|
2023
|
|
|
Gaur egun,
|
Espainiako
tributu sisteman progresibitatea aplikatzen da, errenta osoaren gaineko zergetan edo ondare osoaren gainekoetan (oinordetzen gainekoa barne); zerga horiek progresibitatea galduko balute, Konstituzioaren aurkakoak izango lirateke.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan bi lege mota daude: lege organikoak eta lege arruntak.
|
|
|
Lurralde Historiko bakoitzaren batzar nagusiek onetsi behar dituzte foru arauak, baina
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, arauok ez dute lege lerrunik. Halako arauen izaerari buruzko autua korapilatsua da:
|
|
|
Lege erreserbaren printzipioak agintzen duenez, tributuaren oinarrizko osagaiak lege lerruneko arauaren bidez zehaztu behar dira.
|
Espainiako
Konstituzioan bi artikuluetan aipatzen da printzipio hori: 31.3 eta 133.1 artikuluetan.
|
|
|
Horren ildotik, subjektu pasiboa zein Administrazioren menpe dagoen jakin dezakegu. Nazioarte mailan, legeak esan behar du zerga egitatea non gauzatu den, horren arabera
|
Espainiako
legea noiz aplikatu behar den jakiteko (erabiltzen diren irizpideak: lurraldetasuna eta ohiko egoiliarra izatea).
|
|
|
Estatuak, pertsona moduan, beti dihardu Zuzenbidearen menpe. Horregatik, Sozietateen gaineko Zergaren eta zenbait toki tributuren kasuan, antolamendu juridikoak tributuen menpe jarri ditu Estatua, autonomia erkidegoak, toki ogasunak,
|
Espainiako
Bankua, organismo autonomoak. nahiz eta kasu horietarik gehienak tribututik salbuetsita egon. Nolanahi den ere, salbuetsita egoteko, subjektu pasiboa izan behar da.
|
|
|
Zehatz esateko, halako erakundeak dira hiru Lurralde Historikoen Sozietateen gaineko Zergaren foru arauetako VI. tituluko tributu araubide berezia aplikatzen duten Aldi Baterako Enpresa elkartea eta Ekonomia intereseko Elkartea. Erakunde horiek ez dute Sozietateen gaineko Zerga ordaindu behar
|
Espainiako
egoiliar diren bazkideei edo partaideei egotziko dieten zerga oinarriaren zatiaren gainean ezta kenkari eta konturako ordainketen gainean.
|
|
|
Foru lurraldetako Tributu administrazioek ez dute eskumenik elkarren laguntzaren ondoriozko ekintzak zuzenean gauzatzeko nazioarteko harremanetako izaera juridikoa dutelako(
|
Espainiako
Konstituzioaren 149.1.3 artikulua); ekintza horiek, beraz, Tributu administrazioaren Estatuko Agentziaren bidez gauzatu dituzte, hots, Estaturen mende izango dira beti (TLOren 5.3 artikuluaren bigarren lerrokada).
|
|
|
|
Espainiako
aurrekontuei buruzko zuzenbideak ez du jaso izan oreka printzipioa. Egoera hori goitik behera aldatu da, Europar Batasuneko Tratatuak 104 C eta 109 J artikuluek aginduta, estatu kideek gehiegizko defizit publikoak saihesteko konpromisoa hartu dutelako.
|
|
|
Gai hau azaltzeko, hurrengo arauak erabiliko ditugu:
|
Espainiako
Konstituzioaren artikuluak, Estatuko Aurrekontuen Lege Orokorra eta foru lurraldeen aurrekontuetako arauketa orokorra. Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla ikusita, gure aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua.
|
|
|
Legezko definizioari helduz gero, arau gorenak, hots,
|
Espainiako
Konstituzioak 134.1 artikuluan aipatzen du aurrekontuaren araubide juridikoa, baina ez du definitzen: " Gobernuari dagokio Estatuaren Aurrekontu Orokorrak prestatzea, eta Gorte Nagusiei horiek aztertu, zuzendu eta onestea".
|
|
|
Batasun printzipioaren beste agerpen bat Kutxa bakarraren erregela da. Erregela hori ez du Konstituzioak aipatzen, baina ohikoa da
|
Espainiako
Aurrekontu Zuzenbidean eta AFAOren 109 artikuluak (eta ALOren 91 artikuluak) aipatzen du.
|
|
|
" Estatuaren Aurrekontu Orokorrak urtean urtekoak izango dira...". Urterokotasuna, bestalde, bat dator hala
|
Espainiako
konstituzio tradizioarekin, nola Zuzenbide konparatuarekin.
|
|
|
Finantza zuzenbidearen iturriak aztertzean aipatu genuen bezala,
|
Espainiako
tributu sistema Europar Batasunaren printzipioen menpe dago, hau da, Estatu barruko tributu boterea printzipio horiekin lotuta dago. Printzipio juridikoak direnez, legegile espainiarrak errespetatu behar ditu; herritarrek, bestalde, Estatu barruko auzitegietara zein Europar Batasuneko Auzitegira jo dezakete printzipio horien aplikazioa erreklamatzeko.
|
|
|
Espainiaren kasuan, printzipio horiek Konstituzioaren interpretazio berria ekarri dute. Esate baterako,
|
Espainiako
Konstituzioak ez du lehiaren printzipioa bereganatu, baina, Europar Batasunaren esparruan lehia askea oinarrizkoa denez, Konstituzioan ezarri diren ekonomia ahalbide edo progresibitatearen printzipioak horren arabera ñabartu behar ditugu.
|
|
|
naziotasuna eta lurraldetasuna. Lehenengoaren arabera, tributu legea aplikatu behar zaio
|
Espainiako
naziotasuna duen edonori, horren bizilekua non dagoen edo errentak non jasotzen diren kontuan izan gabe. Lurraldetasun irizpidearen ariora, ostera, Espainiako tributu legeak bakarrik aplikatzen zaizkie Estatuko lurraldeko egoiliarrak direnei edo lurralde horrekin harremanen bat dutenei (berbarako, errentak lortu badituzte bertan, lurraldean kokaturik dauden ondasunen titularrak badira, edota harreman ekonomikoak badituzte Espainian).
|
|
|
Lehenengoaren arabera, tributu legea aplikatu behar zaio Espainiako naziotasuna duen edonori, horren bizilekua non dagoen edo errentak non jasotzen diren kontuan izan gabe. Lurraldetasun irizpidearen ariora, ostera,
|
Espainiako
tributu legeak bakarrik aplikatzen zaizkie Estatuko lurraldeko egoiliarrak direnei edo lurralde horrekin harremanen bat dutenei (berbarako, errentak lortu badituzte bertan, lurraldean kokaturik dauden ondasunen titularrak badira, edota harreman ekonomikoak badituzte Espainian).
|
|
|
Argi dago nazioarteko zergapetze bikoitza gertatzen dela, Estatuek antzeko irizpide edo irizpide berdinak erabiltzen dituztelako pertsonak zergapetzeko. Pentsa dezagun
|
Espainiako
egoiliarrak (egoiliar diren lurraldea) Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan lorturiko errenta guztiak aitortu behar dituela, errentok lortu diren lurraldea gorabehera; eta errenta horien artean, Indian (iturriaren lurraldea) kokatutako enpresa baten irabazietan parte hartzeagatik lortutako sarrerak daudela. Indiako tributu araua aplikatzeagatik, Espainiako egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean.
|
|
|
Pentsa dezagun Espainiako egoiliarrak (egoiliar diren lurraldea) Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan lorturiko errenta guztiak aitortu behar dituela, errentok lortu diren lurraldea gorabehera; eta errenta horien artean, Indian (iturriaren lurraldea) kokatutako enpresa baten irabazietan parte hartzeagatik lortutako sarrerak daudela. Indiako tributu araua aplikatzeagatik,
|
Espainiako
egoiliarrak iturriaren lurraldean errenten gaineko zerga ordaindu behar izan du jasotako dibidenduen gainean. Horiek horrela, sarrera horiengatik ere Espainian errenten gaineko beste zerga bat ordaindu behar du, egoera hori nola edo hala zuzendu ezik.
|
|
|
Izenak berak dionez, lehenengoak dira Estatu bakoitzak bere barne antolamendu juridikoan ezartzen dituen neurriak; bigarrenak, berriz, Estatu bi edo gehiagok adosten dituzte, nazioarteko ituna edo hitzarmena sinatuz.
|
Espainiako
tributu legeetan batez ere, zerga pertsonaletanbeti ageri dira zergapetze bikoitza zuzentzeko arauak. Halaber, Espainiak alde anitzeko hitzarmenak sinatu ditu beste herrialde batzuekin, nazioarteko zergapetze bikoitz hori konpontzeko asmoarekin.
|
|
|
TFAOek (eta TLOk) agintzen dutenez,
|
Espainiako
egoiliar ez diren tributu betebeharpekoek ordezkaria izendatu behar dute, Espainian egoitza duena. Izendapen horren berri eman behar zaio Tributu administrazioari.
|
|
|
14 Auzitegi Gorenaren 2018ko martxoaren 6ko epaiak (Errek. 931/ 2017) ezarri duenez, noizean behingo absentziaren kontzeptua ulertzeko irizpide objektiboekin kanpoan egindako denborazehaztu behar da, ez ordea, zergadunaren borondatearen arabera
|
Espainiako
lurraldetik kanpo behin behinean ala behin betiko bizi nahi duen aintzat hartuta. ekonomikoen gunea eta aitortu den azken egoitza. Bertan esandakora igorriko zaitugu.
|
|
|
"...
|
Espainiako
Konstituzioaren 149.1.14 artikuluak Ogasun orokorraren gainean emandako eskumen esklusiboaren arabera, Estatuari dagokio azken buruan Toki ogasunen finantza nahikotasunaren printzipioa eraginaraztea, jardun legegilearen bitartez eta aurrekontuetako baliabideak aintzat hartuta".
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioak foru lurraldeen ezaugarriak aitortu ditu. Edu berean, 1839ko urriaren 25eko eta 1876ko uztailaren 21eko legeak behin betiko indargabetu ditu, oraindik legeon zatien bat indarrean egon bazitekeen Arabari, Bizkaiari eta Gipuzkoari begira.
|
|
|
Konstituzioaren ondorengo lehen Ekonomia Ituna negoziatzeko eredu 1976ko Arabako Ituna hartu zen; lehen Itun hori, gainera, autonomia estatutura eta Fernandez Ordoñezen 1978ko erreformaren ondoriozko
|
Espainiako
sistema fiskal berrira egokitu behar zen. Baldintza horiekin, hiru Aldundien, Eusko Jaurlaritzaren eta Ogasun Ministerioaren ordezkarien arteko negoziazioak burutu ziren eta 1980ko abendurako akordioa ia ia itxita zegoen.
|
|
|
Kupoa zehazteko, beraz, Estatuko aurrekontuen arabera zenbatzen dira Estatuak finantzatu dituen eskumenak baldin eta euskal erakundeek halako eskumenak euren gain hartu ez badituzte; horretarako, egozpen indizea aplikatuko da Euskadiren pisu erlatiboaren arabera Espainiari begira. Kalkulu horretan
|
Espainiako
errentan Euskadikoak duen pisua aintzat hartzen da, %6, 24ko indize edo proportzioa aplikatuta. Hortaz, Kupoak" aldebakarreko arriskua" dakar Estatuko aurrekontuetan oinarritzen baita, foru ogasunen zerga bilketa, benetakoa edo aurreikusitakoa, ezertarako kontuan hartu gabe.
|
|
|
Hasteko,
|
Espainiako
Konstituzioa dago. Lehen Xedapen Gehigarrian xedatu denez:
|
|
|
Egoiliarra izatea zehazteko jarraikako erregela horien osagarri, Ekonomia Itunak artikuluaren hirugarren puntuan beste erregela bat sartu du: pertsona fisikoa
|
Espainiako
egoiliarra dela uste da baldin eta ezkontidearekin legez banandu gabe badago eta ezkontidea eta haren mende dauden adingabeko seme alabak Euskadiko ohiko egoiliarrak badira, pertsona fisiko hori ere Euskadiko ohiko egoiliarra dela joko da (azaroaren 28ko 35/ 2006 Legearen 9.1 artikulua lurralde erkideko Errentaren gaineko Zergaren Legea).
|
|
|
Erregela horiek
|
Espainiako
egoiliarrei aplikatuko zaizkie. Halakoetan, zerga betebehar pertsonalaren arabera ordaintzen da.
|
|
|
Esan bezala, zergaduna ez egoiliarra bada, zerga betebehar errealaren arabera ordaintzen da. Ildo horretatik,
|
Espainiako
lurraldean bizi diren pertsona fisikoen kasuan, egutegiko urtean zehar ez badute lurralde horretan ehun eta laurogeita hiru egun baino gehiago egiten, Euskadin zergak ordainduko dituzte bertan baldin badute enpresaedo lanbide jardueren edo interes ekonomikoen gune nagusia edo oinarria.
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioa, 1978ko abenduaren 27koa
|
|
|
2011ko irailaren 27tik aurrera indarrean dago
|
Espainiako
Konstituzioaren 135 artikuluaren eraldaketa. Artikulu horren arabera, aurrekontu egonkortasunaren printzipioa ezarri zaie Estatuari eta Autonomia erkidegoei, eta orekaren printzipioa Toki Korporazioei orekak esan nahi du udalek ezin dutela zorrik jaulki eguneroko gastuak finantzatzeko, aldi baterako diruzko beharrizanak ordaintzeko izan ezik.
|
|
|
a) Betebehar pertsonalaren arabera, zergaduna Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren menpe dagoenean hiru Lurralde Historiko edozeinetan. Foru Aldundiek zerga eskatuko dute zergadunaren ondare osoaren gainean, tributupean diren ondare elementuak zein lurraldetan dauden kontuan hartu gabe (mundu osoko ondarea). b) Betebehar errealaren arabera, zergaduna
|
Espainiako
egoiliarra ez denean, hiru Lurralde Historikoetako Tributu administrazioek zerga eskatuko dute zergadunak Espainian kokatuta dituen eskubide eta ondasunen gainean baldin eta Euskadin dauden, erabil litezkeen edo bete liratekeen ondasun eta eskubideen baliorik handiena badago.
|
|
|
Lehena. Solidaritateari begirunea zor zaio, Konstituzioan eta Autonomia Estatutuan zehaztutako moduan.
|
Espainiako
Konstituzioaren 158.2 artikuluak aginduta, autonomia erkidegoen eta probintzien arteko desoreka ekonomikoak zuzentzeko eta solidaritate printzipioa eragingarritasunez betetzeko, Konpentsazio Funtsa eratuko da.
|
|
|
—
|
Espainiako
lurralde osoan pertsonen zirkulazio askea eta pertsonak kokatzeko askatasuna errespetatu eta bermatu behar dira, baita ondasunen, kapitalen eta zerbitzuen zirkulazio askea ere. Ezin da bazterketarik gertatu; ezin dira enpresen lehiatzeko aukerak murriztu, eta ezin da baliabideen asignazioan distortsiorik eragin.
|
|
|
Bosgarrena
|
Espainiako
estatuak izenpetuak eta berretsiak dituen edo gerora izenpetuko eta berretsiko dituen nazioarteko tratatu edo hitzarmenen mende egon behar da tributu sistema. Bereziki, Lurralde Historikoetako tributu sistema bat etorri behar da zergapetze bikoitza saihesteko Espainiak sinatuak dituen nazioarteko hitzarmenetan eta Europar Batasunak harmonizazio fiskalari buruz emandako arauetan xedatutakoarekin.
|
|
|
Erregea hiltzean Fernando VII.aren alaba, Isabel II, erregina izendatu zuten, Maria Cristina erregina, Isabelen ama, erregeordetzan aritu zela. Fernandoren anaiak, Carlos Maria Isidrok, ordea, ez zuen erregina onartzen eta
|
Espainiako
tronua beretzat erreklamatu zuen, Carlos V. izenarekin. Modu horretara, Lehen Gerra Karlista() egin zen.
|
|
|
...legurako, edo behin horiek enplegatuta, egoera zibilarengatik; adinarengatik, LELTBk ezarri mugen barruan; arrazaedo etnia jatorriarengatik, gizarteegoerarengatik, erlijioarengatik nahiz sinesmenengatik; ideia politikoengatik, sexu joerarengatik; sexu identitatearengatik; genero adierazpenarengatik; sexu ezaugarriengatik; sindikatu batean afiliatuta edo afiliatu gabe egoteagatik; hizkuntzarengatik
|
Espainiako
estatu barruan; desgaitasunarengatik, ezta sexuarengatik ere, horren barnean dela emakumeei edo gizonei emandako tratu kaltegarria, familiaeta lan bizitza uztatzeko eta horri begira ardurakidetasunez aritzeko eskubideak egikaritzeagatik.
|
|
|
Lan asmakizunen inguruko eztabaidak jurisdikzio zibilean ebazten dira, baina, aldez aurretik, alderdiek, horrela akordatu badute, adiskidetze ahalegina gauzatu ahal izango dute Patenteen eta Marken
|
Espainiako
Bulegoan, 24/ 2015 Legearen 133 artikuluak ezarritakoaren ildotik.
|
|
|
9 Noiztik esan ahal da lan kontratua egon dagoela? Nola azalera daiteke
|
Espainiako
lan zuzenbidean adostasuna?
|
|
|
Azkenik, Espainian, IPDBLOk
|
Espainiako
antolamendu juridikoa egokitu du 2016/ 679 (EB) Erregelamendura. Areago, IPDBLOk adierazi du pertsona fisikoek, Konstituzioaren 18.4 artikuluaren babespean, datu pertsonalak babesteko duten oinarrizko eskubidea egikarituko dela 2016/ 679 (EB) Erregelamenduan eta IPDBLOn ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Abiapuntua
|
Espainiako
Konstituzioaren 35.1 artikuluan dago. Era berean, LELTBren 4.2.f) artikuluaren arabera, langileak du" itundutako edo legeak ezarritako ordainsariak garaiz jasotzeko eskubidea".
|
|
|
Modu horretara, kontuan hartzen badira, bateko, uztailaren 22ko 658/ 2001 Errege Dekretua,
|
Espainiako
Abokatutzaren Estatutu Orokorra onestekoa (EAEO) eta, besteko, urriaren 30eko 34/ 2006 Legea, abokatuaren eta auzitegietako prokuradorearen lanbideetan aritzeari buruzkoa, ondorioztatu behar da 2011ko urriaren 31tik aurrera abokatu izaera izango dutela zuzenbideko gradu titulua izateaz gain, hurrengo baldintzak betetzen dituztenak:
|
|
|
Egia esan,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan ez dago lan kontratuaren esanbidezko definiziorik. Hala ere, definizio hori ondoriozta daiteke LELTBren 1.1 artikulutik, horrek zehaztu baitu LELTBren aplikazio esparrua:
|
|
|
...kontratuari dagokionez, kontuan hartu behar da antolamendu juridikoak lan kontratu batzuen kasuan nahitaez ezarri duela idatzizko forma, eta beste lan kontratu batzuen kasuan ez duela ezarri inolako forma berezirik, eta, ondorenez, forma askatasunaren printzipioa aplikatzeagatik, edozein forma onartzen dela; azken buruan, kontuan hartu behar da KZren 1278 artikuluan jasotako forma askatasuna dela
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren ezaugarri.
|
|
|
(f) Atzerrian dauden
|
Espainiako
enpresen zerbitzupean Espainian kontratatutako langileen kontratuak.
|
|
|
© Bigarrenez, behin prestakuntza hori gaindituta, horren bidez lortuko dela abokatu titulu profesionala, nahitaezkoa da
|
Espainiako
Abokatuen Elkargo batera elkartzea, jarduneko abokatu gisa. Horren ondorioz, jardunik gabeko abokatuak ez dira bilduko abokatuen lan harreman berezien aplikazio esparrura.
|
|
|
Bada, Espainia Nazioen Elkarteari ere atxiki zitzaion. Ondorenez, Espainiak LANEn onetsitako hitzarmenak berresteari ekin zion, gerra zibila bukatu ondoren
|
Espainiako
Gobernuak erakundea uztea erabaki zuenera arte. Horrela, Espainia ez zen LANEra itzuli 1956ra arte; urte horretan bukatu zen, hain justu ere, nazioarteko blokeoa Frankoren erregimenaren aurka.
|
|
|
Testuinguru horretan, lan zuzenbidea eratzeaz hitz egin daiteke; izan ere,
|
Espainiako
historian, lehenengo aldiz, lan kontratua arautu zen, zerbitzu errentamendutik at. Etorkizunera begira, horrek berarekin ekarri zuen lan kontratuaren inguruko arauen eta printzipioen sistema eratzea. Bada, lan kontratua arautu zuen 1926ko abuztuaren 23ko Lege dekretuak onetsitako Lan Kodeak.
|
|
|
Horrek estatua deszentralizatzea eragin zuen (11 eta 12 artikuluak). Modu horretara, estatu zentralaren eta erregio autonomoen arteko eskumen banaketan,
|
Espainiako
estatuari eratxiki zitzaizkion eskumenak gizarte legegintzari eta aseguru orokorren eta gizarte aseguruen araubideari zegokienez, kalterik egin gabe erregio autonomoek gai horiek betearazteko izan zezaketen eskumenari. Hala ere, gizarte legeak betearazi aurretik, Errepublikako Gobernuak ikuskatu behar zuen betearazpena, lege horiek eta gai hori ukitzen zituzten nazioarteko tratatuak oso osoan betetzen zirela bermatzeko (15 artikulua).
|
|
|
Negoziazio kolektiboari eta gatazka kolektiboei begira gauzatutako aurrerapen txikiei estu lotuta, eta, hein handi batean, LANEren Sindikatu Askatasunaren Komiteak egindako presioarengatik, otsailaren 17ko 22/ 1971 Legea, sindikatuei buruzkoa, onetsi zen. Lege horrekin itxura demokratikoa eman nahi zitzaion
|
Espainiako
sindikalismoari. Esangura horretan, Zioen Azalpena ordezkaritza handiko sindikalismoaz mintzo zen.
|
|
|
Hortaz, arau horrekin,
|
Espainiako
lege prozesalik garrantzitsuena sortu zen lan arloan. Geroago, eta urriaren 10eko 36/ 2011 Legea, Jurisdikzio Soziala Arautzekoa (JSAL), onartu arte, honako testu hauek izan ziren:
|
|
|
|
Espainiako
trantsizio politikoa amaitu zen 1978ko abenduaren 27ko Konstituzioa onetsi zenean. Une horretatik aurrera, Espainia" zuzenbideko estatu sozial eta demokratikoa" da (1.1 artikulua).
|
|
|
Konstituzioa da
|
Espainiako
antolamendu juridikoko arau garrantzitsuena. Hori dela eta, lan zuzenbideko iturriak aztertzean, aipamen berezia egin behar zaio horri.
|
|
|
|
Espainiako
Abokatutzaren Estatutu Orokorra
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioa
|
|
|
Enpresa taldeen arazoa da taldeko langileen benetako lan enpresaburua zehaztea. Arazo hori dago
|
Espainiako
lan antolamendu juridikoan ez delako taldea arautu. Horren salbuespen dira Enpresen Aldi Baterako Batasunak (maiatzaren 16ko 18/ 1982 Legea) eta Interes Ekonomikodun Elkarteak (apirilaren 29ko 12/ 1991 Legea).
|
|
|
Printzipioz, kontrata eta azpikontrata horiek zilegiak dira
|
Espainiako
antolamendu juridikoan. Hala ere, kontrata eta azpikontratek berme batzuk izan behar dituzte, kontratariek eta azpikontratariek euren langileei begira izan ditzaketen ondore negatiboak ezabatzeko.
|
|
|
Printzipioz,
|
Espainiako
antolamendu juridikoak debekatu egin du langileak kontratatzea, gerogarrenean beste enpresa bati aldi batean lagatzeko. Aitzitik, salbuespen gisa, LELTBk jarduera hori ahalbidetu die aldi baterako laneko enpresei bakarrik, betiere, behar den moduan baimenduta badaude (43.1 artikulua).
|
|
|
& Alde biko hitzarmenaren adibidea:
|
Espainiako
Erresumaren eta Argentinako Errepublikaren arteko Gizarte Segurantzaren Hitzarmena, Madrilen egindakoa, 1997ko urtarrilaren 28an, berresteko Agiria, eta Hitzarmen hori aplikatzeko Administrazio Akordioa, Buenos Airesen egindakoa, 1997ko abenduaren 3an (2004ko abenduaren 10eko EAO, 297 zk.).
|
|
|
1924.eko Udal Estatutuak jaso zituen hauteskunde prozedurak ez ziren inoiz egin eta
|
Espainiako
Gobernuak 1931ko martxoan udal hauteskundeak deitu zituen. Hauteskundeak egin eta gero 1931ko apirilaren 14an Errepublika aldarrikatu zen.
|
|
|
Parejo Alfonsok adierazi zuenez, autonomia Estatuaren lurralde antolakuntzarako bigarren oinarrizko printzipioa da.
|
Espainiako
Konstituzioan autonomiari garrantzi handia ematen zaio eta, horren hedapenean, toki autonomiak ere lekutxo bat dauka 1978ko EKak diseinatutako lurralde antolaketan. Hori horrela, EKaren 137 eta 140 artikuluek beren beregi aitortzen dute toki erakundeen autonomia eta, 142 artikuluarekin batera autonomiaren alderdi ekonomikoa aipatzen da, finantza nahikotasuna alegia.
|
|
|
Hasieratik EKak autonomia aitortu izanak itxaropen handiak piztu zituen
|
Espainiako
Estatuan eratu berri ziren autonomia erkidegoen artean. EKak nazionalitate eta erregioen autonomia aitortu zuen eta horrekin Estatuaren deszentralizazioa indartu zen, autonomia erkidegoen sorrerarekin.
|
|
|
Dena den, argi utzi behar da 1985 urtean TAEH onetsi zela, nahiz eta 1989 urtera arte EAOean beren argitalpenarekin Estatuko antolamendu juridikoan sartu ez. Hitzarmen horretan ematen den toki autonomiaren ikuspegia, nire uste apalean eta LASAGABASTER HERRARTE irakaslearekin bat etorriz, ez da
|
Espainiako
doktrinan edota jurisprudentzian garatu dena. TAEHren toki autonomiaren definizioa 3 artikuluan ematen da eta eskubide bat bezala egituratzen da, gaitasun eragingarria eduki zukeena90 Inguruabar honetan ez dugu ahaztu behar EKn toki autonomia eta finantza nahikotasuna eskutik lotuta doazela, hau da, toki erakundeei beharrezkoak dituzten baliabideak bermatu behar zaizkiela, berezkoak dituzten intereseko gaiak jorratzeko aukera izateko.
|
|
|
Geroago, toki autonomiaren esparruan beste urrats bat 1999ko Tokiko Hitzarmena eman zen.
|
Espainiako
Udal eta Probintzien Federazioak, Europako Toki Botereen eta Lurraldeen Batzorde Iraunkorraren 199/ 1990 eta 217/ 1990 Ebazpenei jarraituz, toki autonomian sakontzeko apustua Tokiko Hitzarmenaren bitartez sustatu nahi izan zuen. Toki Hitzarmenak eskumenak handitzeko eta Alkate eta Udalbatzen funtzioak berrantolatzeko eratu zen.
|
|
|
Une horretan,
|
Espainiako
Estatuan bigarren deszentralizazioaz hitz egiten hasi ziren. Toki erakundeei zegokien deszentralizazioa izan behar zen hori.
|
|
|
|
Espainiako
Konstituzioa
|
|
|
Toki autonomiaren printzipioaren aldarrikapenera heltzeko
|
Espainiako
antolamendu juridikoak lan handia egin behar izan du eta horren azterketa historikoa egin dut, gaur eguneko egoera ulertzeko derrigorrezkoa baita Espainiako toki erakundeen bilakaera historikoa ulertzea. Bide hori jorratzean, toki erakundeen gaineko kontrolaren zergatia uler daiteke.
|
|
|
Toki autonomiaren printzipioaren aldarrikapenera heltzeko Espainiako antolamendu juridikoak lan handia egin behar izan du eta horren azterketa historikoa egin dut, gaur eguneko egoera ulertzeko derrigorrezkoa baita
|
Espainiako
toki erakundeen bilakaera historikoa ulertzea. Bide hori jorratzean, toki erakundeen gaineko kontrolaren zergatia uler daiteke.
|
|
|
Horrez gain, ezin dugu inondik inora ere ahaztu Toki Autonomiari buruzko Europako Hitzarmena (TAEH). Europa mailako nazioarteko arau horretan toki autonomiaren kontzeptua bera jorratzen da eta TAEHn erabilitako toki autonomiaren kontzeptuak
|
Espainiako
kontzeptutik ere aldendu egiten da arrazoi kontzeptualengatik. Beraz, toki autonomiaren arauketa eta interpretazio guztia ulertu ahal izateko derrigorrezkoa da garrantzi handiko kontzeptu hau definitzea; eta hor hasten da lehenengo arazoa.
|
|
|
Autonomia eta deszentralizazioa batera datoz; are gehiago, bitartean lurraldetasunaren kontzeptua sartzen badugu.
|
Espainiako
antolamendu juridikoan garapen handia izan duten kontzeptuak dira. Horren zergaitia aurreko ordena politikoan bilatu behar dugu.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan toki autonomiaren definizio egokia eta gaurkotua egin ahal izateko, orain arte egindako hausnarketaz gain, ezinbestekoa da printzipio horren bilakaera historikoa labur biltzea. Bilakaera horrek emango digu printzipio horren esanahirik sakonena eta toki autonomiaren printzipioari markatu egingo dizkio ezaugarririk garrantzitsuenak.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan kontzeptu horrek izan duen bilakaera aztertzeko, ezin dezakegu mugarik gabeko ikerketa egin eta, horregatik, abiapuntu bezala Baionako Estatutua hartuko dugu, Espainiako antolamendu juridikoan Konstituzio izaera ez duen arren, Estatuaren antolaketari buruzko lehenengo araua izan baitzen. Kontuan izan behar dugu Aintzinako Erregimenaren udalak askatasun eta autonomia handia zuela eta bere erabakiek herritarrengan pisu handia zutela baina, Garcia ARANDAk adierazi duen bezala, XIX. mendean hasi zen udal eta probintzia ezberdinen inguruko arauketa zehatza eta, ondorioz, toki autonomiaren lehenengo urratsak21 Horregatik, ikerketa honen abiapuntua" konstituzionalismoarekin" hasiko dugu.
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoan kontzeptu horrek izan duen bilakaera aztertzeko, ezin dezakegu mugarik gabeko ikerketa egin eta, horregatik, abiapuntu bezala Baionako Estatutua hartuko dugu,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan Konstituzio izaera ez duen arren, Estatuaren antolaketari buruzko lehenengo araua izan baitzen. Kontuan izan behar dugu Aintzinako Erregimenaren udalak askatasun eta autonomia handia zuela eta bere erabakiek herritarrengan pisu handia zutela baina, Garcia ARANDAk adierazi duen bezala, XIX. mendean hasi zen udal eta probintzia ezberdinen inguruko arauketa zehatza eta, ondorioz, toki autonomiaren lehenengo urratsak21 Horregatik, ikerketa honen abiapuntua" konstituzionalismoarekin" hasiko dugu.
|
|
|
Baina XIX. mendean zehar toki erakundeen (udalen eta probintzien) gaineko egiturari, antolaketari eta funtzionamenduari buruzko eztabaida pil pilean zegoen eta garaiko agenda politiko guztietan agertzen zen. XIX. mendeko
|
Espainiako
bilakaera politikoa eta toki erakundeen bilakaera eskutik doaz eta horrek ez zuen toki erakundeetako egunerokotasunean egonkortasunik ekarri.
|
|
|
" Mende osoko bizitza publiko nahasian, Cadizko Konstituziotik hasi eta berpizkundea arte, konstituzio testu berri bakoitzarekin bat etorriko dira, politikoki, kasuan kasuko tokiko legeak, udal legeak eta probintzia legeak. [...] Era berean, kontuan hartu behar da
|
Espainiako
tokiko bizitzan eta arautzeangarai hartako zenbait gertaera politikok izan zuten eragina, baldintzatzaileak izan baitziren. Logikoa zen.
|
|
|
Duran GARClAk esaten duenari jarraituz, berdintasunaren esparrutik ere berdintasun printzipioaren ondorioz toki autonomiak muga berri bat dauka: udalerrietako herritarren jatorrizko udalerriaren arabera
|
Espainiako
herritarren artean eman daitezkeen bereizkeria. Baina, printzipio horretan ere salbuespenak daude:
|
|
|
Ildo horretatik Martinez SANCHEZek honakoa adierazi zuen: " Aipatutako garapen agindua betetzeko,
|
Espainiako
Konstituzioaren 135 artikuluaren arabera, LOEPSF legeak zehaztu ditu gure herrialdean indarrean dauden aurrekontu diziplinako arau berriak. Bertan jasotako zigorren helmenak eta larritasunak zalantza handiak eragin zituzten konstituzionaltasunari buruz, eta Konstituzio Auzitegiak uxatu egin zituen (101/ 2017 KAE).
|
|
|
Lehenengo eta behin, galdera edo zalantza horren gaineko erantzuna bateragarritasunaren aldekoa dela esan daiteke.
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren azterketa egin eta gero, kontrola eta autonomia bateragarriak dira. Adierazi dugun bezala autonomia printzipioa, eta horrekin batera toki autonomia ere, lurralde deszentralizazioaren emaitza da.
|
|
|
SOSA WAGNER edo FERNANDEZ BALLESTEROS Tokiko Zuzenbidearen gaineko eskuliburuen idazleek edota udalaren historian aditua den ORDUÑA REBOLLOk hausnarketa historikoan ikuspegi berdina dute:
|
Espainiako
toki erakundeen historian zehar, beti egon da udalen autonomiaren eta udalen gaineko kontrolaren arteko 198
|
|
|
Horrez gain, Serrano Suñerrek 1940 urtean Toki Administrazioaren Ikerketarako Institutua eratu zuen toki administrazioaren gai ezberdinetan ikerketa, ikasketa, irakaskuntza eta propaganda egiteko eta Gobernazio Ministerioari laguntzeko.
|
Espainiako
Udalen Batasunaren Zuzendaritza Kontseilua 1939an batu zen eta aurreko 15 urteetako azterketa egin ostean desagertu egin zen.
|
|
|
Bestetik, TAOL1945ren 67 oinarriak
|
Espainiako
toki erakundeen arauketan klasikoa zen zaintza araubidea zehazten zuen. Zaintza araubide hori udal finantza jarduerarekin lotuta zegoen eta 1945eko Legearekin udala disolbatzeko aukera ere zehaztu zuen.
|
|
|
Lege horren ostean eta lege hori urratu barik, 50 hamarkadako amaieran Madrilerako eta Bartzelonarako,
|
Espainiako
hirigune nagusiak ziren heinean, arauketa berezia ezarri zen. Lege horiek ORDUÑA REBOLLOren esanetan:
|
|
|
Artikulu horrek autonomia erkidegoen inguruan honako hau ezartzen du: " Autonomia erkidego batek Konstituzio edo bestelako legeek ezarritako eginkizunak beteko ez balitu, edo
|
Espainiako
ongitasunaren aurka astun jokatuko balu, Gobernuak autonomia erkidegoaren Lehendakaria deituz, eta honek erantzun ezik, Senatuaren gehiengo absolutua lortu ondoren, onarturiko eginkizunak nahitaez betetzen behartzeko edo ongitasun orokorra lortzeko beharrezko diren erabakiak har ditzake.
|
|
|
Lehen adierazi dugun bezala,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan autonomia eta subiranotasuna ez dira gauza bera eta toki autonomiaren aipamen zehatza egin du KAk. EKren 2 artikuluak Espainiaren batasuna aldarrakitzen du eta erregioez eta nazionalitateei autonomiarako eskubidea aldarrikatzen die (toki erakundeei ere).
|
|
|
Garcia Fresneda GEAk adierazten duen bezala: " Batasun printzipioa autonomia printzipioaren zentzuzko bidelaguna da, hau da, autonomia dago batasuna dagoelako" 141 Kontuan izan behar da, oinarrizko ikuspuntu bezala, EKak
|
Espainiako
nazioa subiranotasun zatiezinean oinarritzen duela. Zentzu honetan, KAren 27/ 1987 Epaiaren 2 oinarri juridikoan zera dio:
|
|
|
CoRRAL GARClAk argi eta garbi adierazten du zer den leialtasuna edo zertan datza: "
|
Espainiako
Konstituzioak beste lurralde erakunde guztiei onustearen eta fideltasunaren irizpideekin jarduteko ezartzen duen betebehar juridikoa, ezartzen duen printzipioa da erakundeen arteko leialtasunaren printzipioa" 228 Baina hain argi definitzen den printzipio hori ez da EKn beren beregi agertzen eta jurisprudentziak berak eraikitako printzipioa izan da, azken urteotan lege ezberdinetan agertu art... Horren arabera, leialtasun printzipioak Administrazioek interes amankomun bat jarraitzeko itsasgarri bihurtu da eta, hori lortu ahal izateko, Administrazioek euren artean elkarlanean koordinaturik lan egin dute.
|
|
|
Bestetik, ez dugu ahaztu behar TAEHk zehazten duen toki autonomiak
|
Espainiako
antolamendu juridikoak zehazten duen eta EKak jasotzen duen toki autonomia gainditzen duela232 Toki ogasunarekin gauza berdina gertatzen da. TEAHren 9 artikuluak beharrezko baliabideen esparruan eta xedatu beharreko baliabideen barnean proportzionaltasun printzipioa sartzen du.
|
|
|
ONDORIOAK lehenengoa.—
|
Espainiako
Estatua urte gutxitan diktadura batetik sistema demokratiko batera igaro zen. Ibilbide horretan, EK tresna garrantzitsuena izan zen eta horretan toki erakundeen autonomia aldarrikatu egiten da.
|
|
|
udalerri guztiek, eta bertako bizilagunek, araubide juridiko bera dute kargei, betebeharrei eta eskubideei dagokienez. Eta udalerri guztien berdintasunezko antolamendu horren kontrapartida gisa, ezarriko da interesdunak berak izango direla, haien bizilagunak, ez bakarrik kudeaketan parte hartzen dutenak, baita horrela eratzen diren korporazio berriak osatzen dituztenak ere" 204
|
Espainiako
bilakaera historikoan udalen autonomia ametsek eta kontrol nahiek zuzeneko eragina izan zuten, batez ere XIX. mendean zehar.
|
|
|
Lege honek bertute bat dauka:
|
Espainiako
toki erakundeen toki ogasunentzako abiapuntua da, hots, lehenengo benetako arauketa; eta indarrean mantendu egin zen 2004 urtera arte. Urte horretara arte aldaketa sakonak eta arinak eman ziren, nahiz eta sistemari berari eragin handia izan ez.
|
|
|
Horrez gain, autoreak ez du aipatzen 67 artikuluan adierazten den aurkaratzeko arrazoia:
|
Espainiako
interes orokorra modu larrian kaltetzea. Hori izango da guk jarraituko dugun eskema edo egitura.
|
|
|
3) Azkenengo kasua antolamendu juridikoaren urraketa ere dakar, baina
|
Espainiako
interesen aurkako egintza, ebazpen edo akordioa izanik garrantzia ematen zaio. TAOLaren 67 artikulua zera dio:
|
|
|
TAOLaren 67 artikulua zera dio: toki erakunde baten ebazpenak
|
Espainiako
interes orokorra modu larrian kaltetzen duenean, Gobernuko Ordezkariak ebazpena jaso eta hamar laneguneko epean toki erakundearen buruari (Alkateari) ebazpena deuseztatzea eskatuko dio. Toki erakundeak ez badio errekerimenduari erantzuten edo ez badu kasurik egiten, Gobernuko Ordezkariak ebazpena deuseztatuko du (esku hartzea gauzatzeko ahalmena du) eta kaltetutako interesa babesteko behar dituen neurriak hartzeko aukera dauka.
|
|
|
Toki erakundeak ez badio errekerimenduari erantzuten edo ez badu kasurik egiten, Gobernuko Ordezkariak ebazpena deuseztatuko du (esku hartzea gauzatzeko ahalmena du) eta kaltetutako interesa babesteko behar dituen neurriak hartzeko aukera dauka. Arazoa betiko moduan
|
Espainiako
interes orokorraren definizioan datza. Zehaztu gabeko kontzeptu juridiko honen inguruan ez da asko idatzi eta auzitegien esku geldituko litzateke.
|
|
|
Beraz, gastuen esparruan toki erakundeen finantza autonomia argiagoa da, KAk 109/ 1998 epaiaren 10 oinarri juridikoak adierazi zuenez: "
|
Espainiako
Konstituzioaren 142 artikuluak diru sarreren alderdia baino ez du berariaz jasotzen, baina ez dago inolako eragozpenik onartzeko konstituzio manu horrek, inplizituki eta Arau Gorenaren 137 artikuluarekin lotuta, toki ogasunen nahikotasun printzipioaz gain, autonomia ematen duela gastu publikoaren alderdian, hau da, bakoitzaren erantzukizunpean behar diren gastuak zehazteko eta antolatzeko, berezk...
|
|
|
Merkatu batasun horrek, gutxienez, ondasunetan, kapitaletan, zerbitzuetan eta eskulanean oztoporik gabe ibiltzeko askatasuna eta jarduera ekonomikoa gauzatzeko oinarrizko baldintzen berdintasuna dakartza. Batasun horrek, hala ere, eta Auzitegiak ere adierazi duen bezala, ez du uniformetasuna esan nahi;
|
Espainiako
Estatuaren konfigurazioak berak eta autonomia politikoa duten erakundeak izateak, hala nola autonomia erkidegoak, araubide juridiko desberdinak dakartzate nahitaez. Bilatu ere, nazioaren batasun ekonomikoaren eta autonomiaren ondoriozko dibertsitate juridikoaren arteko bateragarritasuna bi printzipioen arteko orekan bilatu behar da, eta oreka horrek, gutxienez, eta hemen interesatzen zaigunari dagokionez, botere publikoek esparru ekonomikoan esku hartzeko aukera ugari eta askotarikoak onartzen ditu, betiere honako ezaugarri hauek betetzen badituzte:
|
|
|
Berdintasun printzipioaren aplikazioak ezin ekar dezake tratamendu bera ematea egoera desberdinetan dauden edo ekonomia ahalbide desberdina duten pertsonentzat. Haatik, berdintasun formal horren ordez, berdintasun materiala hartu behar da abiapuntutzat; horrek esan nahi du tributuen alorrean norbanakoen errentak eta egoera ekonomikoa aintzat hartu behar direla, baita bestelako arrazoiak ere (egokitasuna, gizarte justizia, guztion onura)" 197 Egoera hori, esan bezala, espainiar guztiek
|
Espainiako
edozein lekutan daudelarik betebehar eta eskubide berdinak izateko printzipioarekin lotu behar da eta autoreek horrela adierazi dute: " Manu horrek benetako esangura ematen dio tributuen arloko berdintasun printzipioari, baina interpretazio arazoak ekar ditzake:
|
|
|
Toki erakundeak, haien organismo autonomoak eta merkataritza sozietateak kontabilitate publikoaren araubidearen mende daude, azken horiek merkataritza xedapenetara eta
|
Espainiako
enpresen indarreko plan orokorrera egokitzeari kalterik egin gabe. Ondorioz, eragiketen kontuak Kontuen Auzitegiari emateko betebeharra dago, kontabilitatea eramateak dakarren erregistroeta barne informazioa alde batera utzita.
|
|
|
Testu Bateratua indarrean sartu eta 2008an munduko krisi ekonomiko berri bat hasi zen. Egoera horretan
|
Espainiako
defizit publikoa areagotzen da eta 11 puntu portzentualetan jartzen da 2009 urtean bertan. Sanchez PEREZek horrela azaldu zuen:
|