|
2023
|
|
|
Gaur egun,
|
Espainiako
tributu sisteman progresibitatea aplikatzen da, errenta osoaren gaineko zergetan edo ondare osoaren gainekoetan (oinordetzen gainekoa barne); zerga horiek progresibitatea galduko balute, Konstituzioaren aurkakoak izango lirateke.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan bi lege mota daude: lege organikoak eta lege arruntak.
|
|
|
|
Espainian
, Tributuen 1963ko Lege Orokorrak burutu zuen arlo horretako kodeketa. Lege hori eraldatu zen, abenduaren 17ko 58/ 2003 Tributuen Lege Orokorraren bidez, azken hori gaurdaino heldu zaiguna.
|
|
|
Lurralde Historiko bakoitzaren batzar nagusiek onetsi behar dituzte foru arauak, baina
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, arauok ez dute lege lerrunik. Halako arauen izaerari buruzko autua korapilatsua da:
|
|
|
Lege erreserbaren printzipioak agintzen duenez, tributuaren oinarrizko osagaiak lege lerruneko arauaren bidez zehaztu behar dira.
|
Espainiako
Konstituzioan bi artikuluetan aipatzen da printzipio hori: 31.3 eta 133.1 artikuluetan.
|
|
|
Horren ildotik, subjektu pasiboa zein Administrazioren menpe dagoen jakin dezakegu. Nazioarte mailan, legeak esan behar du zerga egitatea non gauzatu den, horren arabera
|
Espainiako
legea noiz aplikatu behar den jakiteko (erabiltzen diren irizpideak: lurraldetasuna eta ohiko egoiliarra izatea).
|
|
|
lurraldetasuna eta ohiko egoiliarra izatea).
|
Espainia
barruan ere, zehaztu behar da autonomia erkidego bakoitzean zein Administrazio den eskudun.
|
|
|
Estatuak, pertsona moduan, beti dihardu Zuzenbidearen menpe. Horregatik, Sozietateen gaineko Zergaren eta zenbait toki tributuren kasuan, antolamendu juridikoak tributuen menpe jarri ditu Estatua, autonomia erkidegoak, toki ogasunak,
|
Espainiako
Bankua, organismo autonomoak. nahiz eta kasu horietarik gehienak tribututik salbuetsita egon. Nolanahi den ere, salbuetsita egoteko, subjektu pasiboa izan behar da.
|
|
|
Zehatz esateko, halako erakundeak dira hiru Lurralde Historikoen Sozietateen gaineko Zergaren foru arauetako VI. tituluko tributu araubide berezia aplikatzen duten Aldi Baterako Enpresa elkartea eta Ekonomia intereseko Elkartea. Erakunde horiek ez dute Sozietateen gaineko Zerga ordaindu behar
|
Espainiako
egoiliar diren bazkideei edo partaideei egotziko dieten zerga oinarriaren zatiaren gainean ezta kenkari eta konturako ordainketen gainean.
|
|
|
Foru lurraldetako Tributu administrazioek ez dute eskumenik elkarren laguntzaren ondoriozko ekintzak zuzenean gauzatzeko nazioarteko harremanetako izaera juridikoa dutelako(
|
Espainiako
Konstituzioaren 149.1.3 artikulua); ekintza horiek, beraz, Tributu administrazioaren Estatuko Agentziaren bidez gauzatu dituzte, hots, Estaturen mende izango dira beti (TLOren 5.3 artikuluaren bigarren lerrokada).
|
|
|
|
Espainiako
aurrekontuei buruzko zuzenbideak ez du jaso izan oreka printzipioa. Egoera hori goitik behera aldatu da, Europar Batasuneko Tratatuak 104 C eta 109 J artikuluek aginduta, estatu kideek gehiegizko defizit publikoak saihesteko konpromisoa hartu dutelako.
|
|
|
Gai hau azaltzeko, hurrengo arauak erabiliko ditugu:
|
Espainiako
Konstituzioaren artikuluak, Estatuko Aurrekontuen Lege Orokorra eta foru lurraldeen aurrekontuetako arauketa orokorra. Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla ikusita, gure aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua.
|
|
|
Legezko definizioari helduz gero, arau gorenak, hots,
|
Espainiako
Konstituzioak 134.1 artikuluan aipatzen du aurrekontuaren araubide juridikoa, baina ez du definitzen: " Gobernuari dagokio Estatuaren Aurrekontu Orokorrak prestatzea, eta Gorte Nagusiei horiek aztertu, zuzendu eta onestea".
|
|
|
Batasun printzipioaren beste agerpen bat Kutxa bakarraren erregela da. Erregela hori ez du Konstituzioak aipatzen, baina ohikoa da
|
Espainiako
Aurrekontu Zuzenbidean eta AFAOren 109 artikuluak (eta ALOren 91 artikuluak) aipatzen du.
|
|
|
" Estatuaren Aurrekontu Orokorrak urtean urtekoak izango dira...". Urterokotasuna, bestalde, bat dator hala
|
Espainiako
konstituzio tradizioarekin, nola Zuzenbide konparatuarekin.
|
|
|
Finantza zuzenbidearen iturriak aztertzean aipatu genuen bezala,
|
Espainiako
tributu sistema Europar Batasunaren printzipioen menpe dago, hau da, Estatu barruko tributu boterea printzipio horiekin lotuta dago. Printzipio juridikoak direnez, legegile espainiarrak errespetatu behar ditu; herritarrek, bestalde, Estatu barruko auzitegietara zein Europar Batasuneko Auzitegira jo dezakete printzipio horien aplikazioa erreklamatzeko.
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan, printzipio horiek Konstituzioaren interpretazio berria ekarri dute. Esate baterako, Espainiako Konstituzioak ez du lehiaren printzipioa bereganatu, baina, Europar Batasunaren esparruan lehia askea oinarrizkoa denez, Konstituzioan ezarri diren ekonomia ahalbide edo progresibitatearen printzipioak horren arabera ñabartu behar ditugu.
|
|
|
Espainiaren kasuan, printzipio horiek Konstituzioaren interpretazio berria ekarri dute. Esate baterako,
|
Espainiako
Konstituzioak ez du lehiaren printzipioa bereganatu, baina, Europar Batasunaren esparruan lehia askea oinarrizkoa denez, Konstituzioan ezarri diren ekonomia ahalbide edo progresibitatearen printzipioak horren arabera ñabartu behar ditugu.
|
|
|
naziotasuna eta lurraldetasuna. Lehenengoaren arabera, tributu legea aplikatu behar zaio
|
Espainiako
naziotasuna duen edonori, horren bizilekua non dagoen edo errentak non jasotzen diren kontuan izan gabe. Lurraldetasun irizpidearen ariora, ostera, Espainiako tributu legeak bakarrik aplikatzen zaizkie Estatuko lurraldeko egoiliarrak direnei edo lurralde horrekin harremanen bat dutenei (berbarako, errentak lortu badituzte bertan, lurraldean kokaturik dauden ondasunen titularrak badira, edota harreman ekonomikoak badituzte Espainian).
|
|
|
Lehenengoaren arabera, tributu legea aplikatu behar zaio Espainiako naziotasuna duen edonori, horren bizilekua non dagoen edo errentak non jasotzen diren kontuan izan gabe. Lurraldetasun irizpidearen ariora, ostera,
|
Espainiako
tributu legeak bakarrik aplikatzen zaizkie Estatuko lurraldeko egoiliarrak direnei edo lurralde horrekin harremanen bat dutenei (berbarako, errentak lortu badituzte bertan, lurraldean kokaturik dauden ondasunen titularrak badira, edota harreman ekonomikoak badituzte Espainian).
|
|
|
Lehenengoaren arabera, tributu legea aplikatu behar zaio Espainiako naziotasuna duen edonori, horren bizilekua non dagoen edo errentak non jasotzen diren kontuan izan gabe. Lurraldetasun irizpidearen ariora, ostera, Espainiako tributu legeak bakarrik aplikatzen zaizkie Estatuko lurraldeko egoiliarrak direnei edo lurralde horrekin harremanen bat dutenei (berbarako, errentak lortu badituzte bertan, lurraldean kokaturik dauden ondasunen titularrak badira, edota harreman ekonomikoak badituzte
|
Espainian
).
|
|
|
Argi dago nazioarteko zergapetze bikoitza gertatzen dela, Estatuek antzeko irizpide edo irizpide berdinak erabiltzen dituztelako pertsonak zergapetzeko. Pentsa dezagun
|
Espainiako
egoiliarrak (egoiliar diren lurraldea) Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan lorturiko errenta guztiak aitortu behar dituela, errentok lortu diren lurraldea gorabehera; eta errenta horien artean, Indian (iturriaren lurraldea) kokatutako enpresa baten irabazietan parte hartzeagatik lortutako sarrerak daudela. Indiako tributu araua aplikatzeagatik, Espainiako egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean.
|
|
|
Pentsa dezagun Espainiako egoiliarrak (egoiliar diren lurraldea) Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan lorturiko errenta guztiak aitortu behar dituela, errentok lortu diren lurraldea gorabehera; eta errenta horien artean, Indian (iturriaren lurraldea) kokatutako enpresa baten irabazietan parte hartzeagatik lortutako sarrerak daudela. Indiako tributu araua aplikatzeagatik,
|
Espainiako
egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean. Horiek horrela, sarrera horiengatik ere Espainian errenten gaineko beste zerga bat ordaindu behar du, egoera hori nola edo hala zuzendu ezik.
|
|
|
Indiako tributu araua aplikatzeagatik, Espainiako egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean. Horiek horrela, sarrera horiengatik ere
|
Espainian
errenten gaineko beste zerga bat ordaindu behar du, egoera hori nola edo hala zuzendu ezik. Zergapetze bikoitza subjektu berdinaren gainean gertatzen denean, adibidean bezala, zergapetze bikoitz" juridikoa" deritzo; eta subjektu ezberdinak direnean," ekonomikoa".
|
|
|
Izenak berak dionez, lehenengoak dira Estatu bakoitzak bere barne antolamendu juridikoan ezartzen dituen neurriak; bigarrenak, berriz, Estatu bi edo gehiagok adosten dituzte, nazioarteko ituna edo hitzarmena sinatuz.
|
Espainiako
tributu legeetan batez ere, zerga pertsonaletanbeti ageri dira zergapetze bikoitza zuzentzeko arauak. Halaber, Espainiak alde anitzeko hitzarmenak sinatu ditu beste herrialde batzuekin, nazioarteko zergapetze bikoitz hori konpontzeko asmoarekin.
|
|
|
Espainiako tributu legeetan batez ere, zerga pertsonaletanbeti ageri dira zergapetze bikoitza zuzentzeko arauak. Halaber,
|
Espainiak
alde anitzeko hitzarmenak sinatu ditu beste herrialde batzuekin, nazioarteko zergapetze bikoitz hori konpontzeko asmoarekin. Ildo beretik, nazioarteko erakundeek ere bultzatu egin dituzte hitzarmen horiek; horretara, asko zabaldu da Ekonomia Garapen eta Lankidetzarako Erakundeak (EGLEOCDEk) proposaturiko Hitzarmen Eredua.
|
|
|
Dena den, hirugarren batek zuen eginbeharra ez betetzeagatik tributu zama inori eratxikitzen zaionean, ordaintzen den kopuruak tributu izaera du. Esaterako, ez egoiliar batek
|
Espainian
duen ordezkaria haren erantzule solidario bihurtzen da, ez egoiliarrak Espainian lorturiko errenten aitorpena egiten ez duenean. e) Tributuaren funtsezko helburua gastu publikoaren finantzaketa da, tributuaren bitartez beste helburu publiko batzuk bete daitezkeen arren, hala nola, Konstituzioaren printzipio eta xedeak betetzea edota ekonomia politikaren tresna izatea: enplegua sortzea, lurralde baten garapen ekonomikoa sustatzea, zenbait jarduera bultzatzea
|
|
|
Dena den, hirugarren batek zuen eginbeharra ez betetzeagatik tributu zama inori eratxikitzen zaionean, ordaintzen den kopuruak tributu izaera du. Esaterako, ez egoiliar batek Espainian duen ordezkaria haren erantzule solidario bihurtzen da, ez egoiliarrak
|
Espainian
lorturiko errenten aitorpena egiten ez duenean. e) Tributuaren funtsezko helburua gastu publikoaren finantzaketa da, tributuaren bitartez beste helburu publiko batzuk bete daitezkeen arren, hala nola, Konstituzioaren printzipio eta xedeak betetzea edota ekonomia politikaren tresna izatea: enplegua sortzea, lurralde baten garapen ekonomikoa sustatzea, zenbait jarduera bultzatzea
|
|
|
Behin baino gehiagotan adierazi dugunez,
|
Espainian
bost tributu sistema orokor daude: Arabakoa, Bizkaikoa, Gipuzkoakoa, Nafarroakoa eta lurralde erkidekoa.
|
|
|
Ez egoiliarrek Errentaren gaineko Zerga (Ez EEZ). Zerga erreala da ez egoiliarrek
|
Espainian
lortutako errenta kargatzen duena. Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergarekin gertatu aldera egoiliarren gainean ezarri dena, ez da lortutako errenta osoa batera kargatzen, baizik eta errenta bakoitza zatika kargatuko da eta karga tasa ere ezberdina da errentaren mota bakoitzarentzat:
|
|
|
ondasuneta zerbitzu emateak, Europar Batasunaren barruko eskurapenak eta inportazioak. Ondasun eta zerbitzu emateak
|
Espainian
jazotako eragiketak dira. Inportazioak, ostera, hirugarren herrialdeetatik datozenak.
|
|
|
TFAOek (eta TLOk) agintzen dutenez,
|
Espainiako
egoiliar ez diren tributu betebeharpekoek ordezkaria izendatu behar dute, Espainian egoitza duena. Izendapen horren berri eman behar zaio Tributu administrazioari.
|
|
|
TFAOek (eta TLOk) agintzen dutenez, Espainiako egoiliar ez diren tributu betebeharpekoek ordezkaria izendatu behar dute,
|
Espainian
egoitza duena. Izendapen horren berri eman behar zaio Tributu administrazioari.
|
|
|
14 Auzitegi Gorenaren 2018ko martxoaren 6ko epaiak (Errek. 931/ 2017) ezarri duenez, noizean behingo absentziaren kontzeptua ulertzeko irizpide objektiboekin kanpoan egindako denborazehaztu behar da, ez ordea, zergadunaren borondatearen arabera
|
Espainiako
lurraldetik kanpo behin behinean ala behin betiko bizi nahi duen aintzat hartuta. ekonomikoen gunea eta aitortu den azken egoitza. Bertan esandakora igorriko zaitugu.
|
|
|
Erregela horrek zergadun bat Lurralde Historikoetan edo lurralde erkidean egoiliar den zehazteko balio du, ez ordea,
|
Espainian
edo beste herrialde batean egoiliar den ala ez zehazteko. Azken kasu horretan, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren azaroaren 28ko 35/ 2006 Legearen 9 artikuluak xedatutakoa aintzat hartu behar da.
|
|
|
Ez egoiliarren kasuan, beraz, tributu bakoitzaren arauak zehaztuko du bere egoitza; osterantzean, ez egoiliarraren egoitza izango da bere ordezkariarena.
|
Espainian
establezimendu iraunkorraren bitartez jardunez gero, negozioen kudeaketa eta zuzendaritza dagoen lekuan izango da egoitza fiskala, edo leku hori ezin bada zehaztu, ibilgetu gehiena dagoen lekua.
|
|
|
|
Espainian
tributuetarako ondorioak dakartzan eragiketak edo egintzak gauzatu dituen ez egoiliarrak aurretiaz identifikazio fiskaleko zenbakia ala kodea eskatu behar du.
|
|
|
Zerga egitatea adierazteko, termino ezberdinak erabili dira lurraldearen arabera. Horrela, egitezko kasua deitzen da Alemania (Tatbestand) eta Italian (fattispecie); egitate sortzaile adierazmoldea erabiltzen dute Frantzian (fait generateur); azkenik, eta
|
Espainiari
dagokionez (hecho imponible), hori euskaraz" zerga egitate" edo" egitate zergagarri" esamoldearekin adierazi izan da.
|
|
|
"...
|
Espainiako
Konstituzioaren 149.1.14 artikuluak Ogasun orokorraren gainean emandako eskumen esklusiboaren arabera, Estatuari dagokio azken buruan Toki ogasunen finantza nahikotasunaren printzipioa eraginaraztea, jardun legegilearen bitartez eta aurrekontuetako baliabideak aintzat hartuta".
|
|
|
|
Espainia
Estatu bezala ez zen ikuspegi juridikotik eratu XV. mendea amaitzear zegoen arte, kasurik onenetan, Errege Katolikoen erreinaldiarekin (Gaztelako Isabel eta Aragoiko Fernandorekin). Ordura arte, Iberiar penintsulan herri ezberdinak elkarrekin bizi ziren modu baketsuan eta erresuma ezberdinak sortu zituzten Gaztela, Leon, Aragoi edo Nafarroa bezalakoak, bakoitzak bere antolamendu juridikoarekin.
|
|
|
Dena dela, 1700 urtean hil egin zen azken errege Austriarra, Karlos II.a, ordura arte
|
Espainian
antolamendu juridiko batzuk aplikatzen zirela. Bere oinordekoak, lehen Borboiak (Felipe V.ak) politika hori aldatu eta Estatu bateratua sortu nahi izan zuen, sasoi hartako Frantziako jarrera
|
|
|
Euskadirentzat Ekonomia Itunak emaitza ekonomiko onuragarriak ekarri zituen, onurak handituz Lehen Munduko Gerran
|
Espainiak
parte hartu ez zuelako. Jarraitu ere, Ekonomia Itunak horrela jarraitu zuen 1926ra arte.
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioak foru lurraldeen ezaugarriak aitortu ditu. Edu berean, 1839ko urriaren 25eko eta 1876ko uztailaren 21eko legeak behin betiko indargabetu ditu, oraindik legeon zatien bat indarrean egon bazitekeen Arabari, Bizkaiari eta Gipuzkoari begira.
|
|
|
Konstituzioaren ondorengo lehen Ekonomia Ituna negoziatzeko eredu 1976ko Arabako Ituna hartu zen; lehen Itun hori, gainera, autonomia estatutura eta Fernandez Ordoñezen 1978ko erreformaren ondoriozko
|
Espainiako
sistema fiskal berrira egokitu behar zen. Baldintza horiekin, hiru Aldundien, Eusko Jaurlaritzaren eta Ogasun Ministerioaren ordezkarien arteko negoziazioak burutu ziren eta 1980ko abendurako akordioa ia ia itxita zegoen.
|
|
|
Tributuen arloan, oraingoan ere, behar besteko malgutasunarekin jokatu da zergetan gertatu diren lege aldaketetara egokitzeko; arauketa, alabaina, zerga berrietara zabaldu da eta aukera berriak hartzen ditu barne. Horren adibide izan daiteke
|
Espainiaren
sarrera Europako Ekonomia Erkidegora 1986an, Ekonomia Ituna aldatu behar izan zen zerga berri batera egokitzeko: Balio Erantsiaren gaineko Zerga.
|
|
|
Kontrara, 1981ekoan (eta gerokoetan) ekarpena zehaztuko da Estatuak autonomia erkidegoan dituen gastuen kopurua aintzat hartuta. Kupoa zehazteko, beraz, Estatuko aurrekontuen arabera zenbatzen dira Estatuak finantzatu dituen eskumenak baldin eta euskal erakundeek halako eskumenak euren gain hartu ez badituzte; horretarako, egozpen indizea aplikatuko da Euskadiren pisu erlatiboaren arabera
|
Espainiari
begira. Kalkulu horretan Espainiako errentan Euskadikoak duen pisua aintzat hartzen da, %6, 24ko indize edo proportzioa aplikatuta.
|
|
|
Kupoa zehazteko, beraz, Estatuko aurrekontuen arabera zenbatzen dira Estatuak finantzatu dituen eskumenak baldin eta euskal erakundeek halako eskumenak euren gain hartu ez badituzte; horretarako, egozpen indizea aplikatuko da Euskadiren pisu erlatiboaren arabera Espainiari begira. Kalkulu horretan
|
Espainiako
errentan Euskadikoak duen pisua aintzat hartzen da, %6, 24ko indize edo proportzioa aplikatuta. Hortaz, Kupoak" aldebakarreko arriskua" dakar Estatuko aurrekontuetan oinarritzen baita, foru ogasunen zerga bilketa, benetakoa edo aurreikusitakoa, ezertarako kontuan hartu gabe.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren eta Foru Aldundien aldetik eta Euskadiko gizarte eragile batzuek
|
Espainian
Estatuko tributu sistemarekin batera lau tributusistema orokor gehiago daudela defendatu zuten (Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa); sistema guztiek maila berekoak dira lurralde erkideko sistemaren pare, hortaz, ez ziren Estatu laguntza hautakorrak araugintza ahalmenaren erabilera horiek.
|
|
|
Hasteko,
|
Espainiako
Konstituzioa dago. Lehen Xedapen Gehigarrian xedatu denez:
|
|
|
Ez egoiliarren Errentaren gaineko Zerga zuzeneko zerga da eta
|
Espainian
lorturiko errenta kargatzen du Espainian egoiliar ez diren pertsona fisiko edo erakundeek lortzen dutenean.
|
|
|
Ez egoiliarren Errentaren gaineko Zerga zuzeneko zerga da eta Espainian lorturiko errenta kargatzen du
|
Espainian
egoiliar ez diren pertsona fisiko edo erakundeek lortzen dutenean.
|
|
|
Zergadunak ez egoiliarrak badira (betebehar errealaren arabera), zergaren ordainaraztea eta zergaren arauketa aplikagarria hiru Lurralde Historiko Tributu administrazioena izango da, baldin eta,
|
Espainian
kokatutako ondasun eta eskubideei dagokienez, ondasunen eta eskubideen baliorik gehiena Euskadiko lurraldean baldin badago, lurralde horretan erabiliko balira edo bete balira, bai eta bizi aseguruetako hitzarmenetatik lortutako kopuruen kasuan ere, kontratu hori Euskadiko egoiliar diren aseguru entitateekin egin bada, edo Euskadin egin bada bertan jarduten duten atzerriko entitateekin (Ekonomia I...
|
|
|
Egoiliarra izatea zehazteko jarraikako erregela horien osagarri, Ekonomia Itunak artikuluaren hirugarren puntuan beste erregela bat sartu du: pertsona fisikoa
|
Espainiako
egoiliarra dela uste da baldin eta ezkontidearekin legez banandu gabe badago eta ezkontidea eta haren mende dauden adingabeko seme alabak Euskadiko ohiko egoiliarrak badira, pertsona fisiko hori ere Euskadiko ohiko egoiliarra dela joko da (azaroaren 28ko 35/ 2006 Legearen 9.1 artikulua lurralde erkideko Errentaren gaineko Zergaren Legea).
|
|
|
Erregela horiek
|
Espainiako
egoiliarrei aplikatuko zaizkie. Halakoetan, zerga betebehar pertsonalaren arabera ordaintzen da.
|
|
|
Esan bezala, zergaduna ez egoiliarra bada, zerga betebehar errealaren arabera ordaintzen da. Ildo horretatik,
|
Espainiako
lurraldean bizi diren pertsona fisikoen kasuan, egutegiko urtean zehar ez badute lurralde horretan ehun eta laurogeita hiru egun baino gehiago egiten, Euskadin zergak ordainduko dituzte bertan baldin badute enpresaedo lanbide jardueren edo interes ekonomikoen gune nagusia edo oinarria.
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioa, 1978ko abenduaren 27koa
|
|
|
2011ko irailaren 27tik aurrera indarrean dago
|
Espainiako
Konstituzioaren 135 artikuluaren eraldaketa. Artikulu horren arabera, aurrekontu egonkortasunaren printzipioa ezarri zaie Estatuari eta Autonomia erkidegoei, eta orekaren printzipioa Toki Korporazioei orekak esan nahi du udalek ezin dutela zorrik jaulki eguneroko gastuak finantzatzeko, aldi baterako diruzko beharrizanak ordaintzeko izan ezik.
|
|
|
Horiek horrela, Euroaren guneko herrialdeetan herri zorrak ezin da barne produktu gordinaren %60 baino handiagoa izan. Hala ere, krisi ekonomikoaren eta zati batean pandemiaren eta nazioarteko gatazka edo guden ondorioz, une honetan
|
Espainiak
muga horiek gainditzen ditu eta herri zorra barne produktu gordinaren %113tik gorakoa da, gutxi gorabehera.
|
|
|
Hierarkiari eutsiz, Konstituzioaren azpiko lehenengo iturria nazioarteko tratatua da. Halako tratatuak, baliozkotasunez egin eta
|
Espainian
modu ofizialean argitaratutakoan, antolamendu juridikoaren zati bihurtzen dira, EKren 96 artikuluaren aginduz. Gainera, tratatu horiek indargabetu, aldarazi edo eteteko, eurotan ezarritako bideak erabili eta Nazioarteko zuzenbidearen erregela orokorrak bete behar dira.
|
|
|
Hariari segituz, ezin ahantz daiteke Europar Erkidegoei atxikitzeko tratatua, baita geroago
|
Espainiak
hitzartu dituen tratatuak Europar Batasuneko kide bezala. Kasu horretan, eskumen legegileak lagatzen zaizkionez nazioz gaindiko erakunde bati, Lege Organikoaren bidez onartu behar da tratatuon edozein aldarazpen edo indargabetze, Konstituzioaren 93 artikuluaren arabera.
|
|
|
|
Espainia
Europar Batasuneko estatu kide denez, Batasunaren Zuzenbidearen arauak ere Estatuko zuzenbidearen iturri dira. Alde batetik, Erkidegoen sorburu diren tratatuak ditugu (Europaren oinarrizko zuzenbidea); eta, bestetik, tratatu horiek abiaburutzat hartuta sortu diren arauak ditugu
|
|
|
a) Betebehar pertsonalaren arabera, zergaduna Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren menpe dagoenean hiru Lurralde Historiko edozeinetan. Foru Aldundiek zerga eskatuko dute zergadunaren ondare osoaren gainean, tributupean diren ondare elementuak zein lurraldetan dauden kontuan hartu gabe (mundu osoko ondarea). b) Betebehar errealaren arabera, zergaduna
|
Espainiako
egoiliarra ez denean, hiru Lurralde Historikoetako Tributu administrazioek zerga eskatuko dute zergadunak Espainian kokatuta dituen eskubide eta ondasunen gainean baldin eta Euskadin dauden, erabil litezkeen edo bete liratekeen ondasun eta eskubideen baliorik handiena badago.
|
|
|
a) Betebehar pertsonalaren arabera, zergaduna Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren menpe dagoenean hiru Lurralde Historiko edozeinetan. Foru Aldundiek zerga eskatuko dute zergadunaren ondare osoaren gainean, tributupean diren ondare elementuak zein lurraldetan dauden kontuan hartu gabe (mundu osoko ondarea). b) Betebehar errealaren arabera, zergaduna Espainiako egoiliarra ez denean, hiru Lurralde Historikoetako Tributu administrazioek zerga eskatuko dute zergadunak
|
Espainian
kokatuta dituen eskubide eta ondasunen gainean baldin eta Euskadin dauden, erabil litezkeen edo bete liratekeen ondasun eta eskubideen baliorik handiena badago.
|
|
|
Lehena. Solidaritateari begirunea zor zaio, Konstituzioan eta Autonomia Estatutuan zehaztutako moduan.
|
Espainiako
Konstituzioaren 158.2 artikuluak aginduta, autonomia erkidegoen eta probintzien arteko desoreka ekonomikoak zuzentzeko eta solidaritate printzipioa eragingarritasunez betetzeko, Konpentsazio Funtsa eratuko da.
|
|
|
—
|
Espainiako
lurralde osoan pertsonen zirkulazio askea eta pertsonak kokatzeko askatasuna errespetatu eta bermatu behar dira, baita ondasunen, kapitalen eta zerbitzuen zirkulazio askea ere. Ezin da bazterketarik gertatu; ezin dira enpresen lehiatzeko aukerak murriztu, eta ezin da baliabideen asignazioan distortsiorik eragin.
|
|
|
Bosgarrena
|
Espainiako
estatuak izenpetuak eta berretsiak dituen edo gerora izenpetuko eta berretsiko dituen nazioarteko tratatu edo hitzarmenen mende egon behar da tributu sistema. Bereziki, Lurralde Historikoetako tributu sistema bat etorri behar da zergapetze bikoitza saihesteko Espainiak sinatuak dituen nazioarteko hitzarmenetan eta Europar Batasunak harmonizazio fiskalari buruz emandako arauetan xedatutakoarekin.
|
|
|
Bosgarrena Espainiako estatuak izenpetuak eta berretsiak dituen edo gerora izenpetuko eta berretsiko dituen nazioarteko tratatu edo hitzarmenen mende egon behar da tributu sistema. Bereziki, Lurralde Historikoetako tributu sistema bat etorri behar da zergapetze bikoitza saihesteko
|
Espainiak
sinatuak dituen nazioarteko hitzarmenetan eta Europar Batasunak harmonizazio fiskalari buruz emandako arauetan xedatutakoarekin. Estatuak eta Euskadiko erakundeek informazioa elkarren artean trukatzeko prozedurak adostuko dituzte, Estatuak sinatuak dituen nazioarteko tratatu eta hitzarmenak betetzeko.
|
|
|
|
Espainiaren
kasuan borroka horiek nahastu ziren Erregearen oinordetzarekin. Felipe V.ak 1713an Lege Salikoa aldarrikatu zuen; horren arabera, emakumeak ezin ziren tronura heldu senidetasun lerro nagusian (seme alabak) edota alboko lerroan (neba arrebak eta lobak) gizonezkorik izanez gero.
|
|
|
Erregea hiltzean Fernando VII.aren alaba, Isabel II, erregina izendatu zuten, Maria Cristina erregina, Isabelen ama, erregeordetzan aritu zela. Fernandoren anaiak, Carlos Maria Isidrok, ordea, ez zuen erregina onartzen eta
|
Espainiako
tronua beretzat erreklamatu zuen, Carlos V. izenarekin. Modu horretara, Lehen Gerra Karlista() egin zen.
|
|
|
|
Espainian
sistema mistoa dago, langileak enpresan edo lantokian ordezkatzeko.
|
|
|
Hain justu ere,
|
Espainian
zuzentarau horren transposizioa gauzatu zen azaroaren 8ko 31/ 1995 Legearen, Lan Arriskuen Prebentzioari buruzkoaren, bidez (LAPL). Eta hori garatu duten erregelamendu ugarien artean nabarmendu behar da urtarrilaren 17ko 39/ 1997 Errege Dekretua, prebentzio zerbitzuen erregelamendua onestekoa.
|
|
|
...legurako, edo behin horiek enplegatuta, egoera zibilarengatik; adinarengatik, LELTBk ezarri mugen barruan; arrazaedo etnia jatorriarengatik, gizarteegoerarengatik, erlijioarengatik nahiz sinesmenengatik; ideia politikoengatik, sexu joerarengatik; sexu identitatearengatik; genero adierazpenarengatik; sexu ezaugarriengatik; sindikatu batean afiliatuta edo afiliatu gabe egoteagatik; hizkuntzarengatik
|
Espainiako
estatu barruan; desgaitasunarengatik, ezta sexuarengatik ere, horren barnean dela emakumeei edo gizonei emandako tratu kaltegarria, familiaeta lan bizitza uztatzeko eta horri begira ardurakidetasunez aritzeko eskubideak egikaritzeagatik.
|
|
|
Lan asmakizunen inguruko eztabaidak jurisdikzio zibilean ebazten dira, baina, aldez aurretik, alderdiek, horrela akordatu badute, adiskidetze ahalegina gauzatu ahal izango dute Patenteen eta Marken
|
Espainiako
Bulegoan, 24/ 2015 Legearen 133 artikuluak ezarritakoaren ildotik.
|
|
|
Naziotasun arloan, kontuan hartuko da
|
Espainian
dauden langile atzerritarrei buruzko indarreko legeria.
|
|
|
(d) Ez dago langabeziaren ondoriozko prestaziorako eskubiderik. Baina, etorkizunari begira, kontuan hartu da LANEren 189 Hitzarmenak,
|
Espainiak
2022ko ekainaren 9an berretsitakoak, ezarritakoa, bai eta 2022ko otsailaren 24ko EBAren epaiak (389/ 20 Auzia) adierazitakoa ere: etxeko lanaren sektorean langabezia prestazioak baztertzea oinarritzen duen justifikaziorik ez dago, ez behintzat inguruabar objektiboak eta sexu arrazoiengatiko edozein bereizkeriarekin zerikusirik ez duten inguruabarrak kontuan hartuta; izan ere, etxeko lanaren sektorean langabezia prestaziorik ez onartzeak berarekin dakar sektore horrek, nagusiki emakumez osatzen denak, desabantailak izatea nagusiki gizonez osatzen diren beste sektore batzuei begira, halakoetan berezitasun berberak izan arren, langabezia prestazioak jasotzeko eskubidea aitortzen denean.
|
|
|
9 Noiztik esan ahal da lan kontratua egon dagoela? Nola azalera daiteke
|
Espainiako
lan zuzenbidean adostasuna?
|
|
|
25 Mati senegaldarra da eta hiru urte daramatza nekazaritzako produktuen kontserba fabrika batean lanean. Nahiz eta lan egiteko eta
|
Espainian
bizilekua izateko baimenik ez izan, sasoiz jaso izan du beti sektore horretako hitzarmen kolektiboaren arabera dagokion alokairua. Haatik, azken lau hilabeteetan ez du deus ere kobratu, eta, hori gutxi ez balitz, orain dela gutxi enpresak komunikatu dio ezin diola lan gehiagorik eskaini.
|
|
|
Haatik, azken lau hilabeteetan ez du deus ere kobratu, eta, hori gutxi ez balitz, orain dela gutxi enpresak komunikatu dio ezin diola lan gehiagorik eskaini. Matik zor zaizkion diru kopuruengatik eta kontratua hutsaltzeagatik erreklamazioa egin dio enpresari, baina horrek erantzun dio inoiz ez dela euren arteko lan kontraturik izan, hain zuzen ere, Mati egoera irregularrean egon delako
|
Espainian
.
|
|
|
Azkenik,
|
Espainian
, IPDBLOk Espainiako antolamendu juridikoa egokitu du 2016/ 679 (EB) Erregelamendura. Areago, IPDBLOk adierazi du pertsona fisikoek, Konstituzioaren 18.4 artikuluaren babespean, datu pertsonalak babesteko duten oinarrizko eskubidea egikarituko dela 2016/ 679 (EB) Erregelamenduan eta IPDBLOn ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Azkenik, Espainian, IPDBLOk
|
Espainiako
antolamendu juridikoa egokitu du 2016/ 679 (EB) Erregelamendura. Areago, IPDBLOk adierazi du pertsona fisikoek, Konstituzioaren 18.4 artikuluaren babespean, datu pertsonalak babesteko duten oinarrizko eskubidea egikarituko dela 2016/ 679 (EB) Erregelamenduan eta IPDBLOn ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Abiapuntua
|
Espainiako
Konstituzioaren 35.1 artikuluan dago. Era berean, LELTBren 4.2.f) artikuluaren arabera, langileak du" itundutako edo legeak ezarritako ordainsariak garaiz jasotzeko eskubidea".
|
|
|
Modu horretara, kontuan hartzen badira, bateko, uztailaren 22ko 658/ 2001 Errege Dekretua,
|
Espainiako
Abokatutzaren Estatutu Orokorra onestekoa (EAEO) eta, besteko, urriaren 30eko 34/ 2006 Legea, abokatuaren eta auzitegietako prokuradorearen lanbideetan aritzeari buruzkoa, ondorioztatu behar da 2011ko urriaren 31tik aurrera abokatu izaera izango dutela zuzenbideko gradu titulua izateaz gain, hurrengo baldintzak betetzen dituztenak:
|
|
|
Egia esan,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan ez dago lan kontratuaren esanbidezko definiziorik. Hala ere, definizio hori ondoriozta daiteke LELTBren 1.1 artikulutik, horrek zehaztu baitu LELTBren aplikazio esparrua:
|
|
|
Horrela, naziotasunari dagokionez, kontuan hartu behar dira bizilekua izateko baimena eta lan baimena. Baimen horiek arautu dituzte urtarrilaren 11ko 4/ 2000 Lege Organikoak, atzerritarrek
|
Espainian
dituzten eskubide eta askatasunei buruzkoak, eta atzerritar horiek gizarteratzeari buruzkoak, bai eta apirilaren 20ko 557/ 2011 Errege Dekretuak, 4/ 2000 Lege Organikoaren Erregelamendua onestekoak, ere.
|
|
|
...kontratuari dagokionez, kontuan hartu behar da antolamendu juridikoak lan kontratu batzuen kasuan nahitaez ezarri duela idatzizko forma, eta beste lan kontratu batzuen kasuan ez duela ezarri inolako forma berezirik, eta, ondorenez, forma askatasunaren printzipioa aplikatzeagatik, edozein forma onartzen dela; azken buruan, kontuan hartu behar da KZren 1278 artikuluan jasotako forma askatasuna dela
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren ezaugarri.
|
|
|
(f) Atzerrian dauden
|
Espainiako
enpresen zerbitzupean Espainian kontratatutako langileen kontratuak.
|
|
|
(f) Atzerrian dauden Espainiako enpresen zerbitzupean
|
Espainian
kontratatutako langileen kontratuak.
|
|
|
18 Zenbat sindikatu mota bereiz daitezke
|
Espainian
–Ordezkaritza handieneko sindikatu izateko baldintzak adierazi.
|
|
|
23 Hitzarmen kolektiboak negoziatzeko legitimazioari dagokionez, zenbat esparru daude
|
Espainian
–Nork du negoziatzeko legitimazioa esparru horietan?
|
|
|
© Bigarrenez, behin prestakuntza hori gaindituta, horren bidez lortuko dela abokatu titulu profesionala, nahitaezkoa da
|
Espainiako
Abokatuen Elkargo batera elkartzea, jarduneko abokatu gisa. Horren ondorioz, jardunik gabeko abokatuak ez dira bilduko abokatuen lan harreman berezien aplikazio esparrura.
|
|
|
Beraren jarraitzaileek zuzeneko ekintza eta indarkeria sinesten zituzten, langileriaren askatasun osoa eta gizarte justizia lortzeko bide bakar moduan. Anarkosindikalismoak indar handia izan zuen
|
Espainian
, horren adibide izanik 1910ean sortutako Confederacion Nacional del Trabajo (CNT) sindikatua, gerra zibilera arte langileriaren masa sindikatu nagusia izan baitzen.
|
|
|
Horregatik, mugimendu sozialista botere politikoarekin lankidetzan aritu zen, egokitzat jo zuenean bere helburuak lortzeko.
|
Espainian
, joera horren adibiderik garbiena da 1888an sortutako Union General de Trabajadores (UGT).
|
|
|
1.2.3 Lan zuzenbidearen bilakaera
|
Espainian
|
|
|
|
Espainian
lan zuzenbideak duen bilakaera ere bat dator aurreko atalean egindako deskripzioarekin.
|
|
|
Europako beste estatu batzuekin alderatuz gero, gizarte auzia berandu agertu zen
|
Espainian
(XIX. mendearen erdialdetik aurrera); izan ere, industrializazioa ere berandu eta modu mugatuan garatu zen (Asturias, Katalunia, Madril, Euskal Herria). Industrializazioaren atzerapena ulertzeko hainbat arrazoi hartu behar da kontuan, hala nola, XIX. mendeko ezegonkortasuna (Independentzia Gerra, Karlistaldiak eta Filipinak eta Kuba galtzea) eta nekazaritzan nagusi zen jauntxokeria.
|
|
|
Laburbilduz, lan zuzenbidearen bilakaera
|
Espainian
zazpi garai nagusitan sailka daiteke, horietara biltzen direla hurbileneko aurrekariak, lan zuzenbidea eratu arte (lehenengo lan arauak, lan zuzenbidea sortzeko oinarriak eta lan zuzenbidea eratzea); lan zuzenbidea sendotzea (II. Errepublika eta Francoren garaia); eta lan zuzenbidea garatzea (trantsizio demokratikoa eta lan zuzenbidean gauzatutako aldaketak 1978ko Konstituzioaz geroztik). Jarraian, labur azalduko dira garai horietako ezaugarririk garrantzitsuenak, araurik garrantzitsuenen berri emanez.
|
|
|
O 1873ko uztailaren 24ko Legea (Benot Legea), fabriketako, tailerretako eta meatzeetako lan baldintzei buruzkoa. Lege horrek,
|
Espainian
onetsitako lehenengo lan arautzat jotzen denak, hamar urtetik beherakoen lana debekatu zuen, eta hamazazpi urtetik beherakoentzako zenbait neurri babesle ezarri zituen. Orobat, laneko segurtasunari eta higieneari buruzko inguruabar batzuk arautu zituen.
|
|
|
O 1900eko urtarrilaren 30eko Legea, lan istripuei buruzkoa. Lege horrek gizarte arriskuen aurkako lehenengo babes teknika zehaztua eratu zuen
|
Espainian
. Gainera, berau da gizarte aseguruen nahiz Gizarte Segurantzaren aurrekaria.
|
|
|
Halaber, alokairua lege dirutan ordaindu beharra ezarri zuen. Arau horrekin
|
Espainian
debekatu zen britainiar jatorriko truck system delakoa. Bada, horren bidez bonuak ordaintzen zitzaizkien langileei, eta bonu horiek kontsumo ondasunekin trukatzen ziren enpresaburuen establezimenduetan.
|
|
|
O 1 909ko apirilaren 27ko Legea, grebei eta elkartzeei buruzkoa. Lege horrek greba legeztatu eta arautu zuen
|
Espainian
. Bada, ezarri zuen ugazabak nahiz langileak elkar zitezkeela, horiek greba aldarrika zezaketela, eta lan-uzteak erabaki zezaketela euren interesak defendatzeko, kalterik egin gabe egindako kontratuek eratorritako eskubideei.
|