako, eskuz markatu dugu aditz forma bakoitza, makina baten esku utzi beharrean. IXA taldekoek lortutako emaitzen antzeko joera erakusten dute, baina bitxia iruditu zaigu gure ehunekoak are baxuagoak izatea, hika egiteko
|
egoera
potentzialak bakarrik hartu baititugu aintzat, ondoren ehunekoa kalkulatzeko (1 irudia).
|
|
|
Berde argi ia zuriak, behe behean dagoenak, erakusten du bertsolariak hika egitea tradizionalki onargarria edo egokia izango ez zen
|
egoeretan
agertutako aditz formen kopurua. Berde ilunagoetan ikus dezakegu bertsolariak hika egin zezan aukera eskaintzen zuen testuinguruetan aurkitutako aditz forma kopurua; tarteko berdeak adierazten du zukako forma kopurua, eta goian doi doi azaltzen den laukizuzen ilunenak erakusten du bertsolariek erabilitako hikako formen kopurua.
|
|
|
Berde ilunagoetan ikus dezakegu bertsolariak hika egin zezan aukera eskaintzen zuen testuinguruetan aurkitutako aditz forma kopurua; tarteko berdeak adierazten du zukako forma kopurua, eta goian doi doi azaltzen den laukizuzen ilunenak erakusten du bertsolariek erabilitako hikako formen kopurua. Parentesi artean dagoen portzentajeak adierazten du gainean duen zenbakiak ehunekotan zenbat balio duen(
|
egoera
potentzialak kontuan hartuta).
|
|
|
Esti Amorrortu, Jone Goirigolzarri eta Ane Ortega ikertzaileak ari dira, besteak beste, euskaldun berrien
|
egoera
problematizatzen azken urteotan (adibidez, Ortega et al., 2016). Euskara etxean jaso ez duten asko ez omen dira “euskaldun oso” inoiz sentitzen, eta frustrazioa sortzen die euskaldun berri etiketa sekula kendu ahal ez izateak, baita zilegitasuna kendu ere euskaldun zaharren aurrean.
|
|
|
Ekar ditzagun urteetan alboratu diren bertsolarien zenbait
|
egoera
lehen planora. Oro har, mingainak, buruak eta bihotzak soilik hitz egingo diote publikoari; agurrean antzeman litekeen ahotsaren dardarak ez bada.
|
|
2020
|
|
|
Leitzara heltzean telefono dei bat jaso nuen. Ez ziren deitzeko ordu normalak, baina ezta nire
|
egoera
emozionala ere. Orduan erakutsi zidan Andonik esaten eta entzuten ez ezik egoten ere badakiela.
|
|
|
Baina ez zion
|
egoerak
asko erasan, goizeko puntuazio onena berak atera baitzuen.
|
|
|
Lehen saria Txomin Garmendiak eraman zuen; bigarren, Lazkao Txiki gelditu zen. Hogei bat bertsolarik edo, hartu zuten parte… Oso
|
egoera
txarrean aurkitzen zen jatorrizkoa, eta egin genuena izan zen ahalik eta kopia txukunena atera eta Ibai-Ertzi itzuli.
|
|
|
Pena daukat ez nintzelako ausartu 1967ko final ostean Xalbador elkarrizketatzen. Ez nintzen kazetari bezala portatu
|
egoera
hartan. Hain egoera surrealista zen hura… Ez nekien txistuak disimulatu irratirako ala ez.
|
|
|
Ez nintzen kazetari bezala portatu egoera hartan. Hain
|
egoera
surrealista zen hura… Ez nekien txistuak disimulatu irratirako ala ez. Erabaki nuen komentarioekin ateratzea, ‘ikaragarri gogorra da hau, zer pasatu behar du’ Beti izan dut nire ausardiaren muga horren damua.
|
|
|
1965eko udan itxi zuen gobernadoreak eta urtebete egin zuen itxita. 1970ean ere ezin izan zen egin Gipuzkoa Salbuespen
|
egoeran
zegoelako, eta 1973an ere, berdin. Boikotarena 1974an izan zen.
|
|
|
Bestalde, bestelako formatu batekin ezinezkoa zitzaigun entzuleen bozketak bideratzea, azpiegiturarik ere ez geneukan bertsolari askoren arteko saio asko antolatzeko… Bigarren arrazoi bat ere gaineratu zuten orduan: ‘Gure herria borrokan ari den bitartean, bizi den
|
egoera
politiko eta sozialarekin, horrelako lehiaketa batean parte hartzea fribolitate bat da’ Orixe saria, Añorgan; Osinalde Saria, Gabirian, Murua eta Igartzabalek antolatua… horiek ere garai hartan martxan zeuden, baina ez zitzaizkien fribolitate iruditzen. Horrela bukatu zen gurea.
|
|
|
Gipuzkoan, Salbuespen
|
Egoeran
ez zegoen bertso jaialdirik. Debekaturik egon ziren Lurdes, Xabier, Benito eta Mikel ere.
|
|
|
Lehen programa haietan bizi izan nuen
|
egoera
prekarioa ikusita, beharrezkotzat jo zuten talde baten laguntza. Maite Odriozola, Olatz Egia eta Ana izeneko bat laguntzaile jarri zizkidaten erredakzioan, luxu totala.
|
|
|
Ez nuen uste egiten dudan hau yoga zenik eta onerako harritu nau. Aurten, lehen aldiz, bakar bakarrik bizitzen hasi naiz eta
|
egoera
honetan errutina bat markatu beharra sentitzen nuen. Eta, justu, nire izeba yoga egiten hasi zen, Mirarirekin, ezagutu genuen azpeitiar horrek aholkatutako toki berean.
|
|
|
Uste dut tentsio pixka bat izateak lagundu egiten didala adi egoten. Normalean, bakarrik joatean naiz mendira edo noan tokira,
|
egoera
kontrolatzen saiatzen naiz eta, norbaitekin egotekotan, bertso munduko norbaitekin elkartzen naiz, nire egoera ulertuko eta ongi kudeatuko duen norbaitekin. Saioetarako bidea ere bakarrik egitea gustatzen zait, mimatutako agurren bat errepasatuz eta neure buruarengana gerturatzen saiatuz”.
|
|
|
Uste dut tentsio pixka bat izateak lagundu egiten didala adi egoten. Normalean, bakarrik joatean naiz mendira edo noan tokira, egoera kontrolatzen saiatzen naiz eta, norbaitekin egotekotan, bertso munduko norbaitekin elkartzen naiz, nire
|
egoera
ulertuko eta ongi kudeatuko duen norbaitekin. Saioetarako bidea ere bakarrik egitea gustatzen zait, mimatutako agurren bat errepasatuz eta neure buruarengana gerturatzen saiatuz”.
|
|
|
“Bertsolariaren figura hain da zurruna, arrazionala, harrizkoa… Azken batean, bertso eskolatik ikasi duguna hori da, ozen kantatzen eta aurrera egiten. Orain arte ez dut alde hau landu eta horregatik pasatu dut askotan gaizki,
|
egoera
kudeatzen ez dudalako jakin. Ez dut aztertu nire gorputza nola sentitzen den jende aurrean… Asko mugitzen nintzen eta ez nekien horrek nire zein irudi proiektatzen zuen…”.
|
|
|
Gorputzean ainguraketa batzuk izateak, mudra batzuk jartzeak eta arnasketa kontrolatzeak gorputzaldi egokia inbokatzeko balio lezaketela uste dut; gorputza urteetako entrenamenduz koka zenezakeela komeni zaizun gorputzaldian. Ni, eskala txikiagoan, txapelketa garaietan saiatu naiz
|
egoera
aurre irudikatzen; bertsokideak, oholtza… Hara iritsitakoan erosoago sentitzeko”.
|
|
|
Oholtza batera zoazenean, ikusi non zauden; txapelketan goitik ari zara, ostatuan behetik… Egokitzea eta ingurunean urtzea komeni da”. Martinek ere, flow
|
egoera
aipatzean, antzeko erreferentziak egin ditu, eta egoera horretara heltzeko tresna egokitzat dauka mindfullnesa. Horretarako bide bat da yoga, eta azken urteetan esanahiz hustu dela eta kirol izaera eman zaiola uste du; eta, salgarriagoa izateko bidean, mami pixka bat galdu duela.
|
|
|
Oholtza batera zoazenean, ikusi non zauden; txapelketan goitik ari zara, ostatuan behetik… Egokitzea eta ingurunean urtzea komeni da”. Martinek ere, flow egoera aipatzean, antzeko erreferentziak egin ditu, eta
|
egoera
horretara heltzeko tresna egokitzat dauka mindfullnesa. Horretarako bide bat da yoga, eta azken urteetan esanahiz hustu dela eta kirol izaera eman zaiola uste du; eta, salgarriagoa izateko bidean, mami pixka bat galdu duela.
|
|
|
Bere alde ona ere izan zuen
|
egoera
horrek. Hernandorena Iparraldean finkatu zen eta bertako bertso mundua, oso baxu aurkitzen zena, erabat berpiztu zuen.
|
|
|
Greba deialdi honek, oinarrian bat egiteko aukera eman du bederen, nahiz eta multzo horretan jite desberdineko egile eta mugimenduak izan: kultur industria deituak eta mugimendu sozio-kultural garenak;
|
egoera
diferenteetan dauden autoreak; langai, jokamolde edo helburu desberdinak dituzten taldeak eta diziplinak…
|
|
|
Bada kritikarako eta autokritikarako premia. Eta badugu beharra elkartu eta kulturaren nolakoaz, eginkizunaz eta garrantziaz aritzekoa; erakundeekiko harremanaz, arteaz eta diruaz, euskararen lanez,
|
egoera
laboral eta bitalez…
|
|
|
Bertsozale Elkarteak, bere justuan (justuan hitzaren bi adieretan), ekin egin dio bere baitatik eta kinka larri honetarako neurriak prestatu ditu: 45.000 euro baliatuko ditu, batetik, bertsogintza eta plaza berrabiarazteko; eta bestetik, larrialdi
|
egoerak
behartutako bertsolariei babes ekonomikoa eskaintzeko.
|
|
|
«Gure herri literatura erabat ahozkoa izan zen antzina. Urte asko iraun zuen
|
egoera
horretan. Baina, ahozkoa izanik, ezer gutxi iritsi da guregana.
|
|
|
Lehenengo emanaldian, protagonista bakoitzaren bizipen pertsonalak kontatzen genituen: ume garaietako abandonu sentipenak, gurasoengandik jasotako herentzia emozionalak, nor izateko beldurrak,
|
egoeraren
protagonismo beharrak, altuan esaten ez ditugun burutapenak, gizontasun ereduen mugak… erabateko biluztea izan zen, baina oso aberasgarria. Estreinaldiaren aurretik, publikoak epaituko ote gintuen beldur ginen, gure mezua ulertuko ez ote zen beldur, azken batean, nor garen eta nondik gatozen karetarik gabe erakusteko izua sentitzen genuen.
|
|
|
Gaur egun dengbêj emakume profesional ugari gonbidatzen dituzte telebista platoetara eta ezkontzetan abestera. Bestalde, profesionalak ez diren emakume askok dolu
|
egoeretan
abesten dute malko eta samin oihu artean, galdutako senide edo laguna goraipatzen duten bertsoak inprobisatuz.
|