|
2004
|
|
|
Gainera, uste izan da Auzitegi Gorenaren eskumenak zentzuz itxuratu behar direla, Auzitegi Gorenaren jarduna arlo substantibora mugatuz. Hori bat dator, etorri ere, gizarte beharrizanekin,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren erakundeekin eta kasazio erakundearen jatorriarekin.
|
|
|
Dena den, araubide hori «eskuzabalagoa» da gainerako justiziapekoekin orokorrean. Gainera, orain aipatutakoaren arabera, esparru substantibora mugatutako kasazioa barneratu da, horretarako
|
Espainiako
antolamendu juridikoan ezarri babes erakunde juridikoak kontuan hartuz.
|
|
|
Hori guztia dela eta, Auzitegi Gorenaren ebazpenak gutxiestea, zuzeneko eragina ez dutelako beste epai edo subjektu juridiko zehatz batzuen eskubideen gainean, ez dator bat
|
Espainiako
antolamendu juridikoan jurisprudentzia doktrinari eratxiki zaion balioarekin; halaber, ez dator bat ikerketa iuskonparatibo zorrotzenekin; ezta Justizia Administrazioko jurisdikzio organo gorenen zereginari buruz aipatu joera modernoekin ere.
|
|
2006
|
|
|
Lege neurri hauen bidez, eta konstituzio berme guztiekin, konkurtso eraldaketa jaso da
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, gure zuzenbidearen modernizazioan gaur arte gauzatzeke egon den atalik garrantzitsuenetakoa.
|
|
|
Lege testu elebidunen bilduma honetan Espainiako zuzenbidearen oinarrizko prozesu lege biak argitaratu ostean, alegia, Prozedura Zibilaren Legea eta Prozedura Kriminalaren Legea, eta sistema hori osatzeko, oraingoan beste bi aurkezten dira, hauek ere bertsio elebidunean, euskaraz eta gaztelaniaz: Konkurtso Legea (uztailaren 9ko 22/ 2003 Legea) eta Konkurtsoa Eraldatzekoa (uztailaren 9ko 8/ 2003 Lege Organikoa, Botere Judizialari buruzko uztailaren 1eko 6/ 1985 Lege Organikoa aldarazten duena); testuok kontuzko aldaketak sartu dituzte
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren prozesu eta merkataritza alorretan.
|
|
2007
|
|
|
Lege testu berri hau Euskal Gaien Institutuaren Liburutegi juridiko elebidunera biltzen den hamabosgarren lana da. Bada, Euskal Gaien Institutuak, Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, egin duen lan honek
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren oinarrizko eskubide eta askatasunen babesari buruzko lege politikoak euskaraz eta gaztelaniaz jaso ditu. Gainera, lege horien buru 1978ko Konstituzioa jaso da, euskarazko testua berrikusi eta gero.
|
|
|
Jakina denez, konstituzio sistema demokratikoetan oinarrizko eskubideek funtsezko garrantzia dute. Hain justu ere, horrexek bultzatu gaitu modu elebidunean ematera gai horren inguruan
|
Espainiako
antolamendu juridikoak duen arautegi garrantzitsuena. Azken batean, arautegi horren garrantzia Gizakien eta Herritarren Eskubideei buruzko Frantziako 1789ko Adierazpenaren 6 artikuluak nabarmendu zuen.
|
|
|
Legeak berak batzen ditu, bestetik ere, txandakako aprobetxamenduaren arazoak, eta era erara zuritzen du
|
Espainiako
antolamendu juridikoan kontzeptuari eman zaion irtenbidea. Gogoeta bera egin da euskaraz ere, formarik egokiena zein den zehazteko.
|
|
|
Nazioartean, bi eskubideak hurrengo hauetan agertzen dira: EGKENIren 6 art., EGAren 1 art. eta EBOEAen 15 art.
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, eskubide hori ez da I. tituluko II. kapituluko lehenengo atalean jaso (horrela babes berezia izango luke), ezta III. kapituluan ere (horrela, praktikan, arau programatiko hutsa izango litzateke), II. kapituluko bigarren atalean baino. Horrek bermeei dagokienez babes berezia ematen dio, baina ez pribilegiatua.
|
|
|
Nolanahi den ere,
|
Espainiako
antolamendu juridikoa, zuzenbide konparatuari jarraituz, harago joan da, eta lehentasuna eman die ordezkaritzarik handieneko sindikatuei eta ordezkaritzarik handiena duten enpresa elkarteei; izan ere, horiei kideen interesen defentsa baino harago doazen eginkizunak eman dizkie, hau da, lan edo enpresa kolektibo osoaren interesen babesa eta ordezkaritza gauzatu behar dituzte.... LANEren testuek eta 87 zenbakiko hitzarmenak ordezkaritzarik handiena duten erakundeei buruz hitz egiten dute.
|
|
|
Amaitzeko, 51.1 artikuluaren arabera, botere publikoek kontsumitzaile eta erabiltzaileen defentsa bermatuko dute, eta, prozedura eragingarrien bidez, haien segurtasuna, osasuna eta interes ekonomiko legitimoak babestuko dituzte. ...ntsumitzaile eta erabiltzaileei informazioa eta heziketa ematea sustatuko dute (horregatik egon behar dira kolektibo horiei informazioa emateko zerbitzu publikoak); haien erakundeak suspertuko dituzte; eta horiei dagozkien arazoetan entzun egingo diete, legeak ezartzen duenaren arabera, puntu honetan, oso garrantzitsuak dira Kontsumitzaile eta Erabiltzaileak Defendatzeko 26/ 1984 Lege Orokorra eta
|
Espainiako
antolamendu juridikora arlo horretako zuzentarau ugari aldatzeko Legean egindako geroko aldaketak, baita kontratazioaren baldintza orokorrei buruzko legeria eta urtarrilaren 26ko 15/ 1989 KAE ere?. Bestalde, artikulu horren hirugarren paragrafoaren arabera, legeak barne merkataritza arautu eta merkataritzako produktuen baimen araubidea ezarriko du.
|
|
|
Esangura horretan, BLOren 13 artikuluan ezarritakoari jarraituz, lege prozesalekin bat etorriz, alderdi auzi jartzailearen alegazioen oinarria sexuagatiko bereizkeria jardunak diren prozeduretan, pertsona demandatuari dagokio hartutako neurrietan bereizkeriarik ez dagoela eta neurriok proportziozkoak direla frogatzea. Ildo beretik, BLOk, besteak beste, PZLren 217.5 eta AAJLren 60.7 artikuluak eraldatu ditu, eta
|
Espainiako
antolamendu juridikoan Kontseiluaren 97/ 80 Zuzentaraua gehitu du, 1997ko abenduaren 15ekoa, sexuagatiko bereizkeria kasuetako frogaren zamari buruzkoa. Bestalde, lan arloan, legegileak enplegu emaileari ezarri dio kaleratzea bereizkeriazkoa ez dela frogatzeko froga zama, sexua, arraza edo etnia jatorria, erlijioa edo iritziak, desgaitasuna, adina edo sexu orientabidea dela bide bereizkeria zantzuren bat antzematen bada (Lan Prozedurari buruzko Legearen 96 art.); esangura berean, Ipar Amerikako Auzitegi Gorenak askotan hautatutako «azterketa bereziki zorrotza» izenekoaren doktrina ezaguna erabiliz, Konstituzio Auzitegiak ere froga zama trukatzea proposatzen du mota honetako kasuetan.
|
|
|
eta 1992ko uztailaren 27ko GEEAE. Tomasi kasua?). Ildo beretik, tortura edo tratu txarrak erabiliz edo oinarrizko eskubideren bat urratuz lortutako froga guztiak erabat deusezak dira
|
Espainiako
antolamendu juridikoan (azaroaren 29ko 114/ 1984 KAE). Amaitzeko, jokabide horiek guztiak, esaterako tortura, tratu apalesgarriak eta osotasun moralaren aurkako delituak, Zigor Kodean esanbidez tipifikatuta daudela esan behar da (173 art. eta h.).
|
|
|
TORRES DEL MORAL irakasleak honela definitu du alderdi politikoa
|
Espainiako
antolamendu juridikoan: «elkarte berezia da (eratxiki zaizkion eginkizunak direla-eta), modu horretan eratua eta erregistratua herri borondatea adierazteko erakundeetan parte hartzeko, erakundeotan parte hartzen du eta trukean zenbait onurabide lortzen ditu, besteak beste alderdiko gastuak finantzatzeko ekarpen publiko oso handia».
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan alderdi politikoei buruz egin den arauketa horren guztiaren ondorioak muturreko euskal ezker independentistaren inguruko talde politiko edo hauteskunde talde batzuetan nabaritu da, eta horiei ETArekin elkar hartuta egotea leporatu zaie. Bide penalari dagokionez, Audientzia Nazionaleko Instrukzioko 5 zk.ko Epaitegiaren Autoak, 2002ko abuztuaren 26koak, Herri Batasuna, Euskal Herritarrok eta Batasuna taldeen jarduerak kautelaz etetea agindu zuen.
|
|
|
GEEAren babesak GEEHra eta hori garatzeko protokoloetara bildutako oinarrizko eskubideak soilik aipatzen ditu. Beraz,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren ikuspuntutik, Estrasburgoko Auzitegiak babesteko modukoak dira soil soilik EKra bildutako oinarrizko eskubideak, GEEHra edo horien garapen protokoloetara ere bilduta daudenak. Eskubideekin duten bat etortzea oso zabala da, eta Espainian gainera, Konstituzio Auzitegiak jurisprudentzia oso argia eta errepikatua du:
|
|
|
Auzitegian erabili beharreko prozedura oro har ikusi ondoren, Espainiaren kasuan, hitzarmenean edo horren protokoloetan aitortutako eskubideren bat urratu dela ulertuz gero, lehenengo, Espainiako barne zuzenbidean egin daitezkeen errekurtso guztiak agortu behar dira. Beraz, ohikoena Espainiako auzitegi arruntetan errekurtsoak aurkeztea izango da, Konstituzio Auzitegiko babes errekurtsora iritsi arte; izan ere, hitzarmenean eta horren protokoloetan aitortutako eskubide gehienen inguruan babeserrekurtsoa aurkez daiteke
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren arabera (salbuespenak salbuespen, esaterako ezkontza eskubidea. Hitzarmenaren 12 art., edo jabetzaren babesa? 1952ko 1 zenbakiko Protokolo Gehigarriaren 2 art.?, Espainian babes errekurtsoak ez baititu babesten).
|
|
|
Ikusi dugunez, printzipioz,
|
Espainiako
antolamendu juridikoak ez du epai irmoen berrikuspena onartzen, GEEAk demanda egileei arrazoia eman arren. Modu horretan, egoera paradoxikoa sortu zen:
|
|
|
Bestalde, Europar Batasunekoak ez diren atzerritarrek eskubide horiek dituzte
|
Espainiako
antolamendu juridikoak aitortzen dituen neurrian. Arlo hori, batez ere, atzerritarrei buruzko arautegian garatuta dago (urtarrilaren 11ko 4/ 2000 Lege Organikoa, Atzerritarrek Espainian dituzten Eskubide eta Askatasunei buruzkoa, eta Atzerritar horiek Gizarteratzeari buruzkoa, eta abenduaren 30eko 2393/ 2004 Errege Dekretua, Lege horren erregelamendua onesten duena).
|
|
|
EKren 7 artikulua zein horren korolarioa, 28.1 artikulua (sindikatu askatasuna aipatzen du modu esklusiboan), direla bide, Espainiak 1977an LANEren hitzarmenak berretsi zituen, 87 zenbakikoa (1948ko uztailaren 9koa), sindikatu askatasunari buruzkoa, eta 98 zenbakikoa (1949ko uztailaren 1ekoa), sindikatze eskubideari eta negoziazio kolektiborako eskubideari buruzkoa. Ildo horretatik, ez da ahaztu behar Espainiak berretsitako LANEren hitzarmenetako printzipioak eta arauak
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren osagai direla (EKren 96 artikulua aplikatuz) eta Oinarrizko Arauaren 10.2 artikulua dela bide, sindikatu askatasunerako eskubidea Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalarekin eta Espainiak berretsitako nazioarteko gainerako tratatu eta akordioekin bat etorriz interpretatu behar dela. Edonola ere, bereziki babesten dute EKren 28.1 artikuluak, SALOk (12 art. eta h.), Zigor Kodeak (117 bis artikulua), Langileen Estatutuak (95 eta 96 art.) edo Lan Prozedurari buruzko Legeak (175 art. eta h.).
|
|
|
Konstituzioaren 9.3 artikulura
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren printzipio orokor gehienak bildu dira (horietakoren bat artikulu horretatik kanpo dago, baina artikuluan agertzen direnekin zuzenean lotuta, esaterako eskumen printzipioa), eta hori berria da Espainiako konstituzio historian. 9.3 artikuluko printzipio orokor horiek 1.1 artikuluan aldarrikatutako balioetatik bereizten dira, zehatzagoak direlako eta izaera juridikoagoa dutelako (balioek abstrakzio eta orokortasun handiagoa izan ohi dute; hain zuzen ere, balioetara erkidego batek antolamendu juridikoaren gorengo helburu gisa proposatzen dituen ideal etikoak, nahiak, etab. biltzen dira).
|
|
|
2 Arau hierarkia eta eskumen printzipioak:
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren egiturari begira konstituzio printzipiorik garrantzitsuenetakoa, segurtasun juridikoari estu estutik lotua eta EKren 9.3 artikuluan jasoa, arauen hierarkia da. Printzipio hori eskumen printzipioarekin batera aztertu behar da beti.
|
|
|
Baina atal honen hasieran iruzkindu dudan moduan,
|
Espainiako
antolamendu juridikoa anizkuna eta konplexua da, antolamendu horretan eskumen bereziak dituzten erakundeak daudelako eta haien arteko harremanetan eskumen printzipioak agintzen duelako, eta ez hierarkia printzipioak: batetik, Estatu zentralari buruz ari naiz, eta bestetik, autonomia erkidegoei buruz.
|
|
|
Kasu horretan, giltzarria eskumena da eta ez hierarkia. Arlo bakoitzean eskuduna nor den jakiteko, Konstituzioko, Autonomia Estatutuetako eta Konstituzioa interpretatu eta garatzen duten gainerako arauetako eskumen banaketari erreparatu zaio, hots,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan «konstituziotasun bloke» deitzen den horri. Modu berean, horren inguruan Konstituzio Auzitegiak duen jurisprudentzia kontuan hartu da, auzitegi horrek Estatuaren eta autonomia erkidegoen arteko eskumen gatazken inguruan eginkizun garrantzitsua egiten du eta.
|
|
|
Baina atxilotzeaz gain,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan askatasunaz gabetzeko beste modu batzuk ezarri dira, betiere, esan dugun moduan, Legean ezarrita badaude eta horien oinarriko egitatearekin proportziozkoak badira. Modu horretan, Konstituzio Auzitegiak hurrengo hauek Konstituzioaren araberakoak direla onartu du:
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, HCLOn prozedura berezia ezarri da atxilotzea legearen aurkakoa dela alegatzen duen atxilotua berehala epailearen esku jartzeko, epaileak erabaki dezan askatasun gabetzea edo horren baldintzak legearen araberakoak diren edo ez. Prozedura azkarra da (azkar bideratzen da), erraza eta batere formalista (idatziz eska daiteke, baina ahozko agerraldia ere egin daiteke, epaile eskudunak ofizioz ere abiatu dezake, eta ez da nahitaezkoa abokatua eta prokuradorea aurrean egotea), orokorra (partikular batek edo agintaritzaren agente batek ezin du alde batera utzi epaileak atxiloketaren legezkotasuna kontrolatzea, eta prozedura abiatzeko legitimazioa oso zabala da) eta unibertsala (legearen aurkako atxiloketak ukitzeaz gain, hasieran legezkoak izanda legearen aurka luzatzen direnak edo legearen aurkako baldintzetan egiten direnak ere ukitzen ditu).
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren iturri sistemako hierarkian, hurrengo maila erregelamenduek osatzen dute. EKren 97 artikuluan Gobernuari eratxiki zaio eginkizun betearazlea eta erregelamenduak emateko ahala, Konstituzioarekin eta legeekin bat etorriz.
|
|
|
Horiek
|
Espainiako
antolamendu juridikoan duten hierarkiari dagokionez, legezkotasunaren eta arau hierarkiaren printzipioek ezarri dute erregelamenduak legearen mendekoak izan behar direla beti. Hau da, erregelamendu independenteak edo antolaketa erregelamenduak izan arren (eta, noski, arau-emaileak badira), legearen mende daude beti, eta zer esanik ez, baita Konstituzioaren mende ere, eta ezin dituzte lege erreserbapeko gaiak arautu, EKren 97 artikuluak eta GLren 23 artikuluak ezarritakoari jarraituz.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren iturrien artean, ohitura bigarren mailan dago, idatzizko araurik ez badago bakarrik aplikatzen da eta. Kzren 1.3 artikuluaren arabera, «Ohiturak lege aplikagarririk izan ezean bakarrik eraenduko du, betiere moralaren nahiz ordena publikoaren aurkakoa izan ez eta ohitura hori frogatuz gero».
|
|
|
Akordioa loteslea da sinatzaileentzat eta Nazioarteko Zuzenbide Publikoak arautzen du.
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, nazioarteko tratatuak egiteko eskumena botere zentralarena da (EKren 149.3 art.), kanpoko politika Estatuko Gobernuak gidatzen baitu (EKren 97 art.), eta Gobernuari baitagokio kanpoko politika negoziatzeko ekimena, negoziazioa bera eta itundutako testuak kautotzea, baina, modu formalean, Erregeak, estatuburu den heinean, adierazi behar du Estatuaren adostasuna nazioartean ... Tratatuaren edukiaren eta garrantziaren arabera, Parlamentuaren baimena edo, hala denean, Parlamentuaren kontrola, prozedura hauei jarraituz egingo da:
|
|
|
EKren 96 artikulua (eta Kzren 1.5 artikulua) nazioarteko tratatuen indarraldiaz arduratzen da. Tratatu horiek Espainian indarrean egoteko, hau da,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren atal izateko, Espainian modu ofizialean argitaratu behar dira (osorik eta jarraian argitaratu behar dira; erreserbak, protokolo gehigarriak, oharren trukeak, atxikimenduak, etab. ere argitaratu behar dira). Tratatuak indargabetu, aldarazi edo eten ahal izateko, Konstituzioan ezarri da tratatuetan edo nazioarteko zuzenbideko (bereziki Tratatuen Zuzenbideari buruzko Vienako Konbentzioa, 1969ko maiatzaren 23koa) arau orokorretan ezarritako prozedura aplikatu behar dela.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren printzipio nagusiak
|
|
|
Izatez, Espainiak GEEAren jurisprudentzia horretara jo dezake, EKren 10.2 artikulua dela bide, eta Espainiako auzitegiek asko erabili dute, batez ere, Konstituzio Auzitegiak,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan araututako eskubideak interpretatzeko. Konstituzio Auzitegiak berak adierazi du Estrasburgoko Auzitegiak Europako Hitzarmenera bildutako eskubideren bat urratu dela esanez gero, nola edo hala, Espainiako Konstituzioan aitortutako kasuan kasuko eskubidea urratu dela esaten da; urratze hori konpondu egin behar da eta, horretarako, babes errekurtsoaren bidea ere erabiltzen da (abenduaren 16ko 245/ 1991 KAE).
|
|
|
Zalantzarik gabe, Espainiak berretsitako eskubideei buruzko hitzarmena denez, Espainiako Konstituzioan aldarrikatutako eskubide eta askatasunak interpretatzeko eragingarria izango litzateke, 10.2 artikuluan ezarritako irismen orokorrarekin. Horren ondorioz, Konstituzio Auzitegiaren arabera, Europako konstituzio tratatuak Estrasburgoko Auzitegiaren jurisprudentzia berea balitz bezala bereganatzen du, eta horren doktrina
|
Espainiako
antolamendu juridikoan sartuta dago EKren 10.2 artikulua dela bide. Beraz, horren inguruan sortutako zalantzak gorabehera, Konstituzio Auzitegiaren ustez, ez dago inolako arazorik Espainiako Konstituzioarekin bateratzeko (Konstituzio Auzitegiaren 1/ 2004
|
|
|
Gainerako guztirako, Konstituzioak lege berezietara jo zuen, hots, 1870eko irailaren 15eko Legera (Konstituzioa baino lehenagokoa), eta 1882ko urriaren 14ko Legera (Botere Judizialaren Lege Organikoaren gehigarria). Amaitzeko, ez da ahaztu behar Konstituzioa indarrean egon zen bitartean,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren funtsezko arauak ere aldarrikatu zirela, adibidez, 1881eko Prozedura Zibilaren Legea, 1882ko Prozedura Kriminalaren Legea, 1885eko Merkataritza Kodea eta 1889ko Kode Zibila.
|
|
|
Hori dela eta,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren iturriak eta horien lehentasuna ezartzean, nahitaez aipatu behar da Kode Zibilaren 1 artikulua, Espainiako antolamendu juridikoaren iturriak ezarri baititu, hurrenkera honetan: legea, ohitura eta zuzenbideko printzipio nagusiak.
|
|
|
Hori dela eta, Espainiako antolamendu juridikoaren iturriak eta horien lehentasuna ezartzean, nahitaez aipatu behar da Kode Zibilaren 1 artikulua,
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren iturriak ezarri baititu, hurrenkera honetan: legea, ohitura eta zuzenbideko printzipio nagusiak.
|
|
|
Hori guztia oraindik indarrean dagoen arren, 1978ko Konstituzioa indarrean sartzean eta Europako integrazio prozesuaren eraginez,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan zuzenbideko iturrien ikuspegia erabat aldatu da. Orain 1974ko legegileak aurreikusi ezin zituen faktore berriak hartu behar dira kontuan, besteak beste:
|
|
|
Amaitzeko, Espainia Europar Batasunean sartu zenetik, Espainian Europako Erkidegoko zuzenbidearen arauak ere aplikatzeko modukoak dira, bai sorrerako zuzenbide izenekoa (tratatuak), bai zuzenbide eratorria (erregelamenduak, zuzentarauak, etab.), betiere, Europako Erkidegoaren eskumeneko arloei dagokienez. Horrek garrantzi handia du
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, Europako Erkidegoak zuzeneko eragina eta nagusitasuna dituelako, Europako Erkidegoetako Justizia Auzitegiak behin eta berriro ezarritakoaren arabera. Hain zuzen ere, auzitegi horren jurisprudentziak garrantzi handia du gure antolamendu juridikoan.
|
|
2008
|
|
|
Horrez gain, kontuan izan behar dira, lehenik,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan erantzukizun mugatuko sozietateen zein sozietate anonimoen esparruan sartu berri den pertsona bakarreko sozietatearen erakundea, eta, hurrenik, legearen xedapen gehigarrietan jasotako arau desberdinak, batik bat, Erregistroaren itxierari buruzkoak, kontuak gordailutzeko betebeharra duten sozietateek berori betetzen ez duten kasuetarako, edota sozietate anonimo ez direnei, b... Erakunde horiek direla-eta erregelamendu arau egokiak eman behar dira, orain sortu diren sozietateen edukia Erregistroko liburuetan sar dadin, sozietate debekatuak sar ez daitezen, edota kasu zehatz batzuetan aldi baterako itxiera ezartzen duen araua behar bezala aplika dadin.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan bi lege mota daude: lege organikoak eta lege arruntak.
|
|
|
Lurralde Historiko bakoitzaren Batzar Nagusiek onetsi behar dituzte foru arauak, baina
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, arauok ez dute lege lerrunik. Halako arauen izaerari buruzko autua korapilatsua da:
|
|
2009
|
|
|
Horrela erdietsi da Cadizko Gorteek 1812ko Konstituzioarekin hasitako kodegintza egitarauaren ondoriozko testuak euskaraz izatea (258 art.: Kode Zibila, kriminala eta merkataritzakoa berdinak izango dira Monarkia osoarentzat, baina Gorteek aldaketak egin ditzakete, inguruabar berezien ondorioz); gaur egun ere testuok dira
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren muina, sektoreko legeria anitza izan arren.
|
|
2011
|
|
|
1
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren iturriak dira legea, ohitura eta zuzenbidearen printzipio orokorrak.
|
|
|
8
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren ondoreetarako, Espainian kostu bidezko kontratuak egiten baditu bere nazioko legearen arabera ezgaia den atzerritarrak, kontratuok baliozkoak izango dira, ezgaitasun arrazoi hori ez dagoenean Espainiako legerian aitortuta. Erregela hori ez da aplikatuko atzerrian dauden ondasun higiezinei buruzko kontratuetan.
|
|
2015
|
|
|
Nahiz eta 1983 urtera arte
|
Espainiako
antolamendu juridikoak ez zituen aintzat hartzen urritasun mentalen eta psikikoen graduak, eta, hortaz, normaltasun psikikoaren eta erokeriaren tarteko egoerak ezartzen ez zirenez, pertsona ezgaituaren epaia jasotzen zuenari guztiz kentzen zitzaion jarduteko gaitasuna.
|
|
2023
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan bi lege mota daude: lege organikoak eta lege arruntak.
|
|
|
Lurralde Historiko bakoitzaren batzar nagusiek onetsi behar dituzte foru arauak, baina
|
Espainiako
antolamendu juridikoan, arauok ez dute lege lerrunik. Halako arauen izaerari buruzko autua korapilatsua da:
|
|
|
Dena dela, 1700 urtean hil egin zen azken errege Austriarra, Karlos II.a, ordura arte
|
Espainian
antolamendu juridiko batzuk aplikatzen zirela. Bere oinordekoak, lehen Borboiak (Felipe V.ak) politika hori aldatu eta Estatu bateratua sortu nahi izan zuen, sasoi hartako Frantziako jarrera
|
|
|
Azkenik, Espainian, IPDBLOk
|
Espainiako
antolamendu juridikoa egokitu du 2016/ 679 (EB) Erregelamendura. Areago, IPDBLOk adierazi du pertsona fisikoek, Konstituzioaren 18.4 artikuluaren babespean, datu pertsonalak babesteko duten oinarrizko eskubidea egikarituko dela 2016/ 679 (EB) Erregelamenduan eta IPDBLOn ezarritakoarekin bat etorriz.
|
|
|
Egia esan,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan ez dago lan kontratuaren esanbidezko definiziorik. Hala ere, definizio hori ondoriozta daiteke LELTBren 1.1 artikulutik, horrek zehaztu baitu LELTBren aplikazio esparrua:
|
|
|
...kontratuari dagokionez, kontuan hartu behar da antolamendu juridikoak lan kontratu batzuen kasuan nahitaez ezarri duela idatzizko forma, eta beste lan kontratu batzuen kasuan ez duela ezarri inolako forma berezirik, eta, ondorenez, forma askatasunaren printzipioa aplikatzeagatik, edozein forma onartzen dela; azken buruan, kontuan hartu behar da KZren 1278 artikuluan jasotako forma askatasuna dela
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren ezaugarri.
|
|
|
Konstituzioa da
|
Espainiako
antolamendu juridikoko arau garrantzitsuena. Hori dela eta, lan zuzenbideko iturriak aztertzean, aipamen berezia egin behar zaio horri.
|
|
|
Printzipioz, kontrata eta azpikontrata horiek zilegiak dira
|
Espainiako
antolamendu juridikoan. Hala ere, kontrata eta azpikontratek berme batzuk izan behar dituzte, kontratariek eta azpikontratariek euren langileei begira izan ditzaketen ondore negatiboak ezabatzeko.
|
|
|
Printzipioz,
|
Espainiako
antolamendu juridikoak debekatu egin du langileak kontratatzea, gerogarrenean beste enpresa bati aldi batean lagatzeko. Aitzitik, salbuespen gisa, LELTBk jarduera hori ahalbidetu die aldi baterako laneko enpresei bakarrik, betiere, behar den moduan baimenduta badaude (43.1 artikulua).
|
|
|
Toki autonomiaren printzipioaren aldarrikapenera heltzeko
|
Espainiako
antolamendu juridikoak lan handia egin behar izan du eta horren azterketa historikoa egin dut, gaur eguneko egoera ulertzeko derrigorrezkoa baita Espainiako toki erakundeen bilakaera historikoa ulertzea. Bide hori jorratzean, toki erakundeen gaineko kontrolaren zergatia uler daiteke.
|
|
|
Toki autonomiaren printzipioaren eta horren mugen inguruan hitz egin eta gero, bigarren kapituluan toki erakundeen gainean ematen den zaintzaren kontzeptua jorratu dut. Kontzeptua zehaztu eta gero,
|
Espainako
antolamendu juridikoaren bilakaera zaintzak eta kontrolak izan duten garrantzia adieraziko da. Lehen toki erakundeen bilakaera historikoa aipatu dut eta toki autonomia izan dut gidari, baina oraingo honetan zaintza izango da gure gidaria.
|
|
|
Autonomia eta deszentralizazioa batera datoz; are gehiago, bitartean lurraldetasunaren kontzeptua sartzen badugu.
|
Espainiako
antolamendu juridikoan garapen handia izan duten kontzeptuak dira. Horren zergaitia aurreko ordena politikoan bilatu behar dugu.
|
|
|
|
ESPAINIAKO
ANTOLAMENDU JURIDIKOAN
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan toki autonomiaren definizio egokia eta gaurkotua egin ahal izateko, orain arte egindako hausnarketaz gain, ezinbestekoa da printzipio horren bilakaera historikoa labur biltzea. Bilakaera horrek emango digu printzipio horren esanahirik sakonena eta toki autonomiaren printzipioari markatu egingo dizkio ezaugarririk garrantzitsuenak.
|
|
|
|
Espainiako
antolamendu juridikoan kontzeptu horrek izan duen bilakaera aztertzeko, ezin dezakegu mugarik gabeko ikerketa egin eta, horregatik, abiapuntu bezala Baionako Estatutua hartuko dugu, Espainiako antolamendu juridikoan Konstituzio izaera ez duen arren, Estatuaren antolaketari buruzko lehenengo araua izan baitzen. Kontuan izan behar dugu Aintzinako Erregimenaren udalak askatasun eta autonomia handia zuela eta bere erabakiek herritarrengan pisu handia zutela baina, Garcia ARANDAk adierazi duen bezala, XIX. mendean hasi zen udal eta probintzia ezberdinen inguruko arauketa zehatza eta, ondorioz, toki autonomiaren lehenengo urratsak21 Horregatik, ikerketa honen abiapuntua" konstituzionalismoarekin" hasiko dugu.
|
|
|
Espainiako antolamendu juridikoan kontzeptu horrek izan duen bilakaera aztertzeko, ezin dezakegu mugarik gabeko ikerketa egin eta, horregatik, abiapuntu bezala Baionako Estatutua hartuko dugu,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan Konstituzio izaera ez duen arren, Estatuaren antolaketari buruzko lehenengo araua izan baitzen. Kontuan izan behar dugu Aintzinako Erregimenaren udalak askatasun eta autonomia handia zuela eta bere erabakiek herritarrengan pisu handia zutela baina, Garcia ARANDAk adierazi duen bezala, XIX. mendean hasi zen udal eta probintzia ezberdinen inguruko arauketa zehatza eta, ondorioz, toki autonomiaren lehenengo urratsak21 Horregatik, ikerketa honen abiapuntua" konstituzionalismoarekin" hasiko dugu.
|
|
|
Lehenengo eta behin, galdera edo zalantza horren gaineko erantzuna bateragarritasunaren aldekoa dela esan daiteke.
|
Espainiako
antolamendu juridikoaren azterketa egin eta gero, kontrola eta autonomia bateragarriak dira. Adierazi dugun bezala autonomia printzipioa, eta horrekin batera toki autonomia ere, lurralde deszentralizazioaren emaitza da.
|
|
|
Lehen adierazi dugun bezala,
|
Espainiako
antolamendu juridikoan autonomia eta subiranotasuna ez dira gauza bera eta toki autonomiaren aipamen zehatza egin du KAk. EKren 2 artikuluak Espainiaren batasuna aldarrakitzen du eta erregioez eta nazionalitateei autonomiarako eskubidea aldarrikatzen die (toki erakundeei ere).
|
|
|
Bestetik, ez dugu ahaztu behar TAEHk zehazten duen toki autonomiak
|
Espainiako
antolamendu juridikoak zehazten duen eta EKak jasotzen duen toki autonomia gainditzen duela232 Toki ogasunarekin gauza berdina gertatzen da. TEAHren 9 artikuluak beharrezko baliabideen esparruan eta xedatu beharreko baliabideen barnean proportzionaltasun printzipioa sartzen du.
|
|
|
Printzipio horren arabera, toki erakundeak, toki autonomia duten heinean, gauzatzen dituzten egintzen gainean erantzukizuna izango dute," adin nagusitasuna" aitortuz eta epaitegiek horien jardueraren kontrola gauzatuz. Nahiz eta
|
Espainiako
antolamendu juridikoak erantzukizuna aitortu, toki erakundeen jarduera esparru askotan erantzukizun horren gaineko zaintzak edo kontrolak gauzatzen dira. Horien artean bereziki ikusten da finantza jardueraren gainean ematen diren kontroletan.
|