|
2000
|
|
|
26 urte inguru zenituela Guk taldea agertu zen. Joanes Borda eta
|
zu
izan zineten horretan aitzindari. Nola izan zen hura eta zergatik Guk izena?
|
|
|
|
zu
etzerala olakoa
|
|
|
Ez dakit oraindik nola ez diguten bekokira bota Israel artifizial bat sortu nahian gabiltzanarena». Gure existentziaren frogak biltzen aritu zara
|
zu
ere.
|
|
|
Puntuari erantzuten abila zara
|
zu
, eta zer egin behar da puntuari ondo erantzuteko. Bukaera pentsatzen al duzu?
|
|
|
Eta paletan ondo jokatzeaz gain, musean tranposo inpenitentea. Pozten nau
|
zu
ezagutu izanak; merezi izan du
|
|
|
Txotxongiloek gainera,
|
zu
eta Manolo elkartu zintuzteten.
|
|
|
Zer egiten du
|
zu
bezalako cherokee odoleko estatubatuar batek Euskal Herrian?
|
|
|
1469an Rodrigo Balzategi izeneko artzainari Ama Birjina agertu eta" Arantzan
|
zu
–" galdera ospetsua egin zionetik denbora luzea igaro da, baina bost mende hauetan mendi bailara basati eta izugarriz inguratutako leku hau gero eta pertsona gehiago erakartzen joan da.
|
|
|
Hala ere, konpositore donostiarren lanez osaturiko ziklo hau irailaren 12ra arte luzatuko da. Honela irailaren 8an San Telmon Iosu Oquiñena piano jolearen kontzertua izango da, eta 12an Kursaaleko Kamara aretoan" Zein zera
|
zu
, nire herri maitea?" emanaldia eskainiko da. Bertan izango dira Jose Ignazio Ansorena hizlaria, San Ignacio abesbatza, Andoni Egaña bertsolaria, Francisco Aizpiri piano jolea, Ainhoa Zubillaga sopranoa eta Eustakio Iraola tenorea.
|
|
|
Zer egiten du
|
zu
bezalako euskaldun batek Castron?
|
|
|
Ilusio handia ematen du, zure lagun bat edota zure ama ez den norbaitek ongi egin duzula esaten dizulako. Zinearen industrian ezagutzen ez zaituen jendeak
|
zu
ezagutzeko modu bat da, zapladatxo bat bizkarrean.
|
|
|
Irakurri dudanagatik,
|
zu
ez zara batere futbolzalea. Zer dela eta aukeratu zenuen gai hau?
|
|
|
' Zu bota eta ni igoaz'... ' ni amildu eta
|
zu
igoaz' jarraituko dugu. Noiz arte?".
|
|
|
Gainerakoan ez dago beste zehaztapenik, ez diodalako irakurleari esan nahi" hau XVI. mendean pasa zitzaion hari, eta zuri ez zaizu pasatzen". Ez," horko hori zuri ere pasatzen zaizu,
|
zu
ere bazara nolabait Otto Pette". Denboraz gaindik adierazi nahi nuen hor dagoen kontua.
|
|
|
" gau egunen erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla. Bestalde, saio bezala didaktikotasuna dariola esaten digu, beti entzule duen, edo ikasle duen"
|
zu
" bati zuzendua dagoela liburua, eta beharbada, kartzelako taldearen irakasle zereginaren testuinguruan ulertzen dela jarrera hau. Literaturari buruzko saioetan Sarrionandiak fabulazioaren poetika egiten duela esaten digu, eta arlo honetan imajinazioaren erreibindikazioa omen da benetan azpimarratzekoa.
|
|
|
¿ taezdot nicgauza chaarric
|
zu
gaitipensauco. Euscal errijetaco... (90).
|
|
|
Ni/ neu;
|
zu
/ ceu; à/ bera; gu/ gueu; zubec/ ceubec (zeubec); areec/ eurec
|
|
|
Bestexehetasunbaterebere bereaduBartolomek: dozuadizkiarensubjektua?
|
zu
–nahiz, zuek, izandaitekeela.Etaezdozu adizkiarenasoilik, baitabesteadizkibatzuenaere.Honelakoakugariagertzendira, batezereIcasiquizunac liburukietan.Hauondarezaharrarenaztarnatzatduteadituek:
|
|
|
Ez inkorpora daitezen, hori agian GernikakoEstatutuaren hutsetako bat izan da, eta noski, nafar batek, ziurrenik arrazoi handiz, esan dezake: inkorpora zaitez
|
zu
nigana, ni naizelako lehenengoa eta jatorrizkoa, ez??. Orduan, gure planteamenduan, Euskal Herri osoarentzat egiten da proiektupolitikoa, eta gero atxikimendu prozesua dator, ezin duzulako inor behartu prozesuan parte hartzera, eta ezin da eskubide kolektibo bat bermatu eskubide indibiduala zapalduz; aitzitik, biak lotu behar dira.
|
|
|
Hemen psikoterapeuta izateari uko egiten dionean irekitzen du diskurtsoarenberezko dimentsio analitikoa. . Badakit
|
zu
zer zaren, badakit zer behar duzun, zureonura ezagutzen dut, jakinaraztearekin, ate hori itxi egiten du.
|
|
|
Eta
|
zu
ere ez zaude mundu honetannireak asebetetzeko.
|
|
|
Zu zara
|
zu
, eta ni naiz ni, etamenturaz elkarrekin topo egitenbadugu, ederra da.
|
|
|
horiek(, tramposos? ematen du ia), beren erreprodukzioak errepika ez ditzaten gurean.Anima zaitez
|
zu
ere zelulatxo hori, eta Euskal Herriaren bizitza bizi ezazu, euskalkulturari atxikia.
|
|
|
Espezie guztian holakoxea ni (bakarrik) naizen hau. Horrek egiten zaitu
|
zu
guztiengandik diferentea. Zeu bakarrikzaren indibiduoa, ez historiaren edo gizar tearen produktu, halabeharrezkoa?, ekoizpen mekanikoa, hots, beste edozeinen berdina, adibidez, momentu historikobaten edo klase sozial baten barruan(. XX. mendeko emakumea?,, industriako langilebat?, talde horretan beste edozein bezalakoxea, azken finean)?.
|
|
|
–Desirazko itsasoa;/ nahi izate batenmugarik eza. / Izar bat zaitut
|
zu
,/ ludi osoa argitzen duzuna;/ guzi guzia maite ohi duzun/ bihotz sutsu?
|
|
|
–Hortaz
|
zu
Anttonen semea izango zara. Ezagutu nuen zure aita.
|
|
|
–Ez zara ba
|
zu
medikua izango?
|
|
|
–Baina, baina... baina ze ostia diozu? Eider adarrak jartzen ibili zitzaidan, eta
|
zu
dena ezkutatzen. Eta ez nabil udalekukoaz, e?
|
|
|
–Erantzun:
|
zu
, adibidez?
|
|
|
" Ai gure Urko polita!", entzuten zuen orduan bere amaren ahotsa,"
|
zu
Lutxiren alabarekin ezkonduko zara, ezta?". Ginekologoak esan baitzion jaiotzear dauden izakitxoek ederki jasotzen dituztela kanpoko hotsak eta ariketa ezin hobea dela tripa potoloari hitz egitea, frogatuta omen dagoelako etorkizunean haurraren erreflexu psikosomatikoak gehiago garatzen direla.
|
|
|
Gure amorrua bideratzeko modu bikaina iruditu zaigu guztioi, eta horrek apur bat baretu du giroa, lehenago kiskaltzear zegoena. Berehala etorri dira txantxak, aurkezpenak, ni Eider eta
|
zu
–Tommy; eta euskaldunei buruzko galderak, eta ustezko mehatxuaren parodiarik ere egin dugu...
|
|
|
bakarrik utzi nauzula. Behintzat lehen
|
zu
zintudan. Zure engainu eta guzti, konfiantza falta eta guzti, baina nire ondoan zeunden, egiaren muturrik ageriena ere ezagutzen ez nuelarik.
|
|
|
Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut burutik kendu
|
zu
zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula. Oraindik ez duzu zure burua aurkitu ala?
|
|
|
ez zenuen itsasoko arrainik aipatzen, deabru zahar horrek! Alderantziz, noizean behin egurrezko karabana bat etortzen zen Lahinchera, garai hartako putetxea alegia, eta hantxe izaten zinen
|
zu
ere, ilaran, sosak eskuan dantzan zenituela. Eta beno, ez gaitezen inguru minguru ibili:
|
|
|
Bai, ondo. Eta
|
zu
–Ondo.
|
|
|
Rocíok erlojuari begiratu zion, eta agur formal bat luzatu zien biei: Eiderri musu bi eman zizkion masailetan," pozten naiz
|
zu
ezagutzeaz" esan ondoren; Txemari, berriz, agur esan zion eskuarekin. " Ea laster aurkitzen garen berriro", bota zien segituan," bariantea egin baino lehenago behintzat".
|
|
|
Ahaztu nahian gabiltza, bai, baina onartu ere, onartu dugu. Eta nago, ez ote gauden
|
zu
baino finkatuagoak lurreko bizitza honetan, Txema.
|
|
|
Aitzitik, airean altxatutako garagardo botila brindis baterako gonbita zela ulertu zuen Txemak eta, berak ere berea altxatuz, txin txinka hasi zen inguruko beste lagun guztiekin. " Eta zuri zer, berdin al zaizu Eider
|
zu
gabe joatea?" galdetu zion norbaitek geroago, komuneko lanetan zebiltzala. Eta oroitzen ez zen arren, ziur aski baietz erantzungo zion, edo ezetz, edo uzteko bakean, nahikoa zuela bere txizaz komuneko uretan igerian zebilen zigarrokin hondoraezin harekin jolastea.
|
|
|
Kursia izanda ere, horrelakoak gustura bota ditzaket zure gainean. Azken finean, nork irakurriko zaitu
|
zu
, Bitakora laguna. Nork irakurriko zaitu, eta batez ere, nork ulertuko zaitu, Bitakora oraindik garbiegia?
|
|
|
Eta hats hartzen dut gaur, konparazione, eta airea hartzen dut, baina aire hori bertze batek hartu zuen atzo, eta bertze batek hartuko du bihar. Eta ni hemen nago,
|
zu
hor zaude eta hura han dago, eta aireak bereizten gaitu, baina baita aireak elkartzen ere, zeren aire beretik hats hartzen dugun.
|
|
|
Eta jarri nituen hitzetan kantuaren notak, eta hala erran zidaten: " Ni lurra naiz, baina
|
zu
ere lurrez zaitut, eta lurrak lurra du sehaska. Eta gaur zuk besarkatzen nauzu, eta bihar nik besarkatuko zaitut".
|
|
|
Eta Gaztelako autoreen lanak eta liburuak gaztelaniaz irakasten bazizkigun ere, eta frantsesenak frantsesez, bertzela, gure egunorozko bizitzan euskaraz aritzen zitzaigun... Baina, zer erran diezazuket nik jaun Marcelez zuk ez dakizunik, jaun André, zeren eta, lengoaien erabilpenaz denaz bezainbatean,
|
zu
bezalakoa baitzen, ongi dakizun bezala?
|
|
|
Sentimenduak are gehiago korapilatu zitzaizkidan, zeren, Salamancarat iritsi nintzela eta unibertsitatean nehor ere ezagutzen ez nuela, uzkurturik eta guztiz galdurik sentitu bainintzen hatsarrean, oihan bazterreko ontto tipi kapelurik gabea bezala... baina, noiz eta deusezean urtzerat nindoala iduritu baitzitzaidan, orduantxe azaldu zintzaizkidan
|
zu
, latineko irakaslea, gelako bertze ikaskideen aitzinean nabarmentzen ninduzula. Eta segidan pentsatu nuen, arestian pentsatuaren kontra, ezen gizalegezkoa zela zure frankiari eta zure liberaltasunari esker onez ihardestea.
|
|
|
Aurpegi itsusia nuen, bada, eta burua ere bertze leku batean nuen, baina, nola Jainkoaren soldadua bainintzen, gorputzari ere arimari bezain gogor egin behar ziona, hala abiatu nintzen unibertsitaterantz, neure nekearen eta neure ahiduraren gainetik. Eta urduri nindoan, jakina, baina pentsatzen nuelarik ezen
|
zu
ere urduri egonen zinela eta ez ni baino gutiago karta hura harturik, kontsolatu eta jabaldu nintzen apur bat.
|
|
|
—Ez, ez:
|
zu
, ez —ihardetsi zenidan— Hitz batzuk egin nahi nituzke zurekin, axola ez bazaizu. Eta sosega zaitez, zeren erran baitit zure ikaskide batek non zauden ostataturik, eta zeren ikaskide hura bera igorri baitut zure egoitzarat, erraiteko nagusiari ezen gaur ez zaituztela bazkaltzen izanen, zeren eta nihaurk gonbidatu baitzaitut honat, ahamen baten egiterat —eta iduritu zitzaidan ezen zu zinela han segada prestatu zuen ehiztaria, eta ni ehiza, zuk segadan atrapatua.
|
|
|
zu, ez —ihardetsi zenidan— Hitz batzuk egin nahi nituzke zurekin, axola ez bazaizu. Eta sosega zaitez, zeren erran baitit zure ikaskide batek non zauden ostataturik, eta zeren ikaskide hura bera igorri baitut zure egoitzarat, erraiteko nagusiari ezen gaur ez zaituztela bazkaltzen izanen, zeren eta nihaurk gonbidatu baitzaitut honat, ahamen baten egiterat —eta iduritu zitzaidan ezen
|
zu
zinela han segada prestatu zuen ehiztaria, eta ni ehiza, zuk segadan atrapatua.
|
|
|
Eta
|
zu
ere zalantzatik maite zintudan orduko...
|
|
|
Nola pentsatzen zuen, bada, Giordano Brunok? —galdetu nizun, entusiasmaturik, su berri batek harturik sentitzen nintzela, zeren zuk zenekiena jakin nahi bainuen nik ere, eta
|
zu
bezalakoa izan nahi bainuen jadanik, denbora batean osaba Joanikot izaitearekin amestu izan nuen bezala.
|
|
|
Baina
|
zu
ere euskaldun zintudan, eta, jaun Marcel izan zenaren ildotik, muinetaraino itsatsi zenidan zeure euskaltasuna.
|
|
|
Eta Miguelek argi zituen bere ideiak, eta sinetsirik zegoen ezen Paradisurako bidean zegoela Lurra, Kris tok gizonen arteko anaitasuna predikatu zuenez gero, eta Kristok, historiaren buruan, garaile behar zuenez gero. Baina
|
zu
ez zeunden hartan guztiz ados, ez Uto piaren kontra zeundelako, baina uste zenuelako ezen Utopiaren aldeko borroketan peril handi bat zegoela: bihotza buruari gainditzekoa eta ametsa zentzuari, eta bururik gabe eta zentzurik gabe ez zegoela gauza haietan aitzina egiterik:
|
|
|
Eta eman zenizkidan, lehenik, apez erreboltariaren joan jinak ezin xeheroago, baita herritar katoliko eta jauntxo protestanten arteko gorabeherak ere: ...in batzuen eta bertzeen arteko liskarra pizten zuela; jakinarazi zenizkidan, gero, auziaren xuxentzeko asmotan batzuen eta bertzeen artean izan ziren konbertsazioneak, guztiak ere alferrikakoak, batean erregeren kontseilari jaun Bernard d’Arche Paristik Zuberoarat zetorrela, bertzean Oi he nart Zuberoatik Pariserat zihoala, Zuberoako parlamentuko ordezkari gisa; aitortu zenidan, finean, ezen,
|
zu
protestant izan arren eta Orthezko unibertsitateko irakasle, lehengusuaren alde atera zinela, zeren eta, kontu hartaz denaz bezainbatean, haren aldekoa baitzinen; eta akabatu zenuen:
|
|
|
—Ez nuke bertze egun hartako eztabaidarat itzuli nahi, noiz eta mintzatu baikinen Eskrituretako hitzaz eta hitzaren spirituaz... Dena den,
|
zu
sinestun sutsua zaitugu, aita Bartolome, eta, baldin Mendaitzeko Harkaitza mugitzeko gai bazina, esperimentuaren egiteko paradan egon gintezke, ez dakit...
|
|
|
—Jakintasunaz ari zara
|
zu
, baina hara zer dioen Jakintasunaren liburuak: Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei, 14 eta zure zientzia gizonen zientzia da, ez Jainkoarena!
|
|
|
—Aita hil zaigu, Mattin hil zaigu, eta
|
zu
zaitugu orain herederoa eta etxeko gizon bakarra —erran zidan— Baina Jainkoaren deia ere tartean dago, eta jakin nahi nuke ea oraino apez izan nahi duzunetz...
|
|
|
Biharamunean haren gibeletik ibili zen Joanikot egun osoan, baina alferrik, eta, etxerat itzultzean, bere gelan sartu, horditu, eta hitz haiek erran eta ber erran zituen gau hartan, buruan bertzerik ez baleuka bezala: " Maddalen, Maddalen, andere noblea egin nahi zintudan, eta
|
zu
, berriz, puta! Puta zaharra, bai, zu ere...!"
|
|
|
" Maddalen, Maddalen, andere noblea egin nahi zintudan, eta zu, berriz, puta! Puta zaharra, bai,
|
zu
ere...!"
|
|
|
" Egia bat eta bakarra da", neure baitan mila zalantza eta bertze hainbat korapilo sortarazi zizkidana, ez nekielako jada zer aldetarat jo eta zeren alde! Nola ez nuen oroituko, bada, denbora hura, baldin
|
zu
ere puntu hartan bazintudan, nahiz eta ez puntu berean, zeren ni joaneko bidean bainengoen eta zu itzultzekoan, eta zeren, zure pentsua ez baitzen, ondorez, ume baten pentsu hauskorra, baina gizon jakintsu baten pentsu fermu bezain sendoa!
|
|
|
" Egia bat eta bakarra da", neure baitan mila zalantza eta bertze hainbat korapilo sortarazi zizkidana, ez nekielako jada zer aldetarat jo eta zeren alde! Nola ez nuen oroituko, bada, denbora hura, baldin zu ere puntu hartan bazintudan, nahiz eta ez puntu berean, zeren ni joaneko bidean bainengoen eta
|
zu
itzultzekoan, eta zeren, zure pentsua ez baitzen, ondorez, ume baten pentsu hauskorra, baina gizon jakintsu baten pentsu fermu bezain sendoa!
|
|
|
Izan ere, Heriotzarekin bizitzan behin bakarrik egiten dugu inkontru, eta orduan berdin da aitzina edo gibela... Baina
|
zu
ene aitona izan zintezkeen eta jakin zenuke hori...
|
|
|
Jainkoak gora dezala, lauda eta benedika Leyden, Holandako hiri eder hori —non baitzaude
|
zu
, jaun André—, ez soilik arteen eta zientzien sehaska ezin inportantagoa izan delako, munduari izen handiak eman dizkiona —Joanes Leydengoa eta Rembrandt, konparazione—, baina frankoa eta liberala izan delako ere, zu bezalako jende pertsegituari eta desterratuari geriza eman izan diona, baita liburu baztertuak argitarat eman ere, Galileoren Discorsi ak lekuko!
|
|
|
Jainkoak gora dezala, lauda eta benedika Leyden, Holandako hiri eder hori —non baitzaude zu, jaun André—, ez soilik arteen eta zientzien sehaska ezin inportantagoa izan delako, munduari izen handiak eman dizkiona —Joanes Leydengoa eta Rembrandt, konparazione—, baina frankoa eta liberala izan delako ere,
|
zu
bezalako jende pertsegituari eta desterratuari geriza eman izan diona, baita liburu baztertuak argitarat eman ere, Galileoren Discorsi ak lekuko!
|
|
|
Horra bai bertze hitz biribil bat, itzal tipienik onartzen ez duena...!, edo hala lirudike bederen, noiz eta nornahiren ahotik adituko bagenu, ahoa bete hitz eta ahoa bete hots. Aldiz, gero eta sinetsiago nago,
|
zu
bezalaxe, ezen hitzik biribilenak ere bere itzala duela, eta hargatik direla biribiltasun guztiak —edo gehienak bederen— ustezko eta balizko, haiek guztiak itzalaren baitan urturik eta ezabaturik akaba dezaketenez gero. Izan ere, zenbat gezur hitz horren ifrentzuan ere, jaun André!
|
|
|
—Leial eta fidel ihardetsiko ahal diozu nik eskaini dizudan konfiantzari, zeren, halatan, bihar sinatu behar dugun tratutik letozkizukeen irabaziez gain, Urbiaingo harana markeserri izendatuko baikenuke, eta
|
zu
Urbiaingo markes.
|
|
|
Halarik ere, operarik ezean, datorren igandean haren meza kantatu bat duzue katedralean, organo eta guzti, eta haren musika kantatuak erdiets dezake, beharbada, nik ezin erdiets dezakedana:
|
zu
konbentzitzea.
|
|
|
—Nik uste nuen ezen ni nintzela gonbidatzailea eta
|
zu
gonbidatua... —eta kon turatu zenean ezen napolitarra mahaiari beha zerraiola, eta jendea, aldiz, berari beha paratu zela, osabak, bere ohorea edo garbitu nahian, erantsi zuen—:
|
|
|
Baina ni hazten eta hazten ari nintzen, bertzalde, eta ez nuen jada isildu nahi, zeren, apurka, erran eta adierazi egin nahi bainuen nik ere neure begiz ikusten nuena, eta osabaren mundua ere neure baitarik juzkatu nahi nuen, neurtu eta erabaki, eta hari jakinarazi:
|
zu
orain hortik zoaz, baina ni hemendik; osaba eta bion arteko elkargo sekeretu hark bi pintore zituen, baina ordu arte osabak egin zuen elkargoaren koadro osoa, marraztu eta koloreztatu, eta nik neure ñabardurak erantsi nahi nizkion, eta neure mugak jarri haren munduari, muga batzuk haratago neramatzala, bertzeak honatago. Baina koadroa aldatuko ez ote nion beldur zen osaba, eta horregatik zegoen jeloskor... nahiz eta gero irri egin zidan, zeren eta hark libertatea baitzuen maite, eta ikusi zuen ezen ni ere libertatearen aldeko hautuan nenbilela eta hartarako eskubidea nuela, harik eta ene deliberamenduak, finean, haren jelosiazko sentimendua aldarazi zuen arte, osaba harrotasunerako bidean ipintzen zuela.
|
|
|
Badakit nik ere zer den imajinazinoa, eta badakit ezen imajinazinoak gal gaitzakeela. Eta segur nago ezen ni ez nintzela horretan
|
zu
baino gutiago izan. Erran nizun lehengoan ezen meditazionea mendi bat dela, eta kontenplazionea haren gailurra.
|
|
|
Eta sumisionea eta obedientzia zor didazue, bertzalde; zuk ere bai, aita Bartolome... eta hala behartzen eta obligatzen zaituztet ene anaiaren ez salatzerat, zeren inkisizionea honetan nahastea kaltegarri izanen bailitzateke bai jauregiaren izen onarentzat eta bai, ondorez, ene negozioentzat ere... eta zeren hobe baita etxeko sua etxeko hautsaz estaltzea ezen ez kanpokoaz —eta, aita Bartolomeren aitzinean buruz buru paratzen zela, erran zion—: Eta
|
zu
jaun inkisidorearen laguna zara, baina ez ahantz ezen Inkisizioneak behin eta berriro pertsegitu zuela san Inazio eta halatan egon zenukeela, zure fundatzailearen bizitzaren eredurat, pertsegitua izaiterat prestago pertsegitzerat baino...
|
|
|
—Joanes, Ama Mariak ez zuen deus ere maite izan bere Semea bezainbat, neurri gabeko neurriz maite ere; eta nik ere orobat maite nahi zintuzket
|
zu
... —eta, erraiten zizkidan hitzak bertze irri batez gozatzen eta eztitzen zizkidala, segitu zuen—:
|
|
|
" Mutila, ez didazu sinesten, baina erradazu: prest al zeundeke
|
zu
ere zeure oineko behatzaren ebakitzerat, baldin santaren behatzezurrez zure aita sendatuko banu. Zeren zure sinesterik gabe ezin egin baitezaket aitzina... eta zeren zure oferenda hori izan baitaiteke zure sineste faltaren ordaina"; eta, nola nik hain maite bainuen aita, erran nion:
|
|
|
—Baina badakizu ezen zure nagusiaren alaba sendatzeko eta mirakuluaren egiteko, beharrezkoa dela norbaitek bere behatzaren oferendatzea... eta
|
zu
prest ez bazaude, eta nehor ez badago...
|
|
|
Eta diot: zertaz kexatzen naiz, bai, baldin osaba Joanikot, jaun Marcel eta
|
zu
bezalako gizon handiak ezagutzeko parada izan badut.... Zeren osaba Joanikot izan baitzen ene arimaren lurretan libertatearen hazia erein zuèn gizona, eta zeren hazi hark, handik aitzina, osaba Joanikoten beraren irkakaspenak eta, batik bat, haren etsenplua, baita jaun Marcelena eta zurea ere, izan baitzituen ur eta ongarri.
|
|
|
—Ote da munduan sufritu duenik eta ordaindu duenik zuk bezainbat, ama? Edo, ez ote zara ohartzen ezen zure hutsak eta zure faltak nihaurk eginak izan zitezkeela, zeren
|
zu
aita Bartolome Ziaurrizkoarekin inkontratu baitzinen hemen Ur biainen, eta ni jaun Andrérekin han Salamancan, eta hori izan da bion artean izan den aldea?
|
|
|
Zeren gero eta sinetsiago bainago,
|
zu
bezala, jaun André, ezen hitzik eta erranik biribilenak ere bere itzala izan dezakeela eta bere itzala duela, hitzari zein erranari bere biribiltasuna jan diezaiokeena!
|
|
|
—Gutitan liluratu izan nau gizon batek nola erotu eta liluratu baininduen aita Bartolomek, halako moldez, non ergel bat bezala sentitzen bainintzen haren aitzinean, borondaterik gabeko jostailu bat haren eskuetan... zeren aita Bartolome gizon sendoa baitzen eta nik haren sendotasuna behar bainuen, neure hutsaren estaltzeko; gizon sutsua zen eta nik haren sua behar nuen neure zalantzen erretzeko eta deusezteko. Eta aita Bartolome jauregirat etorri eta, handik gutirat, osaba Joanikotekin Italiarako bidaiatik itzuliz gero, apez izaiteko erabakia hartu zenuen zuk, Joanes, eta orduan are itsuago sinetsi nuen,
|
zu
jaio ondoren izan nuen ametseko hitz ustez profetikoetan, zeren Jain koak zinez nahi baitzintuen berarentzat... eta sinetsi nuen, halaber, ezen Jainkoak probidentzialki jarri zizula aita Bartolome, zeure xedearen erdiesteko izan zenezakeen gidaririk argiena. Baina osaba Joanikot ere han zegoen, ahal zuenean aita Bartolome tentatzen eta narritatzen.
|
|
|
—Aitzinago
|
zu
Salamancarat joan zinen... baita hurrengo urtean itzuli ere, izurriak Urbiain hartua zuenean. Eta aita Bartolome bere sermoietan erraiten hasi zen ezen Pagabasoko leizea zinez zela infernuko ahoa, zeren, ba ote zen froga argiagorik eta ebidentagorik, han berean zure aitari tigrearekin gertatu zitzaiona baino?; eta erran zuen, halaber, ezen infernuko aho hartarik jalgi zela Luthero, deabruen printze berria, urbiaindarren etsaia eta galgarria, izen bereko osaba Joanikoten txakurraren baitarat egiteko, zeren deabruek ahal hori baitzuten, gizonen baitan edo animalien baitan sartzekoa eta itxuraldatzekoa, nola ikus baitzitekeen ebanjelioan ere, hainbat etsenplutan.
|
|
|
—Sententziaren betetzeko ordua —segitu zuen— handik bi urterat heldu zen. Sententzia hartan guk ere izan genuen geure partea,
|
zu
ongi ohartu zinen bezala, zeren jaun inkisidorearekin genituèn harremanak ezin hobeak baitziren, eta hala joan zen sententziaren exekuzionea ere modu ezin bereziago hartan, aita Bartolomeren esku luzea bitarteko. Eta ikuskizun hartan... ai, nola gozatu nuen borreroak osaba Joanikoti zigorkada haiek eman zizkionean, baita txakurra erre eta xispildu zutenean ere, hura infernuko deabrua balitz bezala, neure buruari erraiten niola:
|
|
|
" Merezia, guztiz merezia!" Zeren Jainkoaren izenean baitzen hura, eta hura zen gure eginkizuna eta obligazinoa, Jainkoaren amoreakatik. Eta nola haserretu nintzen, aldiz, handik gutirat, ikusi nuenean Maddalen eta
|
zu
haren laguntzerat zindoaztela... —eta, esku gurutzatuak desgurutzatzen zituela berriro gurutzatzeko, gaineratu zuen—:
|
|
|
Ai, zer argi eman zidaten hitz haiek, zeren, hura erran bezain fite, bertze hitz haiek oroitu bainituen, zuk ere orain berean oroit ditzakezunak, jaun André, zeren zuhaurk xuxendu baitzenizkidan han Salamancan, noiz eta,
|
zu
salatu nahi zintudan egunetan, ene gorputz zauriz betea ikusi baitzenuen, erraiten zenidala: " Bekatu egin duzu, eta, nola ene aurka egin duzun, nik jarriko dizut penitentzia:
|
|
|
—Bada, nik
|
zu
ezagutzen zaitut —erran zidan— Uduxa ren plantazionean ezagutu zintudan...
|
|
|
—Zure nagusi jaun Venancio Roblesen aspaldiko ametsa da
|
zu
hemendik libratzea, baina, nola alkaide zaharra don Santiago de Tapioles y Villarrínen gizonetarik bat baitzen, zeren haren koinataren lehengusua baitzen, hala, luzatzerat utzi behar izan zuen bere ametsaren konplimendua... —eta, irri zabal batek haren betartea betetzen zuela, eratxiki zuen—:
|
|
|
—Bada, errazago duzu zuk Potosirat joaitea, zure lagunek mapako Utopiarat baino, nahiz eta Potosi urrunago dagoen —ihardetsi zion aita Zacaríasek— Zeren, harat joaiteko, etorri bidetik itzuli baitzenuke eta Limarako bidea hartu, Panamako lur besotik; aldiz, bertze hauen bidetik joanen bazina,
|
zu
ere galdurik zeundeke... zeren batzuetan biderik laburrena izaiten baita luzeena, ongi dakizun bezala.
|
|
|
—Zalantza bat daukat, Joanes, zeren ez baitakit bertze bizitzan lehen senarraren edo bigarrenaren etxean piztuko naizen, zeren hura maite izan bainuen, baina baita
|
zu
ere, hura bezainbat... Halarik ere, zure zalantza handiagoa izanen da, agian, zeren bertze mila emazteki ezagutu zenituen ni ezagutu aitzin... eta oraino ezagutuko duzu bertze norbait, beharbada...
|
|
|
—Sentitzen dut, Joanes: ni banoa eta
|
zu
esku hutsik utziko zaitut, ez etxerik ez errentarik...
|
|
|
Edo, ez al dakizu ezen hortik datorkidala etxerat datorren emazteki bakoitzari bere soinekoa erosteko usantza? Baina
|
zu
marinela izan zara, eta jakinen duzu, halatan, ezen ez dagoela deskarga on baten egiterik, baldin untzi azpiak behar bezala kargatzen ez badira... Eta nik laket dut emaztekien orkatila agerian jartzea, gero belauna, gero izterra...
|
|
|
—Denbora guti daramat zurekin, Joanes, eta oraino ez zaitut behar bezala ezagutzen. Halarik ere, zure prezeptorea naizen neurrian, irakasle ez ezik zure lagun ere izan nahi nuke, zeren eta ni filosofoa eta teologoa bainaiz, eta
|
zu
, berriz, apez jaun don Frantziskok ongi erraiten duen bezala, etxe honetako filosofo tipia, eta, halatan, biok gara filosofo eta biok izan gaitezke lagun handiak. Baina, hasteko, zerbait argitu nahi nuke zurekin.
|
|
|
—Matematikak ere badu, beraz, bere bihotza... —erran zion jaun Marcelek txantxetan— Poesiari trufa egiten diozu, baina
|
zu
ere ez zinateke poeta eskasa izanen, Joanikot...
|
|
|
Ordea, ez al da egia, halaber, ezen lehen ere luzaz mintzatu natzaizula osaba Joanikoten kalbarioaz eta hark enegan eragin zuen amorruaz... eta deus guti berri erants niezaiokeela, oraingo kontakizunaz denaz bezainbatean, orduan erranari? ...gia, finean, ezen neure bizitzako sufrimenduen katea hagitz ere luzea dela, eta kateko bertze hainbat mailaren berri ere eman nahi nizukeela, eta hobe dudala, halatan, aditzerat eman nahi dizkizudan gertakien koadroa osatzeko, pintzelada berri batzuen emaitea eta ez lehengoen errepikatzea, zeren, alde batetik, arinagoa eta aberatsagoa izan baitaiteke, eta zeren tipiagoa izan baitaiteke, bertzetik,
|
zu
gogaitzeko arriskua ere?
|
|
|
28 Frantses zaitut, akort, baina zer zara
|
zu
, oilar frantses bat edo oilo frantses bat?
|
|
|
Eta ezpainak belarrian jarri, eta ezpainez ez ezik hitzez ere pot egiten zidala, biluztu ondoren erran zidan: " Ezkontzan sinetsiko banu,
|
zu
nahi zintuzket senar eta amorante...!" Ofizio batekin aski izanen ez nuelakoan, bi eskaintzen zizkidala, alegia...! Eta nik, zirkunstantzia haietan, nola erranen nion, bada, ezetz, zeren edozertarako prest bainengoen, baita neure buruari adarrak jartzeko ere, orain amorante eta orain senar, haren zerbitzaririk tipiena eta obligatuena banintz bezala...!
|
|
|
—Nahi nuke, aita... baina, aldi berean, ez nuke,
|
zu
atsegintzeagatik, Jainkoa atsekabetu nahi... Oraino ez da ene aldia.
|
|
|
Eta biak ere hautu hertsi batean zebiltzan, hau edo hura, bata ibaiaren hegi batean, bertzea bertzean... Eta, bi hegiak lotuko eta estekatuko zituen zubiaren altxatzeko,
|
zu
falta zinen, jaun André, zeren zu han izan bazina, erranen baitzenien: " Zergatik jarri behar duzue edertasuna edertasunaren aurka, eta ez edertasuna edertasunaren alde?
|
|
|
Eta biak ere hautu hertsi batean zebiltzan, hau edo hura, bata ibaiaren hegi batean, bertzea bertzean... Eta, bi hegiak lotuko eta estekatuko zituen zubiaren altxatzeko, zu falta zinen, jaun André, zeren
|
zu
han izan bazina, erranen baitzenien: " Zergatik jarri behar duzue edertasuna edertasunaren aurka, eta ez edertasuna edertasunaren alde?
|
|
|
—Nahiago nuke protagonista
|
zu
izanen bazina, osaba... —erran nion, sugegorria zapi batean bildu eta poltsikoan sartzen nuela.
|
|
|
Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina,
|
zu
markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da: erran eta bete —eta, irri bat ezpainetan, erantsi zuen—:
|
|
|
Puta zahar handia bai! Eta
|
zu
, aita..."
|
|
|
—Nor zara
|
zu
, Elizako autoritatearen kontra horrela aritzeko. Edo, ez al dakizu ezen Eliza Spiritu Sainduaren emaztea dela, eta emazte hura lohitzen duenak ordaindu beharra duela?
|
|
|
Halarik ere, ez ote ninduen amaren kontrako sentimendu hark erdiz erdi harrapatzen nihaur ere...? ...ren baitarik erditu bainintzen ni, eta haren odolekoa nintzen erdi batean, eta zeren bainekien zer zen bihotzaren inguruan sugegorri bat edukitzea, zeinak hitza mihitik ken baitiezazuke eta lagunen salatzerat bulka, nola ibili bainintzen ni ere, bai osaba Joanikotekin berarekin aldi batez eta bai zurekin ere, jaun André, tentamendu izugarri hartan murgildurik, nahiz eta azkenean ez zintuztedan ez
|
zu
eta ez hura, uroski, salatu. Eta uste dut, halatan, ezen, ama ez ezik, neure burua ere gorrotatu nuela, zeren amaren begiak ispilu bat baitziren, non neure iragana irakur bainezakeen, eta neure burua ikusi, sugegorri haren erranetarat.
|
|
|
—Ama, osabari orain dela guti erran diodana erranen dizut zuri: maite zaitut
|
zu
, mundurat ekarri ninduzulako, eta maite dut hura, mundu honen barrenean bertze mila mundu daudela erakutsi zidalako. Eta biak maite nahi zaituztet eta biak maitatzerat entseiatuko naiz, zeren eta lehen giristinoak ere amorioan bizi izan baitziren, Paradisua lurrean eraikitzen zutela —eta, pausa labur bat egin eta behakoa zorrozten niola, erantsi nuen—:
|
|
|
Eta, hartaraz gero, berehala luzatu zidan neskak kanabera eta eskaini zidan beita, amua ezin hobeki gordetzen zuena. " Amorioaren artean, zeren amorioa artea ere baita, berritasuna da inportantena, eta
|
zu
ezin uka bide onetik zoazela, mon petit, berritik berrirat zure lehen bi aldietan... Baina munduan ez dago bigarrenik hirugarrenik gabe... eta zer idurituko litzaizuke, baldin hurrengoan goiti beheiti biluztuko banintzaizu, eta bertze egiteko batzuk eginen banizkizu, guztiz ez-ohikoak...?
|